Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2025 roku

Sąd Rejonowy w Goleniowie I Wydział Cywilny, w składzie następującym:

Przewodniczący:

sędzia Patrycja Wojczuk

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2025 r. w Goleniowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa P. S. (1)

przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa- Zakładowi Karnemu w G.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania.

sędzia Patrycja Wojczuk

Sygn. akt I C 214/21

UZASADNIENIE

wyroku z 13 lutego 2025 roku

Powód P. S. (1) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w G. kwoty 5.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za:

- szykanowanie jego osoby przez administrację Zakładu Karnego, między innymi przez kierownika ochrony, przez którego powód nie mógł podjąć pracy (kierownikowi miało się „nie spodobać” nazwisko powoda); pomawiania o to, że powód miał namawiać osadzonych do nieprzyjmowania posiłków od administracji,

- przetransportowanie powoda bez żadnej przyczyny podczas panującego koronawirusa, gdzie transporty miały być ograniczone do minimum, z Zakładu Karnego w G. do Aresztu Śledczego w M., z dala od rodziny, co w ocenie powoda stanowi znęcanie się psychiczne oraz narażenie na zarażenie,

- bezpodstawne i niczym nieuzasadnione karanie, a mianowicie powód podnosił, że miał zostać ukarany przez jednostkę, w której obecnie przebywa (tj. AŚ w M.) na wniosek administracji Zakładu Karnego w G. na takiej podstawie, treść wniosku: na podstawie czynności profilaktycznych ustalono, że powód miał namawiać osadzonych do nieprzyjmowania posiłków, „kogo miałem namawiać i jak, już nie wiadomo, to również jest nękanie psychiczne ze strony administracji”,

- prowokacje ze strony wychowawcy działu penitencjarnego Oddziału (...) w Zakładzie Karnym w G.; prowokacje ze strony wychowawcy w stosunku do osoby powoda miały polegać na wzywaniu powoda na rozmowę i zadawaniu pytań typu masz apetyt, smakują ci posiłki, co wiesz na temat protestu; te prowokacje doprowadziły do wywiezienia powoda daleko od rodziny,

- osadzenie powoda w jednej celi z osobą zarażoną wirusem HCV typu C, próbą ukrycia tego faktu, która polegała na namawianiu chorej osoby, żeby nic nie mówiła, że jest chora; mogło to w ocenie powoda narazić go na poważny uszczerbek na zdrowiu.

Nadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwany Skarb Państwa - Zakład Karny w G. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko strona pozwana wskazała, że żądanie powoda nie zostało poparte żadnymi dowodami. Strona pozwana przyznała, że powód przebywał w Zakładzie Karnym w G.. W okresie pobytu powoda u pozwanego zdarzenia opisywane w pozwie nie występowały. Działania pozwanego nie były bezprawne oraz nie doszło do naruszenia jakichkolwiek dóbr osobistych powoda przez pozwanego. W czasie pobytu powoda u pozwanego był on traktowany z poszanowaniem jego godności osobistej, w sposób humanitarny i zgodny z obowiązującymi przepisami dotyczącymi wykonywania kary pozbawienia wolności.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

P. S. (1) odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G.. Począwszy od dnia 20 maja 2020 r. do dnia 8 lipca 2020 r. zajmował celę nr 208 na oddziale (...)

P. S. (1) deklarował wówczas przynależność do podkultury przestępczej.

Dowody:



historia rozmieszczenia osadzonego k. 168-169, 182,



wydruk k. 183,



wyjaśnienia z 7.02.2022 r. k. 194,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1),



zeznania świadka M. L. k. 271v.,



zeznania świadka D. U. k. 355-356,



zeznania świadka B. T. k. 358-359,



zeznania świadka A. S. k. 533v.,



zeznania powoda k. 549-550.

W dniu 6 lipca 2020 r. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w S. powziął informację na temat możliwości wystąpienia zbiorowego osadzonych godzącego w porządek i bezpieczeństwo Zakładu Karnego w G., do którego dojść miało w dniach 11-12 lipca 2020 r. Wystąpienie polegać miało na odmowie przyjęcia posiłków wydawanych przez administrację zakładu. Powodem takiego działania osadzonych miał być brak widzeń z osobami bliskimi, z uwagi na sytuację epidemiczną w kraju i występującymi w związku z tym obostrzeniami.

W związku z powziętą informacją Dyrektor Zakładu Karnego w G. podjął szereg czynności wyjaśniających i profilaktycznych realizowanych przez funkcjonariuszy zakładu, które szczegółowo opisane zostały w sprawozdaniu z dnia 17 lipca 2020 r. Polegały one między innymi na: rozpoznaniu atmosfery panującej wśród osadzonych, wystawieniu dodatkowych funkcjonariuszy do służby, przemieszczeniu osadzonych wewnątrz jednostki, zmniejszeniu liczebności grup spacerowych, wytransportowaniu potencjalnych prowodyrów.

W wyniku przeprowadzonych czynności profilaktycznych potwierdziła się informacją o możliwości wystąpienia zbiorowego osadzonych w dniu 11 lipca 2020 r. oraz wyłonionych zostało 15 osadzonych, z czego 13 deklarowało przynależność do podkultury przestępczej, którzy planowali odmówić przyjęcia posiłków. W notatkach z czynności wyjaśniających wskazano między innymi, że osadzony P. S. (1) namawia innych osadzonych do wystąpienia zbiorowego w postaci nieprzyjmowania posiłków w celu wymuszenia decyzji o cofnięciu zakazu widzeń.

Dowody:



sprawozdanie k. 145-152,



notatka służbowa k. 154-155, 186-187,



notatka służb owa z 9.07.2020 r. k. 157,



protokół z odprawy kierownictwa k. 188-190,



pismo z 8.07.2020 r. k. 191-193,



wyjaśnienia z 7.02.2022 r. k. 194,



wydruk k. 198,



odpowiedź z 1.04.2022 r. k. 222,



zeznania świadka D. U. k. 355-356,



zeznania świadka B. T. k. 358-359,



zeznania świadka J. K. (1) k. 409v.

W dniu 6 lipca 2020 r. P. S. (1) został wezwany na rozmowę do wychowawcy (...) w Zakładzie Karnym w G. w związku z podejrzeniem wystąpienia zdarzenia w postaci odmowy przyjmowania posiłków przez skazanych w zakładzie karnym. Temat rozmowy ukierunkowany był na codzienne funkcjonowanie skazanego w oddziale mieszkalnym. Skazany domyślił się celu przeprowadzanej rozmowy. W rozmowie umniejszał swoją pozycję w strukturach podkultury przestępczej, twierdził że nie ma nic do dodania w przedmiotowej sprawie.

Dowody:



wydruk notatki k. 167, 180, 195



notatka służbowa z 7.07.2020 r. k. 185,



wyjaśnienia z 7.02.2022 r. k. 197,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1).

W dniu 8 lipca 2020 r. P. S. (1) został przetransportowany do Aresztu Śledczego w M. w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa jednostki. Dla osadzonego P. S. (1) został sporządzony jednocześnie wniosek o wymierzenie kary dyscyplinarnej w postaci umieszczenia w celi izolacyjnej na okres do 28 dni.

Ponadto został sporządzony wniosek o ukaranie P. S. (1) karą pozbawienia możliwości otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy.

Dowody:



wniosek k. 156,



wydruk wniosków o wymierzenie kary k. 164-165,



wydruk decyzji k. 166,



wydruk notatki k. 167, 180, 202,



wydruk k. 177-179, 181, 199,



wyjaśnienia z 7.07.2022 r. k. 203, 221,



wyjaśnienia z 22.03.2022 r. k. 220,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1),



zeznania świadka M. L. k. 271v.,



zeznania świadka P. S. (2) k. 272,



zeznania świadka T. D. k. 272v.,



zeznania świadka J. B. k. 354-355,



zeznania świadka S. L. k. 354-355,



zeznania świadka D. U. k. 355-356,



zeznania świadka B. T. k. 358-359,



zeznania świadka M. K. k. 410,



zeznania świadka A. S. k. 533v.,



zeznania świadka P. B. k. 533v.-534,



zeznania świadka J. K. (2) k. 548-549,



zeznania powoda k. 549-550.

W dniach 11-12 lipca 2020 r. wszyscy skazani z (...)odebrali przysługujące im posiłki. W dniu 13 lipca 2020 r. wszyscy skazani odebrali śniadanie.

Dowód: notatka służbowa k. 158-159.

P. S. (1) złożył skargę z dnia 8 lipca 2020 r. dotyczącą nieuzasadnionego przetransportowania, postępowania wychowawcy w Zakładzie Karnym w G..

Pismem z dnia 11 września 2020 r. Dyrektor Służby Więziennej w S. udzielił odpowiedzi na skargę P. S. (1) z dnia 8 lipca 2020 r., uznając ją za bezzasadną. Wydaną decyzję uzasadniono w ten sposób, że P. S. (1) został wytransportowany z Zakładu Karnego w G. w związku z bezpieczeństwem jednostki. W toku czynności profilaktycznych powzięto informację, że P. S. (1) namawia innych skazanych do wystąpienia zbiorowego w postaci nieprzyjmowania posiłków dostarczanych przez administrację zakładu karnego.

Dowody:



odpowiedź na skargę z 11.09.2020 r. k. 36, 115, 171,



sprawozdanie z 25.08.2020 r. k. 172-173,



skarga z 8.07.2020 r. k. 174-175,



wyjaśnienie z 21.07.2020 r. k. 184,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1).

P. S. (1) złożył skargę z dnia 12 lipca 2020 r. dotyczącą bezpodstawnego, ukarania na wniosek administracji Zakładu Karnego w G. oraz przetransportowania go do innej jednostki bez podania przyczyny.

Dyrektor Zakładu Karnego w G., w piśmie z dnia 10 sierpnia 2020 r., zaproponował, by nie przychylać się do skargi osadzonego, albowiem w postępowaniu wobec osadzonego nie dopatrzono się nieprawidłowości.

Dowody:



pismo z 10.08.2020 r. k. 160,



sprawozdanie k. 161,



skarga z 12.07.2020 r. k. 162,



wyjaśnienie z 7.08.2020 r. k. 163, 176,



wyjaśnienie do skargi k. 170,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1).

W dniu 13 lipca 2020 r. Dyrektor Aresztu Śledczego w M. wydał decyzję o wymierzeniu skazanemu P. S. (1) kary dyscyplinarnej pozbawienia możliwości otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy. Powodem wymierzenia kary było niewłaściwe zachowanie mogące budzić realne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki.

Postanowieniem z dnia 28 września 2020 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim Wydział III Penitencjarny i Nadzoru na Wykonywaniem Orzeczeń Karnych, w sprawie o sygnaturze akt III Pen 82/20/sk, uchylił powyższą decyzję Dyrektora Aresztu Śledczego w M..

Dowody:



kserokopia postanowienia z 28.09.2020 r. k. 33, 113-114,



wydruk k. 179, 200-201,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1),



zeznania powoda k. 549-550.

W dniu 11 października 2020 r. P. S. (1) skierował skargę do Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w S. dotyczącą nieuzasadnionego przetransportowania oraz ukarania dyscyplinarnego przez Dyrektora Aresztu Śledczego w M.. Skarga została uznana za bezzasadną. W toku przeprowadzonych czynności wyjaśniających ustalono, że przetransportowanie P. S. (1) z Zakładu Karnego w G. i umieszczenie w Areszcie Śledczym w M. podyktowane było względami zapewnienia bezpieczeństwa.

Dowody:



odpowiedź na skargę k. 116,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1).

P. S. (1) starał się o zatrudnienie w Zakładzie Karnym w G.. Według zasad obowiązujących osadzonych uczestniczących w podkulturze przestępczej nie mogą podjąć zatrudnienia w dowolnym miejscu, przy wykonywaniu prostych czynności.

Wychowawca na oddziale E II informował skazanego, że nie została wydana zgodna na zatrudnienie.

W dniu 30 października 2019 r. wydane zostało oświadczenie lekarskie, wedle którego treści w wyniku badania lekarskiego i oceny narażeni występujących na stanowisku pracy orzeka się, że P. S. (1) wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych jest zdolny do podjęcia pracy na określonym stanowisku (symbol 21).

Kierownik działu ochrony wydał negatywną opinię na temat zatrudnienia P. S. (1). Opiniowanie wniosków o zatrudnienie osadzonych uwzględnia całokształt ich funkcjonowania w izolacji więziennej. Hołdowanie przez osadzonego zasadom podkultury przestępczej sprawiło, że osadzony w sposób wybiórczy podchodził do kwestii możliwości podjęcia zatrudnienia w izolacji więziennej. Zgodnie z treścią notatki osobopoznawczej z dnia 29 listopada 2018 r. osadzony P. S. (1) odmówił podjęcia zatrudnienia nieodpłatnego w oddziale mieszkalnym.

Dowody:



orzeczenie lekarskie k. 118, 518,



wyjaśnienia z 7.02.2022 r. k. 194,



wydruk k. 196,



dokumenty znajdujące się w teczce osobopoznawczej dot. P. S. (1),



zeznania świadka M. L. k. 271v.,



zeznania świadka T. D. k. 272v.,



zeznania świadka D. U. k. 355-356,



zeznania świadka B. T. k. 358-359.

P. S. (1) przebywał w jednej celi (nr 206) z osobą zarażoną wirusem HCV, to jest K. K. (1). K. K. (1) niezwłocznie poinformował P. S. (1) o tym, że choruje na wirusa HCV. Decyzja odnośnie informowania współosadzonych o chorobie należy do osoby chorej.

Wychowawcy nie posiadają wiedzy odnośnie tego, czy i który z osadzonych zakwaterowany w celi mieszkalnej zarażony jest wirusem HCV. HCV nie jest chorobą wymagającą izolacji epidemiologicznej. Do zarażenia nie może dojść przy czynnościach codziennych, np. poprzez poddanie ręki, czy korzystanie z tej samej toalety. Do zarażenia może dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią osoby zarażonej.

P. S. (1) nie był narażony na zarażenie się wirusem HCV będąc współosadzonym z osobą chorą. Przy przyjęciu do Zakładu Karnego w G. zapoznał się z profilaktyką zakażeń wirusem HCV.

Dowody:



zeznania świadka T. D. k. 272v.,



zeznania świadka K. K. (1) k. 357,



zeznania świadka J. K. (1) k. 409v.,



zeznania świadka M. K. k. 410,



zeznania świadka E. P. k. 534-534v.,



zeznania powoda k. 549-550.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się bezzasadne.

P. S. (1) żądał w niniejszej sprawie zadośćuczynienia w kwocie 5.000 zł, jako podstawę faktyczną wskazując na naruszenie jego godności oraz nieprawidłowości, jakie jego zdaniem zaistniały w trakcie osadzenia go w Zakładzie Karnym w G..

Przedmiotem sporu co do zasady nie był objęty fakt pobytu powoda P. S. (1) w ramach odbywanej kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w G. oraz jego wytransportowanie w dniu 8 lipca 2020 r. do Aresztu Śledczego w M.. Kwestią sporną okazało się natomiast m.in. to, czy powód istotnie mógł doznać cierpienia psychicznego wskutek bezprawnych zachowań funkcjonariuszy pozwanej jednostki (szykanowanie osoby powoda, co uniemożliwiać miało mu podjęcie zatrudnienia, pomówienia związane z namawianiem innych osadzanych do nieprzyjmowania posiłków od administracji, bezpodstawne przetransportowanie powoda oraz nakładanie kar, prowokacje ze strony wychowawcy, osadzenie powoda z osobą zarażoną wirusem HCV), jak również czy działania strony pozwanej obiektywnie skutkowały powstaniem po stronie powoda krzywdy w postaci cierpienia psychicznego oraz jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu, w tym zdrowiu psychicznym. Ocena wyżej wskazanych okoliczności rzutować miała zatem na rozstrzygnięcie, czy w przypadku powoda doszło ostatecznie do naruszenia jego dobra osobistego w postaci godności, czy w związku z tym naruszeniem doznał on jakiejkolwiek szkody niemajątkowej, czyli krzywdy.

Przystępując do merytorycznego rozpoznania sprawy, Sąd uznał, iż powództwo wniesione przez powoda należało uznać za nieuzasadnione.

W ocenie Sądu powód nie zdołał wykazać zaistnienia przesłanek warunkujących odpowiedzialność pozwanego za naruszenie dóbr osobistych. W niniejszej sprawie powód nie wykazał domniemanej szkody niemajątkowej (krzywdy), jej wysokości, jak również nie wykazał adekwatnego związku przyczynowego między zarzucanymi zdarzeniami sprawczymi a szkodą. Powód w żaden sposób nie wykazał, by podczas swojego pobytu w pozwanej jednostce penitencjarnej jego dobra osobiste zostały naruszone, a w szczególności by doszło do krzywdy, cierpienia bądź nawet pogorszenia się jego stanu zdrowia w wyniku rzekomego bezprawnego działania lub zaniechania pozwanego Skarbu Państwa, co uzasadniałoby wypłatę żądanej w pozwie kwoty 5.000 zł.

Sąd wskazuje w tej mierze, że stosownie do przepisu art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Zwrócić uwagę należy, że od dnia 1 września 2004 r. istnieją dwa reżimy odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa. Po pierwsze, odpowiedzialność szczególna unormowana w art. 417 k.c. – art. 417 2 k.c., które to przepisy regulują odpowiedzialność deliktową Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także innych państwowych i komunalnych osób prawnych, wyłącznie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej i tylko w tym zakresie wyłączają stosowanie przepisów ogólnych o odpowiedzialności za cudze czyny, tj. art. 416 k.c., art. 427 k.c. i art. 429 k.c. - 430 k.c. Po drugie, odpowiedzialność oparta o ogólne zasady odpowiedzialności deliktowej osób prawnych, która obejmuje odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w inny sposób niż przy wykonywaniu władzy publicznej.

Podstawą odpowiedzialności odszkodowawczej jest w tym wypadku art. 417 k.c.

Podstawową przesłanką odpowiedzialności z art. 417 k.c. jest szkoda, przy czym pojęcie szkody obejmuje uszczerbek zarówno w dobrach majątkowych, jak i w przypadkach określonych w ustawie - w dobrach niemajątkowych. Możliwość domagania się naprawienia szkody niemajątkowej, czyli krzywdy przewidują przede wszystkim art. 445 § 1 k.c. w związku z art. 444 k.c. i art. 448 k.c. Z treści art. 445 § 1 k.c. wynika, że w wypadku spowodowania uszkodzenia ciała lub wywołaniu rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Przesłanką odpowiedzialności za naruszenie cudzego dobra osobistego, zgodnie z art. 24 k.c., jest bezprawność działania, przez którą rozumie się działanie (zaniechanie) sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przepis art. 24 k.c. przewiduje domniemanie bezprawności działania po stronie podmiotu, naruszającego dobra osobiste, co powoduje, że to na pozwanym spoczywa ciężar wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. W orzecznictwie podkreśla się, że przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia podstawowym kryterium oceny sądu powinien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego, bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej na podstawie art. 448 k.c. jest zrekompensowanie i złagodzenie krzywdy moralnej. Ocena tej przesłanki nie może abstrahować od wszelkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy.

Nadto przesłanką roszczenia z art. 24 k.c. jest istnienie i wykazanie szkody niemajątkowej, czyli krzywdy. Nie wystarczy ogólne, powołanie się na istnienie krzywdy, bliżej nieokreślonej. Musi ona być sprecyzowana poprzez wskazanie, na czym konkretnie polega i jakie właściwie dobra osobiste narusza zachowanie danego sprawcy, które ma charakter czynu bezprawnego. Do powstania roszczeń o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 24 k.c. i 448 k.c. nie jest wystarczające ustalenie, że działanie sprawcy było bezprawne, konieczne jest wystąpienie skutku w postaci naruszenia dobra osobistego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27.03.2013r. I ACa 76/13). Przy ocenie, czy nastąpiło naruszenie dóbr osobistych, orzecznictwo postuluje zachowanie należytych proporcji i umiaru. Nie można bowiem nadużywać instrumentów prawnych właściwych dla ochrony dóbr osobistych dla przypadków, dotyczących wyłącznie subiektywnych odczuć osoby, dotkniętej zachowaniem innej osoby. Ocena, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych nie może być subiektywna i nie można jej dokonywać według miary indywidualnej wrażliwości zainteresowanego, ale powinna uwzględniać elementy obiektywne. Należy mieć na uwadze odczucia przeciętnego odbiorcy - osoby rozsądnej i racjonalnie oceniającej, nieobciążonej uprzedzeniami, nieskłonnej do wyrażania ekstremalnych sądów. Dodać należy, że nie każda dolegliwość w postaci doznania przykrości stanowi o naruszeniu dóbr osobistych, ale tylko taka, która wedle przyjmowanych w społeczeństwie, przeciętnych ocen przekracza próg dozwolonych zachowań i nie jest małej wagi.

Ochronę dóbr osobistych gwarantują w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności normy zawarte w art. 40 i art. 40 ust. 4 Konstytucji, art. 3 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 4 kkw – przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa (art. 417 kc). Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych, obok zdarzenia sprawczego, konieczne jest ustalenie pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej, to jest bezprawności, szkody i związku przyczynowego, a więc obowiązują tu zasady ogólne dotyczące kompensaty szkody na osobie (majątkowej i niemajątkowej) oraz koncepcji związku przyczynowego – zgodnie z art. 361 § 1 kc zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

W tym miejscu wskazać należy, iż ograniczenie praw i wolności skazanego może wynikać jedynie z ustawy i wydanego na jej podstawie prawomocnego orzeczenia. Ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są między innymi w k.k.w., regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar. Przepisy art. 102, art. 110a, art. 135 k.k.w. określają prawa i obowiązki osób odbywających karę pozbawienia wolności oraz regulują uprawnienia i obowiązki funkcjonariuszy zakładów karnych w zakresie nadzoru nad prawidłowym wykonaniem tej kary oraz ochrony porządku i bezpieczeństwa. Przepisy k.k.w. przewidują też szczególną drogę dochodzenia przez skazanych odbywających karę pozbawienia wolności ochrony ich praw naruszonych lub zagrożonych działaniami funkcjonariuszy więziennych. Zgodnie z art. 7 i art. 34 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sędziego penitencjarnego oraz do sądu penitencjarnego decyzje wydawane przez funkcjonariuszy z powodu ich niezgodności z prawem, jak również zaskarżyć wymierzenie kary dyscyplinarnej (art. 148 § 1 k.k.w.).

W tym szczególnym trybie następuje zatem stwierdzenie, czy decyzja oraz działania i zaniechania funkcjonariusza służby więziennej ograniczające prawa osoby osadzonej były zgodne z prawem czy bezprawne. Skoro więźniowie mogą domagać się w odpowiednim postępowaniu zapewnienia im godziwych warunków wykonywania kary pozbawienia wolności, to w sprawie o naruszenie ich dóbr osobistych nie mogą powoływać się na te okoliczności, które mogły stanowić podstawę skarg i wniosków kierowanych do odpowiednich organów na podstawie przepisów k.k.w. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 r. IV CSK 276/11, niepubl.). Tymi okolicznościami są np. prawo dostępu do lekarzy odpowiednich specjalności, osadzenie palaczy z osobami niepalącymi, zapewnienie odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego, dostęp do zajęć kulturalno - oświatowych, dostęp do aktów prawnych, brak odpowiedniej jakości bielizny pościelowej, brak zapewnienia odpowiednich warunków podczas transportu, zła jakość wydawanych posiłków, czy wreszcie umieszczenie na wykazie osób zainteresowanych obrotem substancjami odurzającymi. Postępowanie cywilne w sprawie o ochronę dóbr osobistych nie może bowiem zastępować odpowiedniego trybu przewidzianego w kodeksie karnym wykonawczym dla zmniejszenia uciążliwości odbywania kary pozbawienia wolności. W sprawie niniejszej powód z tego uprawnienia nie skorzystał.

W ocenie Sądu, powód – na którym stosownie do dyspozycji art. 6 k.c. spoczywał ciężar dowodu – nie zdołał wykazać żadnej przesłanki odpowiedzialności deliktowej strony pozwanej z art. 417 k.c. ani też tego, by na skutek działania pozwanego doszło w jego przypadku do naruszenia godności, zdrowia uzasadniającego wypłatę stosowanego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Sąd miał też na uwadze to, iż przepis art. 24 § 1 zd. pierwsze k.c. przewiduje jedynie domniemanie bezprawności zachowania, nie przewiduje natomiast domniemania zaistnienia samego zachowania, będącego źródłem naruszenia godności, życia, zdrowia, czy nietykalności cielesnej powoda. Innymi słowy, to na powodzie ciążył obowiązek wykazania zaistnienia zdarzeń, z którymi wiązał naruszenie swoich dóbr osobistych. Dopiero w przypadku ich wykazania, ciężar dowodowy przesuwał się na Skarb Państwa w tym sensie, że to pozwany obowiązany był do wykazania, iż owo działanie nie nosiło znamion bezprawności (por. wyrok Sądy Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r., V CSK 431/06, OSNC 2008 nr 1, poz. 13, str. 78, Biul. SN 2007 nr 6, MoP 2008 nr 16, str. 882, L.).

W niniejszym procesie nie została także spełniona przede wszystkim przesłanka wykazania działania lub zaniechania wyrządzającego szkodę niemajątkową, a tym bardziej przesłanka bezprawności takiego działania lub zaniechania pozwanego (w tym związku przyczynowego), które dawałoby możliwość ustalenia odpowiedzialności deliktowej pozwanego oraz uzasadniałyby żądanie zapłaty zadośćuczynienia w związku z działaniami personelu jednostek penitencjarnych. Zatem powód, wbrew powyższemu, nie sprostał ciężącemu na nim ciężarowi dowodzenia.

W okolicznościach badanej sprawy powód domagał się zadośćuczynienia w związku z naruszeniem jego godności osobistej z uwagi na niezapewnienie mu odpowiednich warunków odbywania kary pozbawienia wolności, w szczególności poprzez umieszczenie go w celi razem z osobą zarażoną wirusem HCV, a co za tym idzie narażenie jego dóbr osobistych w postaci zdrowia na naruszenie poprzez zarażenie powyższym wirusem.

W pierwszej kolejności zbadać należało zatem czy powoda narażono na naruszenie jego dóbr osobistych poprzez bezprawne działania zakładu karnego w postaci umieszczenia powoda w jednej celi z innym osadzonym zarażonym wirusem HCV,.

Podkreślić należy, iż artykuł 24 k.c. stanowiący podstawę roszczeń z tytułu naruszenia dóbr osobistych, nie wymaga dla odpowiedzialności winy sprawcy oraz przewiduje domniemanie bezprawności jego działania naruszającego dobra osobistego, co powoduje, że dochodzący ochrony nie musi tej przesłanki udowadniać, natomiast na sprawcy ciąży obowiązek wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. W niniejszej sprawie oznacza to, że ciężar dowodu, że warunki w zakładzie karnym odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda spoczywa na stronie pozwanej [analogicznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2007 roku, V CSK 431/06, LEX 255593].

W ocenie Sądu pozwany sprostał powyższemu obowiązkowi i wykazał, iż jego działanie polegające na umieszczeniu powoda w celi razem z zarażonym wirusem HCV było działaniem zgodnym z prawem. Żaden przepis prawny nie nakazuje bowiem, aby osadzeni zarażeni powyższymi wirusami byli odizolowani od innych osadzonych, czy umieszczeni w osobnych celach. Żaden przepis również nie obliguje administracji zakładów karnych, jak również służby medycznej zakładów karnych do informowania osadzonych o tym, że inny osadzony przebywający z nimi w celi jest zakażony wirusem HCV. Analizując całokształt materiału dowodowego, Sąd uznał, że nie zostało naruszone żadne dobro osobiste powoda w szczególności postaci prawa do zdrowia. Sam fakt bowiem umieszczenia powoda w jednej celi z osobą zarażoną wirusem HCV nie ingeruje w sferę jego dóbr osobistych. Podkreślić należy, iż brak jest jakichkolwiek przepisów nakazujących izolację chorych na ww. jednostkę chorobową od pozostałych osadzonych.

Zgodnie z art. 67 kkw dla osiągnięcia celu określonego w § 1 prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w ramach określonych w ustawie systemów wykonywania kary, w różnych rodzajach i typach zakładów karnych. W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne. Zgodnie z art. 81 kkw karę pozbawienia wolności wykonuje się w systemie: programowanego oddziaływania; terapeutycznym; zwykłym. W celu stwarzania warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi, zapobieganiu szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnieniu skazanym bezpieczeństwa osobistego, wyboru właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego oraz rozmieszczenia skazanych wewnątrz zakładu karnego - dokonuje się ich klasyfikacji ( art. 82 kkw). Klasyfikacji skazanych dokonuje się mając na względzie w szczególności: płeć; wiek; uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności; umyślność lub nieumyślność czynu; czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności; stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych; stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego; rodzaj popełnionego przestępstwa.

Zauważyć też trzeba, iż administracja zakładu karnego ani tym bardziej więzienna służba zdrowia nie mogą informować pozostałych osadzonych o stanie zdrowia współosadzonych, albowiem dane te stanowią tajemnicę lekarską. Pacjenci zakażeni wirusem HCV nie wymagają izolacji, nie mogą być również dyskryminowani z racji nosicielstwa wirusa oraz mają prawo do tajemnicy lekarskiej. Wskazać też należy, że zakresu dóbr osobistych osób przebywających w zakładach karnych nie można poszerzyć o prawo do izolacji od osób chronicznie chorych (np. na wirus HIV, czy HCV).

Powinności pozwanego mogłyby jedynie dotyczyć dopełnienia właściwych standardów sanitarno-higienicznych przez zakład karny (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 roku, sygn. akt IV CSK 603/11). Normalne bytowanie z osobami zakażonymi wirusami typu HCV lub HIV, przy zachowaniu środków ostrożności, zapobiegających przeniesieniu zakażenia nie stwarza ryzyka zakażenia się tymi wirusami. Należy podkreślić, iż powód w żadnym zakresie nie wykazał w toku niniejszego postępowania naruszenia swoich dóbr osobistych i też jakiejkolwiek szkody której miałby doznać i ewentualnych zaniedbań pozwanego wobec jego osoby. Dokonując oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, w szczególności zeznań świadka E. P. (kierownika ambulatorium w 2020 r., k. 534), Sąd ustalił, że warunki pobytu w pozwanym Zakładzie Karnym odpowiadały obowiązującym normom w tymże zakresie. Powód przy przyjęciu do tej placówki penitencjarnej miał możliwość zapoznania się z ulotkami informującymi o drogach zakażenia i profilaktyce zakażeń wirusem HCV, co też uczynił. Wreszcie, zarówno powód, jak i osoba zakażona, miały świadomość ewentualnych zagrożeń związanych z możliwością zakażenia, wiedzieli oni o konieczności profilaktyki i przestrzegania zasad higieny. Osoba zarażona wirusem HCV, tj. J. K. (1), od razu poinformowała powoda o swojej chorobie. Obawa natomiast powoda – niezależnie od tego, czy była ona uzasadniona, czy też nie – przed np. możliwym zakażeniem ze strony współosadzonego wówczas gdy trenował „sporty walki”, nie może rodzi odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanego Zakładu Karnego. Na tym ostatnim nie spoczywa też obowiązek umieszczania osób, będących nosicielami wirusa HCV, w osobnych celach, przy czym stan zdrowia osadzonych jest objęty tajemnicą lekarską.

Przechodząc do dalszych zarzutów powoda, w ocenie Sądu nie wykazał on, by był szykanowany przez funkcjonariuszy pozwanego zakładu karnego, ani tego, aby na skutek tego szykanowania nie mógł podjąć zatrudnienia w tamtejszej jednostce.

Zgodnie z art. 121 kkw skazanemu zapewnia się w miarę możliwości świadczenie pracy. Uzupełnieniem analizowanego przepisu jest § 36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.12.2022 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz.U. poz. 2847), stanowiący, że przy kierowaniu skazanego do odpowiedniego rodzaju pracy bierze się pod uwagę również wiek, płeć, część kary pozostałą do odbycia oraz względy porządku i bezpieczeństwa. Konieczne jest uwzględnienie także stanu zdrowia, co wynika z brzmienia przepisu art. 121 § 6 k.k.w.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż P. S. (1) rzeczywiście starał się o zatrudnienie w Zakładzie Karnym w G., a kierownik działu ochrony wydał negatywną opinię na temat zatrudnienia P. S. (1). Podkreślić jednak należy, iż opiniowanie wniosków o zatrudnienie osadzonych uwzględnia całokształt ich funkcjonowania w izolacji więziennej.

Z akt osobopoznawczych powoda wynika, iż jest recydywistą, wielokrotnie pozbawionym wolności za przestępstwa przeciwko mieniu, zdrowiu, życiu oraz związane z posiadaniem narkotyków, zakwalifikowano go do odbywania kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym typu zamkniętego dla recydywistów w systemie zwykłym. Ponadto powód deklaruje się jako aktywny uczestnik podkultury przestępczej. Sześciokrotnie kierowano wniosek o wymierzenie mu kary dyscyplinarnej, m.in za posiadanie w celi telefonu komórkowego, czy marihuany. Hołdowanie przez osadzonego zasadom podkultury przestępczej wskazuje, że osadzony w sposób wybiórczy podchodził do kwestii możliwości podjęcia zatrudnienia w izolacji więziennej. Zgodnie z treścią notatki osobopoznawczej z dnia 29 listopada 2018 r. powód odmówił podjęcia zatrudnienia nieodpłatnego w oddziale mieszkalnym. Powód nie naprowadził żadnych dowodów na to, iż odmowa jego zatrudnienia wynikała z faktu szykanowania powoda, czy z negatywnego stosunku do nazwiska powoda ze strony kierownika działu ochrony. Skoro bowiem powód deklaruje się jako aktywny uczestnik podkultury przestępczej, rzeczą naturalną jest, iż nie mógł on być skierowany do pracy w dowolnym miejscu, biorąc pod uwagę względy bezpieczeństwa zakładu karnego.

Bezzasadne w ocenie Sądu okazało się również żądanie powoda zadośćuczynienia za niezgodne z prawem działanie pozwanego polegające na jego przeniesieniu do innej jednostki i ukaraniu karą dyscyplinarną – zakazem otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy.

Przeniesienie powoda do innego zakładu karnego, które zdaniem powoda wynikały ze stosowanych szykan ze strony funkcjonariusza, były podyktowane, co wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, względami bezpieczeństwa.

Strona pozwana w toku postępowania przedstawiła dowody z dokumentów w postaci sprawozdania z dnia 17 lipca 2020 r. oraz szeregu notatek służbowych sporządzonych przez funkcjonariuszy biorących udział w czynnościach wyjaśniających związanych z informacjami na temat planowanego protestu głodowego osadzonych w dniu 11-12 lipca 2020 r.

Ze sprawozdania wynika, iż w dniu 6 lipca 2020 r. Dyrektor Okręgowy Służby Więziennej w S. powziął informację na temat możliwości wystąpienia zbiorowego osadzonych godzącego w porządek i bezpieczeństwo Zakładu Karnego w G., do którego dojść miało w dniach 11-12 lipca 2020 r. Wystąpienie polegać miało na odmowie przyjęcia posiłków wydawanych przez administrację zakładu. Powodem takiego działania osadzonych miał być brak widzeń z osobami bliskimi, z uwagi na sytuację epidemiczną w kraju i występującymi w związku z tym obostrzeniami. W związku z powziętą informacją Dyrektor Zakładu Karnego w G. podjął szereg czynności wyjaśniających i profilaktycznych realizowanych przez funkcjonariuszy zakładu, które szczegółowo opisane zostały w sprawozdaniu z dnia 17 lipca 2020 r. Polegały one między innymi na: rozpoznaniu atmosfery panującej wśród osadzonych, wystawieniu dodatkowych funkcjonariuszy do służby, przemieszczeniu osadzonych wewnątrz jednostki, zmniejszeniu liczebności grup spacerowych, wytransportowaniu potencjalnych prowodyrów. W wyniku przeprowadzonych czynności profilaktycznych potwierdziła się informacją o możliwości wystąpienia zbiorowego osadzonych w dniu 11 lipca 2020 r. oraz wyłonionych zostało 15 osadzonych, z czego 13 deklarowało przynależność do podkultury przestępczej, którzy planowali odmówić przyjęcia posiłków. W wyniku przeprowadzonych czynności profilaktycznych ustalono grupę 19 osadzonych przynależnych do podkultury przestępczej, którzy rozważali lub werbalizowali czynny udział w zbiorowej odmowie posiłków. Spośród tej grupy wytypowano 6 skazanych, którzy aktywnie nakłaniali innych osadzonych do wzięcia udziału w zbiorowym wystąpieniu, wśród nich osadzonego P. S. (1). W dniu 8 lipca 2020 r. odbyła się wideokonferencja Dyrektora Okręgowego Służby więziennej, specjalistów (...) S., dyrektora ZK w G. oraz Kierownika D. Ochrony i innych, na której przyjęto propozycje i polecono do natychmiastowej ich realizacji, które polegały na przetransportowano dwóch osadzonych tzw. niebezpiecznych zgodnie z nadaną klasyfikacją, a pozostałych osadzonych ( w tym P. S. (1)) przetransportowano do innych jednostek. Powyższe ustalenia znajdują potwierdzenie chociażby w treści notatki służbowej funkcjonariusza K. K. (2) z dnia 6 lipca 2020 r. oraz notatki służbowej B. T. i P. J. z dnia 7 lipca 2020 r. ( k. 153,154,155). Potwierdzają to również zeznania świadka B. T.. Jak wynika z wniosku z dnia 08 lipca 2020 r. oraz pisma z dnia 11 września 2020 r. Dyrektora Służby Więziennej w S. P. S. (1) został wytransportowany z Zakładu Karnego w G. w związku z bezpieczeństwem jednostki.

Nie ulega wątpliwości, iż przenoszenie skazanych między jednostkami penitencjarnymi w czasie odbywania kary pozbawienia wolności to jeden ze środków oddziaływania na więźniów, ale także sposób zarządzania instytucją więzienia. Przenoszenie więźniów z jednego do drugiego zakładu karnego w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, stanowi ważny element zarządzania ryzykiem w więzieniu. Ryzyko to powoduje odpowiedzialność władz i funkcjonariuszy więziennych za bezpieczeństwo osób przebywających w jednostce penitencjarnej (więźniów, personelu, osób odwiedzających, wizytujących).

Co prawda strona pozwana nie wykazała, aby rzeczywiście P. S. (1) namawiał innych osadzonych do buntu głodowego, co też skutkowało uchyleniem zastosowanej wobec niego kary dyscyplinarnej, jednakże już samo ustalenie, iż powód zamierza przystąpić do tego protestu, co jednoznacznie wynika z treści notatki B. T. ( k. 154), w ocenie Sądu mogło stanowić podstawę do podjęcia działań mających przetransportować takiego osadzonego do innej jednostki z uwagi na względy bezpieczeństwa.

Nie ulega wątpliwości, iż działanie pozwanego polegające na przeniesieniu powoda do innego zakładu karnego znajduje oparcie w art. 100 § 1 pkt 8 kkw, zgodnie z którym przeniesienie skazanego do innego właściwego zakładu karnego może nastąpić, szczególnie w przypadku konieczności zapewnienia porządku i bezpieczeństwa w zakładzie. Tym samym w ocenie Sądu sam fakt przetransportowania powoda do Aresztu Śledczego w M. ze względów bezpieczeństwa, jako znajdujący oparcie w przepisach prawa, nie może być uznany za bezprawne zachowanie strony pozwanej, skutkujące przyznaniem powodowi zadośćuczynienia pieniężnego.

Nawet gdyby przyjąć, iż działanie to było bezprawne, to powód nie wykazała, aby poniósł jakąkolwiek szkodę niemajątkową w związku z tym przetransportowaniem. Powód wskazywał, iż tą szkodą jest utrudnienie kontaktu i widzeń z rodziną. Należy jednak podkreślić, iż w lipcu 2020 r. obowiązywał stan epidemii i zakaz widzeń w zakładach karnych. Dopiero z dniem 1 sierpnia 2020 roku przywrócono widzenia z zachowaniem reżimu sanitarnego. Znamienne jest również to, iż powód sam wycofał swoją skargę i wniosek o powrotne przetransportowanie do ZK w G. skierowany do Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 kwietnia 2024 r. pismem z dnia 18 października 2024 r., które znajduje się w jego aktach osobopoznawczych. Tym samym nie znajdują pokrycia twierdzenia powoda, iż jego szkoda niemajątkowa miała by polegać na braku możliwości jego odwiedzenia przez najbliższych z uwagi na znaczą odległość ich miejsca zamieszkania od zakładu karnego, do którego go przetransportowano.

W ocenie Sądu również samo uchylenie decyzji dyrektora AŚ w M. z dnia 13 lipca 2020 r. o wymierzeniu skazanemu P. S. (1) kary dyscyplinarnej pozbawienia możliwości otrzymywania paczek żywnościowych na okres 3 miesięcy postanowieniem z dnia 28 września 2020 r. Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim Wydział III Penitencjarny i Nadzoru na Wykonywaniem Orzeczeń Karnych, w sprawie o sygnaturze akt III Pen 82/20/sk, nie może jeszcze stanowić samodzielnej podstawy do zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia pieniężnego.

Zgodnie z art. 7 § 1 k.k.w. skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 3-6 i 10 (pkt 5: dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej albo osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisja penitencjarna) z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Ponadto art. 34 § 1 k.k.w. przewiduje, że Sędzia penitencjarny uchyla sprzeczną z prawem decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 5 i 6, o ile dotyczy ona osoby pozbawionej wolności.

Sąd orzekający w sprawie w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 22 lutego 2012 r. (IV CSK 276/11), w którym Sąd ten podkreślił, że przysługujące osobom odbywającym karę pozbawienia wolności uprawnienia i ulgi określone w KKW mają wprawdzie podstawę w prawach i wolnościach przyznanych wszystkim obywatelom w Konstytucji i przewidzianych także w art. 23 KC, jednakże przepisy KKW przewidują szczególną drogę do dochodzenia ochrony praw skazanych określonych w tym kodeksie. Zgodnie z art. 7 i art. 34 KKW skazany może zaskarżyć do sędziego penitencjarnego oraz do sądu penitencjarnego decyzje wydane między innymi przez dyrektora zakładu karnego, z powodu ich niezgodności z prawem. W tym trybie następuje zatem stwierdzenie, czy decyzja dyrektora zakładu karnego o pozbawieniu skazanego jakiegoś przysługującego mu uprawnienia była zgodna z prawem czy bezprawna. W tym trybie następuje także badanie merytorycznej zasadności takich decyzji, które są wydawane w celu zapewnienia bezpieczeństwa i realizacji zadań wychowawczo - resocjalizacyjnych ciążących na administracji zakładu karnego. Sąd cywilny w procesie o naruszenie dóbr osobistych skazanego nie jest władny oceniać, czy dyrektor zakładu karnego, odmawiając przyznania skazanemu określonego w przepisach KKW uprawnienia, działał zgodnie z prawem czy bezprawnie. Do oceny tej uprawniony jest sędzia lub sąd penitencjarny w sytuacji odwołania się skazanego od decyzji dyrektora lub podjęcia działania z urzędu. Dopuszczenie badania tych kwestii przez sąd cywilny w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego oznaczałoby nie tylko dopuszczenie dwutorowości postępowania sądowego w zakresie nadzoru nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, lecz także w konsekwencji prowadziłoby do faktycznego pozbawienia znaczenia przyjętego przez ustawodawcę trybu postępowania i oddziaływania sędziego i sądu penitencjarnego na skazanego osadzonego w zakładzie karnym.

W okolicznościach badanej sprawy powód był informowany o podejmowanych względem niego decyzji oraz o sposobie i trybie zaskarżenia do właściwych organów sądowych i w ramach tego postępowania mógł kwestionować ich zasadność, co zresztą powód uczynił i czym doprowadził do uchylenia kary dyscyplinarnej w przedmiocie zakazu otrzymywania paczek na okres 3 miesięcy. Zakażona decyzja wydana była w dniu 13 lipca 2020 r, a uchylona 28 września 2020 r. Powód nie wykazał, aby w czasie od wydania decyzji do jej uchylenia doznał jakiejkolwiek szkody niemajątkowej, wymagającej wyrównania zasądzeniem zadośćuczynienia pieniężnego. Jedną z koniecznych przesłanej odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa jest -obok wyrządzenia szkody czynem niedozwolonym polegającym na bezprawnym działaniu lub zaniechaniu podmiotu wykonującego w imieniu Skarbu Państwa władzę publiczną oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy tak rozumianym czynem niedozwolonym a powstaniem szkody- samo powstanie szkody.

Pod pojęciem szkody w tym przypadku należy rozumieć uszczerbek zarówno w dobrach majątkowych, jak i w przypadkach określonych w ustawie – w dobrach niemajątkowych. Zgodnie z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się. Przepis ten jest ściśle związany z przepisami art. 23 i 24 k.c. Stosownie do dyspozycji art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W myśl natomiast art. 24 § 1 k.c. z kolei ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Przepis art. 24 § 1 k.c. przewiduje, iż osoba, której dobra osobiste zostały naruszone, może żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny na zasadach określonych w kodeksie cywilnym. Przepis ten odsyła więc do dyspozycji przytoczonego wyżej art. 448 k.c.

W niniejszej sprawie powód podnosił, że doszło do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci zdrowia psychicznego, albowiem zarzucane pozwanemu zachowania w pozwie nazywał znęcaniem psychicznym.

W ocenie Sądu powód nie wykazał, aby po jego stronie powstała jakakolwiek szkoda niemajątkowa uzasadniającą zadośćuczynienie w formie pieniężnej.

Za niewykazane są uznał również twierdzenia powoda, iż powód był szykanowany przez wychowawcę działu penitencjarnego na skutek rozmów i zadawaniu pytań typu „masz apetyt”, czy „ co wiesz o proteście”. Powód nie naprowadził jakichkolwiek dowodów, iż rozmowy, które były z nim przeprowadzone w lipcu 2020 r. przez funkcjonariuszy zakładu karnego w G. w związku z podejrzeniem organizowania przez osadzonych protestu głodowego, nosiły cechy szykan, czy znęcania psychicznego. Co prawda świadek P. B. zeznał, iż oddziałowy odzywał się do powoda prowokacyjnie, ale nie potrafił powiedzieć kiedy, w jaki sposób, na czym polegało to prowokacyjne odzywanie. Pozostali świadkowie, którzy zeznawali o szykanowaniu powoda tj. J. B. i K. K. (1) również nie potrafili podać żadnych szczegółowych informacji odnośnie tych zachowań. Ich zeznania były w tym zakresie ogólnikowe, że szykanowanie powoda miało polegać na tym, że wymyślali, że on jest decydentem w sprawie buntu, czy na tym, że go wyzywano od różnych.

Powód nie wykazał, aby przeprowadzanie z nim rozmów przez wychowawcę nosiło cechy bezprawności, nie wykazał również powstania jakiejkolwiek szkody w jego dobrach osobistych, w tym w zdrowiu na skutek tego działania pozwanego.

Podkreślić trzeba na koniec jeszcze, że przy ocenie, czy doszło do naruszenia dobra osobistego decydujące znaczenia ma nie tyle subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ile to, jaką reakcję wywołuje w społeczeństwie to naruszenie w kontekście wszystkich okoliczności sprawy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1976 roku, II CR 692/75, OSNC 1976, nr 11, poz. 251; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1997 roku, III CKN 33/97, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 93; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 1989 roku, I CR 143/89, OSP 1990, z. 9, poz. 330).

W tym stanie rzeczy powodowi nie przysługują roszczenia z art. 24 § 1 k.c., w zw. z art. 448 k.c. w zw. z art. 417 k.c., i z tego względu powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt. I sentencji.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na dowodach z dokumentów przedstawionych przez pozwanego oraz dowodach z zeznań świadków.

Sąd uznał dowody z dokumentów przedłożonych przez pozwanego za w pełni wiarygodne, albowiem ich autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Podkreślenia wymaga, że na podstawie powyższych dokumentów można ustalić istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okoliczności dotyczące: okresu w jakim powód przebywał w zakładzie karnym, warunków w jakich był osadzony oraz podejmowanych w stosunku do powoda czynności w zakładzie karnym.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków w takim zakresie, w jakim znajdowały odzwierciedlenie w innych dowodach zgromadzonych w aktach sprawy. Jednocześnie sąd ostrożnie ocenił zeznania świadków będących współosadzonymi razem z powodem, z czego część z nich była przetransportowana do innych zakładów karnych z tych samych powodów co powód. Jest powszechnie wiadomo, że dla osób wchodzących w konflikt z prawem szacunek dla wymiaru sprawiedliwości, którego przejawem jest składanie prawdziwych zeznań, nie jest typowym zachowaniem, w szczególności, gdy dotyczy to spraw innych osadzonych, z którymi wiąże ich szczególna więź wynikająca z osadzenia w jednym zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Okoliczność ta wpływa na ocenę wiarygodności zeznań tych świadków. Nadto świadkowie ci przy ocenie zachowania funkcjonariuszy w stosunku do powoda wyrażali często ocenę emocjonalną, będąc w równym stopniu, co powód niezadowolonymi z faktu posądzenia ich o udział w buncie i przetransportowania z tego tytułu.

Podstawę orzeczenia o kosztach procesu jak w pkt II sentencji wyroku stanowi art. 102 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c. Sąd orzekał o nieobciążaniu powoda w całości kosztami sądowymi tego procesu. Powód został przez sąd zwolniony na początku procesu częściowo od kosztów sądowych. Nadal jest pozbawiony wolności i nie posiada dochodów ani oszczędności, z których mógłby ponieść koszty procesu. W tych okolicznościach uzasadnione było nieobciążanie powoda kosztami sądowymi.

G., dnia 12 marca 2025 r.

sędzia Patrycja Wojczuk