Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Monika Skalska
Sędziowie:	SO Wiktor Piber SO Renata Puchalska ( spr. )
Protokolant:	prot. sąd. Rafał Artymiuk

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2017 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) (...)spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 16 maja 2016 r., sygn. akt XVI GC 3371/15

orzeka:

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz ,, (...) Polska,, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. 2400 zł (dwa tysiące czterysta złotych ) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Renata Puchalska

SSO Monika Skalska

SSO Wiktor Piber

Sygn. akt XXIII Ga 1600/16

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. w W. wniósł o zasądzenie od (...) sp. z o.o. w W. 12.316,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od wskazanych kwot i dat, a także kosztami procesu według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy wyrokiem z dnia 16 maja 2016 r. zasądził od pozwanego na rzecz powoda 12.316,00 zł wraz z odsetkami od kwot: 3.982,67 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, 895,12 zł od dnia 15 października 2014 r. do dnia zapłaty, 61,62 zł od dnia 30 października 2014 r. do dnia zapłaty, 12,32 zł od dnia 30 października 2014 r. do dnia zapłaty, 232,42 zł od dnia 13 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 592,70 zł od dnia 13 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 1.221,06 zł od dnia 13 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 5.181,38 zł od dnia 13 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 14,07 zł od dnia 20 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 73,58 zł od dnia 05 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, 24,53 zł od dnia 05 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, 24,53 zł od dnia 30 grudnia 2014 r., z tym, że odsetki wyszczególnione powyżej należne są w następujących wysokościach: do dnia 31 grudnia 2015 r. w wysokości ustawowej, od dnia 01 stycznia 2016 r. w wysokości ustawowej za opóźnienie (pkt I), zasądził od pozwanego na rzecz powoda 2.571,00 zł tytułem kosztów procesu, w tym 2.400,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt II) oraz nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie 462,00 zł tytułem uzupełnienia opłaty od pozwu (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił, że strony zawarły umowę, na podstawie której powód zobowiązał się do świadczenia usług zdefiniowanych w „Ogólnych Warunkach Świadczenia Usług (...)”. Strony postanowiły, iż wszystkie faktury uznaje się za zaakceptowane w formie, w jakiej zostały wystawione, chyba, że (...) otrzyma pisemną prośbę o skorygowanie faktury w terminie 30 dni od daty wystawienia faktury. Powód przyznał pozwanemu szereg rabatów dla określonych usług. Wszystkie stawki usług były dokładnie określone w cenniku, a wszystkie rabaty były naliczane od cen cennikowych.

Sąd Rejonowy wskazał, że powód świadczył na rzecz pozwanego usługi kuriersko-przewozowo-spedycyjne krajowe i zagraniczne, w związku z czym wystawił na rzecz pozwanego wskazane faktury VAT. Faktury zostały doręczone pozwanemu. Pozwany nie uregulował dochodzonych należności, pomimo wezwania. Powód wykonał usługi objęte fakturami.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy m.in. na podstawie informacji zapisanych na nośniku w postaci płyty CD. Dokonując oceny zawartości płyty CD Sąd Rejonowy miał na uwadze, iż w Kodeksie postępowania cywilnego nie zawarto zamkniętego katalogu środków dowodowych i dopuszczalne jest skorzystanie z każdego źródła informacji o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jeśli tylko nie jest to sprzeczne z przepisami prawa.

Sąd Rejonowy wskazał, że w niniejszej sprawie dokumentowanie doręczeń za pomocą urządzeń elektronicznych zostało uzgodnione między stronami, więc brak podstaw, by podważać wiarygodność elektronicznych dowodów doręczenia. Jednak nawet braki w wypełnieniu dowodu doręczenia nie uchybiają obowiązkowi zapłaty na gruncie prawa cywilnego za wykonaną usługę. Utrudniają jedynie proces dowodzenia. Co więcej, jak wywiódł Sąd Rejonowy, zgodnie z załączonym cennikiem odpłatności podlega także przesyłka zwrócona do nadawcy - to także była prawidłowo wykonana usługa. Odpłatność może dotyczyć nadto przesyłek odebranych (a nie tylko tych nadanych) przez pozwanego, inną usługą była również tzw. elektroniczna etykieta zwrotna (call tag).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że wszystkie wykonane na rzecz pozwanego usługi figurują na szczegółowym i dokładnym zestawieniu usług do każdej faktury. Żadna konkretna usługa nie została wskazana jako niewykonana. Pozwany ograniczył się do ogólnych zaprzeczeń. Gdy chodzi o ceny, Sąd Rejonowy przeanalizował cennik i nie dopatrzył się błędnie naliczonych cen. Pozwany także i co do tej okoliczności nie podniósł żadnych konkretnych twierdzeń, nie wskazał konkretnych źle naliczonych cen.

Pozwany w istocie nie złożył ewidencji nabycia towarów i usług, a jedynie tzw. rozrachunki. Sąd Rejonowy wskazał na ich podstawie, że po pierwsze, faktury ujęte w rozrachunkach z pewnością zostały przez pozwanego zaksięgowane, a więc zaakceptowane. Po drugie, w rozrachunkach tych wskazano kwotę, którą pozwany sam określił jako zadłużenie przeterminowane wobec powoda, a więc należne – nie przeterminowuje się wierzytelność, która nie istnieje. Zaksięgowane wierzytelności Sąd Rejonowy uznał za istniejące i należne, zaksięgowanie faktury we własnych księgach (a więc także i ujęcie w rozrachunkach) uznał zaś za dorozumiane potwierdzenie prawidłowości faktury.

W konsekwencji powyższych ustaleń, w ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zdaniem Sądu Rejonowego powód wykazał swe racje za pomocą elektronicznych dowodów doręczenia, elektronicznych faktur (części szczegółowej), częściowo uwidocznionych w rozrachunkach oraz umowy łączącej strony wraz z cennikiem, w tym OWU. Sąd Rejonowy wskazał, że w tych okolicznościach brak jakichkolwiek podstaw, by uznać, że usługa nie została wykonana lub została wykonana wadliwie albo wyceniona nieprawidłowo. Sąd Rejonowy analizując cennik i faktury nie znalazł ani jednej wystawionej wadliwie, a pozwany także nie wskazał, które to jego zdaniem ceny są zawyżone lub dotyczą niewykonanych usług. Co do generowania elektronicznych dowodów doręczenia, Sąd Rejonowy wskazał, że jest to obecnie powszechnie spotykane na rynku usług kurierskich i Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw by kwestionować ten sposób wykazania wykonania usługi.

Co do zarzutu zawyżenia faktur, zdaniem sądu pierwszej instancji pozwany powinien był wskazać chociaż to, których usług nie zlecał lub których przesyłek nie otrzymał i które doręczenia są według niego wycenione za wysoko, przynajmniej na etapie postępowania sądowego, gdy już z pewnością otrzymał szczegółowe zestawienia do faktur, więc wie, w jaki sposób powód dokonał wyliczenia należności. W ostateczności, pozwany mógł po prostu przedstawić własne wyliczenie należności, obejmujące zestawienie wysłanych przesyłek, odebranych przesyłek (tam gdzie miał być płatnikiem jako odbiorca), zwróconych przesyłek i ich wartość. Nic takiego pozwany nie uczynił.

Uznając więc, że powód wykonał usługę, a faktury zawierają dane zgodne z umową, Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości co do kwoty głównej.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., o kosztach procesu zaś na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację wywiódł pozwany i zaskarżył wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucam:

I. naruszenie przepisów postępowania:

1. art. 233 § 1 k.p.c.:

• poprzez uznanie na podstawie dokumentów znajdujących się na płycie CD, że powód wykonał swoje usługi, choć z dokumentów tych nie wynika w żaden sposób, że jakakolwiek usługa została wykonana; ponadto m.in. na płycie tej w miejscach na podpisy odbiorców brak jest jakichkolwiek podpisów, brak też adnotacji o niemożności doręczenia przesyłki; na wielu spośród elektronicznych dowodów doręczenia ani w rubryce odbiorcy, ani adresu doręczenia, ani nadawcy nie ma nawet nazwy pozwanej, a mimo to Sąd Rejonowy uznał, że powódka udowodniła roszczenie w całości;

• poprzez dowolną ocenę dowodów sprzeczną z doświadczeniem życiowym polegającą na uznaniu, że elektroniczny dowód doręczenia wystawiony przez przedsiębiorcę może być dowodem na wykonanie usługi, podczas gdy ustawodawca zawsze wyraźnie określa kiedy dopuszczalne jest stosowanie domniemań na podstawie wydruków komputerowych, a brak jest takich przepisów w kontekście elektronicznych potwierdzeń doręczania przesyłek;

• poprzez uznanie, że gdy strony akceptują elektroniczne dokumentowanie doręczeń co do zasady, to automatycznie pozbawiają się możliwości kwestionowania doręczeń przesyłek określonych w elektronicznym zestawieniu, nawet w przypadku braku doręczenia przesyłek;

2. art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że pozwany nie udowodnił braku świadczenia powoda, choć to na powodzie spoczywał ciężar dowodu oraz przez nieprawidłowe przyjęcie rozkładu ciężaru dowodu w sprawie;

3. art. 245 k.p.c. poprzez przyjęcie, że dokument prywatny w postaci faktury stanowi dowód tego co jest w nim zawarte i stanowi wystarczający dowód na wykonanie zobowiązania przez powoda, choć przyjmuje się powszechnie, iż faktura jako dokument jedynie rachunkowy nie udowadnia wykonania umowy, a jedynie to, że złożono oświadczenie o określonej treści.

II. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 58 § 2 k.c. poprzez uznanie, że postanowienie umowne, wedle którego, brak odniesienia się do treści faktury w zakreślonym umownie terminie powoduje uznanie roszczenia w całości, jest prawidłowe i zgodne z zasadami współżycia społecznego, choć zapis taki stoi w ewidentnej sprzeczności z zasadami uczciwego i lojalnego obrotu gospodarczego, a w umowach adhezyjnych stanowi wyzyskanie korzystnych dla siebie zapisów jaskrawo niekorzystnych dla drugiej strony umowy, co skutkuje nieważnością takiego zapisu.

Mając na względzie powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji powoda oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Żaden z przedstawionych zarzutów nie był zasadny. Sąd Okręgowy w całej rozciągłości aprobuje ustalenia faktyczne i prawne poczynione przez Sąd Rejonowy.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, zaś granice swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego wyznaczają wymagania prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz reguły logicznego rozumowania. W ocenie Sądu Okręgowego, sąd pierwszej instancji nie przekroczył granic swobody sędziowskiej przy ocenie przedstawionych przez strony dowodów. Samo przekonanie strony pozwanej o innej wadze dowodów i ich odmiennej ocenie niż przyjął sąd nie jest wystarczające dla zakwestionowania granic swobody w omawianym zakresie. Pozwany jedynie w sposób ogólny przeczy ocenie materiału dowodowego, dokonanego przez Sąd Rejonowy. Co najistotniejsze na gruncie niniejszej sprawy - pozwany w żadnym razie nie wskazuje, która to konkretnie przesyłka nie dotarła do odbiorcy – czyli de facto której z usług powód nie wykonał. Pozwany podnosi w apelacji szereg argumentów i twierdzeń, niemniej jednak skupiając się na okoliczności niepodpisania kilku z licznych dowodów nadania przez odbiorcę, nie zdołał podważyć trafnej konkluzji Sądu Rejonowego – że powód wykazał swoje roszczenie, w świetle też bierności dowodowej pozwanego. Apelacja w takim kontekście stanowi jedynie próbę przeforsowania własnej, odmiennej niż przyjęta przez Sąd Rejonowy, oceny materiału dowodowego, korzystnej dla pozwanego, niemającej jednak oparcia w dowodach - i co za tym idzie nieskutecznej. Dopiero przedstawienie i wskazanie na konkretne dowody, z których wynikałoby, że dana przesyłka nie została doręczona odbiorcy, co oznaczałoby, że powód danej usługi nie wykonał, mogłoby uczynić zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. skutecznym.

Odnosząc się dalej do zarzutów pozwanego, odnośnie oceny materiału dowodowego dokonanego przez Sąd Rejonowy, w ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy był uprawniony do dokonania ustaleń faktycznych m. in. na podstawie dokumentów znajdujących się na płycie CD. Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu Rejonowego, że art. 309 k.p.c. może mieć zastosowanie także do niepodpisanych dokumentów z nośników informatycznych. Uznając dane znajdujące się na płycie CD za inny środek dowodowy, o jakim mowa w art. 309 k.p.c., należy uznać, że powód tym środkiem dowodowym mógł wykazywać, że usługi wykonał. Oznacza to również, że Sąd Rejonowy był zobowiązany i uprawniony ten inny środek dowodowy ocenić, w kontekście pozostałego materiału dowodowego oraz stanowiska pozwanego.

Zauważyć w tym miejscu należy, że strony pozostawały ze sobą w stałej współpracy – umowa została zawarta w dniu 27 grudnia 2012 r. Strony postanowiły, że doręczenia będą dokumentowane za pomocą urządzeń elektronicznych. Pozwany uiszczał już należności za usługi powoda, które ewidencjonowane były przy pomocy elektronicznych potwierdzeń, jak w niniejszej sprawie. Z ust. 10 Ogólnych Warunków Świadczenia Usług (...) wynika m. in., że (...) może wykorzystać urządzenia elektroniczne do otrzymania dowodu doręczenia, a nadawca zgadza się, że nie będzie podnosił zarzutów przeciwko (...) w związku z opieraniem się przez (...) na wydruku takiego potwierdzenia, jako dowodzi, tylko z tego powoda, że informacje, o których mowa, zostały uzyskane i są przechowywane w formie elektronicznej (k. 28 v.). Pozwany, kwestionując sposób obrazowania ewidencji przesyłek przez powoda (sprowadzając go do posiadania jedynie przymiotu „tabelek”), postępuje zatem wbrew umowie łączącej go z powodem, którą przecież podpisał i co za tym idzie zaakceptował jej warunki. Nietrafnie zatem apelujący zarzucał Sądowi Rejonowemu zasadność oceny, że na gruncie niniejszej sprawy elektroniczny dowód doręczenia wystawiony przez przedsiębiorcę mógł być dowodem na wykonanie usługi.

Nie można podzielić twierdzenia pozwanego, że gdy strony akceptują elektroniczne dokumentowanie doręczeń co do zasady, to automatycznie pozbawiają się możliwości kwestionowania doręczeń przesyłek określonych w elektronicznym zestawieniu, nawet w przypadku braku doręczenia przesyłek. Z pewnością pozwany nie został pozbawiony możliwości kwestionowania doręczenia przesyłek poprzez właśnie wykazanie, że przesyłek powód nie doręczył. Pozwany mógł np. przedstawić zgłoszenia klientów, którzy przesyłek nie otrzymali. Pozwany broniąc się okolicznością, że kilka spośród wielu elektronicznych dowodów doręczenia nie posiada podpisów odbiorców, nie wykazał, że usługa przez powoda nie została wykonana (w tym „call tag”). Twierdzenia apelującego w tym przedmiocie na gruncie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie zasługują na aprobatę.

Podsumowując, istnienie długotrwałej współpracy stron, zapłata w przeszłości za usługi dokumentowane w sposób, jak w niniejszej sprawie, treść ust. 10 Ogólnych Warunków Świadczenia Usług (...), brak precyzyjności pozwanego przy zwalczaniu oceny materiału dowodowego, dokonanej przez sąd pierwszej instancji (tj. niewskazanie które to przesyłki nie zostały przez powoda doręczone do adresatów), czyni zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nieskutecznym.

Nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. Podkreślić trzeba, że reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Jeżeli powód udowodnił fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających, jej zdaniem, oddalenie powództwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82). Zgłoszenie przeciwko żądaniu pozwu zarzutu stanowiącego dla tego żądania przeciwwagę powoduje, że w zakresie zgłoszonego zarzutu pozwany sam staje się powodem i powinien udowodnić okoliczności leżące u jego podstaw. W niniejszej sprawie co prawda strona pozwana zaprzeczała, że powód wykazał co do zasady i wysokości swoje roszczenie, lecz Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, podobnie jak Sąd Rejonowy, że zaprzeczenie to miało wymiar tylko i wyłącznie polemiczny, nie było poparte żądną merytoryczną argumentacją. Materiał dowodowy złożony przez stronę powodową przed sądem pierwszej instancji w ocenie Sądu Okręgowego okazał się wystarczający do tego, aby uznać, że roszczenie powoda było w pełni uzasadnione, co do zasady i co do wysokości. W ocenie Sądu Okręgowego znamiennym dla meritum niniejszej sprawy był fakt, że pozwany kwestionował sporne faktury VAT dopiero na etapie postępowania sądowego. Podczas współpracy stron, pozwany faktury VAT zaksięgował, czyli zaakceptował, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy. Zgodnie z ust. 6 umowy stron wszystkie faktury uznaje się za zaakceptowane w formie, w jakiej zostały wystawione, chyba że (...) otrzyma pisemną prośbę o skorygowanie faktury w terminie 30 dni od daty wystawienia faktury. Prośby o skorygowanie faktury winny być uzasadnione i udokumentowane. Brak w aktach sprawy dowodu na wszczęcie ww. procedury. Ponadto pozwany mógł innymi dowodami wykazać, że przesyłki nie zostały doręczone przez powoda – m.in. przedstawić zgłoszenia klientów, którzy przesyłek nie otrzymali. Dowodów takich zabrakło. Wywieść zatem należało, że pozwany nie skorzystał z procedury reklamacyjnej spornych faktur VAT, mimo że z pewnością posiadał do tego uprawnienie, a strony uzgodniły mechanizm i termin tej procedury. Nie sposób przyznać racji apelującemu, że pozwany nie miał możliwości dowodowych do wykazania niezasadności powództwa.

Podsumowując, pozwany nieskutecznie podnosi, że niemożliwe było wykazanie niezasadności powództwa. Pozwany powinien przedstawić udokumentowane pisemne reklamacje spornych faktur VAT, czy też zgłoszenia niedoręczenia przesyłek od klientów. Doświadczenie życiowe wskazuje, że przedsiębiorca na bieżąco winien czuwać nad prawidłowością wykonywanej usługi, zgłaszając wszelkie nieprawidłowości świadczącemu usługi, reklamując faktury VAT, wystawione na niewykonane/nienależycie wykonane usługi. Pozwany takich reklamacji nie zgłaszał, faktury VAT zaksięgował, co należy ocenić jako ich akceptację, również w kontekście ust. 6 umowy.

Nie był zasadny również zarzut naruszenia art. 58 § 2 k.c. Zapis ust. 6 umowy nie jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego i co za tym idzie zapis ten nie jest nieważny. Nie można zgodzić się z apelującym, że zapis ust. 6 umowy zawiera w sobie promesę zrzeczenia się roszczeń w określonej sytuacji faktycznej bez względu na to, czy roszczenie powoda w ogóle istnieje. Pozwany ma 30 dni od daty wystawienia faktury na zgłoszenie skorygowania faktury, zatem niebezpieczeństwo, że pozwany nie ma wpływu na wysokość wystawionych przez powoda faktur nie istnieje – pozwany ma możliwość obrony przed nieuzasadnionym wystawieniem faktury, czy też zawyżeniem jej wysokości przez powoda procedurą reklamacyjną.

Podsumowując, zapis ust. 6 umowy nie może być uznany za nieważny, bowiem nie narusza zasad współżycia społecznego.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwanego jako stronę w całości przegrywającą postępowanie apelacyjne. Na zasądzone koszty w wysokości 2.400,00 zł złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda, którego wysokość wynika z § 2 pkt 5) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Renata Puchalska SSO Monika Skalska SSO Wiktor Piber