Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Jastrzębska

Sędziowie: SSA Joanna Naczyńska

SSA Lucyna Morys-Magiera (spr.)

Protokolant: Judyta Jakubowska

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K., E. W. i G. K.

przeciwko I. B.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej

z dnia 4 grudnia 2019 r., sygn. akt I C 1947/18

1. zmienia zaskarżony wyrok :

a)  w punkcie 4) o tyle, że zasądzoną w nim kwotę obniża do 5000 (pięć tysięcy) złotych, a w pozostałej części powództwo A. K. o zadośćuczynienie oddala,

b)  w punkcie 5) o tyle, że w pozostałym zakresie znosi koszty zastępstwa procesowego między powodem a pozwaną,

c)  w punkcie 6) w ten sposób, że nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej od powoda z zasądzonego w punkcie 4) zaskarżonego wyroku roszczenia 300 (trzysta) złotych i od pozwanej 250 (dwieście pięćdziesiąt) złotych, tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych,

d)  w punktach 7) i 8) w ten sposób, że oddala powództwo G. K. w całości,

e)  w punkcie 10) o tyle, że zasądza od powódki G. K. na rzecz pozwanej 720 (siedemset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od powódki G. K. na rzecz pozwanej 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  nakazuje pobrać od powódki G. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Katowicach 600 (sześćset) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym;

5.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, a w pozostałym zakresie znosi koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym między powodem a pozwaną;

6.  nakazuje pobrać od powoda z zasądzonego w punkcie 4) zaskarżonego wyroku roszczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Katowicach 250 (dwieście pięćdziesiąt) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Lucyna Morys-Magiera SSA Ewa Jastrzębska SSA Joanna Naczyńska

Sygn. akt I A Ca 208/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 4 grudnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej w sprawie z powództwa A. K. przeciwko I. B. o ochronę dóbr osobistych oraz w sprawie z powództwa małoletniej G. K., działającej przez matkę E. W. oraz E. W. przeciwko I. B. o ochronę dóbr osobistych orzekł, iż:

1)  zakazuje pozwanej podejmowania działań uniemożliwiających powodowi A. K. utrzymywanie kontaktów z córką M. K., urodzoną (...) w B., co najmniej w wymiarze i formie określonej ugodą zawartą 17 września 2015 r. przed Sądem Rejonowym w (...)w sprawie o sygn. IV Nsm 1303/14;

2)  zakazuje pozwanej rozgłaszania nieprawdziwych informacji na temat powoda A. K., w szczególności nazywania go „ćpunem”, narkomanem”, „pedofilem” i „zboczeńcem”;

3)  nakazuje pozwanej przesłanie listem poleconym na adres powoda A. K. (B., ul. (...)) pisma o treści: „Przepraszam powoda A. K. za naruszenie jego dóbr osobistych w postaci godności, czci i dobrego imienia poprzez rozgłaszanie nieprawdziwych informacji na jego temat, w szczególności nazywanie go „ćpunem”, „narkomanem”, „pedofilem” i zboczeńcem”;

4)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda A. K. kwotę 11.000 (jedenaście tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia;

5)  zasądza od pozwanej na rzecz powoda A. K. kwotę 1.354 (tysiąc trzysta pięćdziesiąt cztery) zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

6)  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w (...) kwotę 550 (pięćset pięćdziesiąt) zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

7)  zakazuje pozwanej podejmowania działań uniemożliwiających małoletniej powódce G. K. utrzymywanie kontaktów z M. K., której dane ujęte zostały w pkt 1) niniejszego wyroku;

8)  w pozostałym zakresie oddala powództwo małoletniej G. K.;

9)  oddala powództwo powódki E. W.;

10)  koszty postępowania dotyczące powództwa małoletniej G. K. oraz E. W. wzajemnie znosi.

Powód A. K., po ostatecznym sprecyzowaniu pozwu, domagał się: a) zakazania pozwanej I. B. naruszania jego dóbr osobistych, w postaci prawa do utrzymywania kontaktu z córką M. K., i bezprawnego uniemożliwiania powodowi spędzania czasu z córką, co najmniej w wymiarze i formie określonej ugodą zawartą przed Sądem Rejonowym w (...) z 17 września 2015 r. (sygn. IV Nsm 1303/14), b) zakazania pozwanej naruszania jego dóbr osobistych (w postaci godności, czci i dobrego imienia) i rozgłaszania nieprawdziwych informacji na jego temat, w szczególności nazywania go „ćpunem”, narkomanem”, „pedofilem” i „zboczeńcem”, c) nakazania pozwanej przeproszenia powoda za naruszenie jego dóbr osobistych w postaci godności, czci i dobrego imienia poprzez rozgłaszanie nieprawdziwych informacji na jego temat, w szczególności nazywanie go „ćpunem”, „narkomanem”, „pedofilem” i zboczeńcem” w formie pisemnej listem poleconym przesłanym na jego adres, d) zasądzenia na jego rzecz łącznie kwoty 11.000 zł tytułem zadośćuczynienia, e) zasądzenia kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podniósł, że początkowo jego kontakty z małoletnią córką realizowane były zgodnie z treścią ugody, choć pozwana objęła je nadmierną kontrolą, a zarazem nastawiała córkę przeciwko niemu. Diametralna jednak zmiana nastąpiła jesienią 2017 r., kiedy to małoletnia zaczęła irracjonalnie reagować na obecność powoda. Pozwana wówczas wyzywała powoda przy dziecku, oskarżając go o stosowanie przemocy, strasząc policją. 14 września 2017 r., gdy powód zamierzał odebrać dziecko ze szkoły, córka wpadła w histerię na jego widok, kategorycznie odmawiając spotkania. Podobna sytuacja miała miejsce po 2 dnach. Gdy na prośbę powoda dyrektorka szkoły zadzwoniła po matkę dziecka, ta nazwała powoda narkomanem. Po kilku tygodniach sytuacja przejściowo uległa poprawie, jednak 1 grudnia 2017 r. małoletnia odmówiła spotkania z powodem, a pozwana nazwała go „świrem” i „wariatem”.

Powód zaznaczył, że zarzuty pozwanej odnośnie stosowania przemocy wobec małoletniej były nieuzasadnione, a pozwana starała się stworzyć obraz ojca potwora. Z kolei małoletnia, niemalże naśladując matkę, zaczęła zachowywać się wobec powoda agresywnie i lekceważąco. Ostatnie spotkanie miało miejsce 30 kwietnia 2018r.; dalszym bowiem kontaktom pozwana kategorycznie się sprzeciwiała.

Powód podawał, iż brak kontaktu z małoletnią był dla niego trudnym przeżyciem, zwłaszcza iż dbał i troszczył się o córkę, z którą był emocjonalnie związany. Z kolei pozwana wyzywała powoda, także w obecności osób trzecich, i doprowadziła do wszczęcia bezprzedmiotowego postępowania z art. 200 § 1 kk.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, a także zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu podała, że odbiera pozew jako próbę zastraszenia jej, a obowiązkiem matki jest chronić dziecko. Podkreśliła, że nie broniła kontaktów córce, lecz to ona nie chciała ich realizować. Podejrzewała zarazem powoda o zachowania godzące w sferę intymną małoletniej, a sam powód przyznał, że był narkomanem.

Małoletnia powódka G. K., działająca przez matkę E. W. oraz powódka E. W. domagały się w sprawie o sygn. akt I C 318/19 zakazania pozwanej I. B. naruszania ich dóbr osobistych, w postaci prawa do życia rodzinnego i utrudniania utrzymywania kontaktu G. K. z siostrą M. K. oraz bezprawnego uniemożliwiania spędzania czasu rodzeństwu uniemożliwiającego podtrzymywanie stałej więzi emocjonalnej, a także zasądzenia kosztów postępowania. W uzasadnieniu podniosły, że początkowo pozwana nie utrudniała kontaktów powoda z córką, czy rodzeństwa. Gdy sytuacja zmieniła się jesienią 2017 r., zdestabilizowało to życie rodzinne powódek, które czuły się rozgoryczone kolejnymi bezskutecznymi próbami kontaktu, zwłaszcza że siostry zżyły się ze sobą i spędziły 3 tygodnie wakacji w 2017 r. wraz z powodem. G. nie rozumiała, dlaczego nie może widzieć się z siostrą. Rozłąkę z małoletnią M. przeżywa też powódka E. W.. Zarazem pozwana nie wykazała, by kontakty z powódkami były sprzeczne z dobrem małoletniego dziecka. Postawa pozwanej zdaniem powódek spowodowała, że dziewczynka solidaryzując się z nią nie chciała spotykać się z ojcem i siostrą. Spowodowało to ból i cierpienie małoletniej powódki, a w konsekwencji wpływało na więzi i życie rodzinne E. W..

Obie sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą I C 1947/18.

Sąd pierwszej instancji ustalił , że 27 kwietnia 2010 r., ze związku małżeńskiego powoda i pozwanej, urodziła się córka M. K..

W toku małżeństwa pomiędzy stronami narastał konflikt. Wyrokiem z 12 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy w (...), wydanym w sprawie o sygn. IX K 1275/10, uznał powoda za winnego tego, że: a) w nieustalonym dniu stycznia 2009 r. naruszył nietykalność cielesną pozwanej w ten sposób, iż kopnął ją w twarz (przestępstwo z art. 217 § 1 kk), b) w okresie od maja 2009 r. do 18 października 2009 r. znęcał się psychicznie i fizycznie nad żoną poprzez bicie jej rękoma po ciele, duszenie popychanie, szarpanie, skaleczenie nożem, wyzywanie, zakłócanie spoczynku nocnego, grożenie pozbawieniem życia i stosowaniem przemocy fizycznej, poniżanie, a 18 października 2009 r. podczas awantury bijąc ją i kopiąc po całym ciele spowodował obrażenia ciała w postaci zasinienia skóry w postaci guzowatości piszczeli na obu podudziach, zasinienia okolicy lewego ramienia, zasinienia okolicy lewego stawu łokciowego, bolesnych ograniczeń ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa oraz zasinienia o średnicy 10 cm na barku prawym, które naruszyły czynności narządów ciała na okres poniżej dni siedmiu; nadto 8 października 2009 r. umyślnie uszkodził mienie pozwanej wybijając trzy szyby samochodowe kamieniem, wyrządzając w ten sposób szkodę w wysokości 600 zł (czyn z art. 207 § 1 kk, art. 157 § 2 kk i art. 288 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk). Za te przestępstwa Sąd wymierzył powodowi karę łączną jednego roku i jednego miesiąca pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat, zobowiązał do niekontaktowania się z pozwaną (poza niezbędnymi dla realizacji kontaktów z dzieckiem działaniami) i naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 600 zł. Powód został też oddany pod dozór kuratora, wymierzono mu grzywnę 100 stawek dziennych po 10 zł i orzeczono na rzecz pokrzywdzonej nawiązkę w kwocie 5.000 zł. Wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z 17 maja 2012 r., wydanym w sprawie o sygn. VII Ka 242/12, kara łączna została obniżona do 1 roku pozbawienia wolności, w pozostałym zakresie wyrok został utrzymany w mocy.

Ustalono nadto, iż Sąd Okręgowy w (...), wyrokiem z 21 stycznia 2011 r., wydanym w sprawie o sygn. I RC 40/10, rozwiązał związek małżeński stron przez rozwód. Wyrok ten został zmieniony orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 maja 2011 r., zapadłym w sprawie o sygn. I ACa 239/11, w ten sposób, że rozwód został orzeczony z winy obu stron, władzę rodzicielską nad córką powierzono pozwanej, z ograniczeniem jej wykonywania powodowi do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka, a zarazem ustalono kontakty powoda z córką w każdą drugą sobotę miesiąca w miejscu zamieszkania dziecka w godzinach od 11.00 do 13.00.

Sąd pierwszej instancji ustalił ponadto, że zawartą przed Sądem Rejonowym w (...) w sprawie o sygn. IV Nsm 1303/14 ugodą z 17 września 2015 r. strony ustaliły, że powód będzie uprawniony do kontaktów z córką w co drugi weekend miesiąca od piątku od 15.00 do niedzieli do 17.00, w każdy wtorek i czwartek o 16.00 do 20.00, z obowiązkiem odbioru małoletniej z przedszkola, w okresie (...) Wielkanocnych w latach parzystych w Niedzielę Wielkanocną od 17.00 do Poniedziałku Wielkanocnego do 18.00, w latach nieparzystych od S. Wielkanocnej od 13.00 do Niedzieli Wielkanocnej do 17.00, w okresie Świąt Bożego Narodzenia w latach parzystych w Wigilię od 14.00 do pierwszego dnia Ś. do 18.00, w latach nieparzystych od pierwszego dnia Ś. od 18.00 do drugiego dnia Ś. do 18.00, ferie zimowe- w latach parzystych w pierwszym tygodniu, a w latach nieparzystych w drugim tygodniu, w wakacje letnie- pierwsze 3 tygodnie sierpnia- wszystkich z prawem zabierania dziecka do miejsca zamieszkania powoda i obowiązkiem jego odwiezienia.

Jak stwierdzono, początkowo kontakty zasadniczo realizowane były zgodnie z treścią ugody, w miejscu zamieszkania powoda, który pozostawał w związku z powódką E. W.. Kontakt z siostrą miała również wówczas zamieszkała z nimi małoletnia powódka G.. Wkrótce jednak doszło do komplikacji na tym tle. W 2016 r., pozwana zgłosiła się do Podbeskidzkiego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w B. (dalej (...)) informując, że wnioskodawca trzymał małoletnią za twarz. Podczas kolejnych spotkań w (...) pozwana zarzucała też powodowi, że prowadzi samochód pod wpływem środków odurzających.

Na przełomie 2017 i 2018 r. kontakty powodów z małoletnią M. były rzadsze; czasem były też skracane. Małoletnia zaczęła wyrażać sprzeciw wobec kontaktów z ojcem powołując się m.in. na uzgodnienia z matką.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w kwietniu 2018 r. odbyły się ostatnie kontakty powoda z dzieckiem. Później, choć wielokrotnie próbował je realizować, pozwana kategorycznie odmawiała. Określała też powoda m.in. „zboczeńcem”, „pedofilem”, „narkomanem” i „ćpunem”, zarzucając mu przy tym stosowanie przemocy wobec dziecka. Zaznaczyła również, że „swojego zdania nie zmieni” niezalenie od treści orzeczenia w sprawie karnej. Wyzwiska wobec powoda kierowane były w obecności powódki E. W., małoletniej, a nawet osób trzecich (m.in. dyrektora szkoły). Wobec braku kontaktów powoda z córką ustały też kontakty rodzeństwa.

Ustalono ponadto, że pozwana złożyła zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez powoda; poinformowała, że jej były mąż próbował, podczas kąpieli córki M., rozchylić jej nogi pomimo sprzeciwu dziecka i dotykać miejsc intymnych. Po wydaniu jednak opinii przez biegłego psychologa śledztwo zostało umorzone. Z opinii tej wynikało, że małoletnia miała tendencje do fantazjowania, a nadto nie występowały u niej symptomy wskazujące na to, by w przeszłości była ofiarą przemocy (relacjonowane przez małoletnią doświadczenia nie nosiły cech traumatycznych, jednak matka mogła nadać im taki kształt, co małoletnia może w przyszłości zasymilować; nadto małoletnia może nieintencjonalnie przyjmować perspektywę matki celem zyskania jej aprobaty, uwagi i zainteresowania). Po wydaniu kolejnej opinii nie podjęto na nowo postępowania.

Wezwania pozwanej do polubownego rozwiązania konfliktu na tle realizacji kontaktów z siostrą E. K. i powodem, wykonywania władzy rodzicielskiej czy wyzywania go, okazały się bezskuteczne.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że przed Sądem Rejonowym w (...) toczyła się pod sygn.. akt IV Nsm 459/18 sprawa z wniosku powoda o wydanie zarządzeń opiekuńczych, ograniczenie władzy rodzicielskiej i zobowiązanie do określonych zachowań, z wniosku pozwanej o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej powoda i kontaktów z dzieckiem, a także z urzędu w przedmiocie wydania zarządzeń opiekuńczych. Ze sporządzonej w toku tego postępowania opinii wynikało, że: a) postawy rodzicielskie wychowawcy i uczestniczki były nieprawidłowe, doprowadzając do zaangażowania małoletniej w konflikt stron, generując u dziecka konflikt lojalności, a nadto przyczyniając się do degradacji więzi z ojcem, b) więź z ojcem została zerwana, a relacje z matką stygmatyzują małoletnią jako ofiarę nadużyć seksualnych, choć małoletnia nie prezentowała cech dziecka- ofiary molestowania seksualnego, c) przyczyną niechęci małoletniej do kontaktów z ojcem było przekonanie, że doświadczyła nadużycia seksualnego ze strony ojca oraz przyjmowanie negatywnego jego obrazu pod wpływem przekazów matki (stanowisko małoletniej nie było samodzielne).

Jak stwierdził Sąd Okręgowy, ograniczenie, a następnie długotrwałe pozbawienie kontaktów z córką, kierowane pod jego adresem zarzuty, a zarazem niechęć córki do spotkań z ojcem wywoływały u niego smutek i apatię. Również małoletnia powódka G. K. tęskniła za siostrą M., pytając o nią wielokrotnie.

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o dowody wymienione w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku. Sąd pierwszej instancji nie dał wiary przesłuchaniu pozwanej oraz zeznaniom świadka C. M., w zakresie, w jakim oświadczyła, iż nie wzbraniała córce kontaktów z ojcem, lecz to małoletnia nie chciała ich realizować. Ocenił, iż twierdzenia te nie znalazły potwierdzenia w zgromadzonych dowodach, a sprzeciw pozwanej wynikał z korespondencji SMS stron; zważył, że zgodnie z treścią opinii biegłych wydanej w sprawie o sygn. IV Nsm 459/18, niechęć małoletniej do kontaktów z ojcem była efektem przyjmowania negatywnego obrazu ojca pod wpływem przekazów matki.

Kwestia używania przez pozwaną wyzwisk wobec powoda w obecności osób trzecich, została zdaniem Sądu Okręgowego potwierdzona w odpowiedzi na pozew oraz korespondencji SMS, a także przez zeznania świadka E. K.. Ponieważ pozwana przyznała również, że z uwagi na konflikt stron emocje „brały górę” Sąd uznał, iż nie była w stanie w pełni kontrolować się w takich sytuacjach.

Co do dowodu z dokumentów złączonych do akt związkowych, uznano w tym zakresie rozprawę za zbyteczną na mocy art. 224 § 2 kpc.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, iż powództwa powodów A. K. i G. K. zasługiwały na uwzględnienie, przy czym G. K. częściowo. Powództwo E. W. oddalono.

Powołał się przy tym Sąd na regulację art. 448 kc, pozwalającą na przyznanie, w razie naruszenia dobra osobistego, odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia oraz art. 445 § 3 kc. Wskazał, iż dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach, z mocy art. 23 kc. Zaznaczył, że roszczenie powodów znajduje oparcie w art. 24 § 1 kc. Sąd Okręgowy wskazał, iż za jedne z podstawowych dóbr w orzecznictwie uznaje się cześć i godność, jako wartości właściwe każdemu człowiekowi, obejmujące wszystkie dziedziny życia osobistego, zawodowego i społecznego, zaś naruszenie czci może nastąpić zarówno przez pomówienie o ujemne postępowanie w życiu osobistym i rodzinnym, jak i przez zarzucenie niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym, naruszające dobre imię danej osoby i mogące narazić ją na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności oraz na wypowiedziach naruszających czyjąś godność poprzez znieważenie kogoś; dla oceny zaś tych wypowiedzi ma przede wszystkim ich kontekst sytuacyjny czy zwyczaje środowiska, w którym zostały one wygłoszone. Dobro osobiste stanowi też poczucie więzi rodzinnych pomiędzy bliskimi wraz z towarzyszącym mu uprawnieniem do ich zachowania. Sąd zważył, że więzi rodzinne jako dobro mają szczególny wymiar z uwagi na indywidualny charakter, a zarazem konstytucyjne umocowanie (art. 71 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Ocenił, że naruszenie tego dobra stanowi daleko większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny niż w przypadku naruszenia innych dóbr, a jego skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Prawo to obejmuje zarazem szersze spektrum, niż wynikające z dotychczasowych zasad przewidzianych w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czyli małżonków i ich dzieci. Obejmuje także rodzeństwo oraz dziadków osoby fizycznej, zwłaszcza tych, których szczególna więź łączy ich z daną osobą poprzez długoletnie jej faktyczne wychowywanie.

Sąd pierwszej instancji uznał zatem, iż w przypadku zatem, gdy pozwana godziła w dobro osobiste powoda w postaci łączącej go z dzieckiem więzi uczuciowej ograniczając kontakty, może domagać się ochrony dóbr osobistych, w tym w postaci zasądzenia odpowiedniego zadośćuczynienia.

Jego zdaniem doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa do życia w rodzinie. Zgodnie z art. 113 § 1 krio, niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty te zostały uregulowane wpierw w treści wyroku rozwodowego, a następnie - w rozszerzonym zakresie - ugodą sądową, zawartą z pozwaną. Pomimo tego, stosownie do ustaleń Sądu, na przełomie 2017 i 2018 r. kontakty powodów z małoletnią M. były rzadsze; czasem były też skracane, a w kwietniu 2018 r. odbyły się ostatnie kontakty powoda z dzieckiem. Przedłużające się odseparowanie ojca od córki godziło istotnie w jego sferę emocjonalną, zwłaszcza że starał się zbudować prawidłowe relacje z córką. W zeznaniach przyznał, że w przeszłości popełniał błędy, zwłaszcza w budowaniu relacji z najbliższymi, chociażby dorosłym już synem, lecz zamierzał obecnie w sposób prawidłowy ukształtować relacje z córką.

Sąd Okręgowy przyjął nadto, iż działania pozwanej były bezprawne i zawinione; naruszyły bowiem art. 113 § 1 krio oraz postanowienia ugody stron z 17 września 2015r. Zaznaczył, że zarzuty pozwanej kierowane w stronę powoda, nie potwierdziły się, a w kontakcie z ojcem małoletnia nie ujawniała lęku. Biegła nie stwierdziła też przeciwskazań do stopniowego rozszerzania kontaktów. Zdaniem Sądu na pozwanej jednak spoczywał ciężar udowodnienia, że naruszenie nie było bezprawne, a w świetle okoliczności sprawy, pozwana nie sprostała temu obowiązkowi i nie wykazała, by jej działanie mieściło się w ramach porządku prawnego (było dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa, polegało na wykonywaniu prawa podmiotowego bądź na obronie uzasadnionego interesu prywatnego lub publicznego).

W kwestii naruszenia przez powoda sfery intymnej córki za niewiarygodne uznał zeznania świadka C. M. oraz przesłuchanie powódki wskazując, że twierdzeń tych nie potwierdziły zeznania świadków E. K. i M. F.. Sąd pierwszej instancji uznał, że gdyby powód istotnie miał zamiar zachowywać się niewłaściwie, w opisany wyżej sposób, zapewne nie miałoby to miejsca w mieszkaniu, w którym przebywała jego partnerka i młodsza córka. Wskazał ponadto, że postępowanie wszczęte z zawiadomienia pozwanej zostało umorzone, po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego. Rozważań powyższych w żaden sposób nie podważała niechęć małoletniej do realizacji kontaktów z ojcem. Sąd zaznaczył, że ekspertyzy biegłych złożone przez pozwaną, które miały potwierdzać negatywny wpływ zachowań pozwanego na córkę, nie stanowiły opinii sądowej, a eksperci dysponowali też jedynie częścią zgromadzonego materiału dowodowego, zaś zaświadczenia lekarskie, które przedstawiła pozwana, wydano bez udziału powoda. Zarazem z opinii sporządzonej w sprawie IV Nsm 459/18 wynikało, że dziecko nie prezentowało cech dziecka molestowanego, a jej negatywne postrzeganie ojca powstało pod wpływem prezentowania przez matkę jego negatywnego obrazu i interpretowania przez matkę jego zachowania jako molestowania seksualnego. Stanowisko to korelowało z treścią nagrania z 8.03.2018 r. (k. 18). Małoletnia kilkakrotnie wyrażała obawę, lecz nie o zachowanie ojca względem niej, lecz tym, że matka może być wzywana do Sądu.

Pozwana nie wykazała też prawdziwości twierdzeń o używaniu przez powoda, w okresie po zawarciu ugody, środków odurzających. Co prawda świadek C. M. (mąż pozwanej; k. 127) stwierdził, że powód „prawdopodobnie” przyjeżdżał po dziecko pod wpływem środków odurzających, to jednak twierdzenie to nie zostało poparte jakimikolwiek obiektywnymi dowodami. Powyższych twierdzeń nie potwierdziła też świadek E. K. (k. 126), Powód przyznał, że używał środków odurzających, jednak było to przed laty (k. 278). Leczył się też na schorzenia wątroby (k. 278), co wymagało zażywania leków. Co więcej, jak wynikało też z akt sprawy, na prośbę pozwanej powód poddał się badaniu na obecność tego rodzaju środków, które dało wynik negatywny (k. 126v, 278). Faktem jest, że powód został skazany za fizyczne i psychiczne znęcanie nad żoną; Sąd ustalił też, że powód zażywał narkotyki w oparciu o zeznania pozwanej i świadków (k. 222). Również z notatki policyjnej z 26.10.2009 r. wynikało, że pies zaznaczył obecność środków odurzających w samochodzie (k. 196). Czyn obejmował jednak rok 2009, w którym konflikt stron osiągnął punk kulminacyjny (k. 213). Gdy został też zatrzymany przez funkcjonariuszy policji nie znajdował się pod działaniem narkotyków (k. 220).

Należy też dodać, że pozwana nie wykazała, by pozwany stanowił zagrożenie dla córki. Jak już wskazano, powód został skazany za przestępstwo wobec pozwanej, jednak czyn ten miał miejsce w 2009 r. Zeznania świadka M. F. wskazywały, że przytrzymanie małoletniej za twarz miało charakter incydentalny. Nadto stanowiska pozwanej nie potwierdzały też opinie wydane w sprawach o sygn. Ds. 907.2018, IVNsm 459/18 i IV Nsm 1303/14, czy też utrwalona na płycie CD rozmowa małoletniej M. z matką.

Pomijając powyższe rozważania, nie sposób zaakceptować postawy pozwanej pozbawiającej powoda kontaktów z dzieckiem wbrew treści ugody. Jeżeli nie akceptowała ona formy i terminu kontaktów objętych ugodą, zresztą przez nią zaakceptowaną, powinna niezwłocznie dążyć do uregulowania kontaktów na drodze sądowej. To jednak nie nastąpiło (k. 279). Na marginesie należy dodać, że powód został skazany za popełnienie przestępstwa na długo przed zawarciem ugody, a i w tamtym postepowaniu pozwana podnosiła zarzuty względem powoda. Rozważań tych w żaden sposób nie podważał fakt dysponowania przez pozwaną opisaną ekspertyzą, czy zaświadczeniem (których wnioski nie korelowały z wydanymi we wcześniejszych sprawach opiniami), gdyż to nie do jej kompetencji, lecz Sądu należy ocena dowodów.

Ponieważ pozwana nazywała powoda „ćpunem”, narkomanem”, pedofilem” czy „zboczeńcem”, doszło do naruszenia kolejnego dobra osobistego w postaci czci. Pomijając, iż jak wskazano, pozwana nie wykazała, by powód „molestował” córkę (k. 54), czy też po zawarciu ugody, używał środków odurzających, użyte przez nią, opisane wyżej określenia miały wymiar pejoratywny. Jak wynikało też z ustaleń Sądu, do sytuacji takich dochodziło też w obecności małoletniej, czy osób trzecich.

Uwzględniając powyższe, w wyniku zawinionych działań pozwanej powód doznał znaczącej krzywdy. Aktualne relacje z ojcem były silnie zaburzone, a powód nie widział córki od około 18 miesięcy (a i wcześniej kontakty te były utrudniane). Tymczasem wraz z upływem czasu zbudowanie prawidłowych relacji z dzieckiem będzie coraz trudniejsze, a dotychczasowe działania pozwanej, z którą małoletnia M. zamieszkiwała, będą przez lata wpływały na relacje powoda z córką. Zarazem pozwana, również przy córce i osobach trzecich, rozpowszechniała nieprawdziwe informacje i znieważała go. To uzasadniało zatem zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 11.000 zł, kompensującej powstałą po jego stronie krzywdę. Mógł on też domagać się od pozwanej zaprzestania podejmowania dalszych działań uniemożliwiających mu kontakty z córką, co najmniej w zakresie określonym ugodą, rozpowszechniania nieprawdziwych informacji, używania wobec niego opisanych wyżej sformułowań, a zarazem przeproszenia go za te działania w formie listownej. W tym miejscu należy zaznaczyć, że niewątpliwie możliwe jest wyegzekwowanie ugody dotyczącej kontaktów na drodze sądowej (m.in. art. 582 ¹ k.p.c.., art. 598 ¹⁵ k.p.c.). Nie wyklucza to jednak, jak wskazano, domagania się ochrony dóbr osobistych wobec krzywdy powstałej na skutek takich działań.

W okolicznościach sprawy, na uwzględnienie zasługiwało też roszczenie małoletniej G. K., domagającej się zakazania pozwanej uniemożliwiania kontaktu z siostrą. Faktem jest, że kontakty te nie były objęte orzeczeniem sądowym. Prawo to jednak, pomijając jego oczywisty charakter w tego rodzaju sprawach, wynika wprost z przepisów prawa art. 113 ¹ § 1 k.r.o. w zw. z art. 113 ⁶ k.r.o. Pozwana jednak w sposób arbitralny uniemożliwiała ich realizację. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, że istotą roszczenia o ochronę dóbr osobistych nie jest zastępowanie postępowań w przedmiocie uregulowania kontaktów. Z pewnością podejmowanie przez pozwaną działań uniemożliwiających kontakt córki z małoletnią powódką G. K. narusza jej dobra osobiste i podlega ochronie. W dalszej części jednak jej roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż wymiar, jak też forma tych kontaktów powinny być określone w odrębnym postępowaniu. O ile więc zakazanie działań uniemożliwiających kontakt z siostrą było w tym postępowaniu zasadne, to nie zasługiwało na uwzględnienie roszczenie w zakresie, w jakim małoletnia domagała się zakazania pozwanej utrudniania jej kontaktów. Aby bowiem możliwe było zweryfikowanie działań w tym zakresie konieczne jest wpierw ich uregulowanie. Za bezpodstawne należało zarazem uznać roszczenie E. W.. Zgodnie z art. 113 ⁶ k.r.o., przepisy niniejszego oddziału stosuje się odpowiednio m.in. do kontaktów osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Przesłanka ta nie została spełniona przez powódkę. Niezależnie od tego powódka argumentowała pozew tym, że skoro postawa pozwanej spowodowała ból i cierpienie małoletniej G., to w konsekwencji wpływało to na więzi i życie rodzinne E. W.. Odnosząc się do tego stanowiska należy jednak zaznaczyć, że w istocie opisane działania pozwanej nie godziły w jej relacje z córką G., lecz w dobro osobiste małoletniej G..

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w pkt 1), 2), 3), 4), 7), 8) i 9) sentencji, działając na podstawie powołanych przepisów.

O kosztach z powództwa powoda A. K. Sąd orzekł jak w pkt 5) wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Poniesione przez niego koszty procesu stanowiły sumę opłat od pełnomocnictw (34 zł; k. 17, 81), opłaty od pozwu (600 zł; k. 16) i wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 720 zł zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 ze zm.). W pkt 6) z kolei Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 550 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od roszczenia majątkowego (por. uchwała SN z 17.11.2009 r., III CZP 92/09, LEX nr 530770, OSNC-ZD 2010/3/72, Biul.SN 2009/11/8).

Uwzględniając fakt, iż obie powódki ze sprawy o sygn.. I C 318/19 ustanowiły wspólnego pełnomocnika, roszczenie małoletniej powódki zostało uwzględnione częściowo, a powódki E. W. zostało oddalone, stosownie do art. 100 k.p.c. koszty procesu odnośnie tego powództwa zostały wzajemnie zniesione (pkt 10) wyroku).

Apelację od tego wyroku w zakresie rozstrzygnięć zawartych w punktach: 1-7 i 10 wniosła pozwana, domagając się jego zmiany i oddalenia powództwa A. K. oraz małoletniej G. K. w całości, a także zasądzenia od powodów na rzecz apelującej kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i uchylenia obciążenia pozwanej nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Skarżąca zarzucała naruszenie przepisów prawa procesowego – art. 233 § 1 kpc, poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i dokonanie dowolnej i wybiórczej jego oceny, prowadzące do istotnej sprzeczności materiału dowodowego z materiałem dowodowym w postaci przyjęcia, iż pozwana dopuściła się bezprawnego i zawinionego działania naruszającego dobro osobiste powoda w postaci prawa do życia w rodzinie choć okoliczności sprawy wskazują na usprawiedliwione przekonanie pozwanej, że kontakty powoda z małoletnią są sprzeczne z dobrem małoletniego dziecka, mimo ich uregulowania orzeczeniem sądowym. Wskazywała, iż niesłusznie Sąd Okręgowy ustalił, że w wyniku działań pozwanej doszło do zerwania więzi rodzinnej powoda z córką stron, która już wcześniej nie istniała, gdyż powód od urodzenia nie interesował się dzieckiem i jego zachowanie zniechęciło córkę do kontaktów z ojcem. Kwestionowała skarżąca nadto ustalenie, zgodnie z którym pozwana celowo wzbudzała u dziecka stron niechęć do powoda, przekazywała mu nieprawdziwe informacje na temat powoda. podczas gdy pozwanej zależało na kontaktach ojca z córką, o czym świadczyć miały także zeznania świadka M. F., zaś córka sama nie akceptowała zachowań powoda. Apelująca podnosiła, iż bezpodstawnie ustalono, że pozwana wyzywała powoda, także w obecności osób trzecich oraz rozpowszechniała na jego temat nieprawdziwe informacje, zwłaszcza, że świadek E. K. posiadała w tym względzie jedynie informacje uzyskane od jej ojca i E. W. oraz że powód doznał znaczącej krzywdy w wyniku ograniczenia kontaktów z córką stron. Zdaniem skarżącej ponadto błędnie ustalono, że pozwana nie dążyła do zmiany kontaktów powoda z dzieckiem na drodze sądowej, mimo, że wnosiła o to w ramach sprawy o sygn. IV Nsm 459/18 Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej oraz, że działania pozwanej uniemożliwiające córce kontakty z G. K. naruszyły dobra osobiste małoletniej powódki, zwłaszcza, iż nie określono tych dóbr. Podkreślała, że nie występuje w obrocie orzeczenie sądowe, które regulowałyby kontakty dzieci oraz nie wykazano istnienia między nimi więzi. Skarżąca zarzucała, iż nie wskazano, kiedy, w jakich okolicznościach i w czyjej obecności pozwana miała nazywać powoda określeniami wymienionymi pozwie oraz kiedy i komu przekazywała jakie nieprawdziwe informacje na temat powoda.

Ostatecznie w apelacji zarzucano naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 488 kc poprzez przyjęcie, iż kwota 11000zł jest odpowiednia tytułem zadośćuczynienia na rzecz powoda, podczas, gdy nie Sąd Okręgowy nie zbadał sytuacji materialnej pozwanej, a nadto działania pozwanej nie były bezprawne i zawinione, zaś więź powoda z dzieckiem stron dopiero zaczęła się tworzyć.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji pozwanej i zasądzenie od niej na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W piśmie procesowym z 11 stycznia 2021r. pozwana wniosła o dopuszczenie dowodu z akt innych spraw, w których biegła A. G., wydająca opinię w niniejszej sprawie, także wydawała opinie, kwestionowane pod względem rzetelności, na okoliczność toczących się postępowań. Wnosiła także o dopuszczenie dowodu z pism Biura Rzecznika Praw Obywatelskich z 4 stycznia 2021r. oraz z 29 października 2020r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej była częściowo uzasadniona.

W pierwszej kolejności należało wskazać, iż w zakresie dotyczącym żądania powoda, ustalenia faktyczne dokonane przez sąd pierwszej instancji były generalnie poczynione prawidłowo, w oparciu o materiał dowodowy, należycie oceniony, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, określoną w art. 233 § 1 kpc. Stąd ustalenia te sąd drugiej instancji przyjął za własne, bez konieczności ponownego przytaczania. Ustalenia te zostały jedynie uzupełnione przez Sąd Apelacyjny w ramach postępowania drugoinstancyjnego poprzez stwierdzenia faktyczne dotyczące toczącego się między stronami – rodzicami małoletniej M. K. postępowania przed Sądem Okręgowym w Bielsku-Białej. Zgodnie z nimi postanowieniem z 3 grudnia 2020r., wydanym w sprawie o sygn. akt II Ca 1196/19 zobowiązano A. K. i I. B. do podjęcia warsztatów kompetencji rodzicielskich, zmieniono sposób uregulowania kontaktów powoda z małoletnią M. K., wynikający z ugody z 17 września 2015r. zawartej przed Sądem Rejonowym w Bielsku-Białej w sprawie o sygn. akt IV Nsm 1303/14, ustalając, że będą się odbywać na terenie wskazanego Ośrodka (...) raz w tygodniu przez dwie godziny w obecności psychologa, oddalając wniosek pozwanej o ograniczenie kontaktów powoda z córką w pozostałym zakresie oraz jej wniosek o pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej powoda nad małoletnią M. K. w całości.

Pozostałe wnioski dowodowe zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym na rozprawie odwoławczej 10 maja 2021r. oddalono na zasadzie art. 381 kpc, jako nie wnoszące niczego do sprawy i zmierzające jedynie do przewleczenia postępowania. Sąd Odwoławczy miał przy tym na uwadze, iż pozwana miała możliwość kwestionowania opinii biegłej A. G. wydanej w sprawie o sygn. IV Nsm 459/18 w tym postępowaniu, a także w ramach stosownych postępowań przed innymi podmiotami; jeżeli zaś chodzi o pisma Rzecznika Praw Obywatelskich, profesjonalny pełnomocnik nie sprecyzował tezy dowodowej towarzyszącej wnioskowi w tym zakresie.

Wskazać należy, iż naruszenie art. 233 § 1 kpc może mieć miejsce w sytuacji, gdyby skarżący wykazał, że oceniając materiał dowodowy, sąd pierwszej instancji popełnił uchybienie polegające na braku logiki w wiązaniu faktów z materiałem dowodowym albo też, że wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej lub wreszcie, że Sąd wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnił jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych (por. : wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2005r., sygn. IV CK 387/04, LEX nr 177263; wyrok Sądu Najwyższego z 10 czerwca 1999r. sygn. II UKN 685/98, 98, OSNAPiUS 2000 Nr 17, poz. 655, za: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 18 stycznia 2019r., I ACa 391/18, LEX nr 2637820). Nie miało to miejsca w niniejszej sprawie, a wnioski wyprowadzone przez Sąd Okręgowy z materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy były zgodne z informacjami niesionymi przez poszczególne środki dowodowe; przeciwne twierdzenia apelującej pozwanej stanowiły jedynie polemikę ze stanowiskiem Sądu oraz przedstawienie własnej, alternatywnej koncepcji relacji między powodem, a pozwaną, które jej zdaniem winny skutkować oddaleniem powództwa w całości.

Jeżeli chodzi o ustalenie, zgodnie z którym pozwana nazywała powoda wulgarnymi określeniami wskazanymi w pozwie, zasadnie ustalono, iż miało to miejsce w obecności małoletniej córki stron, E. W., dyrektora szkoły córki stron, potwierdził te okoliczności materiał dowodowy wskazany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w tym zeznania świadka E. K. oraz korespondencja SMS między stronami, a nawet sama pozwana w odpowiedzi na pozew. Nie sposób więc podzielić stanowiska skarżącej, zgodnie z którym to ustalenie nie znajdowało poparcia w materiale dowodowym. Podobnie sytuacja ma się z nieprawdziwymi zarzutami kierowanymi do powoda, a dotyczącymi używania przez niego środków odurzających, stosowania przemocy wobec dziecka. Treść i podstawa tych ustaleń zostały zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego i pozostają w zgodzie z treściami niesionymi przez wskazane środki dowodowe.

Osadzone w materialne dowodowym okazały się również być ustalenia dotyczące działań pozwanej w zakresie dotyczącym umożliwiania powodowi kontaktów z córką stron, wpływu pozwanej na dziecko w odniesieniu do jego postawy wobec ojca. Wynikały one nie tylko z przywołanego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku materiału dowodowego, ale także z treści prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 3 grudnia 2020r., wydanego w sprawie o sygn. akt II Ca 1196/19. Potwierdziło ono prawidłowość kwestionowanych w apelacji ustaleń sądu pierwszej instancji, dotyczących postawy pozwanej w odniesieniu do kontaktów powoda z małoletnią córką stron oraz dążeń obojga rodziców dziecka na tym polu. Pozwana bowiem w istocie dążyła do sądowego ograniczenia kontaktów powoda z córką, w drodze sądowej zmiany ugody łączącej strony, a także do pozbawienia go lub ograniczenia władzy rodzicielskiej wobec małoletniego dziecka, podważając jego kompetencje oraz wiarygodność, dopiero w ramach stanowiska procesowego zajętego w sprawie zainicjowanej przez powoda. W pozostałym zakresie jej działania zmierzające do odizolowania córki od ojca nie posiadały podstawy prawnej, ani uzasadnienia w faktycznym stanie rzeczy; pozwanej nie udało się ekskulpować w tym zakresie.

W istocie także zostało należycie wykazane, iż istniejąca pierwotnie więź pomiędzy powodem, a małoletnią córką, w wyniku długiego okresu przerwy w kontaktach, zainicjowanej i przeprowadzonej przez pozwaną, uległa rozwiązaniu i obecnie sądowe orzeczenia zmierzają dopiero do jej stopniowej restytucji. Udowodniono także wystarczająco, jak słusznie przyjął sąd pierwszej instancji, zaistnienie w związku z działaniami pozwanej bólu i cierpienia po stronie powoda, tracącego więź z małoletnim dzieckiem, wbrew stanowisku apelującej.

W tak ustalonym stanie faktycznych wypadało stwierdzić, że także ocena prawna żądania powoda co do zasady, dokonana przez sąd pierwszej instancji była prawidłowa, stąd przyjęto ją za własną. Pozwana naruszyła dobra osobiste powoda, co zasługiwało na ochronę prawną, udzieloną mu zaskarżonym orzeczeniem. Roszczenie o zadośćuczynienie z tego tytułu także zasługiwało na uwzględnienie, jednakże nie w wymiarze orzeczonym w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego – i w tym jedynie zakresie dostrzeżono naruszenie przepisów prawa materialnego podnoszone w apelacji, w odniesieniu do żądania zgłoszonego przez powoda. Podkreślenia wymaga, iż w apelacji jako naruszony przepis wskazano art. 488kc, co potraktowano jako omyłkę pisarską, a w istocie zarzut dotyczył art. 448kc, stanowiący o zadośćuczynieniu za naruszenie dóbr osobistych.

Wskazać wypada, iż jedynie w szczególnie uzasadnionych okolicznościach Sąd może odmówić przyznania zadośćuczynienia, natomiast uzasadniona okazała się ingerencja sądu drugiej instancji w wysokość orzeczonego zaskarżonym wyrokiem na jego rzecz świadczenia.

Oceniając rozmiar i intensywność oraz czas trwania naruszeń, ich zasięg, charakter naruszonych dóbr osobistych powoda, a także kompensacyjny charakter zadośćuczynienia, zdaniem Sądu Apelacyjnego kwota 5000zł jest wystarczająca dla realizacji celu tego świadczenia. Odpowiada ona możliwościom majątkowym pozwanej, zważywszy na jej sytuację życiową; zgodnie bowiem z treścią oświadczenia majątkowego pozwana jest zatrudniona na 1/8 etatu i zarabia 250zł miesięcznie, pobiera świadczenie z MOPS w kwocie 500zł miesięcznie, zaś jej mąż oczekuje na przyznanie renty inwalidzkiej; dzieci otrzymują alimenty i świadczenie wychowawcze. Zobowiązanie do zapłaty tej kwoty będzie stanowiło dla pozwanej wystarczającą dolegliwość, a jej rozmiar zapewni realną możliwość wywiązania się ze zobowiązania wobec powoda. Z drugiej strony jednak rozmiar zadośćuczynienia stanowi dla powoda realną wartość i pozwoli mu na moralne złagodzenie skutków naruszenia jego dóbr.

Sąd Apelacyjny zważył przy tym, iż powód dysponował i nadal dysponuje szeregiem instrumentów prawnych pozwalających na wyegzekwowanie ugodzonych oraz orzeczonych kontaktów z małoletnią córką, kodeksowo zdefiniowanych (art. 598 ¹⁵ i nast. kpc). Bierność powoda w tym zakresie wydaje się być niezrozumiała, zaś ograniczenie się do poszukiwania jedynie zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych w postaci więzi z córką i prawa do życia w rodzinie, a także zaniechania dalszych naruszeń – niewystarczające.

Wobec powyższego wypadało przyjąć, że zadośćuczynienie przyznane powodowi winno wynosić 5000zł, a w pozostałym zakresie okazało się nienależne, jako rażąco wygórowane.

Z tych przyczyn zmieniono zaskarżony wyrok we wskazany wyżej sposób w punkcie 4) na zasadzie art. 386 § 1 kpc. Powód zatem ostatecznie uzyskał pozycję wygrywającego proces - w połowie.

W związku z tą zmianą, konieczna okazała się ingerencja w wyrzeczenie z punktu 5) o kosztach zastępstwa procesowego między powodem, a pozwaną, które należało znieść na zasadzie art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, jako zbliżone. Dotyczyło to także rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach sądowych zawartego w punkcie 6), opierając je o art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W pozostałej części bezzasadną apelację pozwanej oddalono na mocy art. 385kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu drugoinstancyjnym między tymi stronami rozstrzygnięto zatem w oparciu o art.100 zd. 1 kpc, zważywszy, że ostatecznie uwzględniono w połowie roszczenie majątkowe powoda. Skoro zaś apelacja co do roszczenia niemajątkowego została oddalona, w tej części obciążono kosztami zastępstwa procesowego wygrywającego powoda pozwaną, na zasadzie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc. Koszty te zostały obliczone stosownie do § 8 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.r w sprawie opłat za czynności adwokackie,

O nieuiszczonych kosztach sądowych w postępowaniu drugoinstancyjnym rozstrzygnięto na zasadzie art. 113 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążając przegrywającego w powyższej części w drugiej instancji powoda opłatą od apelacji w wysokości 250zł, od której uiszczenia wygrywająca powódka była zwolniona.

Jeżeli chodzi o powództwo małoletniej G. K., zdaniem Sądu Apelacyjnego, zasługiwało ono na oddalenie w całości. Podnoszone przez pozwaną zarzuty dotyczące niewłaściwego ustalenia, iż doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych małoletniej powódki poprzez bezprawne działanie pozwanej, zasługiwały na akceptację. W istocie nie wykazano, iżby miało miejsce zarzucane w pozwie małoletniej powódki naruszenie dóbr osobistych powódki w postaci prawa do życia rodzinnego poprze utrudnianie kontaktów małoletniej M. K. z G. K. i uniemożliwianie dzieciom wspólnego spędzania czasu. W istocie, jak słusznie wskazano w apelacji, kontakty te między małoletnimi przyrodnimi siostrami nie zostały uregulowane ani w drodze ugody, ani orzeczenia sądowego, a w świetle postanowienia Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej z 3 grudnia 2020r., wydanego w sprawie o sygn. akt II Ca 1196/19, nie sposób ocenić, iżby w kontaktach powoda z małoletnią M. K. miała także uczestniczyć G. K.. Strona powodowa nie udowodniła ostatecznie istnienia więzi między dziećmi, które miałyby zostać zerwane przez brak kontaktu z inicjatywy pozwanej oraz nie wykazała zaistnienia po stronie małoletniej bólu i cierpienia z tego powodu. Zaoferowany materiał dowodowy w postaci przesłuchania powodów oraz zeznań świadka E. K., komunikującego własne wnioski oparte o obserwację życia rodzinnego z jego perspektywy, nie mógł stanowić wystarczających podstaw do czynienia takich ustaleń faktycznych - a jedynie takie mogłyby stanowić podstawę do uwzględnienia powództw małoletniej, w zakresie wynikającym z zaskarżonego orzeczenia. Fakt incydentalnych wspólnych zabaw i pozytywnego nastawienia do siebie dziewczynek w przeszłości, nie stanowi o wystąpieniu między nimi więzi, których rozluźnienie spowodowałoby naruszenie dóbr osobistych małoletniej powódki. Treść przesłuchania powodów także okazała się niewystarczająca dla przyjęcia zawinionego działania pozwanej, skutkującego naruszeniem dóbr osobistych małoletniej powódki. Te ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, zostały zatem skutecznie podważone przez apelującą i w odniesieniu do uwzględnionego powództwa G. K. nie sposób było ich podzielić. Zarzut naruszenia przepisu procedury – art. 233 § 1 kpc, był tu wiec zasadny. Zdaniem Sądu Odwoławczego nie zostało nadto wykazane, iżby kontakty małoletnich były zgodne z ich dobrem, w świetle ustalonego całokształtu relacji rodzinnych stron postępowania. Tym bardziej nie udowodniono, jaka powinna być ich forma i częstotliwość, a także bezprawności naruszenia dóbr osobistych małoletniej powódki w sposób wskazany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przez sąd pierwszej instancji.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny stwierdził, iż w świetle braku podstaw do przyjęcia za wykazane naruszenia dóbr osobistych powódki G. K. przez pozwaną, wystąpienia u powódki bólu i cierpienia, wpływających na więzi rodzinne, niezasadne było zaskarżone rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego, zakazujące pozwanej podejmowania działań uniemożliwiających kontakty dziewczynek, zatem doszło także do naruszenia przepisów prawa materialnego, wymienionych zbiorczo we wstępnej części rozważań prawnych uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji, przez ich błędne zastosowanie – w odniesieniu do tejże powódki. Naruszenie to, aczkolwiek nie podnoszone w apelacji pozwanej, sąd drugiej instancji obowiązany był uwzględnić z urzędu. wynikający z art. 378 § 1 kpc obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji oznacza, że Sąd Odwoławczy, rozpoznający sprawę na skutek apelacji, nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty naruszenia prawa procesowego (por.m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt III CZP 49/07). Przyjęto zatem całkowitą bezzasadność żądania powódki G. K., uwzględnionego w punkcie 7) zaskarżonego wyroku.

Z tych przyczyn zmieniono zaskarżony wyrok w punktach 7) i 8) we wskazany wyżej sposób, na zasadzie art. 386 § 1 kpc.

Konsekwencją tego orzeczenia była konieczność zmiany postanowienia o kosztach postępowania pomiędzy powódką G. K., a pozwaną, opierając je na regulacji art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc. Na koszty te składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej będącego adwokatem, obliczone stosownie do § 8 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.r w sprawie opłat za czynności adwokackie, jako, że pozwana wygrała ten proces w pierwszej instancji.

O kosztach postępowania apelacyjnego między tymi stronami orzeczono po myśli art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc, obciążając nimi przegrywającą powódkę. Na koszty te składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej, ustalone w oparciu o § 8 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r.r w sprawie opłat za czynności adwokackie, jako, że pozwana wygrała ten proces w pierwszej instancji.

Rozstrzygnięcie o nieuiszczonych kosztach sądowych w postępowaniu apelacyjnym oparto o art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążając przegrywającą także w drugiej instancji powódkę opłatą od apelacji w wysokości 600zł, od której uiszczenia wygrywająca tu pozwana była zwolniona.

SSA Lucyna Morys-Magiera SSA Ewa Jastrzębska SSA Joanna Naczyńska