Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I Ca 135/16 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Przemyślu z 2016-05-11

Sygn. akt I Ca 135/16

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO J. (...)

Protokolant: st. sekretarz sądowy Iwona Wirkijowska

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2016 r. w Przemyślu

na posiedzeniu niejawnym sprawy

sprawy z powództwa (...) Wierzytelności Detalicznych Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego w W.

przeciwko T. D.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Przemyślu

z dnia 14 października 2015 r., sygn. akt I C 697/15

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Przemyślu pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 23 marca 2015 r. do Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie, powód (...) Wierzytelności Detalicznych Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego T. D. kwoty 3.649,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 marca 2015 r. do dnia zapłaty.

Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2015 r. Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Przemyślu jako miejscowo właściwemu do rozpoznania sprawy, z uwagi na fakt przedawnienia roszczenia.

Powód w postępowaniu toczącym się po przekazaniu sprawy podtrzymał żądanie pozwu. W uzasadnieniu wskazał, że stronę pozwaną oraz poprzednika prawnego powoda łączyła umowa bankowa, z której pozwany się nie wywiązał. W dniu 27 czerwca 2014 r. bank (...) S.A. zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności, cedując na jego rzecz całość praw i obowiązków wynikających z umowy zawartej przez pozwanego z wierzycielem pierwotnym.

Wyrokiem zaocznym z dnia 14 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Przemyślu po rozpoznaniu sprawy na rozprawie oddalił powództwo. Za bezsporny uznał Sąd fakt zawarcia przez powoda i bank (...) S.A. umowy przelewu wierzytelności, obejmującej między innymi należność pozwanego.

Sąd uznał jednak, że powód nie wypełnił obowiązku wynikającego z art. 6 k.c. i nie udowodnił swych twierdzeń zawartych w pozwie, gdyż przedłożył jedynie kserokopię umowy o przyznanie limitu kredytowego zawartej przez pozwanego z (...) Bank S.A., która to kserokopia nie mogła w ocenie Sądu stanowić wystarczającego dowodu na istnienie wierzytelności powoda.

Apelację od powyższego wyroku złożył powód zaskarżając go w całości. Powyższemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.:

I.  art. 339 § 2 k.p.c. poprzez nieprzyjęcie przez Sąd Rejonowy w Przemyślu za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie, mimo iż podane przez powoda twierdzenia nie budzą wątpliwości o kwalifikowanym charakterze, czyli wątpliwości uzasadnionych, podczas gdy przedmiotowe twierdzenia znajdują logiczne i prawdopodobne poparcie w przytoczonych dowodach w postaci umowy o przyznanie limitu kredytowego z dnia 19.12.2008 roku o numerze (...), umowy cesji wierzytelności z dnia 27 czerwca 2014 roku oraz bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 16.11.2010 r. o numerze (...) wraz z postanowieniem Sądu Rejonowego w Przemyślu I Wydział Cywilny z dnia 13.07.2011 r., sygn. akt I Co 1658/11;

II.  art. 227 k.p.c. w zw. z art. 129 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że dokumenty złożone przez powoda w postaci umowy o przyznanie limitu kredytowego z dnia 19.12.2008 roku o numerze (...) zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a pozwanym, jest niewystarczające do udowodnienia roszczenia, gdyż zostały przedstawione w formie kopii, w sytuacji, gdy przed rozprawą powód nie był zobowiązany do przedłożenia oryginałów jakichkolwiek dokumentów, a złożone dokumenty nie były kwestionowane przez pozwanego;

III.  art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, ocenie materiału dowodowego przejawiającej w uznaniu, że powód nie wskazał żadnych okoliczności ani nie przedstawił jakichkolwiek dokumentów wykazujących zasadność, wysokość oraz wymagalność roszczenia, podczas gdy przedstawione przez powoda dokumenty w postaci umowy o przyznanie limitu kredytowego z dnia 19.12.2008 roku o numerze (...) zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a pozwanym, umowy przelewu wierzytelności z dnia 27.06.2014 r. zawartej pomiędzy (...) Bank (...) S.A. a (...) Wierzytelności Detalicznych Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty oraz bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 16.11.2010 r. o numerze (...) wraz z postanowieniem Sądu Rejonowego w Przemyślu I Wydział Cywilny z dnia 13.07.2011 r., sygn. akt I Co 1658/11 wykazują zasadność oraz wysokość roszczenia względem strony pozwanej, co nie zostało zaprzeczone przez stronę pozwaną.

W razie niepodzielenia przez Sąd powyższych zarzutów na postawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zaskarżanemu orzeczeniu zarzucił obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia tj.

IV.  art. 248 k.p.c. w związku z 227 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i niezobowiązanie powoda do przedstawienia dowodu na okoliczność wymagalności roszczenia jak też dowodu na istnienie zobowiązania pozwanego a także jego wysokości w postaci oryginałów dokumentów złożonych uprzednio do akt postępowania i dopiero w przypadku niewykonania przez powoda wymienionego obowiązku procesowego dotyczącego przedstawienia omawianych dokumentów, usuwających wątpliwości sądu - zastosowanie sankcji określonej w art. 6 k.c. pozwalającej na uznanie nieudowodnienia roszczenia.

Na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. wniósł o zmianę 3.649,80 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24.03.2015 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I instancji, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za postępowanie apelacyjne.

Powód w swej apelacji wnosił ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy w całości do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok należało uchylić, choć z przyczyn innych niż to wskazał apelujący.

W obowiązującym stanie prawnym sąd II instancji rozpoznający sprawę „może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postepowania dowodowego w całości ( § 4).

Truizmem pozostaje twierdzenie, iż nie jest możliwe zweryfikowanie poprawności zastosowania przepisów prawa materialnego, bez prawidłowego ustalenia stanu faktycznego (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 7 sierpnia 1997 r., I CKN 261/97, LEX nr 1439372; 26 czerwca 2001 r., III CKN 400/00, LEX nr 52360; 28 lutego 2006 r., III CSK 135/05, LEX nr 201033; 11 kwietnia 2006 r.). Rolą sądu rozpoznawczego jest prowadzenie postępowania dowodowego zgodnie z regułami wyrażonymi w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Istotne naruszenia zasad procedowania, jeżeli mogło mieć wpływ na wynik sprawy, stanowi ważną wadę, nad którą nie można przejść obojętnie.

Mając w pamięci wskazane powyżej zasady procedowania w sprawach cywilnych, wypada przedstawić przebieg postępowania toczącego się przed Sądem pierwszej instancji. Na wyznaczoną przez Sąd orzekający w dniu 14.10.2015 r. rozprawę nie stawił się nikt. Pozwany nadto nie złożył odpowiedzi na pozew. W konsekwencji Sąd Rejonowy wydał wyrok zaoczny – do czego na marginesie był uprawniony - na podstawie, którego oddalił jednak powództwo.

Zaskarżone rozstrzygnięcie pozostaje w sprzeczności z art. 339 § 2 k.p.c. nakazującym w sytuacji niestawiennictwa pozwanego lub nie brania przez niego udziału w rozprawie, przyjęcie za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Sąd wprawdzie mógł uznać twierdzenia powoda za budzące wątpliwości, jednakże było to możliwe po uprzednim przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Tymczasem jak wynika z lektury protokołu rozprawy z dnia 14.10.2015 r. Sąd Rejonowy w ogóle nie przeprowadził jakichkolwiek dowodów. Pomimo tego, choć nie dysponował jakimkolwiek materiałem dowodowym, formalnie włączonym do postępowania, dokonał jego oceny dowodowej. W jej wyniku poczynił ustalenia faktyczne, które stały u podstaw oddalenia powództwa.

Prezentacja sposobu procedowania przez Sąd Rejonowy uzasadnia stanowisko Sądu Odwoławczego, że doszło do uchybienia przepisów prawa procesowego. Przepis art. 235 § 1 k.p.c. wyraża normatywnie zasadę bezpośredniości postępowania sądowego ( por. wyrok SN z dnia 16 czerwca 1967 r., III PRN 9/67, LEX nr 6180; wyrok SN z dnia 28 września 1971 r., II CR 384/71, LEX nr 6993; wyrok SN z dnia 29 marca 1973 r., II CR 75/73, LEX nr 7237; uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 sierpnia 2001 r., I PKN 571/00, OSNP 2003, Nr 14, poz. 330). Analizując jego treść dochodzi się do wniosku, że zawiera on regułę procesową (postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym) i wyjątek od niej (chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu.). R. legis takiego kształtu omawianego przepisu jest założenie, że wyłącznie bezpośredni kontakt sądu orzekającego z podmiotami biorącymi udział w postępowaniu oraz rzeczowymi środkami dowodowymi zapewnia temu sądowi możliwość poczynienia odpowiednich spostrzeżeń, istotnych dla oceny wiarygodności i mocy dowodów. W tym sensie art. 235 § 1 k.p.c. uwiarygadnia swobodną ocenę dowodów, określoną w art. 233 § 1 k.p.c. Relacja ta jest ważna, gdyż ocena wiarogodność i moc dowodów, wprawdzie odbywa się na podstawie wszechstronnego rozważania materiału dowodowego, jednak sąd dokonuje jej według własnego przekonania. W rezultacie swoboda ta musi zostać obwarowana gwarancjami wynikającymi z zachowania bezpośredniego kontaktu sądu ze źródłami dowodowymi (szczególnie osobowymi). Zachodzi również konieczność zwrócenia uwagi na wnioskowanie prawnicze. Jasne jest, że zgodnie z dyrektywą exceptiones non sunt excendendae odstępstwo od reguły, polegające na przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych w ramach pomocy sądowej, nie może być interpretowane rozszerzająco. Następstwem przyjęcia tego rodzaju opcji interpretacyjnej jest konstatacja o enumeratywnym katalogu odstępstw od zasady, zgodnie z którą postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym. W rezultacie skoro Sąd orzekający nie przeprowadził jakichkolwiek dowodów to postępowanie polegające na dokonaniu ich oceny i dokonania na nich ustaleń faktycznych pozostaje w konflikcie z art. 235 § 1 k.p.c.

Niewątpliwie oznacza to, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, wskutek wad proceduralnych. Nierozpoznanie istoty sprawy polega na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominięciu merytorycznych zarzutów pozwanego. Oznacza to niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22; z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00, OSNAPiUS 2002, Nr 17, poz. 409, z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00, OSNP 2004, Nr 3, poz. 46; z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP, 2003 Nr 3, poz. 36; z dnia 25 listopada 2003 r., II CK 293/02, LexPolonica nr 405129). W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 299/10, LEX nr 784969 wyjaśniono, że pojęcie "istota sprawy", o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych, tj. nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem sprawy uznając, że nie jest to konieczne z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy procesowych unicestwiających dochodzone roszczenie.

W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 274/11, LEX nr 1110971 uznano, że nierozpoznanie istoty sprawy dotyczy niezbadania roszczenia będącego podstawą powództwa, jak również zarzutu przedawnienia lub potrącenia. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2 Sąd Najwyższy wyjaśnił z kolei, że rozpoznanie istoty sprawy ma miejsca wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie opiera się na przesłance procesowej lub materialnoprawnej unicestwiającej, lecz wynika z merytorycznej oceny zasadności powództwa w świetle przepisów prawa materialnego.

Dotychczasowe rozważania pozwalają twierdzić, że przed Sądem pierwszej instancji nie doszło do rozpoznania istoty sprawy. Sąd ten stosował adekwatne przepisy prawa materialnego. Wadliwie jednak pominął postępowanie dowodowe i oparł się dowodach w ogóle nie przeprowadzonych w toku postępowania. Z tej też przyczyny nie mogły one stanowić podstawy do odtworzenia stanu faktycznego. W rezultacie, "nie rozpoznanie istoty sprawy" okazało się czynnikiem determinującym potrzebę uchylenia zaskarżonego wyroku.

Należy zwrócić uwagę na art. 386 § 1 k.p.c. Stanowi on, że w razie uwzględnienia apelacji sąd drugiej instancji zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty sprawy. Kompetencja ta pozostaje w opozycji do oddalenia apelacji, gdy jest ona bezzasadna (art. 385 k.p.c.), ale również do uchylenia wyroku w razie nierozpoznania istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.). Stan ten ma miejsce, gdy między przypisaną sądowi pierwszej instancji funkcją poznawczą a istotą sporu (rozumianą jako zespól przesłanek warunkujących sporne żądanie) zachodzi zupełny rozdźwięk, uniemożliwiający również sądowi odwoławczemu spełnienie roli rozpoznawczej. Z kolei miarą przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości jest obiektywna niemożność uznania przez sąd drugiej instancji bezzasadności apelacji albo jej uwzględnienia i orzeczenia co do istoty sprawy. Oznacza to, że dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji powinny pozostawać w interferencji z istotą sporu. Normatywną projekcję tej zależności wskazano w art. 227 k.p.c., zgodnie z którym przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Na tym polega zespolenie w art. 386 § 4 k.p.c. czynnika materialnoprawnego i procesowego.

Inaczej rzecz ujmując, sedno wyodrębnienia rozwiązania opisanego w art. 386 § 4 k.p.c. polega na zauważeniu, że w pewnych wypadkach sąd odwoławczy (mimo zdeterminowania jego roli funkcja rozpoznawczą) nie powinien orzekać merytorycznie. Sytuacja taka ma miejsce, gdy procedowanie sądu pierwszej instancji dotknięte jest tego rodzaju wadą, że włączenie się przez sąd odwoławczy do rzeczowego rozpoznania sprawy nie jest możliwe. W takim wyjątkowym wypadku przewidziano dla sądu drugiej instancji uprawnienia kasatoryjne.

Dlatego zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. orzeczono jak w sentencji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji przeprowadzi zaproponowane przez strony dowody, co umożliwi zastosowanie przepisów prawa materialnego.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Agata Pruchnik
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Przemyślu
Osoba, która wytworzyła informację:  Jacek SARAMAGA
Data wytworzenia informacji: