Treść orzeczenia II K 1111/23 - Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

II K 1111/23 - uzasadnienie Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z 2024-09-17

UZASADNIENIE

Formularz UK 1

Sygnatura akt

II K 1111/23

Jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku dotyczy tylko niektórych czynów lub niektórych oskarżonych, sąd może ograniczyć uzasadnienie do części wyroku objętych wnioskiem. Jeżeli wyrok został wydany w trybie art. 343, art. 343a lub art. 387 k.p.k. albo jeżeli wniosek o uzasadnienie wyroku obejmuje jedynie rozstrzygnięcie o karze i o innych konsekwencjach prawnych czynu, sąd może ograniczyć uzasadnienie do informacji zawartych w częściach 3–8 formularza.

1.USTALENIE FAKTÓW

0.1.Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.1.1.

B. P., M. R. (1), K. K. (1)

Działając wspólnie i w porozumieniu – M. R. (1) jako (...) prowadzący program (...), K. K. (1) jako wydawca programu (...), B. P. jako (...) – w dniu 10 stycznia 2019 roku, w W. i na terenie całego kraju za pośrednictwem środków masowego komunikowania, tj. programie telewizyjnym pt. (...), który został wyemitowany przez (...) (...) S.A. na antenie programu (...), pomówili H. W. o takie postępowanie i właściwości, które mogły poniżyć ją jako byłą Prezydent (...) w opinii publicznej oraz narazić na utratę zaufania potrzebnego dla zawodu (...) oraz (...), w ten sposób, że podczas audycji programu pod nazwą (...) wyemitowali animację obrazującą H. W. jako osobę inspirującą zbiórkę pieniędzy przez J. O. (1), w celu bezprawnego zawłaszczenia środków pieniężnych zebranych podczas akcji charytatywnej do celów niezwiązanych z ich przeznaczeniem związanym z działalnością charytatywną, co obliczone jest na wywołanie w oczach przeciętnego widza wrażenia, że pieniądze zebrane na cel charytatywny zostały przez nią bezprawnie zagarnięte, oraz że H. W. jako Prezydent (...) bezprawnie przyjęła korzyści finansowe, które nie zostały przez nią zgłoszone w deklaracji majątkowej, co stanowi zachowanie wyczerpujące znamiona czynu zabronionego,

to jest o czyn z art. 212 § 1 k.k. w zw. art. 212 § 2 k.k.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za udowodnione

Dowód

Numer karty

Wyemitowanie w dniu 10 stycznia 2019 roku w programie (...) – którego (...) prowadzącym był M. R. (1), zaś wydawcą K. K. (1) – emitowanym na antenie programu (...) materiału o charakterze satyrycznym autorstwa B. P., ukazującym się w cyklu (...), w którym przedstawiono historię z użyciem kukiełek naśladujących wizerunek J. O. (1) i H. W., która to historia sugerowała, że H. W. kieruje działaniami J. O. (1), doprowadzając do tego, że J. O. (1) przekazuje jej środki pieniężne uzyskane w trakcie publicznej zbiórki.

wyjaśnienia B. P.

411

wyjaśnienia M. R. (1)

455-457

zeznania H. W.

665-667,

30-31 akt (...),

nagranie zawarte na płycie na k. 8 akt (...) odtworzone na rozprawie w dniu 1 marca 2022 roku

443

wydruki artykułów i wpisy użytkowników portali internetowych

15-25, 29-31, 17-30 akt (...),

9-13 akt (...)

46-59 akt (...)

88-93 akt (...)

100-101 akt (...)

protokół oględzin

4-7 akt (...)

Wydawca programu decydował o kierunku i treści emitowanego materiału w telewizji. W dniu 10 stycznia 2019 roku K. K. (1) jako wydawca programu był odpowiedzialny za emisję materiału "(...)".

zeznania J. O. (2)

692-694

wydruki artykułów

537-550

wyjaśnienia M. R.

455-457

W związku z wyemitowaniem programu "(...)" K. K. (1) został zawieszony przez pracodawcę w obowiązkach służbowych wydawcy programu.

wydruki artykułów

537-550

zeznania H. W.

665-667

30-31 akt (...),

0.1.Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Czyn przypisany oskarżonemu (ewentualnie zarzucany, jeżeli czynu nie przypisano)

1.2.1.

Przy każdym czynie wskazać fakty uznane za nieudowodnione

Dowód

Numer karty

1.OCena DOWOdów

0.1.Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.1

wyjaśnienia B. P.

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonej w zakresie, w jakim nie kwestionowała autorstwa spornego materiału. W pozostałym zakresie wyjaśnienia oskarżonej sprowadzały się do jej własnej interpretacji tego materiału. Oskarżona podkreśliła, że jej wypowiedź stanowiła satyrę, rządzącą się swoimi prawami, a nie utwór o charakterze publicystycznym, co sprawia, że udowodnienie zgodności przekazu animacji z faktami jest niemożliwe.

wyjaśnienia M. R. (1)

Sąd dał wiarę wyjaśnieniom oskarżonego w zakresie, w jakim nie kwestionował publikacji spornego materiału i przyznał, że miał wpływ na jego kształt i to on decydował o jego emisji. W pozostałym zakresie wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie sprowadzały się do jego własnej interpretacji tego materiału. W szczególności na wiarę zasługuje ta część wyjaśnień oskarżonego, w której wskazywał on na K. K. jako wydawcę przedmiotowej audycji, jest ona bowiem spójna z innymi dowodami – wydrukami artykułów prasowych i informacji o zawieszeniu K. K. w obowiązkach służbowych.

zeznania H. W.

Sąd dał wiarę zeznaniom pokrzywdzonej w całości. Pokrzywdzona zeznała, że jej związek z (...) polegał wyłącznie na tym, że będąc Prezydentem W. pomagała w organizacji finału zbiórki w postaci koncertu na pl. (...), a także na wspieraniu tej organizacji datkami, przy czym wówczas działa jako osoba prywatna. H. W. połączyła emisję tego nagranie z incydentem i jaki miał miejsce w dniu 14 stycznia 2019 roku na Uniwersytecie (...) w trakcie którego nieznany jej mężczyzna zachowywał się w stosunku do niej agresywnie. W ocenie Sądu wskazane zdarzenie pozostaje w związku za emisją spornego materiału telewizyjnego.

zeznania J. O. (2)

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka, który wskazał, że za emisje materiału odpowiadał wydawca. W pozostałym zakresie zeznania świadka były nieprzydatne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, gdyż świadek nie posiadał wystarczającej wiedzy na temat istotnych okoliczności bądź zasłaniał się niepamięcią pewnych faktów.

nagranie zawarte na płycie na k. 8 akt (...) odtworzone na rozprawie w dniu 1 marca 2022 roku

Pomiędzy stronami procesu bezspornym były autorstwo, a także czas i miejsce emisji nagrania opisanego w zarzucie postawionym oskarżonym. Przedmiotowe nagranie, trwające około półtorej minuty, ukazuje zderzenie z udziałem dwóch postaci przedstawionych w formie kukiełek, których wizerunek bezsprzecznie odpowiada karykaturalnemu wizerunkowi H. W. i J. O. (1). Opisana na nagraniu historia przedstawia jak postać odwołująca się do wizerunku H. W. dokonuje za pomocą kontrolowanej przez siebie postaci przedstawiającej J. O. (1) gromadzenia środków pochodzących ze zbiórki. Nagranie sugeruje, że jedyna niewielka część zebranych środków przekazanych postaci przedstawiającej H. W. została przekazana na cele społeczne, gdyż pozostałe zebrane środki pozostały w posiadaniu postaci przedstawiających H. W. i J. O. (1). Na bezprawne zagarnięcie pieniędzy przez postacie ukazane na tym nagraniu wskazuje także jego tytuł tj. „(...) (...);”, z jednej strony nawiązujący do powszechnie znanego przywitania stosowanego przez J. O. (1), a z drugiej strony do funkcjonujących w mowie potocznej określeń odnoszących się do oszustw dokonywanych przez sprawców działających w ramach określonego sposobu postępowania, np. metoda „na policjanta”, czy metoda „na wnuczka”.

wydruki artykułów i wpisy użytkowników portali internetowych

Ujawnione wpisy użytkowników portali internetowych nie były kwestionowane przez strony postępowania. Ukazują one reakcję, głównie negatywną, na nagranie wyemitowane w dniu 10 stycznia 2019 roku w programie telewizyjnym (...). Wśród komentarzy pojawiają się treści nieprzychylne wobec oskarżycieli prywatnych (np. k. 20-22). Jednocześnie należy zaznaczyć, że osoby komentujące ten materiał w sposób jednoznaczny odnosiły go do działalności publicznej J. O. (1) i H. W..

wydruki artykułów

Wydruki artykułów z portali internetowych nie były kwestionowane przez strony postępowania. Co prawda, w swoich zeznaniach świadek J. O. (2) nie potwierdził, że wobec M. R. (1) wyciągnięto konsekwencje służbowe za wyemitowanie przedmiotowego materiału jednak nie zaprzeczył temu, że to wydawca programu był odpowiedzialny za kształt, w jakim został wyemitowany. Ponadto świadek podkreślał, że po prostu nie pamięta czy faktycznie doszło do zawieszenia M. R. (1) w czynnościach służbowych. Powyższe okoliczności, nie podważają zatem wiarygodności treści komunikatu medialnego podpisanego przez J. O. (2) w imieniu kierownictwa anteny, w którym wskazano, że podjęto decyzję o zawieszeniu w obowiązkach służbowych wydawcę programu o (...), gdyż nie będzie tolerować błędów, które godzą w dobre imię (...), narażając na straty wizerunkowe i przynosząc jej ujmę. Przedmiotowe komunikaty potwierdzają, że M. R. (1) był osobą odpowiedzialną za emisję animacji "(...)" za co został ukarany służbowo.

W ocenie Sądu, na wiarygodność dowodu nie wpływają także wyjaśnienia oskarżonego M. R. (1), który neguje rolę J. O. (2), gdyż w jego osobistym interesie pozostawało, aby wydawca materiału nie został uznany za winnego publikacji materiału.

0.1.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 1.1 albo 1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

wyjaśnienia M. R. (1)

Sąd nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego wskazującym, że K. K. (1) jako wydawca programu (...) nie miał żadnego wpływu na jego emisję, a jego rola sprowadzała się do technicznych czynności związanych z uruchomieniem konkretnej części programu na jego polecenie. Z zebranego materiału dowodowego, w szczególności w postaci zeznań świadka J. O. (2), J. O. (1) i wydruków z artykułów, w których znajdowały się oświadczenia złożone przez kierownictwo (...) wynika, że K. K. (1) jako wydawca miał wpływ na emisję programu autorstwa B. P. z serii (...).

1.PODSTAWA PRAWNA WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Oskarżony

☒

3.1. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania zgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

Odpowiedzialność karną na podstawie art. 212 § 1 kk ponosi ten, kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, za pomocą środków masowego komunikowania. Typ kwalifikowany tego występku, stypizowany w § 2 tego artykułu, polega na wykorzystaniu do takiego działania środków masowego komunikowania.

Pomówienie jest przestępstwem tzw. formalnym z narażenia, dla dokonania którego nie jest wymagany skutek w postaci rzeczywistego poniżenia lub utraty zaufania przez pokrzywdzonego. Nie oznacza to jednak, aby nie było istotne to, czy zniesławiające zarzuty mogły rzeczywiście taki skutek spowodować. Zarzuty lub oskarżenia muszą obiektywnie stwarzać zagrożenie dla dobrego imienia pomówionego podmiotu. Pomówienie bowiem tylko wtedy podlega odpowiedzialności karnej, kiedy wiąże się z nim możliwość wystąpienia szkody moralnej po stronie osoby pokrzywdzonej w postaci możliwości poniżenia lub narażenia na utratę zaufania. Narażenie na poniżenie pomówionego podmiotu w opinii publicznej oznacza sytuację, w której istnieje realne niebezpieczeństwo pogorszenia w „odbiorze społecznym” ukształtowanej co do niego opinii (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2010 r., sygn. akt II KK 105/10). Narażenie na utratę zaufania koniecznego do wykonywania funkcji, zawodu lub działalności wiąże się z oceną wymagań i oczekiwań stawianych podmiotom zajmującym określone stanowisko czy sprawującą funkcję.

Z uwagi na to, że art. 212 kk nie zawiera charakterystyki zachowań sprawcy, ani przykładowego określenia czynności stanowiących czyn zniesławienia, ocena, czy w danym stanie faktycznym doszło do pomówienia winna być dokonywana w ramach kontekstu społecznego, z uwzględnieniem panujących w nim norm. Decydującą rolę w ustaleniu, czy dany przekaz ma charakter zniesławiający, odgrywa obiektywna ocena możności negatywnego wpłynięcia na reputację danego podmiotu, a nie jego subiektywne odczucia - podobnie jak w przyjętej w prawie cywilnym formie ochrony dóbr osobistych. Przy ocenie naruszenia czci należy mieć na uwadze nie tylko subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej, ale także obiektywną reakcję wywołaną w opinii społecznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1976 r., II CR 692/75).

Przedmiotem ochrony w art. 212 k.k. jest cześć i godność podmiotu pomawianego o postępowanie lub właściwości, które są sprzeczne z prawem, z zasadami etyki, w tym etyki zawodowej. Wartość przywołanego powyżej przedmiotu ochrony pozostawać jednak powinna w równowadze z koniecznością ochrony innych wartości, to jest prawa do swobody wypowiedzi, prawa do krytyki. Bezwzględne egzekwowanie ochrony interesów jednostki, wynikającej z art. 212 § 2 kk oraz uznanie, że osoby pomawiane mają absolutne i nie podlegające ograniczeniom prawo do ochrony ze strony państwa, które reagować ma na każde pomówienia bądź każdą wypowiedź o negatywnym zabarwieniu za pomocą prawa karnego, byłoby niezasadne z punktu widzenia istoty społeczeństwa demokratycznego, w którym wolność wypowiedzi ma charakter fundamentalny (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. akt III KK 387/12). Dlatego też ustawodawca dopuszcza sytuacje, w których sformułowanie pejoratywnych treści pod adresem innego podmiotu nie będzie stanowiło przestępstwa. W tym kontekście odwołać należy się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2017 r. (sygn. akt III KK 359/16), który stwierdził, że obok kontratypu ustawowego przewidzianego w art. 213 kk w państwie prawa istnieją inne kontratypy, także pozaustawowe, które wyłączają odpowiedzialność karną bez wykazania okoliczności wymienionych w art. 213 kk. Nie stanowią bowiem zniesławienia różnego rodzaju wypowiedzi dokonywane w ramach przysługujących jednostce uprawnień. W judykacie tym wskazano przykładowo na oświadczenia składane w uzasadnieniu lub w obronie praw (np. skargi sądowe, odpowiedzi na zarzuty procesowe, zażalenia, doniesienia pokrzywdzonych o przestępstwie), jeżeli zamiarem składającego nie było naruszenie godności osobistej lub dobrego imienia, a ponadto, gdy nie przekroczył on granic rzeczywistej potrzeby. Katalog tych sytuacji nie jest jednak zamknięty.

W ocenie Sądu, zniesławienie w rozumieniu art. 212 kk musi mieć charakter wypowiedzi o faktach, a nie czystej oceny, ponieważ oceny nie mogą być sprawdzane przez dowód prawdy, przewidziany w treści art. 212 kk ( L. Gardocki, Europejskie standardy wolności wypowiedzi a polskie prawo karne, PiP 1993, Nr 3, s. 17; tenże, Prawo karne, s. 275). Podobne stanowisko prezentują P. Hofmański i J. Satko , zauważając, iż "karanie za sformułowanie ocen stanowiłoby zbyt daleko idącą ingerencję w sferę poszanowania ekspresji". Zarzut uwłaczający powinien dotyczyć określonego faktu, nie może być nim zatem tylko sam sąd ujemny, opinie, które mogą stanowić obrazę, ale nie zniesławienie. Powyższe stanowisko znajduje wsparcie w orzecznictwie ETPCz, który wielokrotnie zwracał uwagę na istniejące różnice między tymi wypowiedziami, które odnoszą się do faktów, a więc podlegają weryfikacji bądź falsyfikacji, a tymi, w których prezentowane są oceny i opinie. Ocen i opinii, zdaniem ETPCz, nie da się udowodnić, a wymaganie takiego dowodu narusza swobodę wypowiedzi. Można jednak wymagać, aby wyrażona opinia posiadała dostateczną podstawę faktyczną, gdyż bez niej dochodzi do nadużycia wolności słowa. Konieczny związek między sądem wartościującym i podpierającymi opinię faktami może być według Trybunału różny w zależności od okoliczności. Nie może być to jednak związek luźny, a "dostateczny" czyli mający uzasadnione podstawy. Zdaniem Trybunału tylko bardzo poważne racje, bądź pilna potrzeba społeczna może uzasadniać postawienie ochrony dóbr osobistych osoby pełniącej funkcję publiczną ponad wolność słowa. Nie należy przy tym dokonywać rygorystycznej interpretacji użytych słów, prowadzącej bądź do uznania, że wypowiedź jest stwierdzeniem faktów, bądź do odrzucenia przedstawionych dowodów. Trybunał stwierdził, że dozwolony zakres ograniczeń w odniesieniu do wolności wypowiedzi w obszarze debaty politycznej w sprawach leżących w zainteresowaniu opinii publicznej powinien być interpretowany wąsko (komentarz do art. 212 kk red. Stefański 2021, wyd. 26/ J. Sobczak, Legalis).

Komentujący orzecznictwo ETPCz L. Garlicki, podkreśla, że podstawowym znaczeniem jest rozróżnienie "stwierdzania faktów" od formułowania "sądów ocennych". Wywodzi, że "fakty" są zdarzeniami obiektywnie istniejącymi, a celem wypowiedzi jest poinformowanie odbiorców o ich zaistnieniu.

Natomiast "oceny" wyrażają subiektywną reakcję autora wypowiedzi na zaistniałe fakty, mogą one być formułowane jako: sądy wartościujące, uogólniające charakterystyki poszczególnych osób czy sytuacji, prognozy, przypuszczenia, bądź teorie. Tak więc, jak podkreśla L. Garlicki, jeśli pojawi się zarzut, że wypowiedź naruszyła dobra osobiste określonej osoby lub podmiotu, to najpierw trzeba ustalić jej charakter. Podnosi przy tym, że natura debaty politycznej nakłada ściślejsze wymagania na stwierdzanie faktów, niż na przekazywanie ocen. Formułowanie sądów ocennych "tworzy jądro debaty politycznej" i trudniej poddaje się ograniczeniom. ETPCz wskazuje na konieczność zachowania znacznej elastyczności, podkreślając, że na dystynkcje między tymi pojęciami mają wpływ zarówno kontekst, jak i szczególne cechy danej wypowiedzi. Sąd podziela, mocno osadzone w orzecznictwie ETPCz stanowisko L. Garlickiego , co do tego, że nie można wymagać przedstawienia dowodu prawdy sądów ocennych, gdyż są one wytworem subiektywnych odczuć i przekonań autora wypowiedzi. Swoboda ich formułowania – jak zwraca na to uwagę L. Garlicki , jest szczególnie ważna w kontekście debaty publicznej, gdyż pozwala na kształtowanie opinii wyborców poprzez oceny polityków. Zważywszy, że debata polityczna może mieć charakter burzliwy, to formułowanie sądów ocennych "nie zawsze musi zachowywać znamiona neutralności i elegancji". Sądy ocenne, wyrażane w środkach społecznego przekazu, mogą być wyrażane w sposób zawierający elementy przesady, prowokacji, ironii czy satyry, a nawet formułowane przy użyciu epitetów o obraźliwym charakterze. Przy tym ETPCz wymaga, aby sądy ocenne miały związek z debatą publiczną, a więc formułujący wypowiedź nie może zmierzać wyłącznie do obrażenia przeciwnika. Przy ocenie charakteru wypowiedzi w orzecznictwie ETPCz "odróżnia się niekiedy zniesławienie defamation od znieważenia insult, poddając silniejszym ograniczeniom te ostatnie". Jednak – jak zauważa - w debacie publicznej do obu tych typów wypowiedzi stosuje się zbliżone kryteria oceny. Podbudowane faktycznie oceny nie będą mogły być uznane za zniesławiające, pod warunkiem, że fakty przytoczone jako podbudowa oceny będą prawdziwe. Nieprawdziwość tych faktów, ich zmyślenie przesądzić powinno o odpowiedzialności za zniesławienie. Podbudowane faktycznie oceny nie będą mogły być uznane za zniesławiające, pod warunkiem, że fakty przytoczone jako podbudowa oceny będą prawdziwe. Nieprawdziwość tych faktów, ich zmyślenie przesądzić powinno o odpowiedzialności za zniesławienie. (komentarz do art. 212 kk red. Stefański 2021, wyd. 26/ J. Sobczak, Legalis)

Przypomnieć należy także, że zgodnie z utrwalonymi w doktrynie i w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądami, które Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela: „pomawiający zarzut nie musi odwoływać się do konkretnych faktów. Może przybrać postać pogłoski, twierdzeń ogólnikowych i niejednoznacznych. Formułowany może być w postaci podejrzeń, insynuacji. Jak wskazał Sąd Najwyższy, zniesławienie „może nastąpić także w formie ogólnikowej lub pogłoski, już to umyślnie w tym celu przez pomawiającego zmyślonej, już to rzeczywiście pośród otoczenia sprawcy obiegającej” (wyrok z 20 listopada 1933 r., III K 1037/33). Z odpowiedzialnością karną za pomówienie możemy mieć do czynienia również w sytuacji, w której zniesławiający zarzut sformułowany jest hipotetycznie, przez odwołanie się do podejrzeń co do niewłaściwego postępowania osoby, której dotyczy pomawiająca treść. Może to nastąpić np. przez stwierdzenie: „wydaje mi się, że Iksiński jest złodziejem”. Trafnie wskazuje się w piśmiennictwie, że przy tego rodzaju wypowiedziach zniesławiających występuje jeszcze większe natężenie złej woli sprawcy. Jeżeli nie ma on bowiem pewności co do prawdziwości stawianych przez siebie zarzutów, to tym bardziej nie powinien ich formułować (Kodeks Karny część szczególna – komentarz do art. 212-277d pod red. W. Wróbla i A. Zolla, Warszawa 2017 str. 37 nb. 26 i cyt. tam orzecznictwo oraz literatura, podobnie M. Królikowski i R. Zawłocki w „Kodeks Karny część szczególna tom I, komentarz art. 117 – 221, Warszawa 2017 – str. 898 nb. 32).

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy oraz uwzględniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, stwierdzić należało, że kwestionowany materiał miał charakter satyryczny. Satyryczna forma tego utworu, zwłaszcza w związku z faktem jego nadania w programie o charakterze publicystyczno-informacyjnym ((...)), nie może automatycznie powodować braku możliwości przypisania osobom odpowiedzialnym za jego stworzenie w celu rozpowszechnienia w programie telewizyjnym (B. P.) i rozpowszechnienie (M. R. (1), K. K. (1)) odpowiedzialności za występek opisany w art. 212 k.k.

Zniesławienie nie dotyczy ocen dotyczących dzieł, a więc nawet najostrzejsza krytyka artystyczna lub literacka nie może być zniesławieniem”. Jego zdaniem jest ona pierwotnie legalna. Oznacza to, że krytyka autora zawarta w satyrze lub karykaturze będzie usprawiedliwiona, o ile nie będzie miała na celu wysuwania zarzutów niesprawiedliwych, fałszywych czy krzywdzących, godzących bezpośrednio i niewątpliwie w dobre imię innej osoby. Kryteria jakie należałoby wziąć pod uwagę przy ocenie dzieła satyrycznego/karykatury pod względem wypełnienia znamion przestępstwa z art. 212 k.k. to: zachowanie proporcjonalności – zakaz wykraczania poza cel społeczny, doniosłość poruszanych problemów, rozumiana jako społeczna na waga, zakaz naruszenia czci wewnętrznej, rzetelność wypowiedzi, czyli oparcie jej na faktach.

W ocenie Sądu, przedmiotowy materiał o charakterze satyrycznym nie spełnił żadnego z tych kryteriów – nie był uzasadniony celem społecznym (wręcz przeciwnie, dział wbrew celowi społecznemu), nie był oparty na faktach i naruszał rzetelność wypowiedzi. Materiał został wyemitowany na antenie stacji telewizyjnej o profilu informacyjnym (nie satyrycznym czy komediowym), w programie stricte informacyjnym i odnosił się do zbliżającego się finału (...). Tytuł wyemitowanego materiału „(...)” nawiązywał do przestępczej metody dokonywania oszustw tzw. „na wnuczka” czy „na policjanta”. Przekaz przedstawiony w tym materiale wskazywał, że przedstawieni w nim bohaterowie, tj. H. W. oraz J. O. (1), jednoznacznie kojarzący się z cyklicznymi zbiórkami organizowani przez Fundację (...), dopuszczają się czynu zabronionego (zabór datków pochodzących ze zbiorki). W tym celu rzekomo używając metody przestępczej „(...)”. Uznać zatem należy, że uwłaczający przekaz sformułowany w animacji stanowił ocenę podbudowaną na rzekomych faktach. Jak już wyżej wskazano nieprawdziwość tych faktów, ich zmyślenie przesądzić powinno o odpowiedzialności za zniesławienie. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że przedstawione w materiale fakty, wskazujące, że pokrzywdzona wraz Fundacją (...) wykorzystując zbiórkę pieniędzy są powiązani przestępczym działaniem są nieprawdziwe. Oskarżeni nie przedstawili na tę okoliczność żadnych dowodów w toku postępowania. Przeciwnie - Fundacja (...) posiada wielkie poparcie i szacunek społeczny i od wielu lat stanowi znaczne wsparcie w (...). Nie sposób ocenić jej działalności jako kontrowersyjnej, a tym bardziej jako nielegalnej. Organizowane zbiórki są dobrowolne, zaś Fundacja transparentnie rozlicza się z zebranych środków. Podkreślenia przy tym wymaga, że ciężar dowodu w sprawach o zniesławienie spoczywa na oskarżonym. Ustawodawca dopuścił w tej sytuacji tzw. dowód prawdy ( exceptio veritatis convicii) obciążający oskarżonego. To oskarżony (sprawca zniesławienia) ma udowodnić dla swej bezkarności, że postawiony przez niego zarzut jest nieprawdziwy. W niniejszej sprawie oskarżeni nie sprostali ciężarowi dowodowemu.

W ocenie Sądu, należy uznać, że materiał był wyłącznie przejawem złośliwego działania kierowanego z niechęci do oskarżycielki prywatnej, J. O. (1) i (...). Było skierowane w celu zdyskredytowania wyżej wymienionych w opinii publicznej. Obiektywnie wywołał dalece negatywną reakcję w opinii społecznej.

Nie ulega także wątpliwości, że odpowiedzialni za wytworzenie i rozpowszechnienie powyższego materiału są wszyscy troje oskarżeni. B. P. stworzyła program (animację), M. R. (1) przyczynił się do jego rozpowszechnienia na wizji. Z kolei K. K. (1) zajmował wówczas stanowisko wydawcy programu. Jako wydawca miał realny wpływ na emisję i ostateczny kształt materiału, zaakceptował jego emisję. Świadek J. O. (2) wprost zeznał, że to „wydawca decyduje o tym co będzie emitowane”. Powyższe potwierdzają także komunikaty prasowe związane z wyciągnięciem konsekwencji służbowych wobec M. R. (1) i właśnie K. K. (1) – jako osób odpowiedzialnych za wyemitowanie materiału. Tym samym, K. K. (1) znając treść programu, będąc osobą decyzyjną co do jego formatu dopuścił do jego emisji.

Zgodzić się należy ze stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie dotyczącym ochrony dóbr osobistych, iż krytyka cudzego postępowania, lub zapatrywań nie powinna przekraczać granic potrzebnych do osiągnięcia społecznego celu krytyki, i także satyryczne ujęcie nie powinno naruszać dobrego imienia zawodowego, czy godności osobistej człowieka (wyrok Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2001 roku w sprawie I CKN 1135/98). W orzecznictwie dotyczącym tej kwestii wyjaśniono, iż o zniesławiającym charakterze wypowiedzi nie decyduje jej skutek w postaci reakcji społeczeństwa, lecz chodzi wyłącznie o opinię społeczną znajdującą wyraz w poglądach ludzi rozsądnie i uczciwie myślących. Należy zatem badać każdorazowo, czy określona wypowiedź mogła nie tylko u adresata, ale u przeciętnego, rozsądnie zachowującego się człowieka wywołać negatywne oceny i odczucia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 roku w sprawie V CSK 109/11).

Stosując te kryteria oceny należy stwierdzić, że ryzyko poniżenia oskarżyciela w opinii publicznej lub narażenia ich na utratę zaufania potrzebnego dla zajmowanych przez nich stanowisk, było znaczne.

W pierwszej kolejności należy uwzględnić, że H. W. jest byłym prezydentem W. i (...), a ponadto powszechnie znanym (...). J. O. (1) i Fundacja (...) cieszą się wielkim poparciem i szacunkiem społecznym z uwagi na prowadzone zbiórki charytatywne. Szkody wizerunkowe oskarżyciela prywatnego, a przy okazji Fundacji i jej założyciela z uwagi na ich działalność niosą dla nich dalece negatywne skutki, podważają ich wiarygodność w oczach opinii publicznej. Wyemitowanie materiału spowodowało liczne negatywne komentarze kierowane w ich kierunku. Ponadto w dniu 14 stycznia 2019 r. (kilka dniu po publikacji animacji) doszło do incydentu z udziałem H. W., który w ocenie Sądu miał związek z opublikowanym materiałem. Mężczyzna zaatakował oskarżycielkę prywatną nawiązując do rzekomego przywłaszczenia przez nią pieniędzy. Pomówienie wiązało się zatem wystąpieniem szkód moralnych po stronie pokrzywdzonej w postaci poniżenia i narażenia na utratę zaufania. W ocenie sądu zaistniało realne niebezpieczeństwo pogorszenia w „odbiorze społecznym” ukształtowanej co do niej opinii.

Podkreślenia jeszcze raz wymaga, że wyemitowany materiał uderzał nie tylko w oskarżycielkę prywatną, ale w całą ideę działalności (...). Budził negatywne nastawienie, niechęć wobec tej akcji, a wręcz dyskredytował jej funkcjonowanie. Działanie oskarżonych spotkało się zarówno z negatywnymi reakcjami, ale także ze stanowczym sprzeciwem społecznym osób wspierających Fundację, które po emisji programu złożyły zawiadomienia o możliwości popełnienia czynu zabronionego. Należy mieć również na uwadze, że materiał dotarł do znaczonego grona odbiorców. Został wyemitowany w telewizji publicznej w czasie antenowym, w którym przed telewizorami gromadzi się największa liczba widzów.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy będący przedmiotem oceny i analizy sądu pozwolił zatem na przypisanie oskarżonym winy za zarzucany im czyn. Zarzucany oskarżonym czyn był przez nich zawiniony, brak bowiem jakichkolwiek okoliczności wyłączających bezprawność bądź winę oskarżonych. Oskarżeni w chwili dokonania zarzucanego im czynu rozumieli jego znaczenie i mogli pokierować swoim postępowaniem. Oskarżeni w chwili czynu miel pełną zdolność prawną, nie znajdowali się w żadnej szczególnej sytuacji motywacyjnej.

☐

3.2. Podstawa prawna skazania albo warunkowego umorzenia postępowania niezgodna z zarzutem

Zwięźle o powodach przyjętej kwalifikacji prawnej

☐

3.3. Warunkowe umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach warunkowego umorzenia postępowania

☐

3.4. Umorzenie postępowania

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach umorzenia postępowania

☐

3.5. Uniewinnienie

Zwięzłe wyjaśnienie podstawy prawnej oraz zwięźle o powodach uniewinnienia

1.KARY, Środki Karne, PRzepadek, Środki Kompensacyjne i

środki związane z poddaniem sprawcy próbie

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia

z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się

do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

M. R. (1)

Odnosząc się do wymiaru kary to zgodnie z przepisami art. 53 § 1 i 2 k.k. Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu, okoliczności obciążające i okoliczności łagodzące, cele kary w zakresie społecznego oddziaływania, a także cele zapobiegawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do skazanego. Dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy.

Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy, zwłaszcza w razie popełnienia przestępstwa na szkodę osoby nieporadnej ze względu na wiek lub stan zdrowia, popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim, rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków, rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa, właściwości i warunki osobiste sprawcy, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.

W ocenie Sądu czyn oskarżonego był szkodliwy społecznie w stopniu znacznym.

Przypisane mu działanie powoduje praktycznie nieodwracalne skutki w sferze dóbr osobistych pokrzywdzonej. Oskarżony doskonale wiedział, że pokrzywdzona jest byłym prezydentem W. i (...). Szkalujące ją zarzuty mogą niweczyć potrzebne jej zaufanie dla pełnionej funkcji. Oskarżycielka doznała wyraźnej szkody wizerunkowej. Ponadto była atakowana licznymi negatywnymi komentarzami, a nawet doszło do incydentu związanego z publikacją materiału, w którym została fizycznie zaatakowana.

Znaczenie miał także ciężar gatunkowy pomówień. Oskarżycielka posiłkowa została pomówiona o działania przestępcze polegające na przyjmowaniu korzyści majątkowych pochodzących ze zbiórek charytatywnych. Odbiór społeczny w tego typu sprawach jest skrajnie negatywny.

Podkreślenia wymaga, że wyemitowany materiał uderzał nie tylko w oskarżycielkę prywatną, ale w całą ideę działalności (...) niosącej pomoc w (...) i ciesząca się ogromnym poparciem i szacunkiem społecznym. Budził negatywne nastawienie, niechęć, a wręcz wstręt do Fundacji i dyskredytował jej funkcjonowanie.

Sąd miał także na uwadze, że do emisji materiału wykorzystano program informacyjny, w kanale o profilu informacyjnym w telewizji (...), co mogło skłaniać odbiorców do przeświadczenia, że przekazane informację zostały zweryfikowane, są rzetelne, prawdziwe. Materiał, zaś dotarł do znaczonego grona odbiorców. Odbiór społeczny przybrał wielki rozmiar.

Sąd nie dopatrzył się okoliczności łagodzących poza uprzednią niekaralnością oskarżonego.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał, że adekwatną do zawinienia i społecznej szkodliwości czynu, w szczególności zapewniającą ściśle osobisty jej wymiar i oddziaływanie na sprawcę poprzez pracę na rzecz ogółu, będzie kara ograniczenia wolności w wymiarze 5 (pięciu) miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym.

K. K. (1)

W ocenie Sądu czyn oskarżonego był szkodliwy społecznie w stopniu znacznym.

Sąd nie dopatrzył się okoliczności łagodzących poza uprzednią niekaralnością oskarżonego.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał, iż adekwatną do zawinienia i społecznej szkodliwości czynu będzie kara ograniczenia wolności w wymiarze 5 (pięciu) miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym.

B. P.

III

W ocenie Sądu czyn oskarżonej był szkodliwy społecznie w stopniu znacznym.

Przypisane jej działanie powoduje praktycznie nieodwracalne skutki w sferze dóbr osobistych pokrzywdzonej. Oskarżona doskonale wiedziała, że pokrzywdzona jest byłym prezydentem W. i (...). Szkalujące ją zarzuty mogą niweczyć potrzebne jej zaufanie dla pełnionej funkcji. Oskarżycielka doznała wyraźnej szkody wizerunkowej. Ponadto była atakowana licznymi negatywnymi komentarzami, a nawet doszło do incydentu związanego z publikacją materiału, w którym została fizycznie zaatakowana.

Podkreślenia wymaga, że wyemitowany materiał uderzał nie tylko w oskarżycielkę prywatną, ale w całą ideę działalności (...)niosącej pomoc w (...) i ciesząca się ogromnym poparciem i szacunkiem społecznym. Budził negatywne nastawienie, niechęć, a wręcz wstręt do Fundacji i dyskredytował jej funkcjonowanie.

Sąd nie dopatrzył się okoliczności łagodzących poza uprzednią niekaralnością oskarżonej.

Z tych wszystkich względów Sąd uznał, że adekwatną do zawinienia i społecznej szkodliwości czynu będzie kara ograniczenia wolności w wymiarze 5 (pięciu) miesięcy ograniczenia wolności polegającej na obowiązku wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 (dwudziestu) godzin w stosunku miesięcznym.

B. P., M. R. (1), K. K. (1)

Dla utrwalenia właściwego sposobu postępowania oskarżonych, a także z uwagi na potrzebę kompensacji wyrządzonej krzywdy, Sąd uznał za potrzebne orzeczenie wobec oskarżonych na podstawie art. 212 § 3 k.k. nawiązki na rzecz Fundacji (...) z siedzibą w W. w kwocie po 25.000 złotych.

1.Inne ROZSTRZYGNIĘCIA ZAwarte w WYROKU

Oskarżony

Punkt rozstrzygnięcia

z wyroku

Punkt z wyroku odnoszący się do przypisanego czynu

Przytoczyć okoliczności

1.inne zagadnienia

W tym miejscu sąd może odnieść się do innych kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia,

a niewyjaśnionych w innych częściach uzasadnienia, w tym do wyjaśnienia, dlaczego nie zastosował określonej instytucji prawa karnego, zwłaszcza w przypadku wnioskowania orzeczenia takiej instytucji przez stronę

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Na podstawie art. 628 pkt 1 k.p.k. Sąd zasądził od oskarżonych M. R. (1), K. K. (1) i B. P. na rzecz oskarżycielki prywatnej H. W. kwotę 300 złotych (od każdego z oskarżony kwotę po 100 zł) tytułem zwrotu zryczałtowanych wydatków.

Na zasądzoną kwotę składają się poniesione przez H. W. wydatki w postaci zryczałtowanych wydatków postępowania w kwocie 300 zł, które uiściła składając prywatny akt oskarżenia.

1.Podpis

Dodano: 17 kwietnia 2025, Opublikował(a): Elżbieta Piotrowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie
Data wytworzenia informacji: 17 września 2024