Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Marzena Głuchowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Barbara Makarowicz

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2023 r. w Kaliszu

odwołania S. K. oraz M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 2 czerwca 2023 r. Nr (...)

w sprawie S. K. oraz M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia dot. M. K.

1.  Zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 2 czerwca 2023 r. znak (...) w ten sposób, że ustala, iż M. K. jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. oraz od dnia 1 września 2022 r. do dnia 25 czerwca 2023 r.

2.  Koszty zastępstwa procesowego między stronami wzajemnie znosi.

Sędzia Marzena Głuchowska

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 02.06.2023 r. znak (...)- (...), organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. ustalił, iż M. K. u płatnika składek S. K. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność od dnia 01.01.2021 r. i nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, chorobowemu jako pracownik od dnia 01.01.2021 r. Co do podlegania ubezpieczeniom społecznym ustalono w decyzji określoną podstawę wymiaru za okres 01.2021 r. do 05.2023 r. Ustalono także nie podleganie przez odwołującą M. K. ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 01.01.2021 r. z tytułu wykonywania współpracy z S. K..

Od powyższej decyzji odwołanie złożyli S. K. i M. K., domagając się jej zmiany i ustalenia podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w powyższym okresie od dnia 01.01.2021 r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania S. K. i M. K..

W toku postępowania dotyczącego odwołania od decyzji z dnia 02.06.2023 r., organ rentowy wydał decyzję nr (...) z dnia 25.10.2023 r. W decyzji tej dokonano faktycznej zmiany w części decyzji nr (...) r. z dnia 02.06.2023 r. znak (...), zaskarżonej w niniejszej sprawie, co do przebiegu ubezpieczenia społecznego odwołującej. W decyzji nr (...) z dnia 25.10.2023 r. organ rentowy stwierdził, iż M. K. u płatnika składek S. K. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność od 01.01.2021 r. do 31.12.2021 r. i od 01.09.2022 r. do 25.06.2023 r., nadto stwierdzono, iż podstawy wymiaru składek na poszczególne ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe wynoszą w okresie od 01.2022 r. do 08.2022 r. – 0.00 zł. Zmiana przebiegu ubezpieczenia odwołującej z tytułu współpracy, poprzez wyłączenie z tego przebiegu okresu od 01.01.2022 r. do 31.08.2022 r., wyniknęła z tego, iż w okresie od 01.09.2021 r. do 31.08.2022 r. odwołująca była zatrudniona w Stowarzyszeniu (...) na podstawie umowy o pracę, przy czym w okresie od 09.2021 r. do 12.2021 r. z tego tytułu odwołująca osiągnęła przychód niższy od minimalnego wynagrodzenia, natomiast w okresie od 01.2022 r. do 08.2022 r. osiągnęła przychód wyższy od minimalnego wynagrodzenia.

Co tej decyzji nr (...) zmieniającej przebieg ubezpieczenia odwołującej w porównaniu z treścią decyzji z dnia 02.06.2023 r. zaskarżonej w niniejszej sprawie, organ rentowy nie zawarł postanowienia czy zmienia zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję nr (...), przyjąć więc należy, iż jest ona – czyli decyzja nr (...), w obrocie w niezmienionym kształcie. Decyzja nr (...) nie zmieniła kwestii daty początkowej co do ubezpieczenia chorobowego odwołującej i jego przebiegu za okres przyjętej współpracy odwołującej z S. K..

Sąd I instancji rozstrzygając sprawę poczynił następujące ustalenia faktyczne.

S. K. prowadzi działalność gospodarczą od 01.05.2010 r. w zakresie sprzedaży detalicznej części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli, w tym sprzedaż internetową.

Z tytułu powyższej działalności ubezpieczeni są S. K. i M. K..

Za 2021 r. firma wykazała przychody 724515 zł, za rok 2022 r. firma wykazała przychody wynoszące 649396,33 zł i dochód wynoszący 79255,87 zł. Za okres od stycznia do marca 2023 r. wykazano obroty – 182671,00 zł.

M. K. i S. K. są małżeństwem od 2012 r. Nie posiadają rozdzielności majątkowej. Mieszkają wspólnie i prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe.

M. K. na przestrzeni od 01.01.2009 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym jako pracownik, osoba pobierająca stypendium czy zasiłek dla bezrobotnych. Zatrudnienie dotyczyło stanowiska sprzedawcy w firmie (...). Art. Spożywczo-Przemysłowymi i mała gastronomia – (...). M. K. wykazała około 10-letni okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu. M. K. ma wykształcenie wyższe na kierunku ekonomia o specjalności rachunkowość finansowa.

Od dnia 01.01.2021 r. sporządzona została umowa o pracę pomiędzy firmą (...). Jest to umowa o pracę na czas nieokreślony, w okresie od 01.01.2021 r. do 31.08.2021 r. w pełnym wymiarze czasu pracy, w okresie od 01.09.2021 r. do 31.08.2022 r. w wymiarze czasu pracy ¾ etatu i w okresie od 01.09.2022 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Umowa o pracę dotyczy stanowiska sprzedawca i wynagrodzenia 4200 zł. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano L. 9a, (...)-(...) Ż.. Do zakresu obowiązków M. K. należało: realizowanie zamówień i obsługa płatności, obsługa sklepu online – dodawanie nowego towaru, redagowanie opisów, aktualizacja treści, obrabianie fotografii produktów, udzielanie klientom informacji na temat asortymentu, obsługa zwrotów i reklamacji – wyjaśnianie skarg, rozwiązywanie problemów zamówień, kompleksowa obsługa klienta telefoniczna i e-mailowa – odpowiadanie na pytania, doradztwo, dbanie o wizerunek, pakowanie i przygotowywanie towarów do wysyłki, wysyłka towarów i przyjmowanie zwrotów.

M. K. przedstawiła zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy z 01.09.2021 r. dotyczące innego pracodawcy: Stowarzyszenie (...) w L. na stanowisku pracownik administracji. Sporządzono podanie o pracę datowane 31.12.2020 r., listy obecności, listy płac, kwestionariusz osobowy, kartę szkolenia wstępnego bhp.

M. K. firma (...) wypłaciła zasiłek chorobowy za okres od 10.01.2023 r. do 11.02.2023 r. Zaliczka na podatek dochodowy została także odprowadzona.

W dniu 05.01.2021 r. biuro rachunkowe zarejestrowało M. K. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia chorobowego od 01.01.2021 r. z kodem ubezpieczenia (...). W okresie od 01.01.2021 r. do 10.01.2023 r. do organu rentowego składano deklaracje rozliczeniowe z uwzględnieniem ubezpieczenia chorobowego, odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne i chorobowe od postawy wymiaru 4200 zł.

Za okres od 01.04.2021 r. do 18.04.2021 r. wypłacono dla M. K. jako pracownika zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem. We wniosku o powyższe świadczenie na druku Z-15A wskazane zostały dane osoby ubezpieczonej, dane drugiego rodzica, dane płatnika. Z wniosku tego wynikało, iż ojcem dziecka jest pracodawca, a osobą ubezpieczoną jest matka dziecka – jednocześnie żona pracodawcy.

Za okres od 10.01.2023 r. do 11.02.2023 r. M. K. uzyskała świadczenia chorobowe. Za okres od 12.02.2023 r. do 21.02.2023 r. wypłacono M. K. zasiłek chorobowy.

M. K. wykonywała pracę w firmie męża S. K. od dnia 01.01.2021 r. Powyższy fakt nie jest kwestionowany i sporny.

M. K. od 10.01.2023 r. przebywa na zwolnieniu lekarskim w związku z przebiegiem ciąży. Od dnia 12.02.2023 r. odwołującej M. K. odmówiono prawa do wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 12.02.2023 r. do 21.02.2023 r. zobowiązując do zwrotu powyższego zasiłku – decyzja z dnia 19.06.2023 r. znak (...) – zaskarżona do Sądu Rejonowego IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu – postępowanie zawieszone.

Po wydaniu przez organ rentowy spornej decyzji nr (...) z dnia 02.06.2023 r. znak (...), S. K. zgłosił żonę M. K. do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

W sierpniu 2023 r. M. K. urodziła kolejne dziecko (pierwsze urodziło się w (...) r.).

M. K. miała wolę pozostawania w ubezpieczeniu społecznym i chorobowym w całym okresie wykonywania pracy w firmie męża S. K..

Po blisko 3 latach wykonywania pracy, pozostawania w ubezpieczeniu społecznym i chorobowym, opłacania składek, w tym na ubezpieczenie chorobowe, w kwocie wyższej niż podstawowa składka przy dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym, co do odwołującej stwierdzono nie podleganie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu wstecz od 01.01.2021 r. Powyższe wynika z innego zakwalifikowania faktu wykonywania przez odwołującą pracy, zamiast tytułu pracowniczego – tytuł współpracy z osobą prowadzącą działalność gospodarczą.

Gdy w toku niniejszego postępowania Sąd zwrócił organowi rentowemu uwagę, iż odwołująca pozostawała w stosunku pracy jeszcze u innego płatnika w firmie (...), w okresie od 01.09.2021 r. do 31.08.2022 r., wydano omówioną wyżej decyzję nr (...) z dnia 25.10.2023 r.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art. 6 i 11 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009) obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają pracownicy.

W myśl art. 8 ust. 1 cyt. ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Zgodnie z art. 8 ust 2 wymienionej ustawy jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust 11 – dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

W judykaturze i doktrynie przyjmuje się obecnie, że zawarcie umowy o pracę nie powoduje jej nieważności, umowa taka obowiązuje strony z konsekwencjami w zakresie prawa pracy, lecz w światle przepisów prawa ubezpieczeń społecznych ubezpieczeń społecznych strona takiej umowy określona jako pracownik, ma status osoby współpracującej, niezależnie od podstawy zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.01.2009 r. II UK 134/08 OSNP za rok 2010 nr 13-14). Fikcja prawa ustanowiona w art. 8 ust 2 ustawy systemowej ma zastosowanie do osoby, która spełnia wszystkie kryteria określone w art. 8 ust 11 ustawy, czyli współpraca między małżonkami może być realizowana w ramach umowy o pracę, z tego tytułu nie powstaje obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych na podstawie art. 6 ust 1 punkt 1 ustawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23.04.2010 r. II UK 315/09, Legalis nr 316866). Stosunek pracy między osobą prowadzącą działalność pozarolniczą a osobą mu bliską, istniejący w warunkach określonych w art. 8 ust 11 ustawy systemowej, jest zatem wyłączony dla celów ubezpieczeń społecznych – nie jest jednak wykluczony dla innych celów. W konsekwencji możliwy jest – zależnie od woli stron – wybór prawnej formy korzystania z pomocy bliskich przy prowadzeniu działalności gospodarczej, w ramach stosunku pracy lub we współpracy. Współpraca przy prowadzeniu działalności jest najszerzej rozumianą podstawą zatrudnienia, obejmującą swym zakresem wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wszelką pomoc osób bliskich w prowadzeniu działalności bez podstawy prawnej.

Co do M. K., co do której nie zakwestionowano faktycznego wykonywania pracy na rzecz firmy męża, zastosowano powyższą regulację. Inaczej został zakwalifikowany tytuł ubezpieczenia społecznego - nie stosunek pracy lecz współpraca. Ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz wypadkowe co do obu tych tytułów jest obowiązkowe, stąd w tym zakresie nie powstał problem co do M. K. w związku ze zmianą tytułu ubezpieczenia społecznego od 01.01.2021 r.

Problem powstaje w zakresie ubezpieczenia chorobowego. W sytuacji tytułu ubezpieczenia społecznego – stosunku pracy – także jest ono obowiązkowe. Natomiast co do współpracy, ten tytuł ubezpieczenia jest związany z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Zgodnie z art. 11 ust 2 cyt. ustawy dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wiosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi – dotyczy to także osób współpracujących. W myśl art. 14 w brzmieniu obowiązującym w spornym okresie, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe powstaje od daty określonej we wniosku, nie wcześniej jednak niż data zgłoszenia wniosku. W orzecznictwie Sądu Najwyższego co do początku podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, czy jego końcu, często wskazywano na wolę stron pozostawania w tym ubezpieczeniu. Jednoznacznie ze stanowiska doktryny i sądów wynika, iż sam tytuł obowiązku ubezpieczenia nie jest objęty wolą stron, co nie oznacza, że wola stron nie ma znaczenia czy zainteresowany chce pozostawać w systemie ubezpieczeń społecznych, czy też nie – szczególnie dotyczy to ubezpieczenia dobrowolnego. W poprzednim stanie prawnym co do art. 14 ust 2 istniała możliwość naprawienia sytuacji, gdy zdarzyła się sytuacja gdy powstał problem ustania ubezpieczenia dobrowolnego. Obecnie taka możliwość prawna – wyrażenia zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie, nie jest w przepisach przewidziana. M. K. pozostająca w przekonaniu, iż od 01.01.2021 r. jest w ubezpieczeniu chorobowym, po ponad 2 latach uzyskała informacje, iż w tym ubezpieczeniu nie jest i brak jakiejkolwiek drogi by powyższe naprawić. M. K. swoją współpracę z mężem przy prowadzeniu działalności gospodarczej uregulowała w określony sposób. Zgłosiła się do ubezpieczenia z tego tytułu w zakresie pełnych ubezpieczeń. Regulowała składki na ubezpieczenie społeczne, w tym także chorobowe i to w wysokości wyższej niż wynikałyby z podstawowej podstawy wymiaru dla osób współpracujących. Odwołująca ubiegała się w 2021 r. w organie rentowym o świadczenia z ubezpieczenia chorobowego i takie świadczenia jej przyznano, nie kwestionując istnienia tytułu ubezpieczenia. Zaufanie do Państwa podważałaby taka sytuacja, iż osoba wykonująca pracę, zgłoszona z tego tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia chorobowego, po dłuższym okresie opłacania składek na to ubezpieczenia, nagle uzyskuje informacje, iż z takiego ubezpieczenia, w tym wypadku chorobowego, jest wyłączona.

Stad Sąd uznał, iż w okolicznościach niniejszej sprawy zasadne jest przyjęcie, iż odwołująca podlegała ubezpieczeniu chorobowemu w całym okresie wykonywania współpracy, czyli od 01.01.2021 do 31.12.2021 r. i od 01.092022 r. do 25.06.2023 r. Okres pominięty, to okres gdy ubezpieczenie ze stosunku pracy u innego płatnika, wyprzedziło ubezpieczenie z tytułu współpracy.

Stąd odwołanie jako zasadne podlegało uwzględnieniu w myśl art. 477 ¹⁴ § 2 kpc. O kosztach orzeczono w myśl art. 100 kpc z uwagi na złożony charakter zagadnienia będącego przedmiotem rozstrzygania w sprawie.

Sędzia Marzena Głuchowska