Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

sędzia : SSO Monika Hołdys

protokolant : stażysta Katarzyna Krynicka

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2020 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy P. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

przy udziale zainteresowanych :Z. W., B. W.- Firma Handlowa (...) s.c.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia

na skutek odwołania P. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

z dnia 24 sierpnia 2018 r. znak (...)

I . oddala odwołanie

II. zasądza od P. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. kwotę 180,00 złotych ( sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VIIU 3267\18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 sierpnia 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. stwierdził, że P. W. jako pracownik u płatnika składek Firmy Handlowej (...) s.c. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lutego 2018 roku. Zdaniem ZUS zawarcie przez odwołującą z płatnikiem składek umowy o pracę miało na celu jedynie osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia powołano przepis art 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017r., poz. 1778 ze zmianami), art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018r., poz. 1025) w związku z art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. - Kodeks pracy (Dz. U. 2018r., poz. 917 ze zmianami).

W uzasadnieniu decyzji podano, że postępowanie wyjaśniające przeprowadzone przez ZUS wykazało, iż zawarcie umowy o pracę miało na celu wyłącznie umożliwienie P. W. skorzystanie z dodatkowych odpowiednio wysokich świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych, tym bardziej, że do czasu jej zatrudnienia obowiązki pracownika biurowego były wykonywane przez płatnika składek, który przejął również obowiązki ubezpieczonej podczas jej nieobecności. To zaś dało P. W. status pracownika, a tym samym po 30 dniach podlegania ubezpieczeniom społecznym, które po 33 dniach są w całości płatne przez ZUS i nie obciążają pracodawcy (ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych na 36 dni przed powstaniem niezdolności do pracy). ZUS wskazał na krótki okres podlegania ubezpieczeniom, szybkie rozpoczęcie korzystania ze zwolnień lekarskich, brak jakichkolwiek materialnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy, stworzenie de facto nowego stanowiska pracy specjalnie dla P. W., brak spójności w zeznaniach stron i niezatrudnienie nikogo na miejsce ubezpieczonej po skorzystaniu przez nią ze zwolnienia lekarskiego oraz złożenia wniosku o wypłatę zasiłku macierzyńskiego, a także brak konstytutywnych cech stosunku pracy. W ocenie organu P. W. nie realizowała zatrudnienia w ramach stosunku pracy i podpisanie przez nią umowy o pracę oraz zgłoszenie jej w związku z tym do ubezpieczeń społecznych, w istocie nie miało na celu realizacji interesów firmy jako pracodawcy z jednej strony i świadczenia przez nią pracy za wynagrodzeniem z drugiej, lecz jedynie umożliwienie jej nabycia prawa do zasiłku. Dodatkowo organ wskazał, że wątpliwości budzi fakt, że stanowisko pracownika biurowego zostało na nowo utworzone z chwilą zatrudnienia P. W., a na wysokość jej wynagrodzenia wpłynęło posiadane wykształcenie- licencjat europeistyki. Jej stanowisko miało pomóc w budowaniu nowego wizerunku firmy- w związku z nieobecnością Z. W. z uwagi na wyjazdy służbowe, potrzebny był pracownik na miejscu w biurze. Co więcej, płatnik zatrudnił P. W., która już od dnia 9 marca 2018r. do dnia 13 czerwca 2018r. była niezdolna do pracy, zaś od dnia 14 czerwca 2018r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Na miejsce ubezpieczonej nikt nie został zatrudniony (nawet na zastępstwo), a w chwili jej nieobecności obowiązki te wykonywała Z. W..

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła P. W. domagając się jej zmiany poprzez ustalenie podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu pracowniczemu w okresie od dnia 1 lutego 2018r., a ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska podała, że zawarta umowa była wynikiem konieczności odciążenia płatnika od obowiązków organizacyjnych i technicznych związanych z pracą w biurze, a nie chęci pozorowania zatrudnienia. Praca była przez nią faktycznie świadczona, a powierzenie jej tego stanowiska wynikało z poczucia zaufania co do jej rzetelności i skrupulatności.

Organ emerytalny wniósł o oddalenie odwołania z przyczyn podanych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Podał, że doświadczenie życiowe i zasady logiki nie pozwalają dać wiary że wspólniczka spółki cywilnej zatrudnia będącą w ciąży córkę, z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, by ta zamiast prowadzić oszczędzający tryb życia, podejmowała- obok działalności gospodarczej- pełnowymiarowe zatrudnienie. Ponadto organ podniósł, że umowa ta jest nieważna, gdyż jako pracodawca podpisała ją tylko jedna wspólniczka.

Bezspornym w przedmiotowej sprawie było, że w dniu 31 stycznia 2018r. P. W. zawarła umowę o pracę z Firmą Handlową (...) s.c. B. W., Z. W. reprezentowaną przez Z. W. w wymiarze pełnego etatu za wynagrodzeniem 3.493,21 złotych na czas określony do 31.12.2018r. Zatrudniona została ona na stanowisku pracownika biurowego. Dnia 26 czerwca 2018r. Inspektorat ZUS (...)w K. wystosował do płatnika składek zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym przez P. W.. W odpowiedzi na wezwanie do składania dowodów płatnik przekazał dokumenty szczegółowo wskazane w uzasadnieniu decyzji z dnia 24 sierpnia 2017r. (str. 2 decyzji). Dodatkowo strony złożyły wyjaśnienia do protokołów ZUS, pozyskano również informacje z Urzędu Skarbowego w W. o wysokości przychodów, kosztów i dochodów płatnika za ostatnie lata. Odwołująca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od dnia 1 lutego 2018r. Niezdolność do pracy powstała od dnia 7 kwietnia 2018r.

Sąd ustalił, że P. W. od 2015r. Prowadzi własną działalność gospodarczą, w której zajmuje się składaniem mebli (stolarnia i lakiernia). W Firmie Handlowej (...) B. W., Z. W.s.c. P. W. potwierdziła swoją obecność poprzez złożenie podpisów na liście obecności za dni od 1 lutego 2018r. do 8 marca 2018r., zaś od dnia 9 marca 2018r. przebywała ona na zwolnieniu chorobowym. B. W. i Z. W. mieli problemy finansowe, które powstały w 2011/2012 roku. P. W. była tam jedynym pracownikiem biurowo-administracyjnym. Zajmowała się przeglądaniem wiadomości mailowych, poszukiwaniem nowych kontrahentów, wykonywaniem telefonów, wystawianiem faktur, obsługą klientów przyjeżdżających do firmy, a ponadto księgowością. Ponadto co około 2 tygodnie dokonywała wraz z Z. W. zakupów w firmie (...).

Dowód: lista obecności czasu pracy pracowników- k. 7-8 akt ZUS; zeznania odwołującej- k. 46 i k. 66; zeznania Z. W.- k. 65v.; zeznania świadka D. F.- k. 65-65.

R. B. oraz K. K. byli zatrudnieni w firmie (...) i świadczyli pracę na hali w godzinach od 6:00 do 14:00. Widzieli oni P. W., gdy ta przynosiła jakieś akcesoria meblowe na warsztat, jak również gdy siedziała ona w biurze, które połączone jest z halą.

Dowód: zeznania świadka R. B.- k. 46-47; zeznania świadka K. K.- k. 47

Ponadto Sąd ustalił również, że na mocy aneksu nr (...) z dnia 21 lipca 2014r. do umowy spółki cywilnej z dnia 31.12.2000r. do składania oświadczeń w zakresie wszelkich praw i obowiązków oraz zaciągania zobowiązań w imieniu Spółki upoważniony jest każdy wspólnik samodzielnie (6.1).

Dowód: aneks nr (...)- k. 17; umowa spółki- k. 14

Ustalenia faktyczne Sąd poczynił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sądowych, których prawdziwość i autentyczność nie była kwestionowana przez strony postępowania, nie budziła też wątpliwości Sądu. Zastrzeżenia pod kątem przydatności dowodowej budziła jedynie lista obecności, albowiem została była ona prowadzona jedynie dla P. W., o czym jednak szerzej w części dotyczącej rozważań prawnych.

Sąd oparł się również na zeznaniach świadków, albowiem zgodnie potwierdzili oni okoliczność, że P. W. obecna była w firmie oraz że wykonywała jakieś czynności w biurze. Sąd miał na uwadze, że jeden z tych świadków jest kuzynem odwołującej się i nadal pracuje w firmie, jednakże nie miało to wpływu na wiarygodność świadka R. B., którego zeznania spójne były z treścią zeznań świadka K. K.. Sąd nie oparł się natomiast na zeznaniach stron Z. W. oraz P. W. w zakresie okoliczności, że firma potrzebowała pomocy nowego pracownika z uwagi na problemy. Zauważyć bowiem należy, że problemy te istniały już zasadniczo od 2011 roku, a mimo to przez prawie 7 lat nie zatrudniono z tego tytułu żadnego pracownika do pomocy w zdobyciu nowych kontrahentów dla polepszenia sytuacji firmy. Zatrudnienie P. W. będącej wówczas w zaawansowanej ciąży nie mogło prowadzić do polepszenia sytuacji firmy, zwłaszcza, że pracownica zastępowana byłą przez samą Z. W., która wtedy radziła sobie z wykonywaniem wszystkich obowiązków. Sąd nie skorzystał ponadto z zeznań B. W., albowiem nie miał on wiedzy na okoliczności sporne w niniejszej sprawie.

Tak zgromadzony materiał dowodowy stanowił kompletną i wystarczającą podstawę do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył co następuje :

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o Systemie Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U.2017r., poz. 1778) ubezpieczeniom społecznym podlegają pracownicy. Natomiast w myśl art. 83 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze. Stosownie do treści art. 300 k.p. w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy.

W przedmiotowej sprawie rzeczą Sądu stało się ustalenie, czy faktyczne oświadczenia woli stron zawierających umowę o pracę z dnia 31 stycznia 2018r. miały na celu nawiązanie stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p., czy też ich zamiarem było jedynie zgłoszenie P. W. do ubezpieczenia.

W pierwszej kolejności należy jeszcze odnieść się do zarzutu ZUS, według którego zawarta umowa byłą nieważna, albowiem podpisana została wyłącznie przez jednego ze wspólników spółki cywilnej. Zgodnie z treścią art. 865 k.c. Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki (§ 1). Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed zakończeniem takiej sprawy chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników (§ 2). Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty (§ 3). W niniejszej sprawie zasady reprezentacji zostały ponadto ustalone w umowie spółki i zgodnie z nimi do składania oświadczeń w zakresie wszelkich praw i obowiązków oraz zaciągania zobowiązań w imieniu Spółki upoważniony jest każdy wspólnik samodzielnie (6.1 umowy). Umowa została ważnie podpisana przez osobą reprezentującą wspólników jako pracodawców, zaś drugi wspólnik w żadnym momencie nie sprzeciwił się zawarciu takiej umowy. Umowa ta była zatem ważnie zawarta i dalsze rozważania w tym zakresie są zbędne.

Przechodząc obecnie do dalszych rozważań, zgodnie z treścią art. 22 § 1 k.p., zawierając umowę o pracę, pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy, a pracodawca zobowiązuje się do wypłacania wynagrodzenia. Do zawarcia umowy ważny jest zamiar stron, polegający na złożeniu przez strony tego stosunku zgodnych oświadczeń woli, a w ich następstwie świadczenia pracy w warunkach określonych w art. 22 k.p. Z kolei czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem (tak: wyrok SN z dnia 10 lutego 2006 r., I UK 186/05).

W wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd uznał, że powyższa umowa nie była faktycznie realizowana jako umowa o pracę, a jej celem było wyłącznie uzyskanie dostępu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że treść tego dokumentu nie odpowiada faktycznej woli stron i miała na celu obejście ustawy. Pamiętać bowiem należy, że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki czy sporządzenie niezbędnych dokumentów pracowniczych, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Natomiast pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę.

Ponadto, ocena dowodów z zeznań świadków przesłuchanych w niniejszej sprawie nie dawała podstaw do uznania, że zainteresowana świadczyła na rzecz płatnika pracę w sposób stały, zorganizowany i podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Na zakupy akcesoriów do firmy P. W. udawała się razem z Z. W., a przecież została ona zatrudniona do odciążenia jej w pracy. W ocenie Sądu samo złożenie podpisu na liście obecności nie świadczyło o tym, że odwołująca się faktycznie świadczyła pracę. Należy bowiem zauważyć, iż na wskazanych listach obecności figuruje jedynie P. W., co uzasadnia wątpliwości Sądu w zakresie tego, kiedy lista ta faktycznie była podpisywana. Co jednak bardzo istotne, P. W. była w zaawansowanej ciąży i na krótko po zawarciu umowy o pracę (celem odciążenia pracodawcy) nie była ona zdolna do wykonywania pracy z uwagi na korzystanie ze świadczenia chorobowego, zaś następnie z zasiłku macierzyńskiego. W efekcie tak krótki okres podejmowania zatrudnienia nie mógł przemawiać za rzeczywistą chęcią odciążenia pracodawcy, lecz jedynie za zapewnieniem P. W. tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Sąd nie podziela więc stanowiska odwołującej, że umowa zawarta pomiędzy stronami nie miała na celu obejścia prawa lub nie została zawarta dla pozoru i jako taka jest ważna. Przepis art. 58 § 1 k.c. stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna. Nieważna jest także czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2). Wykładnia powołanego przepisu prowadzi do wniosku, że czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność, wprawdzie nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. O czynności prawnej (także zawarciu umowy) mającej na celu obejście ustawy można mówić, jeżeli jej treść jest tak ukształtowana, że pozornie nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Inaczej mówiąc sprzeczność z ustawą (art. 58 § 1 k.c.) oznacza sprzeczność z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawnymi zarówno Kodeksu Cywilnego, jak i ustaw szczególnych.

Nie bez znaczenia dla oceny sądu – pozostaje również okoliczność , że w spornym okresie odwołująca prowadziła własną działalność gospodarczą , a łączenie aktywności skarżącej jako przedsiębiorcy i jako pracownika na pełny etat wydaje się, zważywszy na stan zdrowia skarżącej - mało prawdopodobne. Pomoc skarżącej w prowadzenia działalności spółki (...) można, zdaniem sądu, kwalifikować raczej jako formę współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej – co zasadnie ponosił podczas rozprawy pełnomocnika organu ubezpieczeniowego.

Zdaniem Sądu przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe nie daje podstaw do przyjęcia , że umowa o pracę z dnia 31 stycznia 2018r. została zawarta w celu jej w rzeczywistego wykonywania. Przesłuchani przez Sąd świadkowie potwierdzili co prawda obecności skarżącej w biurze płatnika, jednakże powyższe wynikać to mogło z faktu, iż odwołująca się była córką Z. W. prowadzącej firmę (...), jak również, iż ona sama prowadziła działalność gospodarczą w zakresie składania i lakierowania mebli, co więc niekoniecznie musiało świadczyć o wykonywaniu czynności z tytułu umowy o pracę, lecz np. współpracy w ramach tak prowadzonych działalności. Sąd nie neguje, że odwołująca była osobą zaufaną z uwagi na pokrewieństwo, jednak z uwagi na dotychczasowy sposób organizacji pracy w firmie, przedmiotowe stanowisko zostało niejako wykreowane dla potrzeb objęcia ubezpieczeniem społecznym. Z. W. radziła sobie z prowadzeniem działalności, a stanowisko pracownika biurowego było jedynie fikcyjne. Potwierdza to okoliczność, że na jej miejsce nie został zatrudniony nikt inny, a zastępowana ona była przez samą Z. W., którą miała odciążyć w wykonywaniu licznych obowiązków. W tych okolicznościach więc nie sposób uznać, że strony łączyła umowa skutkująca obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.

W związku z powyższym Sąd uznał, że w opisanym wyżej stanie faktycznym rzeczywistym celem zawarcia przedmiotowej umowy nie była wola realizowania obowiązków pracowniczych, lecz jedynie umożliwienie P. W. skorzystanie ze świadczeń ubezpieczenia społecznego i w okresie od 1 lutego 2018r. nie podlegała ona ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę.

Mając na uwadze powyższe, na mocy cytowanych przepisów oraz art. art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 i art. 99 k.p.c. zasądzając je od strony przegrywającej niniejszy proces w całości, tj., P. W., na rzecz strony proces wygrywającej- Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Stawkę należnego wynagrodzenia ustalono zaś w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. 2018, poz. 265), stosownie do którego to przepisu stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym.

W związku z powyższym orzeczono jak w pkt II sentencji wyroku