Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I C 1142/10 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu z 2013-03-21

Sygn. akt I C 1142/10

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 marca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Dorota Stawicka - Moryc

Protokolant : Robert Purchalak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 marca 2013 r. we W.

sprawy z powództwa L. B.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.

o ochronę praw autorskich

I.  zasądza od strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. na rzecz powódki L. B. kwotę 6017,55 zł ( sześć tysięcy siedemnaście złotych pięćdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 listopada 2010 roku do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od powódki L. B. na rzecz strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 1045 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje powódce L. B. uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 219,16 zł tytułem wydatków na opinię biegłego:

V.  nakazuje stronie pozwanej Przedsiębiorstwu (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 92,62 zł tytułem wydatków na opinię biegłego.

UZASADNIENIE

Powódka L. B. w pozwie skierowanym przeciwko (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. domagała się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz:

1) kwoty stanowiącej równowartość trzykrotności iloczynu kwoty 0,54 zł oraz ilości egzemplarzy ksiązki „(...)” wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

2) kwoty stanowiącej równowartość iloczynu kwoty 0,54 zł oraz ilości egzemplarzy ksiązki „(...)” wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W piśmie procesowym z dnia 20.06.2011r. (k. 295) powódka sprecyzowała swoje żądanie wskazując iż wnosi o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 19.806,66 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Uzasadniając swoje żądanie powódka wskazywała, że jest spadkobierczynią po pisarzu A. B.w ½ części oraz przysługują jej autorskie prawa majątkowe do utworów jego autorstwa. Strona pozwana, w ocenie powódki, dokonała bezumownej eksploatacji utworów „(...)” oraz „(...)”, poprzez wprowadzenie do obrotu utworu „(...)” oraz fragmentu utworu „(...)”, a także ich tłumaczenia na język angielski i niemiecki w dwujęzycznych antologiach. Powódka podnosiła, że między stronami nigdy nie doszło do zawarcia umów licencji na wspomniane utwory, nie wyrażała zgody na dokonanie tłumaczenia oraz na rozpowszechnianie przetłumaczonych fragmentów wspomnianych utworów. Wobec powyższego, uznając działanie pozwanej za zawinione, powódka wnosiła o zasądzenie trzykrotności należnego jej wynagrodzenia.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Pozwana w pierwszej kolejności zaznaczała, że powołanej eksploatacji utworów, do których praw powódka jest współuprawniona, dokonywała w ramach dozwolonego użytku regulowanego w art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ponadto pozwana spółka zaznaczała, że za bezumowną eksploatację utworów autorstwa powódka otrzymywała stosowne wynagrodzenie. W dalszej kolejności pozwana podkreślała, że sporne utwory zostały przez nią wydane w ramach antologii, a więc w granicach tzw. dozwolonego użytku, zgodnie z art. 29 prawa autorskiego. Przepis ten wprowadza licencję ustawową dla wykorzystywania w celach dydaktycznych i naukowych cudzych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach. W ocenie pozwanego wydawnictwa, zostały spełnione przez niego wszystkie warunki legalności wykorzystania przedmiotowych utworów, a mianowicie: utwory te już wcześniej były rozpowszechnione, zbiór w którym je opublikowano ma charakter antologii, jest przeznaczony do celów dydaktycznych lub naukowych, nie naruszono przepisów art. 34 i 35 Pr.Aut., a ponadto powódka – jako osoba uprawniona – otrzymała od pozwanego stosowne wynagrodzenie za eksploatację przedmiotowych utworów.

Strona pozwana podnosiła, że skoro eksploatacja spornych utworów została dokonana w granicach licencji ustawowej z art. 29 ust 2 1 Pr. Aut., nie było wymagane ani porozumienie z twórcą, ani z podmiotem praw autorskich odnośnie wyboru fragmentów lub utworu do druku. W przypadku braku możliwości ustalenia z uprawnionym wysokości i zasad wypłaty wynagrodzenia, wydawca może podjąć się publikacji płacąc określone wynagrodzenie, narażając się jedynie na ewentualną dopłatę. Wobec powyższego, zdaniem strony pozwanej żądanie zapłaty trzykrotności stosownego wynagrodzenia należy uznać za nieuzasadnione.

W dalszej kolejności pozwana spółka zaznaczała, że podany przez powódkę wzór wyliczenia należnego jej wynagrodzenia niczym się nie różni od wzoru stosownego przez wydawnictwo, w oparciu o który wypłacano powódce należności z tytułu wykorzystania spornych publikacji. Pozwany zakwestionował jedynie przyjętą przez powódkę do wyliczenia cenę ze sprzedaży ksiązki – 42,50 zł, zarzucając, że faktycznie uzyskiwane przez niego ceny ze sprzedaży dwujęzycznych antologii są znacznie niższe (np. 23,50 zł, 34 zł, 37 zł). Biorąc pod uwagę wiele kanałów dystrybucji książek przez pozwanego oraz różny charakter odbiorców, pozwany uzyskiwał różne ceny ze sprzedaży przedmiotowej książki. Do wyliczeń wynagrodzenia należnego powódce, wedle pozwanego, należało zatem przyjąć cenę średnią danej pozycji (np. 29,36 zł, 23,66 zł). Przy takim wyliczeniu należnego powódce wynagrodzenia, zgłoszone przez powódkę żądanie majątkowe w ocenie pozwanego winno zostać w całości oddalone.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka L. B.jest jednym ze spadkobierców ustawowych po zmarłym pisarzu A. B., który jest autorem książek dla dzieci, w tym utworów „(...)” oraz „(...)”. Na mocy postanowienia z dnia 5 lipca 1985 r., w sprawie IV Ns 995/85, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy stwierdził, że spadek po zmarłym A. B.nabyła powódka L. B.(żona) oraz M. B.(syn), każdy z nich w ½ części.

/bezsporne, odpis postanowienia z dnia 5.07.1985 r. k. 10-11 /

Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. prowadzi działalność wydawniczą m in. w zakresie wydawania książek, czasopism i wydawnictw periodycznych.

/dowód: odpis KRS strony pozwanej k. 48-51/

Powódka L. B.przez wiele lat współpracowała z (...) sp. z o.o., która opublikowała szereg utworów autorstwa A. B.. Na publikację pojedynczych utworów w formie książkowej strony zawierały umowy licencji, obejmującej m in. wydanie takich utworów jak: „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”, „(...)”.

Treść zawieranych umów licencyjnych każdorazowo była przez strony indywidualnie negocjowana. W niektórych umowach licencyjnych zawieranych z powódką, wydawnictwo (...) gwarantowało powódce minimalny nakład oraz minimalną cenę zbytu za każdy egzemplarz wydawanej pozycji książkowej.

/dowód: umowa licencyjna wyłączna z dnia 25.04.2004 r. k. 198-200, umowa licencyjna wyłączna z dnia 12.11.2002 r. k. 201-203, aneks z dnia 5.11.2004 r. do umowy licencyjnej k. 204, umowa licencyjna niewyłączna z dnia 29.04.2002 r. k. 272-274, umowa licencyjna z dnia 26.04.1996 r. k. 275-276, umowa licencyjna niewyłączna z dnia 29.04.2002 r. k. 277-279, umowa licencyjna niewyłączna z dnia 29.04.2002 r. k. 280-282, zeznania świadka M. H. k. 184-188, przesłuchanie powódki L. B. k. 403-405, przesłuchanie pozwanego T. M. k. 405-408/

Przedsiębiorstwo (...), w ramach prowadzonej działalności wydawniczej, wydało dwie antologie pt. „(...)” oraz „(...)”. W spisie treści obu pozycji książkowych wymieniono tytuły wszystkich utworów opublikowanych w zbiorze oraz ich autorów. Ponadto, każdy utwór zamieszczony w antologii, poprzedzony został ilustrowaną stroną tytułową, na której również podano jego tytuł i autora. W obu wydanych przez pozwanego antologiach zamieszczono po 12 utworów w wersjach dwujęzycznych, w tym utwory autorstwa A. B.(...)” oraz fragment utworu „(...)”.

/dowód: książka „(...)” k. 23, książka „(...)” k. 24, zeznania świadka M. H.k. 184-188, zeznania świadka W. B.k. 188-189/

Na publikację w obu antologiach utworów autorstwa A. B. wraz z tłumaczeniami, pozwane wydawnictwo nie zawierało z powódką odrębnych umów licencyjnych, uznając, że obowiązujące przepisy nie wymagają zawarcia takich umów. Strona pozwana wypłacała jednak powódce, jako współwłaścicielce autorskich praw majątkowych do powyższych utworów, wynagrodzenie z tytułu wykorzystania utworów oraz ich tłumaczeń. Wynagrodzenie to było wypłacane i przyjmowane przez spadkobierców A. B. w okresie od października 2004 r. do dnia dzisiejszego. Przed publikacją utworów powódka otrzymała egzemplarze obu książek.

/dowód: wyciągi z rachunku bankowego pozwanego k.68-72, rozliczenia honorarium powódki k. 82-115, zestawienie rozliczeń k. 116-, zeznania świadka M. H. k. 184-189, przesłuchanie powódki L. B. k. 403-405, przesłuchanie pozwanego T. M. k. 405-408/

Polsko –niemieckie wydanie książkowe pt. „(...)” zostało wprowadzone do obrotu przez pozwanego w 2001 roku. W okresie od IV kwartału 2001 r. do III kwartału 2004 r. sprzedano łącznie 4660 egzemplarzy tej antologii. Uzyskany z tego tytułu przez pozwanego przychód wyniósł 107 804,12 zł. Wypłacone za powyższy okres wynagrodzenie autorskie powódki wyniosło 646,80 zł brutto. Od IV kwartału 2004 roku Wydawnictwo (...)wydawało sporną antologię w dwóch wersjach: polsko-niemieckiej oraz polsko-angielskiej.

Ogółem ilość wprowadzonych do obrotu przez pozwanego egzemplarzy obu antologii w okresie od IV kwartału 2001 r. do III kwartału 2010 r. wyniosła 22 637 sztuk. Łączna kwota wypłaconego dotychczas powódce wynagrodzenia z powyższego tytułu wyniosła 6.335,90 zł (kwota 646 zł za okres od IV kw. 2001 r. do IV kw.2004 r., kwota 5869,10 za okres od IV kw. 2004 r. do III kw. 2010 r., ).

/dowód: zestawienie cen i ilości sprzedanych książek za okres 17.04.2004 r. -31.08.2006 r. k 305-365, zestawienie cen i ilości sprzedanych książek za okres 01.09.2006 r.-30.09.2010 r. k. 366-385, zestawienie cen i ilości sprzedanych książek za okres 01.10.2010 r. – 09.06.2011 r. k. 386-388, zestawienie rozliczenia dla L. B. k.412, opinia biegłej B. L. k. 444-451, opinia uzupełniająca k. 480-487, zeznania świadka M. H. k. 184-188, zeznania świadka W. B. k. 188-189, przesłuchanie powódki L. B. k. 403-405, przesłuchanie pozwanego T. M. k. 405-408/

Od 2004 roku do wydawanych przez pozwanego dwujęzycznych antologii literatury dziecięcej dołączane były płyty CD z zapisem dźwiękowym. Wydanie utworów na płycie usankcjonowane zostało przez pozwanego umową zawartą ze Stowarzyszeniem (...), który jest przedstawicielem powódki w zakresie publikacji utworów A. B. na nośnikach audio i video.

/dowód: nota księgowa nr (...) z 9.02.2006 r. k. 284, pismo Stowarzyszenia (...) z dnia 15.02.2006 r. k. 285, wydruk z rachunku bankowego k. 286/

Wydawnictwo (...) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zajmuje się także sprzedażą wydawanych przez siebie książek, jednakże stanowi to niewielki ułamek działalności spółki. Pozwany dokonuje sprzedaży za pośrednictwem różnych kanałów dystrybucji, m in. do księgarń, marketów, sieci księgarskich oraz indywidualnych odbiorców. Pozwane wydawnictwo, w zależności od stosowanych kanałów dystrybucji książek oraz rodzaju odbiorców, stosuje różnego rodzaju rabaty i upusty, sięgające niekiedy 50% ceny rynkowej danej pozycji. Średnia cena uzyskiwana przez pozwanego ze sprzedaży obu dwujęzycznych antologii, przy uwzględnieniu stosowanej przez spółkę polityki rabatowej, wynosiła 29,36 zł lub 23.66 zł. Cena ta była podawana w raportach kwartalnych wysyłanych przez pozwanego do powódki oraz była podstawą wyliczenia należnego jej honorarium, wypłacanego przez wydawnictwo (...).

/dowód: raporty ze sprzedaży za okres IV kwartał 2004 – III kwartał 2010, zeznania świadka M. H. k. 184-188, przesłuchanie pozwanego T. M. k. 405-408/

Ceny rynkowe (faktyczne) ze sprzedaży obu wydawanych przez pozwanego antologii dwujęzycznych wahają się w granicach od 42,00 zł do 42,515 zł. Przy uwzględnieniu takich danych jak: średnia cena ze sprzedaży 1 egzemplarza antologii (42,50 zł), ilość wprowadzonych przez pozwanego egzemplarzy antologii do obrotu (22637 sztuk), procentowy udział fragmentu utworów A. B. w całości publikacji (15%), a także udział spadkowy powódki po zmarłym mężu (1/2), wysokość należnego powódce honorarium autorskiego za okres od I kwartału 2001 r. do III kwartału 2010 r. wynosi 12 353,46 zł.

/dowód: wydruki ze stron internetowych k. 20, 73-76, 488, 489, opinia biegłej B. L. k. 444-451, opinia uzupełniająca k. 480-487/

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jedynie w części zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie powódka L. B., po ostatecznym sprecyzowaniu żądania, domagała się zasądzenia od strony pozwanej kwoty 19.806,66 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, tytułem trzykrotności stosownego wynagrodzenia za naruszenie przysługujących jej autorskich praw majątkowych do utworów autorstwa A. B..

Podstawę prawną żądania powódki stanowi przepis art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej Pr.Aut.), zgodnie z którym uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1.  zaniechania naruszania;

2.  usunięcia skutków naruszenia;

3.  naprawienia wyrządzonej szkody:

a)  na zasadach ogólnych albo

b)  poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;

4.  wydania uzyskanych korzyści.

W literaturze podkreśla się, że naruszeniem autorskich praw majątkowych jest takie działanie, które można kwalifikować jako wkroczenie w zakres cudzego prawa majątkowego (monopolu eksploatacyjnego na konkretny utwór). W procesach o naruszenia autorskich praw majątkowych na powodzie ciąży obowiązek wykazania, że: jest on uprawniony do utworu, wspólne elementy jego utworu oraz wytworu niematerialnego rozpowszechnianego przez pozwanego mają charakter twórczy w rozumieniu prawa autorskiego oraz wspomniane elementy zostały przeniesione właśnie z jego utworu do dzieła naruszającego (zob. komentarz do art. 79 Pr.Aut. (w:) J. Barta (red.), R. Markiewicz (red.) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, wyd. V. 2011r.).

Zawarte w przytoczonym na wstępie przepisie roszczenie o naprawienie wyrządzonej szkody oparte jest w pełni na zasadach odpowiedzialności deliktowej przewidzianej w art. 415 i n. k.c. Dla dochodzenia roszczenia odszkodowawczego niezbędne jest, poza samym wkroczeniem w autorskie prawa majątkowe: powstanie szkody majątkowej, istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a działaniem sprawcy oraz istnienie winy po stronie sprawy. Jak już wspomniano, naprawienie szkody może nastąpić w dwojaki sposób: na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę ryczałtowej sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. W wyroku z dnia 25 marca 2004 r., w sprawie II CK 90/03, Sąd Najwyższy stwierdził, że „wynagrodzenie stosowne w rozumieniu art. 79 ust. 1, to takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby autor (również autor opracowania zależnego) gdyby osoba, która naruszyła jego prawa majątkowe, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia”. Ciężar wykazania winy spoczywa na twórcy (wyrok SN z dnia 15 maja 2008 r., I CSK 540/07, LEX nr 558558).

Na gruncie przedmiotowej sprawy bezspornym było, że powódce L. B. przysługują autorskie prawa majątkowe po pisarzu A. B.. Z przedłożonego przez powódkę odpisu postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy z dnia 5 lipca 1985 r. (sygn. IV Ns 995/85) wynika bowiem, że L. B. jest spadkobiercą ustawowym po zmarłym pisarzu i odziedziczyła spadek po nim w ½ części.

Stosownie do art. 17 Pr.Aut. jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Z art. 41 Pr.Aut. wynika natomiast, że autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy.

W toku procesu strona pozwana nie kwestionowała faktu, że w ramach prowadzonej działalności wydawniczej dokonała bezumownej eksploatacji utworu autorstwa A. B.pt. „(...)” oraz fragmentu utworu „(...)”, publikując je wraz z tłumaczeniami w ramach dwujęzycznych antologii pt.: „(...)” oraz „(...)”. Pozwana konsekwentnie podnosiła jednak, że zamieszczając sporne utwory w ramach antologii dla dzieci, nie miała obowiązku zawierania z powódką umowy licencji, czy też uzyskiwania jej zgody na publikację dzieł, do których powódce przysługują autorskie prawa majątkowe.

W ocenie Sądu, stanowisko strony pozwanej należy uznać za zasadne. Zauważyć bowiem wypada, że zgodnie z art. 29 ust. 2 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach. Ust. 3 cytowanego artykułu stanowi jednak, że w takim przypadku twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

W przytoczonym przepisie mowa jest o tzw. dozwolonym użytku, który stanowi ograniczenie wyłącznego prawa autorskiego przysługującego twórcy. W odniesieniu do tworzenia antologii zasadnicze kryterium oceny, czy umieszczenie w niej danego dzieła bez zezwolenia twórcy było dozwolone, stanowi cel określony w tym przepisie – dydaktyczny lub naukowy. Dlatego podkreśla się w literaturze, że także forma zewnętrzna antologii lub wypisów powinna jednoznacznie wskazywać, dla kogo podręcznik jest przeznaczony, a układ materiału powinien być dokonany głownie pod kątem celów pedagogicznych. Ustawodawca nie wprowadza natomiast rozróżnienia wśród podmiotów, które będą korzystać z takich podręczników czy wypisów. Mogą to być szkoły publiczne, prywatne, szkoły podstawowe, licea, a także inne instytucje zajmujące się nauką i dydaktyką, tj. domy kultury czy kościoły (E. Traple komentarz do art. 29 Pr.Aut. (w:) J. Barta (red.), R. Markiewicz (red.) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, wyd. V. 2011r.).

Opierając się na zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, w tym także na przedłożonej przez stronę pozwaną opinii prawnej, zdaniem Sądu należało przyjąć, że na gruncie rozpoznawanej sprawy zostały spełnione wszystkie warunki uprawniające do bezumownego wykoprzystania spornych utworów w ramach wydawanych przez pozwanego dwujęzycznych antologii.

Opublikowane przez pozwane wydawnictwo utwory A. B.pt. (...)” oraz fragment utworu (...)” zamieszczone zostały w antologii, stanowiącej zbiór szczegółowo dobranych tematycznie krótkich utworów literackich lub ich fragmentów przeznaczonych dla dzieci. W ocenie Sądu niewątpliwym jest, że obie pozycje książkowe, których dotyczy spór, zostały wydane w celach dydaktycznych, o czym przesądza przede wszystkim charakteryczny układ materiału, polegający na zestawieniu fragmentów utworów z ich tłumaczeniami obok siebie. Zestawienie takie w swym założeniu ma zachęcać najmłodszych czytelników do poznawania polskiej literatury dziecięcej oraz do nauki języków obcych. Dodatkowo wypada podnieść, że utwory, których fragmnety pozwany wykorzystał w antologiach, zostały uwzględnione w programach nauczania języka polskiego w szkole podstawowej.

W dalszej kolejności należy zaznaczyć, że oba wykorzystane przez pozwanego utwory zostały już wcześniej rozpowszechnione, a ich zamieszczenie w spornych antologiach było zgodne z wymogami określonymi w art. 34 i 35 Pr.Aut. W spisie treści obu pozycji książkowych wymienione zostały tytuły wszystkich utworów opublikowanych w zbiorze oraz ich autorzy. Ponadto, każdy utwór zamieszczony w antologii, poprzedzony został ilustrowaną stroną tytułową, na której również podano jego tytuł i autora. W ocenie Sądu nie zachodzą zarazem podstawy do przyjęcia, by doszło do naruszenia normalnego korzystania z utworu ani słusznych interesów twórcy.

W odniesieniu zatem do kwestii bezumownego korzystania z utworów autorstwa A. B.(w wersji polskiej) przez pozwanego, zdaniem Sądu przyjąc trzeba, że powódka niesłusznie zarzucała, że doszło w ten sposób do zawinionego naruszenia jej praw, uzasadniającego zasądzenie na jej rzecz od wydawnictwa (...) trzykrotności stosownego wynagrodzenia. Raz jeszcze wypada powtórzyć, że pozwany miał prawo opublikować sporne utwory w ramach antologii, bez uprzedniego zezwolenia powódki oraz bez konieczności zawarcia w tym przedmiocie stosownej umowy.

Jak chodzi natomiast o kwestię dokonanego przez stronę pozwaną tłumaczenia obu utworów, wedle Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy uprawnia do wniosku, że powódka w sposób dorozumiany wyraziła zgodę na publikację utworów wraz z dokonanymi ich tłumaczeniami na język angielski i niemiecki. Przepis art. 2 Pr.Aut. stanowi, że opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Stosownie do ust. 2 tego przepisu, rozporządzenie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba, że autorskie prawa majątkowe do utwory pierwotnego wygasły.

Jak wynika z przesłuchania powódki, prze cały okres wieloletniej współpracy z pozwanym w zasadzie nie sprzeciwiała się ona eksploatacji spornych utworów w obu antologiach, nie kwestionowała prawa pozwanego wydawnictwa do przetłumaczenia tych utworów a także jakości wykonanych tłumaczeń. Powódka kwestionowała natomiast wysokość uzyskiwanego przez nią z powyższego tytułu wynagrodzenia, wskazując, iż zostało ono nieprawidłowo wyliczone, przy przyjęciu zaniżonej ceny sprzedaży książek. Zauważyć jednak należy, że sama powódka na rozprawie przyznała, że przyjmowała od pozwanego wynagrodzenie za sporne publikacje, traktując je jako zaliczki na poczet należnego jej wynagrodzenia. Już ta wypowiedź powódki, wedle Sądu pozwala przyjąć, że samo opublikowanie utworów A. B.w dwóch wersjach językowych (angielskiej i niemieckiej) nie było przez nią traktowane jako naruszenie jej praw autorskich, powódka ten fakt akceptowała, a zatem przyjąć należy że istniała dorozumiana zgoda powódki na dokonanie rzeczonych tłumaczeń. Dodać w tym miejscu wypada, że doktryna i orzecznictwo dopuszczają konwersję nieważnej czynności prawnej przenoszącej autorskie prawa majątkowe (ze względu na niezachowanie formy pisemnej) na umowę licencji niewyłącznej która nie wymaga zachowania takiej formy. Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie mamy do czynienia właśnie z taką licencją dorozumianą, na mocy której pozwany uzyskał prawo do dokonania tłumaczeń utworu (...)” oraz fragmentu utworu (...)” oraz zamieszczenia ich w przedmiotowych antologiach.

Mając na względzie całokształt poczynionych dotychczas rozważań, zdaniem Sądu należy stwierdzić, że w realiach rozpoznawanej sprawy nie doszło do naruszenia majątkowych praw autorskich powódki, które rodziłby odpowiedzialność pozwanego na zasadzie art. 79 prawa autorskiego.

Konsekwencją powyżśzego jest uznanie, że powódce przysługuje jedynie brakujące wynagrodzenie za bezumowną publikację utworów, do których przysługują jej autorskie prawa majątkowe. Jak wynika bowiem z treści art. 29 ust. 3 prawa autorskiego, skutkiem wykorzystania przedmiotowych utworów w ramach tzw. licencji ustawowej jest obowiązek zapłaty należnego wynagrodzenia. Pozwany, co jednoznacznie wynika z przedstawionych przez niego dokumentów, wypłacał powódce określone sumy z powyższego tytułu, jednakże kwoty te wedle powódki były nieprawidłowo wyliczone. Między stronami nie było sporu co do tego, w jaki sposób wynagrodzenie ma być liczone, obie strony stosowały ten sam wzór, jednakże przyjmowały różne ceny sprzedaży egzemplarza książki. Strona pozwana w swoich wyliczeniach odwoływała sie do ceny średniej, która wynikała ze stosowanej przez wydawnictwo polityki rabatowej wobec różnego rodzaju odbiorców, z którymi pozostawała w stałych stosunkach handlowych. Powódka natomiast domagała się wyliczenia należnego jej wynagrodzenia w oparciu o cenę rynkową książki, a więc taką, za jaką książkę można faktycznie nabyć.

Zgodnie z art. 29 ust. 3 prawa autorskiego wykorzystanie w antologii lub wypisach utworu rodzi po stronie twórcy prawo do wynagrodzenia. Ponieważ źródłem takiego wynagrodzenia nie jest umowa stron, najodpowiedniejszy wydaje się przepis art. 43 ust. 2 Pr.Aut. przewidujący ustalenie wynagrodzenia według zakresu wykorzystania i wysokości korzyści uzyskanych z eksploatacji utworu. Jeśli więc podręcznik, czy antologia jest sprzedawana w księgarniach lub rozprowadzana odpłatnie bezpośrednio w placówkach nauczania, wynagrodzenie powinno być ustalone proporcjonalnie do ceny sprzedaży. Podkreślić zarazem wypada, że nawet rozpowszechnianie zbioru nieodpłatnie przez wydawcę nie wyklucza prawa twórców do wynagrodzenia. W takim przypadku powinno być ustalone wynagrodzenie ryczałtowe zbliżone wysokością do przeciętnego wynagrodzenia otrzymanego za podobne użycie dzieła na mocy umowy.

W zakresie wyliczenia należnej powódce kwoty tytułem dopłaty do otrzymanego dotychczas wynagrodzenia, Sąd oparł się na pisemnej opinii biegłej B. L. (2), która przy dokonywaniu obliczeń, oparła się na wzorze zawartym w pozwie, który stosowany był równiez przez stronę pozwaną. Z wyliczeń biegłej wynikało, że różnica pomiędzy wypłaconym dotychczas powódce wynagrodzeniem a wynagrodzeniem należnym wyniosła 6.017,55 zł, przy założeniu ilości sprzedanych egzemplarzy - 22 637 sztuk oraz cenie egzemplarza 42,5 zł. Pozostałe składniki wzoru między stronami nie były sporne. Zdaniem Sądu przyjęta przez biegłą w wyliczeniach uśredniona cena detaliczna książki jest właściwa, albowiem powódka nie ma wpływu na politykę rabatową pozwanego oraz udzielane przez niego bonifikaty. Fakt, iż pozwany w rzeczywistości sprzedaje sporne publikacje niektórym odbiorcom za połowę ceny, wedle Sądu, nie może wpływać na wysokość wynagrodzenia powódki, na którą nie powinien być przeczucany ciężar stosowanych przez pozwanego upustów. Zauważyć bowiem należy, że niejednokrotnie pozwany w zamian za udzielone bonifikaty uzyskuje określone korzyści, chociażby takie, że nabywca zakupi większą ilość książek. Uzysnanaprzez pozwanego cena ze sprzedaży nie zawsze uwzględnia zatem rzeczywistą korzyść, jaką uzyskał on z danej transakcji.

Sąd podziela zatem stanowisko biegłej, że do dokonania wyliczeń należało przyjąć średnią faktyczną cenę sprzedaży obu książek, tj. kwotę 42,5 zł, która oddaje rzeczywistą wartość książki na rynku. Wysokość tej kwoty oraz sposób jej wyliczenia została szczegółowo przedstawiona przez biegłą w opinii uzupełniającej oraz poparta dołączonymi do akt wydrukami ze stron internetowych księgarń, które za taką właśnie cenę oferują przedmiotowe antologie. Opierając się w całości na przytoczonej opinii biegłej sądowej, której wyliczenia zostały przeprowadzone w sposób rzetelny i przejrzysty, Sąd zasądził na rzecz powódki od strony pozwanej różnicę między otrzymanym przez nią dotychczas wynagrodzeniem, a wynagrodzeniem należnym, uwzględniającym rzeczywistą cenę rynkową książek.

Ogółem zatem Sąd zasądził od pozwanego (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.na rzecz powódki L. B.kwotę 6017,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 04.11.2010 r. do dnia zapłaty (pkt I wyroku). Roszczenie odsetkowe znajduje oparcie w treści art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pienięznego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chcoaiażby opóźnienie było nastepstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Data, od której zasądzono odsetki ustalona została od daty doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu, doliczając do tego okres 7 dni na spełnienie świadczenia. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt II wyroku).

Orzeczenie o kosztach procesu wydano na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Powódka wygrała sprawę w 30,38%, natomiast pozwany w 69,62%, a zatem w tych proporcjach rozdzielono między stronami koszty procesu. Na poniesione przez powódkę koszty procesu składały się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 991 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.417 zł oraz zaliczki na opinię biegłego w kwocie 1013,33 zł. Pozwany natomiast poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 2.417 zł oraz kwotę 1013,33 zł tytułem zaliczki na biegłego. Uwzględniając proporcjonalny wynik sprawy Sąd zasądził w punkcie III. Sentencji wyroku od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1045 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (2388,19 zł - 1343,20 zł = 1045 zł)

Stosownie do wyniku sprawy Sąd rozdzielił również między stronami nieziszczone dotychczas wydatki na opinię biegłego w kwocie 311,78 zł, nakazując powódce uiszczenie na rzecz SkarbiuPaństwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwoty 219,16 zł (pkt IV wyroku) oraz pozwanemu kwoty 92,62 zł (pkt V wyroku).

Zarządzenie:

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi strony pozwanej;

3.  kal. 14 dni.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Iwona Gertrudziak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy we Wrocławiu
Osoba, która wytworzyła informację:  Dorota Stawicka-Moryc
Data wytworzenia informacji: