Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący	SSA Mirosław Ziaja
Sędziowie	SSA Wiesław Kosowski SSO del. Wojciech Paluch (spr.)
Protokolant	Iwona Olszówka

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Częstochowie Marka Szlichty

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2018 r. sprawy

D. K. ( K.), s. M. i M., ur. (...) w C.

oskarżonego z art. 207 § 1 k.k., art. 197 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 197 § 4 k.k. przy zast. art. 12 k.k., art. 191a § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., art. 191 § 1 k.k., art. 191 § 1 k.k., art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

na skutek apelacji prokuratora i obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie

z dnia 24 sierpnia 2018 roku, sygn. akt II K 11/18

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w pkt 5 uzupełnia o przepis art. 93a § 1 pkt 2 kk,

b)  wysokość wynagrodzenia pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej ustalonego w pkt 12 podwyższa do kwoty 1845,00 (jeden tysiąc osiemset czterdzieści pięć złotych), w tym 23% podatku VAT;

2)  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3)  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Częstochowie) na rzecz adwokata T. W. – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 134 ( sto trzydzieści cztery) złote tytułem zwrotu kosztów dojazdu z siedziby kancelarii do Sądu Apelacyjnego w Katowicach;

4)  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Częstochowie) na rzecz adwokat M. W. (1) – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej z urzędu udzielonej oskarżycielce posiłkowej w postępowaniu odwoławczym oraz kwotę 134 ( sto trzydzieści cztery) złote tytułem zwrotu kosztów dojazdu z siedziby kancelarii do Sądu Apelacyjnego w Katowicach;

5)  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za II instancję, wydatkami postępowania odwoławczego obciążając Skarb Państwa.

SSO del. Wojciech Paluch SSA Mirosław Ziaja SSA Wiesław Kosowski

sygn. akt II AKa 480/18

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 24 sierpnia 2018 r. sygn. II K 11/18 uznał oskarżonego D. K. (w ramach czynów opisanych w punktach I, II, IV i V części wstępnej wyroku) za winnego tego, że w okresie od 01 lutego 2016 r. do 15 kwietnia 2016 r. w miejscowości K., woj. (...), znęcał się psychicznie nad swoją konkubiną M. W. (2) w ten sposób, że: wyzywał ją słowami powszechnie uznanymi za wulgarne i obraźliwe, poniżał ją słownie, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia w tym posługując się nożem kuchennym, groził jej zmuszeniem do odbywania stosunków seksualnych z nim lub z innymi nieustalonymi mężczyznami oraz groził jej publicznym rozpowszechnianiem jej nagiego wizerunku w Internecie po uprzednim jego utrwaleniu bez jej wiedzy i zgody, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia w celu zmuszenia jej do rozebrania się i leżenia nago, okazywania miejsc intymnych w celu zmuszenia jej do obcowania płciowego z innym nieustalonym mężczyzną, groził jej pozbawieniem życia i zdrowia w celu zmuszenia jej do wypicia dwóch szklanek alkoholu w postaci wódki zawierającej substancje chemiczne niewiadomego pochodzenia, jak też zmuszał ją do przebywania nago lub w samej bieliźnie w mieszkaniu podczas czynności życia codziennego w tym do przebywania nago w obecności innej nieustalonej osoby, zmuszał ją do spania mając w ustach jego członka oraz znęcał się fizycznie poprzez bicie jej rękoma i pięściami po twarzy, szarpanie za włosy, popychanie, duszenie rękoma oraz działając z góry powziętym zamiarem, w krótkich odstępach czasu, przemocą poprzez bicie rękoma i pięściami M. W. (2) po twarzy, grożenie jej pozbawieniem życia i zdrowia oraz grożenie publicznym rozpowszechnieniem jej nagiego wizerunku w Internecie doprowadził ją wielokrotnie do obcowania płciowego w tym jednokrotnie działał ze szczególnym okrucieństwem doprowadzając M. W. (2) do włożenia najpierw do swojej pochwy przedmiotów w postaci pustej butelki po wódce o pojemności 0,7 litra, banana oraz butelki po piwie, a następnie używając siły włożył do jej pochwy pustą butelkę to jest przestępstwa z art. 207 § 1 kk i art. 191 § 1 kk oraz art. 197 § 1 kk i z art. 197 § 4 kk w związku z art. 197 § 1 kk przy zastosowaniu art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk i za to na mocy art. 197 § 4 kk przy zastosowaniu art. 11 § 3 kk skazał go na karę 6 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto uznał oskarżonego za winnego tego, że w lutym 2016 r. w K., woj. (...), utrwalił wizerunek M. W. (2) w trakcie wykonywania przez nią czynności seksualnej w postaci stosunku oralnego, a następnie wizerunek ten rozpowszechnił bez jej zgody poprzez umieszczenie go na platformie Facebook to jest występku z art. 191a § 1 kk i za to na mocy art. 191a § 1 kk skazał go na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto uznał oskarżonego za winnego tego, że w okresie od 01 lutego 2016 r. do 15 kwietnia 2016 r. w K., woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru zabrał w celu przywłaszczenia obrączkę złotą o wartości 700 zł oraz pieniądze w kwocie łącznej 2300 zł, o łącznej wartości strat 3.000 zł na szkodę M. W. (2) to jest występku z art. 278 § 1 kk w związku z art. 12 kk i za to na mocy art. 278 § 1 kk skazał go na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto Sąd Okręgowy orzekł po myśli art. 85 § 1 kk kk oraz art. 86 § 1 kk karę łączną 7 lat pozbawienia wolności. Nadto Sąd orzekł o zaliczeniu na poczet kary pozbawienia wolności okresu pozbawienia wolności w sprawie oraz orzekł o środkach karnych, terapii, zadośćuczynieniu i odszkodowaniu, dowodach rzeczowych i kosztach.

Powyższy wyrok zaskarżył obrońca oskarżonego i na zasadzie art. 427§2 i 438 pkt 2 i 3 kpk zarzucił:

-

obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a w szczególności art.5§2 kpk, przez rozstrzygnięcie istniejących w sprawie wątpliwości, na niekorzyść oskarżonego D. K.,

-

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, a mających wpływ na jego treść, przez przyjęcie, że zgromadzony materiał dowodowy w tej sprawie, pozwala przyjąć w sposób niebudzący wątpliwości, że oskarżony D. K., winnym jest dokonania zarzucanych mu przestępstw, a podstawą takiej oceny są wiarygodne zeznania pokrzywdzonej.

Podnosząc powyższe zarzuty na zasadzie art.427§l i 2 oraz art. 437§2 kpk wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego D. K., od popełnienia zarzucanych mu przestępstw,

-

zasądzenie opłaty, z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, w postępowaniu apelacyjnym przed Sądem Apelacyjnym, która to opłata nie została opłacona w całości bądź w części a także kosztów podróży w kwocie 134 zł ( samochodem o pojemności powyżej 900 cm ³, odległość 162 km ).

Wyrok zaskarżył także Prokurator Rejonowy w Częstochowie i na podstawie art. 427 § 2 kpk. oraz art. 438 pkt 1,2 i 4 kpk wyrokowi zarzucił:

I)  rażącą niewspółmierność orzeczenia kar jednostkowych za przypisa­ne oskarżonemu czyny w pkt. 1) zaskarżonego wyroku tj. 6 lat i 9 miesięcy pozbawienia wolności, w pkt. 2) zaskarżonego wyroku tj. 5 miesięcy pozbawienia wolności wobec oskarżonego D. K. , które to kary jednostkowe, biorąc pod uwagę zakres możliwości wymia­ru kary wskazany przez ustawodawcę za poszczególne przestępstwa oraz w świetle ujawnionych w niniejszej sprawie okoliczności nie odzwierciedlają w sposób dostateczny stopnia społecznej szkodliwości zarzucanych oskarżonemu czynów, wyrażającym się sposobie działania oskarżonego i oraz motywów, pobudek, okoliczności popełnienia czynów, zachowania oskarżonego przed i po popełnieniu przestępstw, uprzedniej karalności co sprawia, iż orzeczone kary nie spełniają swoich celów wychowawczych, ani zapobiegawczych względem oskarżonego, a także nie spełniają wy­mogów w zakresie prewencji ogólnej i szczególnej;

II)  rażącą niewspółmierność orzeczonej kary łącznej 7 lat pozbawienia wolności wobec oskarżonego D. K., która to kara, biorąc pod uwagę zakres możliwości wymiaru kary łącznej wskazany przez ustawodawcę, w świetle ujawnionych w niniejszej sprawie okoliczności nie odzwierciedla w sposób dostateczny stopnia społecznej szkodliwości zarzucanych oskarżonemu czynów, wyrażającym się w sposobie działania oskarżonego i nie uwzględnia związku podmiotowo-przedmiotowego kilku przestępstw popełnionych przeciwko różnym dobrom chronionym prawem jak rodzina, wolność oraz wolności seksualnej i obyczajności, menie na szkodę pokrzywdzonej oraz motywów, pobudek, okoliczności popełnienia czynów, zachowania oskarżonego przed i po popełnieniu przestępstw, uprzedniej karalności co sprawia, iż orzeczona kara łączna nie spełnia swoich celów wychowawczych, ani zapobiegawczych wzglę­dem oskarżonego, a także nie spełnia wymogów w zakresie prewencji ogólnej i szczególnej;

III)  obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść wyroku , a to przepisu art 424 § 2 k.p.k. - poprzez nieprzytoczenie okoliczności jakimi kierował się Sąd przy wymiarze kary łącznej 7 lat pozbawienia wolności, w tym braku rozważań związku podmiotowo-przedmiotowego zarzuconych oskarżonemu się kilku przestępstw i nie wskazaniu jaką zasadę przy wymiarze kary łącznej kierował się Sąd, wymierzając kare łączną;

IV)  obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść wyroku , a to przepisu art. 413 § 1 pkt 6 k.p.k. poprzez nie wskazanie zastosowa­nego przepisu ustawy karnej a tj. przepisu art. 93 a § 1 pkt 2 k.k. w pkt 5 k.k. zaskarżonego wyroku orzekając wobec oskarżonego środek zabez­pieczający w postaci terapii;

V)  obrazę przepisu prawa materialnego a to przepisu art. 29 ust 1 usta­wy prawo o adwokaturze z dnia 26.05.1982 r. poprzez błędne jego za­stosowanie w pkt. 12 zaskarżonego wyroku w ten sposób, że kwota przy­znanego wynagrodzenia pełnomocnikowi oskarżycielki posiłkowej tytułem pomocy prawnej z urzędu, nie uwzględnia części wynagrodzenia za udzieloną pomoc w postępowaniu przygotowawczym w formie śledztwa;

Podnosząc powyższe zarzuty na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. wniósł o zmianę wyroku :

-

poprzez wymierzenie w punkcie 1) wyroku kary 10 lat pozbawienia wolno­ści,

-

poprzez wymierzenie w punkcie 2) wyroku kary 1 roku pozbawienia wolności,

i orzeczenia w punkcie 4 ) wyroku kary łącznej 10 lat pozbawienia wolności, a w sytuacji nie uwzględnienia przez Sąd zarzutu I apelacji,

wniósł o zmianę wyroku w pkt 4) poprzez wymierzenie kary łącznej kierując się zasadą pełnej kumulacji,

-

poprzez uzupełnienie pkt. 5 wyroku o art. 93 a § 1 pkt 2 k.k.;

-

poprzez uzupełnienie pkt. 12 wyroku poprzez uwzględnienie kwoty wynagro­dzenia o kwotę 300 zł wraz z podatkiem VAT.

Sąd Apelacyjny zważył , co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego nie zasługuje na uwzględnienie, natomiast apelacja oskarżyciela publicznego jest zasadna jedynie w niewielkiej części.

Zarzuty apelacji obrońcy, jako dalej idące zostaną omówione w pierwszej kolejności.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku skrupulatnie przeanalizował okoliczności zarówno obciążające jak i łagodzące występujące po stronie oskarżonego i wpływające na przyjęcie zawinienia. Sąd Apelacyjny w pełni podziela zaprezentowane tam poglądy i aby się nie powtarzać odsyła do tegoż uzasadnienia. Sąd Okręgowy bezpośrednio zetknął się na rozprawie z materiałem dowodowym, z przeprowadzonych dowodów wyciągnął trafne wnioski, każdy z nich omówił, czemu dał wyraz w prawidłowo sporządzonym uzasadnieniu.

Sąd Okręgowy prawidłowo i zgodnie z obowiązującymi przepisami przeprowadził postępowanie dowodowe i trafnie uznał, że oskarżony dopuścił się przestępstw mu przypisanych w wyroku.

W szczególności sąd I instancji na rozprawie zetknął się bezpośrednio z oskarżonym oraz świadkami M. H., I. B., S. P., J. M. i M. Z.. Zapoznał się też z utrwalonymi na płytach CD zeznaniami pokrzywdzonej M. W. (2). Podkreślić przy tym należy, że pokrzywdzona w toku śledztwa słuchana była dwukrotnie w trybie art. 185c kpk. W drugim przesłuchaniu brał udział oskarżony i jego obrońca. W każdym przypadku M. W. (2) słuchana była w obecności psychologa. Ocena powyższych dowodów dokonana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jest zgodna z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego i w żadnym razie nie narusza wyrażonej w art. 7 kpk zasady swobodnej oceny dowodów.

Okoliczność, że sąd nie dał wiary wyjaśnieniom oskarżonego w świetle powyższej zasady nie może budzić żadnych zastrzeżeń sądu II instancji, skoro swe zdanie sąd meriti w sposób należyty i wyczerpujący uzasadnił, wskazując na szereg nieścisłości, sprzeczności występujących w wersji podanej przez oskarżonego. „Nie dochodzi do naruszenia dyrektywy zawartej w art. 5 § 2 kpk wtedy, gdy wprawdzie istnieją dwie grupy przeciwstawnych sobie dowodów, ale ustalając przebieg wydarzeń sąd orzekający oprze się na dowodach, które wspierają przyjęty stan faktyczny z jednoczesnym przedstawieniem argumentacji przemawiającej za takim wyborem i wskazaniem dlaczego nie dał wiary dowodom przeciwnym” (post. SN, III KK 46/07, OSNwSK 2007/1/943). Sąd poddał analizie zarówno zeznania świadków, jak i wyjaśnienia oskarżonego. Swe stanowisko prawidłowo uzasadnił. Opisał wszelkie dowody dotyczące zdarzeń będących przedmiotem procesu. Wskazał dlaczego nie ma wątpliwości, co do sprawstwa oskarżonego. Jak zgodnie przyjmuje się w orzecznictwie, dyspozycja art. 5§2 kpk skierowana jest do sądu, a nie do uczestników postępowania. Przepis art. 5§2 kpk. nie ma odniesienia do wątpliwości, które ma w zakresie postępowania dowodowego któraś ze stron procesu karnego, natomiast przepis ten dotyczy wyłącznie wątpliwości, które mogły powstać po stronie sądu co do interpretacji zgromadzonego materiału dowodowego, i wskazuje, jak należy w takiej sytuacji postąpić (m.in. wyrok SA w Katowicach, II AKa 389/08, Prok.i Pr.-wkł. 2009/10/37). Zatem skoro sąd meriti nie miał wątpliwości co do sprawstwa oskarżonego, a swe stanowisko w sposób wyczerpujący i zgodny z zasadami doświadczenia życiowego uzasadnił, zarzut obrazy art. 5§ 2 kpk nie mógł zostać uwzględniony.

Apelacja obrońcy w sposób wybiórczy poddała analizie materiał dowodowy. I tak akcentowała w zeznaniach byłej partnerki oskarżonego – M. H., że oskarżony nie stosował przemocy w życiu seksualnym, pomijając to, że świadek zeznała, iż D. K. nadużywał alkoholu, był agresywny pod jego wpływem, stosował przemoc wobec świadka – nawet jak była w ciąży. Kontrolował jej telefon komórkowy, czytał sms-y itp. Świadek wprost zeznała, że oskarżony nie robił jej zdjęć nago, bo wiedział, że by sobie na to nie pozwoliła. Stwierdziła, że oskarżony jest złym człowiekiem, bo gdyby było inaczej, to dalej by z nim była.

Trafnie podkreślił Sąd I instancji, że M. W. (2) ujawniła cechy osoby wobec której była stosowana przemoc, czyli syndrom ofiary przemocy, a jej cechy osobowościowe czyniły ją podatną na oddziaływania ze strony oskarżonego. Pokrzywdzona jest, bowiem osobą podatną na wpływy i manipulacje innych silniejszych osobowości, nie wierzy we własne możliwości, wykazuje cechy osobowości bierno – zależnej. Stąd trafnie Sąd meriti dał wiarę wnioskom opinii biegłej psycholog W. G., że praktyki stosowane przez oskarżonego – izolowanie, zastraszanie, doprowadzanie do wyczerpania, wymuszanie niechcianych praktyk seksualnych, demonstrowanie władzy doprowadzały ją do stanu zdezorientowania, co ułatwiały wcześniej opisane cechy osobowości pokrzywdzonej.

Nie sposób przyjąć, by – jak sugerował oskarżony – M. W. (2) działała z chęci zemsty na nim za to, że nie chciał z nią dziecka. Ujawnienie całej sprawy nastąpiło po roku od zakończenia wspólnego zamieszkania, niejako przypadkiem, gdy pokrzywdzona opisała swe dotychczasowe życie pracownikowi socjalnemu. Pokrzywdzona nie uczestniczyła osobiście w rozprawach, nie składała wniosków, nie domagała się kary dla oskarżonego. Jej postawa wskazywała jednoznacznie na to, że nie chciała z procesem mieć nic wspólnego, chciała zapomnieć o tym, co ją spotkało.

Biorąc pod uwagę charakter stawianych oskarżonemu zarzutów niczym dziwnym nie był fakt, że zeznania pokrzywdzonej stanowiły kluczowy dowód w sprawie. Tego rodzaju zdarzenia rozgrywają się przecież zazwyczaj w czterech ścianach, z dala od osób postronnych.

Sąd odwoławczy poddał także analizie stanowisko oskarżonego zawarte w skierowanym do Sądu piśmie z dnia 14 września 2018 r. zatytułowanym „odwołanie” (k. 1239-1271). W istocie zaprezentowana tam argumentacja stanowiła powtórzenie wyjaśnień oskarżonego, była jedynie polemiką z ustaleniami Sądu I instancji – i do sprawy nie wniosła niczego nowego.

Odnosząc się z kolei do apelacji prokuratora nie sposób uznać, by wymierzone oskarżonemu kary za poszczególne czyny były niewspółmiernie łagodne i to w stopniu rażącym. Przypomnieć należy, że tylko wówczas, stosownie do dyspozycji art. 438 pkt 4 kpk Sąd odwoławczy mógłby zaostrzyć karę. Sąd Okręgowy wskazał w pisemnym uzasadnieniu (k. 24) jakie okoliczności wziął pod uwagę wymierzając kary za poszczególne przestępstwa. Sąd Apelacyjny podziela zaprezentowaną tam argumentację odnoszącą się do szkodliwości tego typu czynów, niskich pobudek, działania pod wpływem alkoholu, negatywnej opinii środowiskowej, znacznego stopnia demoralizacji, wynaturzonego sposobu zaspokajania popędu płciowego, wykorzystania przewagi fizycznej nad pokrzywdzoną, wielości jego zachowań.

Istotnie, Sąd meriti uzasadniając orzeczenie zaniechał przytoczenia, jakimi przesłankami kierował się przy wymiarze kary łącznej 7 lat pozbawienia wolności. Skarżący nie wykazał jednak, by to uchybienie miało wpływ na treść wyroku. Nadto analiza wyroku i jego pisemnego uzasadnienia nie pozostawia wątpliwości, co do zastosowania zasady asperacji przy wymiarze kary łącznej pozbawienia wolności. Wszystkie przypisane oskarżonemu przestępstwa zostały popełnione w zbliżonym czasie, na szkodę tej samej pokrzywdzonej, choć godziły w różne dobra chronione prawem. Stąd brak jest uzasadnienia do zastosowania względem oskarżonego zasady pełnej kumulacji przy wymiarze kary łącznej – o co alternatywnie wnosił prokurator.

Sąd odwoławczy za zasadne uznał pozostałe wnioski apelacji prokuratora. Niewątpliwie błędem Sądu i instancji było niezamieszczenie w podstawie prawnej rozstrzygnięcia zawartego w pkt 5 przepisu art. 93a § 1 pkt 2 kk, definiującego rodzaje środków zabezpieczających.

Tak samo określając wysokość wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu oskarżycielki posiłkowej Sąd meriti nie wziął pod uwagę faktu, że pełnomocnik świadczyła M. W. (2) pomoc prawną także w toku śledztwa.

Mając na względzie powyższe, Sąd Apelacyjny częściowo zmienił, a w pozostałym zakresie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. Mając na względzie sytuację materialną oskarżonego zwolniono go od ponoszenia kosztów za postępowanie odwoławcze. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu oskarżonemu i oskarżycielce posiłkowej orzeczono na mocy powołanych przepisów.

SSO del. Wojciech Paluch SSA Mirosław Ziaja SSA Wiesław Kosowski