Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz (...)

Sygnatura akt

II Ko 251/19

1.WNIOSKODAWCA

1.ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

Żądanie kwoty 141.946,04 zł. tytułem odszkodowania za szkodę S. G. (1), doznaną na skutek niesłusznego pozbawienia wolności w okresie od dnia 22 marca 1949 r. do dnia 22 marca 1951 r., w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Żądano od tej kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

Żądanie kwoty 3.741.111,30 zł. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę S. G. (1), doznaną na skutek niesłusznego pozbawienia wolności w okresie od dnia 22 marca 1949 r. do dnia 22 marca 1951 r. w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Żądano od tej kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

3.

Inne

Żądanie zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika - ,,według norm przepisanych wraz z należnym podatkiem VAT”.

1.Ustalenie faktów

0.1.Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

S. G. (1) urodził się w dniu (...) we wsi B. gm. M. w powiecie (...). W 1949 r. we wsi B. prowadził gospodarstwo rolne o pow. 16 ha.

odpis skrócony aktu zgonu

k. 20

twierdzenia Z. D.

k. 151-154

3.1.2.

W nocy 23/24 grudnia 1948r. oraz w dniu 24 grudnia 1948r. S. G. (1) na terenie zabudowań własnego gospodarstwa w B. udzielił schronienia nieustalonym z imienia i nazwiska żołnierzom Narodowego Zjednoczenia (...). Byli oni uzbrojeni w broń automatyczną i krótką. O powyższym S. G. (1) nie zawiadomił władzy powołanej do ścigania przestępstwa. Nie udowodniono by S. G. (1) był członkiem Narodowego Zjednoczenia (...), ale należał do szerokiego kręgu osób doraźnie zaangażowanych w pomoc, bez których takie grupy zbrojne niepodległościowe po wojnie nie byłyby w stanie przetrwać przez tak długi czas.

Narodowe Zjednoczenie (...) (NZW) była to polska konspiracyjna organizacja wojskowo-polityczna o charakterze narodowym, we wczesnym okresie działająca pod nazwą Narodowego Związku (...); która istniała w latach 1944/1945-1956.

twierdzenia Z. D.

k. 151-154

Dokumenty zawarte w aktach sprawy Sr 640/49

k. 26-67

3.1.3.

W dniu 22 marca 1949r. oficer śledczy Powiatowego Urzędu (...) w P. postanowił wszcząć śledztwo przeciwko S. G. (1) s. I., podejrzanemu o przestępstwo z art. 14 § 1 Dekretu z dnia 13 czerwca 1946r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa, a także rozkazał zatrzymanie S. G. (1) jako podejrzanego o współpracę z tzw. ,,bandą” NZW. W dniu 22 marca 1949r. S. G. (1) został zatrzymany.

Postanowieni, wniosek, rozkaz zatrzymania, kwestionariusz personalny

k. 31, 30, 28, 29

3.1.4.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie wydanym na sesji wyjazdowej w P. z dnia 13 maja 1949 r. Sr 640/49 S. G. (1) został skazany na karę 2 lat więzienia, za popełnienie przestępstwa spenalizowanego w art. 18 § 1 w zw. z art. 14 § 1 Dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz. U. nr 30, poz. 192 ze zm.), tj. za to, że w dniu 24 grudnia 1948r. we wsi B. gm. M. pow. P. mając wiarygodną wiadomość o przebywaniu członków nielegalnego związku mającego ma celu zbrodnie nie zawiadomił natychmiast o tym władzy powołanej do ścigania przestępstwa. Orzeczenie uprawomocniło się w dniu 20 maja 1949r. i skazany rozpoczął odbywanie kary.

wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 13 maja 1949 r., sygn. akt SR 640/49

k. 54-55

3.1.5.

Po wydaniu wyroku S. G. (1) został osadzony w Zakładzie Karnym w P.. Przyjęty został z dniem 25 lipca 1949 r. Dnia 07 marca 1950 r. S. G. został przeniesiony do Zakładu Karnego w R.. Warunki odbywania kary w zakładach karnych były złe. Następnie, skazany został przeniesiony do Ośrodka Pracy (...) w P. na K.. Na miejsce został przyjęty z dniem 01 lutego 1951 r. Ośrodek w P. był to obóz pracy przymusowej (więźniowie pracowali przy wydobyciu kamienia wapiennego w kamieniołomach). S. G. (1) został zwolniony z dniem 22 marca 1951 r., po odbyciu całości orzeczonej 2-letniej kary więzienia.

karta przyjęcia do Zakładu Karnego w P.

k. 57

informacja o przeniesieniu do zakładu karnego

k. 58

karta przyjęcia do Więzienia Centralnego w R.

k. 59

informacja z Wojskowej Prokuratury Rejonowej o rozpoczęciu wykonywania przez S. G. (1) kary

k. 60

informacja o przyjęciu do Ośrodka Pracy w P. wraz z informacją o zwolnieniu po odbyciu kary

k. 23-24

karta przyjęcia wraz ze zdjęciem skazanego

k. 25

zawiadomienie o zwolnieniu więźnia karnego

k. 62

3.1.6.

W momencie zatrzymania S. G. (1) miał 43 lata. Był żonaty z F. oraz miał czworo dzieci: 19-letniego K. (ur. (...)), 17-letnią Z. S. (ur. (...)), 16-letniego J. (ur. (...)) oraz 11-letniego R. (ur. (...)). S. G. (1) posiadał gospodarstwo rolne o powierzchni 16 ha i zajmował się wraz z żoną i dziećmi rolnictwem. Po zatrzymaniu S. G. (1) gospodarstwo rolne prowadziła żona S. G. (1) wraz z dziećmi.

Odpisy aktów stanu cywilnego

k. 20, 21,

k. 146-148

twierdzenia Z. D.

k. 151-154

3.1.7.

Postanowieniem z dnia 08 października 2019 r. Sąd Okręgowy w Płocku sygn. II Ko 180/19 na podstawie art. 1 ust. 1 i 2 i art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego stwierdził nieważność wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie wydanego na sesji wyjazdowej w P. z dnia 13 maja 1949 r. wobec S. G. (1).

Sąd uznał, że czyn, za który S. G. (1) został skazany, popełnił on w celu uniknięcia w stosunku do siebie, ale też i osób, które należały do oddziału NZW represji za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Sąd ustalił też, że po zakończeniu II wojny światowej S. G. (1) był członkiem (...) (...) - legalnej, choć jednocześnie opozycyjnej wobec ustanawiającego się w Polsce reżimu komunistycznego partii, której przewodził S. M., co przekonuje, że poglądy, które posiadał S. G. (1) odnośnie sytuacji politycznej Polski po II wojnie światowej były dalekie od tego co głosili przedstawiciele tzw. władzy ludowej, co zbliżało S. G. (1) do tych wszystkich, którzy w sposób bierny ale również czynny przeciwstawiali się instalowaniu ustroju socjalistycznego w Polsce. Sąd zwrócił uwagę, że S. G. (1) w trakcie śledztwa przy żadnym przesłuchaniu nie wyjawił żadnych imion, czy nazwisk żołnierzy lub choćby ich pseudonimów.

postawienie Sądu Okręgowego w Płocku z 08 października 2019 r., sygn. II Ko 180/19 z uzasadnieniem

k. 87-87v; k. 87v-92v

0.1.Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

Nie udowodniono by w związku z odbywaniem kary S. G. (1) poniósł szkodę materialną

brak dowodów

1.ocena DOWODów

0.1.Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Wszystkie ww. dowody

Dowody zgromadzone w przedmiotowym postępowaniu to przede wszystkim dokumenty o walorze historycznym. Pierwotnie były one zgromadzone w Instytucie Pamięci Narodowej, zatem nie ma żadnych podstaw, aby odmówić im wiarygodności. Dokumentarny materiał dowodowy niniejszej sprawy dysponuje w ocenie Sądu pełnią mocy dowodowej. W pełni wiarygodne jest także postanowienie Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 08 października 2019 r., którym Sąd stwierdził nieważność wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego wydanego wobec S. G. w 1949 r. Okoliczności udowodnione tymi dowodami nie budziły ostatecznie żadnych wątpliwości.

Nie budzą też wątpliwości twierdzenia wnioskodawczyni Z. D. (2) na rozprawie w dniu 5 sierpnia 2020r. albowiem były one spójne ze zgromadzoną dokumentacją oraz wiedzą historyczną.

0.1.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

1.PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Żądano kwoty 141 946,04 zł.

odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawą materialnoprawną żądań wnioskodawczyni są przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 2019, poz. 1952), zwana dalej „ustawą lutową”. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ,,ustawy lutowej”, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

To na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodowy wykazania szkody (krzywdy) i jej (ich) związku z wydanym orzeczeniem za działalność na rzecz niepodległego bytu polskiego. Wnioskodawczyni i pełnomocnik nie zdołali wykazać szkody wynikłej wskutek pozbawienia wolności S. G. (1).

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Żądano kwoty 3 741 111,30 zł

odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawą materialnoprawną żądań wnioskodawczyni są przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. 2019, poz. 1952), zwana dalej „ustawą lutową”. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ,,ustawy lutowej”, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

Nie ulega wątpliwości, że Z. D. (1) z d. G. należy do kręgu osób uprawnionych do wniesienia żądania. Jest ona bowiem córką S. G. (1), w stosunku do którego uznano wyrok Wojewódzkiego Sądu Rejonowego w Warszawie wydany na sesji wyjazdowej w P. w dniu 13 maja 1949 r. za nieważny (vide: odpis skrócony aktu zgonu k. 14; odpis skrócony aktu małżeństwa wnioskodawczyni k. 15-16).

S. G. (1) zmarł w dniu 08 lutego 1989r. (vide: odpis skrócony aktu zgonu k. 20). W dniu wejścia w życie ww. ustawy lutowej (24 maja 1991r.) żyło jego troje dzieci, tj. K. G. (zmarł 16 sierpnia 2008r.), wnioskodawczyni Z. D. (1) z domu G. oraz R. G. (zmarł 08 maja 2019r.). Syn J. G. zmarł w dniu 31 lipca 1986r., a zatem jeszcze przed wejściem w życie ustawy lutowej (vide: odpisy skrócone aktów zgonu k. 146-148). Obecnie z kręgu uprawnionych do wniesienia żądania odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę żyje jedynie córka Z. D. (1) z d. G..

Inne

3.

1.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

1.ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Sąd oddalił żądanie wnioskodawczyni o odszkodowanie.

Pełnomocnik wnioskodawczyni wskazała ogólnie, że na skutek niesłusznego pozbawienia wolności S. G. (1), które trwało dwa lata, nie był on w stanie w tym czasie wykonywać pracy zarobkowej (prowadzenie 16 hektarowego gospodarstwa rolnego), a zatem ,,drastycznie pogorszyła się jego sytuacja majątkowa”, zaś wcześniej prowadził życie codzienne ,,na zadawalającym poziomie”. We wniosku szkodę wyliczono mnożąc czas pobytu w więzieniu (24 miesiące) przez wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w sierpniu 2019 r. (24 x 5.124,44 zł). Sąd Okręgowy w Płocku oddalił roszczenie o odszkodowanie przede wszystkim nie dla tego, że trudne było wykazanie wysokości roszczenia w tym zakresie, lecz dlatego, iż sąd uznał, że wnioskodawca i pełnomocnik nie zdołali wykazać zaistnienia samej szkody, a nie tylko wysokości odszkodowania za nią. Zasądzenie odszkodowania nie może być pochodną ogólnikowego oszacowania, ale – jak każde odszkodowanie – powinno być wynikiem konkretnych szkód, ustalonych i przytoczonych. W tej sprawie nie miało to miejsca.

Szkoda wynikająca z niesłusznego skazania stanowi różnicę między ustalonym stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby pokrzywdzonego nie pozbawiono wolności, a stanem rzeczywistym, w chwili odzyskania wolności. Wykładnia taka zgodna jest z określeniem szkody zawartym w art. 361 § 2 k.c. i obejmuje straty poniesione (damnum emergens) i utracone przez niego korzyści (lucrum cessans). Wskazanie szkody w postaci ,,utraconych” korzyści z natury rzeczy ma charakter hipotetyczny. Należy jednak udowodnić duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej przez pokrzywdzonego, że rozsądnie rzecz oceniając, można stwierdzić, że poszkodowany na pewno uzyskał by korzyść, gdyby nie wystąpiło zdarzenie, w związku z którym ten skutek nie był możliwy.

S. G. (1), gdy został na dwa lata pozbawiony wolności, prowadził 16 ha gospodarstwo rolne, na którym po jego aresztowaniu pozostała żona i czworo dzieci, którzy nadal je prowadzili i z niego się utrzymywali. Nie byli zmuszeni do wyprzedaży substancji, poza zwykłym gospodarowaniem. Wiedza historyczna i doświadczenie życiowe pozwalają przyjąć, że w stosunkach wiejskich w okresie powojennym osoby w wieku 19, 17 czy 16 lat, pracowały w gospodarstwie niemal na równi z rodzicami. Potwierdziła to też Z. D. (2). Wiadomym jest też, że w okresie powojennym na polskiej wsi panowała bieda, a rodziny chłopskie żyły niemal na pograniczu ubóstwa. Dlatego całkowicie dowolne jest twierdzenie pełnomocnika (nie znajduje też odzwierciedlenia w twierdzeniach Z. D. (2)), że ,,Uzyskiwane w ten sposób zarobki pozwalały mu na utrzymanie rodziny oraz prowadzenie życia codziennego na zadawalającym poziomie”. Podczas pobytu S. G. w więzieniu na gospodarstwie pozostała jego żona oraz czworo dzieci i materiał wskazuje, że nadal się z tego gospodarstwa utrzymywali. Zupełnie nie próbowano w tym postępowaniu wykazać - nawet w przybliżeniu – jaki był dochód z gospodarstwa przed aresztowaniem S. G., w szczególności czy przewyższał koszty podstawowego utrzymania tej rodziny, a także czy i o ile spadł dochód z gospodarstwa po aresztowaniu S. G.. Dodatkowo wskazać należy, że dochód z gospodarstwa rolnego w okresie powojennym ma się nijak do dochodu z gospodarstw rolnych obecnie lub w 2019r., a już na pewno ma się nijak do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w sierpniu 2019 r.

Wnioskodawczyni domagała się też zwrotu ewentualnego wynagrodzenia obrońcy, który reprezentował S. G. (1) w związku z postępowaniem przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie – w kwocie 1.680,00 zł. Jednak twierdzenie, że S. G. (1) poniósł jakieś koszty obrony jest tylko domniemaniem, a już całkowicie dowolna jest wskazana przez pełnomocnika jego wysokość. Ewentualne koszty (nie wiadomo czy poniesione i przez kogo) nie wynikają też bezpośrednio z wydania lub wykonania orzeczenia z dnia 13 maja 1949r. Koniecznym warunkiem dla uznania, iż określona szkoda może być dochodzona na gruncie przepisów ustawy z 1991r. jest ustalenie, że istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy między powstałą szkodą o charakterze majątkowym, a unieważnionym wyrokiem sądu, który w tym przypadku zapadł 13 maja 1949r.

Kolejnym składnikiem żądanego odszkodowania miał by być – wg wniosku – zwrot równowartości zarekwirowanych S. G. (1) środków pieniężnych w wysokości 755 zł, tj. kwoty 7.020,98 zł. Pełnomocnik wskazała, że nie zachowały się dokumenty świadczące o tym, że S. G. (1) otrzymał zwrot zarekwirowanej kwoty, więc należy przyjąć, że wskazana suma nie została mu zwrócona. Zdaniem Sądu, poniesienie tej szkody nie zostało wykazane, a także zajęcie takiej kwoty u S. G. (1) przy zatrzymaniu w dniu 22 marca 1949r. (k. 32) nie wynika bezpośrednio z wydania lub wykonania orzeczenia w dniu 13 maja 1949r. Pośredni związek między szkodą a orzeczeniem nie uzasadnia zasądzenia odszkodowania. Przepis art. 8 ustawy lutowej reguluje odpowiedzialność Skarbu Państwa jedynie za szkody wyrządzone na skutek orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Wnioskodawczyni dochodzi też kwoty 10.249,62 zł (dwukrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku obowiązujące w sierpniu 2019r.), jako dochody, które miały być utracone przez S. G. (1) w wyniku wykonywania przez niego pracy przymusowej w okresie od dnia 22 lutego 1951r. do dnia 22 marca 1951r., przebywając w Ośrodku Pracy w P. (5.124,81 zł x 1 miesiąc x 2). W tym zakresie o ile S. G. (1) pracował będąc w ww. ośrodku, to nie wiadomo przy jakiej pracy, w jakim wymiarze, zaś twierdzenia we wniosku co do charakteru pracy to jedynie spekulacje. Wnioskodawczyni Z. D. (2) nie miała w tym zakresie żadnej wiedzy. Ewentualność nieodpłatnej pracy S. G. (1) podczas pobytu w Ośrodku w P. została uwzględniona w przyznanym zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę. Gdyby S. G. nie był pozbawiony wolności, także nie otrzymał by żadnych tego typu korzyści.

Wskazać należy, że przy okazji dochodzenia roszczeń związanych z wydaniem i wykonaniem orzeczenia, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, nie można żądać rekompensowania wszelkich innych szkód materialnych i niematerialnych nie wynikających bezpośrednio z wydania i wykonania orzeczenia. To na wnioskodawcy spoczywa ciężar dowodowy wykazania szkody (krzywdy) i jej (ich) związku z wydanym orzeczeniem za działalność na rzecz niepodległego bytu polskiego. Wnioskodawczyni i pełnomocnik nie zdołali wykazać szkody wynikłej wskutek pozbawienia wolności S. G. (1).

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Sąd zasądził na rzecz wnioskodawczyni tytułem zadośćuczynienia kwotę 120.000 zł, w pozostałym zakresie żądanie wnioskodawczyni oddalił.

Sąd zasądził ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Nie ulega – zdaniem sądu - wątpliwości, że w świetle ww. przepisu, wnioskodawczyni Z. D. (2) należało się z zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia wobec jej ojca S. G. (1). Kwotę zadośćuczynienia wskazywaną przez pełnomocnika wnioskodawczyni należało jednakże uznać za rażąco wygórowaną i jako taka kwota ta wymagała korekty.

W pierwszej kolejności zważyć należy, że krzywda stanowiąca szkodę niemajątkowa dotyczy w szczególności afery psychiki danej osoby i związana jest z jej odczuciami wewnętrznymi. Zadośćuczynienie, wobec niewymierności szkody majątkowej, ma zrównoważyć negatywne przeżycia i jest swego rodzaju rekompensatą za naruszenie dóbr osobistych, nadto wyrażoną w pieniądzu. Zakres rekompensaty wyrażają przede wszystkim przepisy prawa cywilnego, które odnoszą w szczególności do naruszenia dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 k.c., dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Ustawodawca, poprzez użycie w przepisie art. 23 k.c. określenia „w szczególności” wskazał otwarty katalog dóbr osobistych człowieka. Zauważenia wymaga, iż każde inne dobro osobiste człowieka, nie wymienione wprost w tym przepisie, w realiach konkretnego przypadku, może pozostawać pod ochroną tak cywilnoprawną jak i karnoprawną. Jak się wskazuje, w formie zadośćuczynienia należy uwzględnić nie tylko czas pobytu w odosobnieniu, ale także poprzez przyznanie zadośćuczynienia należy zrekompensować krzywdę związaną z naruszeniem nietykalności cielesnej, prywatności, intymności oraz cierpieniami fizycznymi związanymi z pobytem w Zakładzie Karnym lub Ośrodku Pracy (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 15 września 2016 r., II AKa 249/16, Lex nr 2166492).

Nie ulega wątpliwości, że S. G. (1) na mocy wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie wydanego na sesji wyjazdowej w P., został osadzony w zakładach karnych, zaś pod koniec kary w Ośrodku Pracy w P.. W izolacji spędził łącznie okres 2 lat, tj. odbył całą orzeczoną wobec niego karę. Nie ulega wątpliwości, iż podczas pobytu w więzieniu dobra osobiste S. G. (1) zostały naruszone, trafił on do zakładu karnego z informacją o udzieleniu pomocy tzw. wówczas ,,bandzie” NZW, co z góry klasyfikowało go w oczach ówczesnych władz jako zdrajcę narodu. Nie ulega także wątpliwości, że warunki w jakich przebywał były bardzo złe. Warunki sanitarne urągały ludzkiej godności, nie dbano tam o podstawowe potrzeby więźniów. Więźniowie przebywali w celach, gdzie często spali na gołej ziemi, cele nie były w żaden sposób ogrzewane, nie rozdawano więźniom dodatkowej ochrony przed zimnem, np. dodatkowych koców, dostarczane jedzenie było bardzo niskiej jakości. Nie troszczono się o zdrowie więźniów, więźniowie cierpieli na niedożywienie. W więzieniach panowała dyscyplina, a każde przewinienie było surowo karane. Nie bez znaczenia jest także fakt, iż więźniowie nie mogli praktykować wiary i często byli pozbawieni kontaktu z rodziną. Nie ulega wątpliwości, iż takie okoliczności stanowiły naruszenie dóbr osobistych więźniów, często kilku jednocześnie dóbr, a nie jednego tylko dobra osobistego. Nie można także tracić z pola widzenia faktu, że pod koniec odbywania kary S. G. (1) został przeniesiony do Ośrodka Pracy w P.. Był to obóz pracy przymusowej, w której nowo przybyłych więźniów także traktowano jak zdrajców narodu. Skazani tam przebywający byli zobowiązani do wykonywana różnorakiej pracy, w tym pracy w kamieniołomach. Również tam nie panowały wystarczające warunki sanitarne, nie było przyzwoitej opieki medycznej, podawane więźniom jedzenie było niesmaczne, pozbawione wartości odżywczych czy witamin. Pobyt w takich warunkach musiał odbić się na zdrowiu, tak psychicznym jak i fizycznym S. G. (1), stąd samo żądanie przyznania zadośćuczynienia było zasadne.

Wskazania wymaga, iż ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd winien stosować indywidualne kryteria, właściwe zarówno do osoby, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, jak i do okoliczności sprawy. Zgodnie z treścią art. 445 § 2 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c., suma przyznana przez sąd tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę musi być „odpowiednia”. Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, zatem nie może być ani symboliczne ani też zbyt wygórowane w stosunku do odniesionej krzywdy. Doznane krzywdy mieszczą się w zakresie szkody niemajątkowej, która z kolei podlega naprawieniu jedynie w sposób przybliżony. Należy wziąć pod uwagę stopień intensywności przeżyć osoby, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, ich rodzaj, zakres, czas trwania, rodzaj i wielkość dóbr, których skazany był pozbawiony lub które były mu ograniczone w związku z jego osadzeniem w zakładzie karnym. Zasądzenie odpowiedniego zadośćuczynienia wymaga także wzięcia pod uwagę okoliczności indywidualizujących samego skazanego, jego cech osobistych, które determinują odbiór ujemnych doznań tak psychicznych jak i fizycznych.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy wskazania wymaga, że pełnomocnik wnioskodawczyni wnosiła o zasądzenie kwoty 3.741.111,30 zł tytułem zadośćuczynienia na krzywdy jej ojca. W uzasadnieniu wskazano, że kwota ta jest wyliczona jako przeliczenie każdego dnia pozbawienia wolności S. G. (1) przez kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysków, które na dzień składania wniosku wynosiło 5.124,81 zł (5.124,81 zł x 730 dni). Zdaniem rozpoznającego sprawę sądu, jest to kwota nadmiernie wygórowana.

Przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze, że S. G. (1) został skazany na karę 2 lat więzienia, całą tę karę odbył przebywając w tym czasie w różnych zakładach karnych oraz w ośrodku pracy. Podkreślić należy, iż przed aresztowaniem S. G. miał żonę i czworo dzieci (w tym najmłodsze 11-letnie), a także zajmował się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Po aresztowaniu ciężar przede wszystkim prowadzenia gospodarstwa rolnego spoczął na barkach żony skazanego – F. G.. Nie miała ona wykształcenia rolniczego, ani dostatecznego doświadczenia w pracy na gospodarce. W trakcie izolacji męża wnosiła ona o widzenia z mężem celem konsultacji odnośnie prowadzonego gospodarstwa rolnego (taką zgodę otrzymała; vide: k. 56), jednakże pomimo tego, prowadzenie gospodarstwa bez głównego gospodarza, silnego mężczyzny był utrudnione. Niewątpliwie było to dodatkowym źródłem troski osadzonego i niepokoju o byt rodziny. Dopiero po powrocie S. G. do domu, zajął się on odbudową gospodarstwa po skutkach wojny i pobytu w więzieniu. Dodatkowo sam fakt izolacji i przebywania daleko od rodziny, a nadto warunki izolacji, w których znalazł się skazany S. G. (1), także wywarły negatywny wpływ na jego zdrowie przede wszystkim psychiczne, ale także i fizyczne. Te wszystkie okoliczności Sąd wziął pod uwagę przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia. Obiektywna ocena krzywd doznanych przez S. G. (1), dokonana w ramach swobodnego uznania sędziowskiego, pozwoliła na ustalenie kwoty „odpowiedniej” dla wnioskodawczyni, a była to kwota 120.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia. W ocenie Sądu, zasądzenie kwoty wyższej (a w szczególności wprost takiej, jakiej wnioskodawczyni żądała) byłoby zdecydowanie niewspółmierne do doznanych krzywd i prowadziłoby do bezpodstawnego wzbogacenia się wnioskodawczyni Z. D. (2). Wskazania wymaga bowiem, że zadośćuczynienie musi odpowiadać kryteriom zadośćuczynienia „słusznego”, a co za tym idzie – niewygórowanego. Zadośćuczynienie musi mieć charakter kompensacyjny, musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, ale nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i nie może prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia. Wartość ta musi być oparta w granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 lutego 2008 r., III KK 249/07, Lex nr 395071; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 lipca 2007 r., II K 321/06, Lex nr 299187). Zasądzając odpowiednia kwotę zadośćuczynienia należy mieć na względzie, że nawet subiektywne odczucie krzywdy także podlega kontroli i weryfikacji w zakresie przedłożenia tejże krzywdy na odpowiednią kwotę zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2004 r., WA 18/04, OSNwSK 2004/1/14870).

Inne

3.

1.

1.Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1.KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Pkt III i IV

Zgodnie z treścią art. 13 ustawy lutowej, koszty postępowania w sprawach objętych ustawą, w tym z tytułu ustanowienia pełnomocnika, ponosi Skarb Państwa. Zgodnie z treścią § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018r.265 j.t.) wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego może zawierać oświadczenie o wysokości kosztów obciążających stronę z tytułu wynagrodzenia radcy prawnego. W braku takiego oświadczenia, opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej stawce minimalnej, chyba że okoliczności określone w § 15 ust. 3 przemawiają za innym jej ustaleniem. W tej sprawie, zarówno w pisemnym wniosku, jak i na rozprawie pełnomocnik wnosił o zasądzenie zwrotu kosztów ,,według norm przepisanych” i nie złożono do dnia wydania wyroku oświadczenia o wysokości kosztów, dlatego sąd postąpił zgodnie z § 16 rozporządzenia i ustalił opłatę w wysokości podwójnej stawki minimalnej (jest to sprawa wymagająca przeprowadzenia rozprawy - § 15 ust. 3 ww. rozporządzenia).

1.PODPIS