Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Anna Polak
Sędziowie:	SA Zofia Rybicka – Szkibiel del. SO Beata Górska
Protokolant:	St. sekr. sąd. Edyta Rakowska

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2014 r. w Szczecinie

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 września 2013 r. sygn. akt VI U 2189/12

oddala apelację.

SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Anna Polak del. SSO Beata Górska

Sygn. akt III AUa 1073/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.04.2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział

w S. odmówił S. K. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym przewidzianej w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, gdyż w ocenie organu rentowego ubezpieczony mimo udowodnienia

28 lat, 2 miesięcy i 22 dni ogólnego stażu ubezpieczeniowego, według stanu na dzień 1.01.1999r. nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z treści decyzji wynika, że organ rentowy do uznanych 3 lat, 6 miesięcy i 20 dni pracy w szczególnych warunkach nie zaliczył zatrudnienia w tych warunkach

w następujących okresach:

1.  od 27.09.1976 r. do 30.11.1979 r. w Zakładach (...)

w P. na stanowisku asystenta dyspozytora,

2.  od 01.06.1985r. do 31.05.1986 r. w (...) spółce akcyjnej Zakładach (...) w S. na stanowisku zastępcy kierownika oddziału produkcji farb,

3.  od 01.06.1986 r. do 30.06.1993r. w (...) spółce akcyjnej Zakładach (...) w S. na stanowisku kierownika oddziału produkcji farb,

4.  od 01.07.1993 r. do 31.10.1993r. w (...) spółce akcyjnej Zakładach (...) w S. na stanowisku zastępcy kierownika oddziału spoiw,

5.  od 01.01.1997 r. do 31.12.1998 r. w (...) spółce cywilnej A. B.

& R.S. w M. na stanowisku kierownika galwanizerni.

W odwołaniu od decyzji organu rentowego S. K. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury. Ubezpieczony podniósł, że pracodawca Zakłady (...) S.A. w wydanym świadectwie wykonywania pracy

w szczególnych warunkach z dnia 3 listopada 2011 roku wyraźnie zaznaczył,

że praca była wykonywana w szczególnych warunkach. Jego zdaniem nie jest winą pracownika, że nie ma dokumentu jakim jest zakres czynności i tego rodzaju brak nie może powodować wydania decyzji odmownej. Świadectwo pracy z Zakładów (...) S.A. w S. potwierdza, że w okresach od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku, od 1 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1993 roku oraz od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku ubezpieczony, mimo pełnienia funkcji kierowniczych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę

w warunkach szczególnych przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji na oddziale gdzie produkowało się rozpuszczalniki, farby, żywice i spoiwa, które to prace są wymienione w wykazie A dział IV pkt 12, 16 oraz 17 załącznika nr (...)do zarządzenia nr (...) z dnia 7 lipca 1987 roku. Miejsce jego pracy znajdowało się przy instalacjach produkcyjnych stwarzających szczególne zagrożenie chemiczne, w środowisku szkodliwym dla zdrowia. Samo zaś domniemanie, że skoro ubezpieczony pełnił funkcję zastępcy kierownika, czy kierownika, to nie mógł pracować w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu jest bezpodstawne, gdyż wiąże się z podważaniem ww. świadectwa pracy. Nie nazwa stanowiska pracy, ale stanowisko pracy świadczą o jego szkodliwości.

Jeśli chodzi natomiast o pracę w spółce (...), to ubezpieczony zaznaczył, że należała ona w jego życiu do prac najbardziej szkodliwych dla zdrowia. Samo przebywanie przez osiem godzin codziennie na hali produkcyjnej, gdzie wytrawiano elementy stalowe w wannach napełnionych roztworem kwasu solnego stwarzało warunki olbrzymich ubytków ludzkiego zdrowia. Sama nazwa stanowiska pracy „kierownik galwanizerni” nie może eliminować go z zakwalifikowania wykonywanej przez niego pracy jako pracy w warunkach szczególnych, gdyż nie nazwa stanowiska pracy, a zakres czynności wykonywanych na tym stanowisku może świadczyć o charakterze szkodliwości. To, czy praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie wynika z zakresu czynności dostarczonego przez spółkę (...). Zakres ten nie precyzuje jak długo wykonuje się daną czynność. W przypadku awarii urządzeń trzeba było przerwać inne prace

i przystąpić do ich naprawiania, także w przedłużonym wymiarze czasu pracy. Prace te są wymienione w wykazie A dział III pkt. 76 załącznika nr(...)do zarządzenia nr(...) z dnia 7 lipca 1987 roku. W przypadku tego zakładu, wszędzie w całej przestrzeni była obecna zawiesina par kwasów.

W dalszej części uzasadnienia odwołania ubezpieczony podniósł, że z uwagi na wykształcenie i wiedzę, był pracownikiem piastującym funkcje kierownicze. Jednocześnie w wymienionych wyżej przypadkach był pracownikiem zatrudnionym bezpośrednio na produkcji, co związane było z pracą w warunkach szczególnych, szkodliwych dla zdrowia, w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem ubezpieczonego spełnia on wszelkie wymogi uprawniające do uzyskania wcześniejszej emerytury, określone w § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W toku procesu pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o przyznanie emerytury od dnia (...)., tj. od ukończenia 60 roku życia (k.59 w zw. z k. 119).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podniósł, że w przypadku pracy ubezpieczonego w Zakładach (...)

w P. na stanowisku asystenta dyspozytora, brak jest zakresu obowiązku asystenta, a zatem nie można na tej podstawie stwierdzić, aby faktycznie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, co się zaś tyczy pracy w (...) spółce akcyjnej Zakładach (...) w S., z zakresu obowiązków wynika,

że ubezpieczony nie przebywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w środowisku pracy, odpowiadający szczególnym warunkom, zaś w (...) spółce cywilnej A. B. & R.S. w M. analiza zakresu obowiązków prowadzi do wniosku, że ubezpieczony wykonywał także inne zadania, które nie odpowiadają pracy w szczególnych warunkach, a zatem także nie spełnił wymogu pracy w takich warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 11.09.2013 roku oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Z ustaleń Sądu I Instancji wynika, że S. K., ur. (...), posiadający wykształcenie wyższe, w dniu 23.12.1974 roku uzyskał tytuł magistra inżyniera chemika. Ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego

i nie pozostaje w zatrudnieniu. Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym

w dniu 15 listopada 2011 roku. Łączny staż ubezpieczeniowy S. K. (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 28 lat, 2 miesiące i 20 dni.

W okresie od 10 marca 1975 roku do 31 lipca 1980 roku S. K. był zatrudniony w Zakładach (...) S.A., przy czym od 27 września 1976 roku do 30 listopada 1979 roku pracował w Zespole (...) jako asystent dyspozytora, a od 1 grudnia 1979 roku do 31 lipca 1980 roku w Zakładzie (...) jako mistrz.

W Zakładach (...) były cztery linie do produkcji kwasu fosforowego, na jednej hali znajdowały się dwie małe linie i na dwóch halach było jeszcze po jednej osobnej linii.

Proces produkcji kwasu fosforowego polegał na tym, że do reaktora był wprowadzany kwas siarkowy i rozdrobniony wcześniej w młynach fosfor.

W reaktorze następował rozkład tych fosforytów i powstawała pulpa składająca się

z fosfogipsu i kwasu fosforowego. Następnie pulpa ta była podawana na filtr

w kształcie koła i następowała jej filtracja, w wyniku czego powstawał oddzielnie kwas fosforowy i fosfogips jako odpad produkcyjny. Fosfogips był płukany

aż trzykrotnie na filtrze, aby wypłukać jak najwięcej kwasu fosforowego. Po zakończeniu tego procesu fosfogips był transportowany taśmociągami na składowisko przy O.. Uzyskiwany kwas fosforowy był kwasem o stężeniu 28 %, natomiast

do produkcji nawozów potrzebny był kwas o wyższym stężeniu, tj. 40-50%,

w związku z czym był on poddawany zatężaniu. Zatężanie odbywało się w stożkowych wyparkach. Następowało tam odparowywanie wody. W procesie podgrzewania odbywało się ulatnianie kwasu fluorowodorowego, który był odciągany i przesuwany na oddział fluorokrzemianu sodu.

S. K. kontrolował ten proces filtracji, obchodził taśmociągi transportujące fosfogips. Kontrolował wszystkie wymienione powyżej procesy. Był to proces ciągły, trwający przez cały czas. Czasami był przy produkcji kwasów,

a czasami przy produkcji nawozów.

Sąd Okręgowy ustalił, iż Zakłady (...) nie posiadają zakresu obowiązków dla stanowiska asystent dyspozytora. Zakres, w którym S. K. realizował swoje obowiązki obejmował produkcję nawozów sztucznych (były to nawozy trójskładnikowe, dwuskładnikowe), a także produkcję kwasu fosforowego. Do jego obowiązków jako asystenta dyspozytora należała kontrola parametrów

i odchyleń na poszczególnych instalacjach produkcyjnych, informowanie dyspozytora

o zauważonych nieprawidłowościach, awariach i usterkach technicznych występujących podczas procesów produkcyjnych, obchód całej instalacji, wszystkich rurociągów, taśmociągów, przenośników, odnotowanie wszystkich usterek technicznych, sprawdzanie wysokości temperatury na wlocie do suszarni i na wylocie. Ta ostatnia czynność była bardzo ważna, bowiem często pod wpływem zbyt wysokiej temperatury następowało stopienie nawozów i tworzyła się stopiona masa.

Suszarnia była obrotowa, na wielkich łożyskach, opalana mazutem. Z jednej strony do suszarni był podawany mokry nawóz sztuczny, a z drugiej gorące spaliny powstałe przy spalaniu mazutu. Podczas kręcenia się suszarni następowało suszenie nawozu. Nawóz spadał na wielkie sita, które przesiewały granulki. Jeżeli granulki były za duże, były zawracane do reaktora, gdzie był początek procesu produkcyjnego. Oprócz zmielonego nawozu był tam doprowadzany amoniak i kwas fosforowy. Powstawała pulpa, która składała się z fosforanu amonu. Masa ta była rozpylana przed suszarnią

i powstawały wówczas odpowiedniej wielkości granulki, które następnie były podawane do suszarni odpowiednimi przenośnikami. Gotowy nawóz za pomocą taśmociągów był kierowany do magazynów bądź też do workowni, gdzie był pakowany. Był to proces ciągły. Cały czas pracował reaktor i suszarnia. Reaktor znajdował się na hali, był to bardzo duży stojący zbiornik, do którego były doprowadzone rurociągi. Mieszadło w reaktorze mieszało pulpę. Co dwie godziny laborantki pobierały próbki, czy skład nawozu jest właściwy. Inni pracownicy

w pomieszczeniu tym nie przebywali. Ubezpieczony przebywał zaledwie kilka minut.

Kontrole linii produkcyjnej S. K. zaczynał w różnych miejscach, tak jak „szedł” nawóz. Rurociągi zaczynały się od stokażu amoniaku. Wówczas był sprowadzany gotowy amoniak i przechowywany w dwóch kulistych zbiornikach.

Dla potrzeb wydziału transportowany był za pomocą rurociągów. Ubezpieczony

nie kontrolował codziennie rurociągów. Codziennie kontrolował natomiast stan taśmociągów z gotowym nawozem, suszarnię. Były cztery instalacje produkcji nawozów i cztery suszarnie. S. K. przechodził z jednej do drugiej. Musiał również kontrolować termometry automatyczne w suszarniach, które się zacinały. Temperatura nie mogła przekroczyć 90°C na wlocie i około 50°C na wylocie. Kontrola reaktora znajdującego się na hali polegała na jego oględzinach.

Praca w Zakładach (...) była na zmiany oraz podzielona na cztery brygady. Odbywała się w takim systemie, że np. jedna brygada pracowała cztery dni rano – jeden dzień wolny, cztery dni po południu – jeden dzień wolny,

a następnie cztery dni na nocną zmianę – dwa dni wolnego. W takim systemie zwykle pracownicy pracowali o jeden dzień dłużej niż w zwykłym systemie czasu pracy,

za który otrzymywali jeden dzień wolny. Ubezpieczony chodził do pracy stale z jedną brygadą.

W wystawionym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 3 listopada 2011 roku były pracodawca ubezpieczonego podał m.in., że S. K. w okresach: od 27 września 1976 roku do 30 listopada 1979 roku oraz od 1 grudnia 1979 roku do 31 lipca 1980 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane

są prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr (...)do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr(...)

z dnia 7 lipca 1987 roku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Sąd Okręgowy ustalił również, że ubezpieczony w okresie od 12 lipca 1982 roku do 31 października 1993 roku był zatrudniony w Zakładach (...) S.A. w S. (wcześniej Zakłady (...)), przy czym:

a. od 12 lipca 1982 roku do 31 maja 1985 roku na stanowisku mistrz produkcji

na Oddziale Produkcji Farb,

b. od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Farb,

c. od 1 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1993 roku na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb,

d. od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Spoiw.

Zgodnie z zakresem obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności

na stanowisku zastępcy kierownika Wydziału Farb i Półproduktów, których przyjęcie do wykonania S. K. potwierdził własnoręcznym podpisem 14 stycznia 1986 roku, do podstawowych zadań ubezpieczonego należało zapewnienie realizacji zadań produkcyjnych pod względem ilościowym i jakościowym oraz zapewnienie właściwych warunków pracy podległych pracowników.

Do innych czynności, obowiązków i zadań S. K. na stanowisku zastępcy kierownika Wydziału Farb i Półproduktów należało natomiast:

1. opracowywanie dekadowych planów produkcji wyrobów gotowych i półproduktów z uwzględnieniem zabezpieczenia surowców i materiałów,

2. ustalanie dobowych dyspozycji zmianowych do wykonania mistrzom produkcji z uwzględnieniem optymalnego wykorzystania ludzi i urządzeń,

3. rozliczanie poszczególnych brygad z wykonania dyspozycji zmianowych, zużycia surowców i materiałów, uzyskania normatywnej wielkości szarż produkcyjnych o wymaganej jakości,

4. pełnienie nadzoru funkcjonalnego nad dyscypliną pracy podległych pracowników, właściwą eksploatacją maszyn i urządzeń, przestrzeganiem przepisów BHP i przeciwpożarowych,

5. opracowywanie i analizowanie zużycia mediów energetycznych i paliw zużywanych w Wydziale, przedstawianie wniosków w celu obniżenia zużycia

i ustalanie przyczyn przekroczeń,

6. opiniowanie planów remontów maszyn i urządzeń, zgłaszanie ich do bieżącej naprawy, ustalanie przyczyn i winnych wystąpienia awarii, zapewnienie posiadania

na Wydziale obowiązujących instrukcji ruchowych i obsługi,

7. opracowywania harmonogramów czyszczenia urządzeń i zbiorników oraz dopilnowanie ich wykonania,

8. pośrednie nadzorowanie pracy konserwatorów zmianowych,

9. zlecanie i sprawdzanie wykonania prac porządkowych w szatniach, halach produkcyjnych i terenach przyległych, stołówkach,

10. zapewnienie wymaganych przepisami szkoleń pracowników produkcyjnych,

11. pełnienie nadzoru funkcjonalnego nad eksploatacją i bieżącą obsługą produkcyjnego sprzętu transportowego,

12. zlecanie legalizacji narzędzi pomiarowych w obowiązujących terminach i ich naprawy,

13. prowadzenie gospodarki i ewidencji środków trwałych Wydziału,

14. prowadzenie gospodarki kontenerami 750 ltr,

15. zapewnienie sukcesywnego usuwania śmieci i odpadów z Wydziału,

16. zapewnienie bieżącego przerobu braków zewnętrznych i wewnętrznych,

17. składanie zamówień na narzędzia i materiały pomocnicze, sprzęt ochrony osobistej, ubrania robocze, środki BHP i przeciwpożarowe, kontrolowanie wydawania ich oraz zapewnienie ich posiadania,

18. organizowanie bieżącego zabezpieczenia potrzeb pracowników w zakresie przysługujących posiłków i napojów,

19. zastępowanie kierownika Wydziału w czasie jego nieobecności,

20. wykonywanie innych poleceń przełożonych wchodzących w zakres pracy Wydziału.

W zakresie obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności zastępcy kierownika Wydziału Farb i Półproduktów wskazano również, że zastępca kierownika Wydziału podlega bezpośrednio kierownikowi Wydziału, a w czasie jego nieobecności zastępcy dyrektora do spraw produkcji i obrotu towarowego. Zastępca kierownika Wydziału Produkcji Farb i Półproduktów odpowiada za wykonanie zleconych zadań produkcyjnych, powierzone środki trwałe i sprzęt transportowy, zużycie mediów energetycznych i paliw, wykorzystanie i eksploatację maszyn i urządzeń, porządek na oddziałach produkcyjnych i w pomieszczeniach socjalnych, szkolenie pracowników, legalizację i sprawność urządzeń pomiarowych, zapewnienie narzędzi, środków BHP, sprzętu ochrony osobistej i przeciwpożarowej oraz za efekty i skutki wykonywania innych zadań ujętych w zakresie czynności.

Sąd pierwszej instancji odnośnie stanowiska kierownika Oddziału Produkcji Farb i Półproduktów, w oparciu o „zakres obowiązków, uprawnień

i odpowiedzialności” ustalił, że obszarem działania ubezpieczonego objęto produkcję wyrobów lakierowych oraz wytwarzanie półproduktów. Bezpośrednim jego zwierzchnikiem był zastępca dyrektora do spraw produkcji i obrotu towarowego.

Do podległego S. K. personelu należeli: zastępca kierownika oddziału, spec. technolog ds. farb, sam. ref. ds. rozliczania produkcji, mistrz zmianowy, pracownicy fizyczni.

Zakres zadań podstawowych ubezpieczonego obejmował:

1. bieżące realizowanie planowych zadań produkcyjnych pod względem ilościowym, jakościowym oraz asortymentowym,

2. optymalne i właściwe wykorzystanie urządzeń produkcyjnych i środków transportu oraz stała dbałość o ich stan techniczny,

3. zgodne z regulaminem wykorzystanie czasu pracy podległego personelu oraz przestrzeganie dyscypliny pracy,

4. zgodne z recepturami i normami zużycia wykorzystanie powierzonych surowców i opakowań, materiałów oraz przeciwdziałanie szkodom i marnotrawstwu,

5. prawidłowa gospodarka paliwowo-energetyczna,

6. utylizacja i zagospodarowanie odpadów produkcyjnych,

7. dbałość o stały wzrost wydajności pracy podległego personelu,

8. terminowe przekazywanie zwolnionych przez PJ wyrobów gotowych do magazynu,

9. prowadzenie właściwej i zgodnej z przepisami gospodarki środkami trwałymi i przedmiotami nietrwałymi,

10. zapewnienie i organizowanie warunków pracy zgodnych z przepisami BHP i przeciwpożarowymi, dbałość o właściwy stan urządzeń i pomieszczeń socjalno-bytowych Oddziału.

Zakres obowiązków S. K. na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb i Półproduktów obejmował:

1. kierowanie pracą podległych pracowników w celu utrzymania ciągłości produkcji poprzez:

a) opracowywanie miesięcznych harmonogramów produkcji i kontrolę ich wykonania,

b) planowanie produkcji w układzie dekadowym i kontrolę ich wykonania,

c) nadzór nad wyznaczaniem zadań dobowych, kontrolę ich wykonania, analizę i ustalanie przyczyn odchyleń od ustalonych ilości produkcji i jej jakości,

d) opracowywanie sposobu prowadzenia i rodzaju dokumentacji produkcyjnej,

a w szczególności raportów zmianowych, przekazywania zmian, wydanych poleceń, zużycia surowców i dokonanych zmian w ich zużyciu, analizowanie przyczyny nieosiągnięcia założonej wydajności,

e) nadzorowanie prawidłowości prowadzenia dokumentacji produkcyjnej

i technologicznej, przestrzeganie receptur, gospodarki surowcami, utrzymanie właściwej jakości półproduktów i wyrobów gotowych, przestrzeganie instrukcji ruchowych i obsługi, aktualizowanie ww. dokumentacji,

f) kontrolowanie rzetelności wypełniania dokumentacji rozliczeniowo-produkcyjnej, jak polecenia produkcyjne, karty limitowe PR, PZ, PW itp. oraz jej terminowe przekazywanie i obieg,

g) analizowanie uzyskiwania norm zużycia surowców i materiałów, ustalanie przyczyny odchyleń, usuwanie tych przyczyn, względnie przedkładanie wniosków im zapobiegających,

h) koordynację i organizowanie pracy podległych pracowników Oddziałów w taki sposób, aby:

- w pełni wykorzystać zdolności produkcyjne maszyn i urządzeń,

- zapewnić ich gotowość i bezawaryjną pracę,

- zapewnić ład i porządek w pomieszczeniach produkcyjnych i przyległym terenie,

- zapewnić sukcesywny przerób, utylizację i usuwanie odpadów,

- przygotować złom i makulaturę do sprzedaży i prowadzić odpowiednią ewidencję,

- zagospodarować zwrotne opakowania, przekazać i wywieźć opakowania nadające się do lepiku do ZPW i prowadzić odpowiednią ewidencję,

2. pełnienie nadzoru nad eksploatacją oraz uzgadnianie i zgłaszanie potrzeb remontowych maszyn i urządzeń oraz napraw doraźnych i awaryjnych, dopilnowanie ich wykonania oraz dokonanie odbioru urządzeń po naprawach i remontach, przygotowanie maszyn i urządzeń do remontu,

3. wnioskowanie o zakup, wymianę, modernizację i likwidację maszyn oraz urządzeń, zlecanie legalizacji narzędzi pomiarowych względnie ich naprawę w obowiązujących terminach,

4. kontrolowanie prowadzenia wymaganej dokumentacji gospodarki środkami trwałymi i przedmiotami nietrwałymi,

5. przygotowanie Oddziału do okresowych inwentaryzacji,

6. opracowanie programu poprawy jakości wytwarzania półproduktów i produktów, proponowanie wprowadzenia postępu technicznego i technologicznego Oddziału,

7. organizowanie szkolenia BHP, przeciwpożarowego i zawodowego podległych pracowników, nadzorowanie przestrzegania obowiązujących przepisów przez podległych mu pracowników, kontrolowanie zużycia środków BHP

i przeciwpożarowych, odzieży roboczej, nadzorowanie prowadzenia kart pracy

i wniosków premiowych oraz innej dokumentacji płacowej,

8. opracowanie i aktualizację zakresu obowiązków podległych pracowników oraz karty charakterystyki pracy i instrukcji stanowiskowych, prowadzenie korespondencji Wydziału,

9. sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad eksploatacją urządzeń transportowych Oddziału,

10. nadzorowanie terminowości i kolejności zdawania wyrobów gotowych

do magazynu,

11. opracowywanie planu urlopów i wykorzystywania wolnych dni od pracy, urlopów profilaktycznych, zapewniając rytmiczną i wydajną produkcję,

12. uczestniczenie w pracach zespołów specjalistów i wykonywanie innych zadań związanych z pracą kierowanego Wydziału i posiadanych kwalifikacji.

Zakres uprawnień S. K. obejmował:

1. przydzielanie pracownikom zadań i poleceń do wykonania,

2. podejmowanie decyzji w ramach działu dotyczących zakresu działania komórki, jak i spraw pracowniczych,

3. podpisywanie dokumentacji produkcyjno-technologicznej oraz pism wewnątrzzakładowych i kopii pism zewnętrznych wychodzących z przedsiębiorstwa,

4. udzielanie informacji z zakresu działania komórki organizacyjnej (przy zachowaniu zasad tajemnicy państwowej i służbowej),

5. żądanie opinii, danych informacji w sprawach objętych przedmiotem działania,

6. wnioskowanie w sprawach osobowych i płacowych pracowników zatrudnionych w dziale.

Zakres odpowiedzialności S. K. obejmował należyte, zgodne

z przepisami wykonywanie zadań wynikających z ustalonego dla poległej komórki zakresu działania, tj.:

1. terminowe i zgodne z zapotrzebowaniem odbiorców krajowych i zagranicznych produkowanie wyrobów gotowych w odpowiedniej ilości, asortymencie i jakości,

2. oszczędne i racjonalne gospodarowanie surowcami, materiałami i energią,

3. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych i właściwą eksploatację maszyn i urządzeń,

4. terminowe przekazywanie zwolnionych przez PJ wyrobów gotowych do magazynu,

5. ochronę środowiska naturalnego,

6. technologię stosowaną w procesie produkcji i skuteczną międzyoperacyjną kontrolę jakości,

7. kształtowanie się kosztów w komórce,

8. wdrażanie i przestrzeganie obowiązujących przepisów i decyzji oraz postępu techniczno-organizacyjnego,

9. sprawne kierowanie i właściwą organizację pracy w podległej komórce,

10. utrzymanie i ulepszanie bezpiecznych warunków pracy,

11. prowadzenie działalności wychowawczej wśród pracowników celem ukształtowania pozytywnych postaw wobec pracy i mienia społecznego,

12. dyscyplinę pracy, stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, ochronę środowiska

i ochronę przeciwpożarową oraz przestrzeganie przepisów o zachowaniu tajemnicy służbowej i państwowej,

13. wydawanie decyzji zgodnych z obowiązującymi przepisami i zakresem działania komórki,

14. składniki majątkowe stanowiące techniczno-gospodarcze wykorzystanie komórki,

15. protokolarne przekazywanie przedmiotów nietrwałych i agend pracowniczych,

16. opracowanie i aktualizowanie zakresów czynności obowiązków pracowników komórki,

17. kompletowanie i aktualizowanie Działowej Księgi Służb zgodnie z wymogami ustalonymi w Regulaminie Organizacyjnym.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, iż w Zakładach (...) były produkowane farby epoksydowe, chlorokauczukowe, poliwinylowe, olejowe, alginowe, a także półprodukty do produkcji farb, tj. spoiwa, żywice. Były cztery ciągi produkcyjne, które produkowały farby poliwinylowe i cholorokauczkowe, głównie dla okrętownictwa. Nie produkowano natomiast farb suchych i graficznych. Było około trzydziestu rodzajów farb. Ponadto, produkowano lakiery bezbarwne. Produkcja odbywała się na dwóch halach, a mielenie pigmentu na hali środkowej, znajdującej się między mieszalnią i drugą z hal. Hala środkowa była przeznaczona wyłącznie

do mielenia pigmentu. Mielone były także surowce mineralne do produkcji farb na przykład mikrotalk, siarczan baru. Był to proces najbardziej czasochłonny.

Na mieszalni był mieszany pigment sypki z innymi składnikami farb. Na drugiej hali odbywała się natomiast filtracja i była nalewana farba do opakowań. Była też oddzielna mała hala produkcyjna – warzelnia, gdzie przygotowywano produkty takie jak spoiwa do produkcji farb, podgrzewano żywicę i spoiwa. Proces produkcyjny odbywał się tam w temperaturze około 180°C. Warzelnia była oddalona o około 30-50 metrów od pozostałych hal. S. K. pracował na każdej z tych hal, przy czym najwięcej czasu zajmowała kontrola filtracji (sprawdzenie koloru, rozcieńczenia farby, lepkości) oraz procesu produkcyjnego w warzelni. W ciągu dnia ubezpieczony był na wszystkich halach produkcji. Żywice oraz spoiwa były stosowane do produkcji farb. W odległości około 300-400 metrów od terenu zakładu była jeszcze jedna hala, która służyła do produkcji tylko lakierów. Ponieważ produkcja lakierów nie odbywała się codziennie, S. K. bywał na tej hali co 3-4 dni, kontrolował czy są przywożone właściwie surowce z magazynów oraz dozowanie tych surowców, pilnował, aby była utrzymana odpowiednia temperatura, ponieważ niektóre składniki lakierów były podgrzewane, a niektóre były produkowane „na zimno”.

W praktyce, zakres obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień S. K. jako zastępcy kierownika Wydziału Farb i Półproduktów były niewiele mniejszy od zakresu obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb i Półproduktów, np. nie odpowiadał za zdawanie wyrobów gotowych do magazynu. Jako zastępca kierownika zajmował się m.in. nadzorem pracy wykonywanej przez pracownika na danym stanowisku, takiej jak filtrowanie, mieszanie poszczególnych pigmentów, sprawdzanie stanu surowców do danego zestawu. S. K. ogólnie kontrolował, jak pracują poszczególni pracownicy. Bywały również dni, że gdy nie było obsady sam pracował przy młynie, gdzie odbywało się ucieranie pigmentu. Musiał przygotować karty technologiczne

z których wynikało, co przy produkcji danego rodzaju farby pracownik ma domieszać, dozować. Karty te były przygotowywane raz na rok lub raz na dwa lata. Przygotowanie jednej karty trwało około dziesięciu minut.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika również, iż biuro kierownika i zastępcy kierownika znajdowało się na poddaszu hali, w której były produkowane farby.

Do biura chodziło się przez halę po „pomostach”. Ponieważ farby i rozpuszczalniki parowały, możne je było odczuć na wyższych poziomach, gdzie były biura.

S. K. zajmował się nadzorem inżynieryjno-technicznym, sprawdzał czy jest dobrze rozmieszana farba, czy jest prawidłowo rozrobiony pigment – odbywało się to na hali na dużych „młynach”, gdzie była wysoka temperatura około 60°C, co z kolei zwiększało parowanie rozpuszczalników. Ubezpieczony sprawdzał też kolor farby, dorabiał, „docieniowywał” kolor. Sprawdzał, czy była przygotowana odpowiednia ilość pigmentu do produkcji. Inne składniki były mierzone przez wagi. Przed rozpoczęciem produkcji otrzymywał z działu zaopatrzenia informację, jaką farbę mają w danym miesiącu produkować i w jakiej ilości. Do jego obowiązku należało odpowiednie ustawienie cyklu produkcyjnego. W tym celu sporządzał plan, co zajmowało około 15 minut raz na miesiąc.

Ubezpieczony nadzorował zadania dobowe w ten sposób, że chodził do mistrza, który miał swoje biuro pod jego biurem na hali i sprawdzał czy pracownicy wykonali to, co mieli zrobić w danym dniu. Nadto, ubezpieczony chodził na małą oddzielną halę produkcyjną, gdzie przygotowywano produkty takie jak spoiwa do produkcji farb. Kontrolował, czy składniki były prawidłowo dozowane. Gdy zdarzały się awarie S. K. sam polecał sprowadzić mechaników bądź też niekiedy robił to mistrz bez polecenia. Jeśli chodzi o prowadzenie i opracowywanie dokumentacji,

to miał do dyspozycji dwie pracownice, które się tym zajmowały. Ubezpieczony kontrolował natomiast dokumentację prowadzoną przez mistrza. Gospodarkę surowcami prowadziła jedna z referentek S. K.. Większość czasu ubezpieczony spędzał na hali. Gdy dany pracownik (np. A. J. (1)) chciał się z nim skonsultować, przeważnie właśnie tam mógł go znaleźć. Ponadto, ubezpieczony sprawdzał, czy pracownik podstawił do ładowania wózki akumulatorowe. Ponieważ w Zakładach (...) były także wózki widłowe spalinowe, S. K. musiał dbać o to, aby zabezpieczyć paliwo. Sprawdzanie wózków zajmowało około pół godziny. Wózki były zamykane

w osobnym pomieszczeniu, w którym kontrola odbywała się co drugi dzień. Jeśli chodzi z kolei o utylizację i zagospodarowanie odpadów produkcyjnych, to S. K. w tym celu schodził na plac przed halą i sprawdzał czy pracownicy odpowiednio je sprasowali. Odpady te były albo sprzedawane na makulaturę, albo wywożone jako odpad. Wykonanie tych czynności zajmowało około pół godziny,

co drugi dzień.

Praca w Zakładach (...) była na trzy zmiany. Druga zmiana zaczynała się od godziny 14.00 i trwała do 22.00. S. K. pracował do godziny 15.00, jednak był również widywany w pracy po godzinie 15.00.

W magazynie zajmowano się przyjmowaniem, składowaniem i wydawaniem surowców na produkcję. Pracownicy magazynu musieli konsultować się ze sobą, ponieważ istotna była kolejność wydawania. A. J. (1), który pracował

w Zakładach (...) od 1980 do 2001 roku, jako magazynier surowców, konsultował się przeważnie z ubezpieczonym. Jeden mistrz przypadał na wszystkie cztery hale. Do jego obowiązków należało m.in. udanie się do magazynu, wypisanie wszystkich surowców i zabezpieczenie surowców, wyznaczenie co dany pracownik ma w danym dniu wykonać. Mistrz zmiany więcej natomiast pracował fizycznie. W warzelni było trzech pracowników, nie było mistrza ani brygadzistów.

Na halach gdzie odbywała się produkcja oraz gdzie rozlewano farbę czuć było opary farby. Znajdowały się tam środki łatwopalne, które z powietrzem tworzyły mieszanki wybuchowe, dlatego praca była niebezpieczna. Było sześć stanowisk, na których była nalewana farba do opakowań. Farbę tą z tych stanowisk odbierał S. G., który pracował jako wozak. Dodatkowo odbierał ją jeszcze

z dwóch stanowisk na mieszalni.

Sąd I Instancji ustalił nadto, iż w wystawionym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 19 stycznia 2012 roku następca prawny byłego pracodawcy ubezpieczonego (...) S.A. Zakłady (...) w S. podał m.in., że S. K. pracował

a. od 12 lipca 1982 roku do 31 maja 1985 roku na stanowisku mistrz produkcji na Oddziale Produkcji Farb,

b. od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku zastępca kierownika Oddziału Produkcji Farb,

c. od 1 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1993 roku na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb,

d. od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Spoiw,

w warunkach z narażeniem na pary rozpuszczalników wymienionych w wykazie

A dział XIV pkt 24, tj. przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione, tj. produkcja wyrobów lakierowych oraz półproduktów i środków do ich wytwarzania w wykazie A dział IV pkt. 16 i produkcja żywic w wykazie A dział IV pkt. 17 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, wymienione w wykazie A, dziale IV pkt 16 i 17, dziale XIV pkt 24, załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku. Dodatkowo pracodawca poinformował, że praca na powyższych stanowiskach pracy była pracą w miejscu położonym przy instalacjach produkcyjnych stanowiących szczególne zagrożenie chemiczne, tj. w środowisku szkodliwym dla zdrowia.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika nadto, że ubezpieczony w okresie

od dnia 1 stycznia 1997 roku do dnia 30 listopada 2003 roku był zatrudniony

w (...) S.C. A. B. & R. S. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika galwanizerni zakres czynności S. K. na tym stanowisku obejmował:

1. kierowanie pracą w galwanizerni, w tym podległym personelem,

2. prowadzenie badań laboratoryjnych, analitycznych składu kąpieli galwanicznych,

w tym kąpieli do cynkowania, roztworu kwasu solnego, siarkowego oraz ścieków,

3. obsługę oczyszczania ścieków, prowadzenie ewidencji gospodarki odpadami,

4. obsługę i remont urządzeń galwanicznych, w tym suwnicy i prostowników,

5. kontrolę międzyoperacyjną prawidłowego odtłuszczenia i wytrawienia cynkowanych elementów, kontrolę jakości usług,

6. dozór inżynieryjno-techniczny przy sporządzaniu kąpieli do pasywacji, kąpieli

do cynkowania oraz do wytrawiania i odtłuszczania,

7. dbanie o prawidłową jakość usług poprzez dolewanie odpowiedniej ilości środków wybłyszczających do kąpieli cynkowej oraz środków do pasywacji,

8. zamawianie środków chemicznych potrzebnych do cynkowania,

9. obsługę klientów.

W spółce (...) zajmowano się pokrywaniem galwanicznym - cynkiem różnych produktów metalowych na zlecenie różnych firm. Było to pokrywanie galwaniczne elektrostatyczne. Proces technologiczny zaczynał się od zawieszenia elementów na wieszakach. Elementy te co 15-20 minut były zabierane. Obróbka wstępna obejmowała odtłuszczanie. Kąpiele odtłuszczające były różne, w postaci wodorotlenku sodu i węglanu sodu w temperaturze 50°C. Następnie było parowanie, płukanie oraz trawienie w kwasie solnym 25%, również w temperaturze 50°C, które trwało około 30 minut, a po trawieniu płukanie jak po każdej operacji i tzw. pasywacja, czyli pokrywanie warstewką chromianu. Chromianowanie następowało po cynkowaniu. Była to kąpiel cynkowa o zawartości chloru cynku, potasu i kwasu borowego. Były trzy stanowiska do cynkowania i tylko jedna wanna. Przed włożeniem do kąpieli cynkowej, elementy były wkładane do rozcieńczonej kąpieli kwasu solnego. Wanny do trawienia miały po pięć tysięcy litrów pojemności, do odtłuszczania 2,5 tysiąca litrów pojemności, a do kąpieli cynkowych po dziesięć tysięcy litrów pojemności. To wszystko znajdowało się w jednej hali, w sumie około 21 wanien. Linie produkcyjne były automatyczne. Jeden proces cynkowania trwał około 40 minut, natomiast cały proces galwanizacji około 2-3 godzin. Po zakończeniu jednej partii, była poddawana procesowi galwanizacji kolejna. Ponieważ kąpiele odtłuszczające były podgrzewane do około 50°C, następowało wydzielanie się chlorowodoru.

W pomieszczeniach w których pracowali pracownicy, w tym ubezpieczony, unosiły się opary substancji chemicznych. Była zainstalowana wentylacja, lecz funkcjonowała ona słabo i nie wyciągała wszystkich oparów.

W spółce (...) nie było mistrza, ani brygadzisty. S. K. przekazywał pracownikom harmonogram pracy na zmiany, niejednokrotnie przychodził do laboratorium, na linię produkcyjną i zlecał pracę. Obsługiwał też klientów odbierając i wydając detale. Przyjmowanie detali od klientów następowało także na hali, na której odbywał się proces galwanizacji. Ubezpieczony musiał doglądać, jakie detale zeszły już z linii produkcyjnych. Wykonywaniem analizy chemicznej i korektą kąpieli galwanicznej zajmował się Z. L., który był zatrudniony w spółce (...) w latach 1997-2000. Sprawdzaniem i robieniem analiz chemicznych kąpieli galwanicznych zajmował się także S. K.. Analizy te były robione około dwóch razy w tygodniu. Ubezpieczony sprawdzał, czy detale są dobrze odtłuszczone, czy zostały prawidłowo wytrawione, czy nie pozostała na nich rdza, smary, oleje, jak również jakość wyrobów już wykonanych, sprawdzał grubość cynku pokrywającego dane elementy, kontrolował proces produkcyjny, nadzorował pracowników. Jedynie ubezpieczony nadzorował pracowników

i kontrolował procesy technologiczne. Nie było do tego wyznaczonych innych pracowników. Do pracy przychodził codziennie rano i niejednokrotnie zostawał

po godzinach.

Biuro S. K. znajdowało się na zewnątrz w baraku, z tym że baraku tego nie było od samego początku jego zatrudnienia w spółce. Został postawiony około 2000 roku. Ubezpieczony wykonywał analizy chemiczne oraz czynności związane z dokumentacją w małym magazynku chemii, który miał okna wychodzące na halę. Sporadycznie korzystał z biura właściciela zakładu. Przez większość czasu przebywał na hali galwanizerni. Praca trwała co najmniej osiem godzin dziennie. Naliczaniem oraz wypłatą premii i pensji zajmowało się biuro rachunkowe. S. K. raz w miesiącu po godzinach zawoził tam dokumenty. Sam zajmował się natomiast fakturowaniem. Rozliczanie faktur wykonywał w pomieszczeniu na hali raz w miesiącu. Poza tym S. K. zajmował się ściekami (trzeba było sprawdzić Ph i zneutralizować je mleczkiem) oraz brał udział w naprawianiu suwnicy. Czynności te również wykonywane były na hali. Co około trzy miesiące następowała wymiana kąpieli i ubezpieczony musiał ten proces kontrolować, aby pracownicy nalewali odpowiednie stężenia danych substancji chemicznych. Ponieważ dość często zdarzały się awarie, S. K. zostawał dłużej w pracy, aby je usunąć.

W wystawionym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach

z 7 listopada 2011 roku były pracodawca S. K. podał m.in., że od

1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach,

w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 stanowiącym załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, wymienione w wykazie A poz. 76 załącznika nr (...) do Zarządzenia nr (...)Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr (...)z dnia 7 lipca 1987 roku.

W dniu 19 kwietnia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział

w S. wydał decyzję o odmowie przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do okresów pracy w szczególnych warunkach okresy od 1 grudnia 1979 roku do 31 lipca 1980 roku oraz od 12 lipca 1982 roku do 31 maja 1985 roku, w łącznym wymiarze 3 lat 6 miesięcy oraz 20 dni. Nie uznał natomiast za pracę w warunkach szczególnych następujących okresów zatrudnienia S. K.:

- w Zakładach (...) S.A. od 27 września 1976 roku do 30 listopada 1979 roku na stanowisku „Asystent dyspozytora”;

- w (...) S.A. od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku „Z-ca Kierownika Oddziału, od 1 czerwca n1986 roku do 30 czerwca 1993 roku na stanowisku (...) Oddziału Produkcji oraz od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku (...) Oddziału;

- w spółce (...) od 1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku (...).

Sąd Okręgowy dokonał powyższych ustaleń w oparciu o dokumenty, w tym akta osobowe ubezpieczonego, oraz zeznania świadków S. G., A. J. (1), Z. L. i A. P. oraz ubezpieczonego i na tej podstawie uznał, że odwołanie nie zasługiwało

na uwzględnienie. Sąd meriti wskazał na treść przepisów art. 184 ust. 1, ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2013 roku, poz. 1140, ze zm.) - zwaną dalej ustawą emerytalną - oraz § 1 ust. 1, § 3, § 2 ust. 1 i 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.) - zwanego dalej „rozporządzeniem z 7 lutego 1983 roku”. Sąd Okręgowy nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy

w warunkach szczególnych okresów pracy w Zakładach (...):

- od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Farb,

od 1 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1993 roku na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb

- oraz od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Spoiw Lakierowych.

Sąd meriti uwzględnił natomiast do stażu okresy pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) S.C. A. B. & R. S. od 1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku kierownika galwanizerni oraz w Zakładach (...) S.A. od 27 września 1976 roku do 30 listopada 1979 roku na stanowisku asystenta dyspozytora. Odnosząc się do kwestii zatrudnienia w Zakładach (...) S.A. od 27 września 1976 roku do 30 listopada 1979 roku na stanowisku asystenta dyspozytora Sąd meriti wskazał, że w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, w wykazie A w dziale XIV, zatytułowanym „Prace różne” pod pozycją 24 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. W tym samym wykazie w dziale IV określającym prace w szczególnych warunkach „W chemii” pod pozycją 8 wskazano „Produkcje nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne”, a pod pozycją 14 „Produkcję organicznych i nieorganicznych związków fosforu”. W załączniku nr 1 w wykazie A do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego w dziale IV „W chemii” pod poz. 3 doprecyzowano, że do prac przy produkcji kwasów nieorganicznych, bezwodników kwasów i ich związków należą prace na stanowiskach:

1.  aparatowego,

2.  piecowego w przemyśle chemicznym,

3.  zestawiacza mieszanek i roztworów,

4.  laboranta ds. platyny,

5.  operatora pomp i sprężarek,

6.  operatora urządzeń oddzielających,

7.  operatora urządzeń rozdrabniających,

8.  sortujących i granulujących,

9.  operatora urządzeń dozujących,

10.  formujących i pakujących,

11.  operatora urządzeń chłodniczych,

12.  operatora taśmociągów i urządzeń pomocniczych,

13.  maszynisty kotła,

14.  maszynisty urządzeń przeładunkowych i układających,

15.  maszynisty ładowarki, maszynisty koparki, maszynisty stacji pomp i filtrów

(w produkcji),

16.  robotnika transportowego,

17.  robotnika pomocniczego,

18.  suwnicowego,

19.  stokażowego,

20.  sprzątacza produkcyjnego,

Pod pozycją 8 działu IV „W chemii” powyższego zarządzenia doprecyzowano, że do prac przy produkcji nawozów sztucznych oraz innych wyrobów chemicznych otrzymywanych na tej samej bazie co nawozy sztuczne należą prace na stanowiskach:

1.  aparatowego,

2.  piecowego w przemyśle chemicznym,

3.  zestawiacza mieszanek i roztworów,

4.  operatora urządzeń oddzielających,

5.  operatora urządzeń odpylających,

6.  operatora pomp i sprężarek,

7.  operatora urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących,

8.  operatora urządzeń dozujących,

9.  formujących i pakujących, maszynisty urządzeń,

10.  przeładunkowych i układających,

11.  maszynisty stacji pomp i filtrów (w produkcji),

12.  maszynisty ładowarki,

13.  pakowacza,

14.  przenośnikowego,

15.  suwnicowego,

16.  stokażowego,

17.  wagowego,

18.  robotnika transportowego,

19.  robotnika pomocniczego

20.  oraz sprzątacza produkcyjnego.

Stanowisko asystenta dyspozytora nie zostało wymienione w wykazie

A stanowiącym załącznik do ww. zarządzenia, lecz ze zgromadzonego materiału dowodowego, przede wszystkim zeznań ubezpieczonego wynika, że obowiązki jakie wykonywał w Zakładach (...) na stanowisku asystenta dyspozytora dotyczył produkcji nawozów sztucznych oraz produkcję kwasu fosforowego, a zatem branży z poz. 8 i poz. 14 działu XIV w wykazie A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. Praca jego polegała na kontroli parametrów i odchyleń na poszczególnych instalacjach produkcyjnych, kontroli wszystkich procesów produkcji, w tym procesu filtracji i suszenia, informowaniu dyspozytora o zauważonych nieprawidłowościach, awariach i usterkach technicznych występujących podczas procesów produkcyjnych, obchodzie całej instalacji, wszystkich rurociągów, taśmociągów, przenośników, odnotowywaniu wszystkich usterek technicznych, sprawdzaniu wysokości temperatur na wlocie do suszarni i wylocie. Były to prace określone w wykazie A dział XIV pod poz. 24 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, czyli prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w powyższym wykazie. W materiale dowodowym brak jest dowodów, z których wynikałoby że S. K. ww. okresie pracy wykonywał także inne prace bezpośrednio lub polegające na dozorze lub kontroli prac, jakości produkcji i usług niewymienionych w wykazie A do rozporządzenia jako podstawowe, należało zatem przyjąć że jego praca była pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy zaliczył także do pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych okres pracy S. K. w (...) S.C. A. B. & R. S. od 1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku kierownika galwanizerni. Sąd Okręgowy wskazał, iż w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w wykazie A w dziale III określającym prace w szczególnych warunkach „W hutnictwie i przemyśle metalowym” pod poz. 76 wskazano „Prace w hartowniach i wytrawialniach, prace ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem miedzią, chromem, kadmem i niklem”. W załączniku nr(...)w wykazie A do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego w dziale III „W hutnictwie i przemyśle metalowym” pod poz. 76 doprecyzowano, że do prac w hartowniach i wytrawialniach, prac ocynkowaczy, ocynowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem należą pace na stanowiskach: galwanizera, hartownika, wytrawiacza, wyżarzacza, ustawiacza urządzeń, konserwatora kąpieli galwanicznych, aparatowego, robotnika transportowego, ślusarza remontowego, nastawniczego maszyn i urządzeń, polerowacza, oczyszczacza chemicznego, anodowacza, ustawiacza- konserwatora kąpieli galwanicznych, ocynkowacza, ocynowacza, kadmowacza, oksydowacza oraz operatora urządzeń wytrawialni. Ponadto, zważywszy na charakter stanowiska, na którym był zatrudniony S. K., należy wskazać tutaj również na prace wymienione w przytoczonym już wcześniej wykazie A dział XIV pod poz. 24 stanowiącego załącznik nr (...) do ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Sąd miał na uwadze nie tyle treść spisanego zakresu jego czynności na stanowisku kierownika galwanizerni, ile faktycznie wykonywane prace. W ocenie Sądu, ów zakres czynności w powiązaniu z pozostałym materiałem dowodowym, przede wszystkim w postaci zeznań świadków Z. L. i A. P. oraz przesłuchania ubezpieczonego, z którego wynika faktycznie realizowany przez S. K. zakres prac i warunki pracy, nie pozostawia wątpliwości że praca wykonywana przez niego na stanowisku kierownika galwanizerni była pracą w warunkach szczególnych wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy

w rozumieniu powyższych przepisów. W spółce zajmowano się bowiem pokrywaniem galwanicznym – cynkiem różnych produktów metalowych (pokrywanie galwaniczne elektrostatyczne), a proces technologiczny obejmował następujące etapy: odtłuszczanie, trawienie, cynkowanie oraz pasywację, czyli pokrywanie elementów cienką warstwą chromianu. Były to zatem prace w branżach określonych pod poz. 76 działu III w wykazie A stanowiącym załącznik nr (...)do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Praca ubezpieczonego polegała przede wszystkim na nadzorowaniu pracowników, kontroli procesu technologicznego, kontroli międzyoperacyjnej prawidłowego odtłuszczania i wytrawiania cynkowanych elementów, dozorze inżynieryjno-technicznym przy sporządzaniu kąpieli do pasywacji, kąpieli do cynkowania oraz do wytrawiania i odtłuszczania, sprawdzaniem jakości wyrobów już wykonanych. Zajmował się również przyjmowaniem detali od klientów, neutralizacją ścieków, uczestniczeniem w naprawach suwnicy. Te ostatniej czynności były jednakże wykonywane także na hali produkcyjnej, gdzie odbywał się cały proces galwanizacji, a ponadto – jak wynika z okoliczności sprawy – w mniejszym zakresie, aniżeli wymienione wcześniej. Jeśli chodzi natomiast o fakturowanie, to zdaniem Sądu czynność ta wykraczała poza powyższe czynności kontrolne i dozoru, niemniej jednak zważywszy na fakt, że S. K. wykonywał ją jedynie raz w miesiącu, nie może ona stanowić okoliczności wystarczającej do przyjęcia braku podstaw do zakwalifikowania „spornego” okresu pracy ubezpieczonego w spółce (...), jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Analizy chemiczne kąpieli galwanicznych były z kolei wykonywane w znajdującym się wewnątrz hali produkcyjnej magazynku chemii, jedynie dwa razy w tygodniu, przy czym w latach 1997-2000 również przez Z. L.. Fakt ten nie mógł zatem także w świetle całokształtu powyższych okoliczności przesądzać o braku podstaw do dokonania powyższej kwalifikacji okresu pracy S. K. w spółce (...) od 1 stycznia 1997 roku do 31 grudnia 1998 roku.

Odnośnie zaś czynności oraz warunków pracy w Zakładach (...) od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Farb, kierownika Oddziału Produkcji Farb i zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Spoiw Lakierowych Sąd Okręgowy podniósł,

że z punktu widzenia wymogów, jakim w świetle przedstawionych powyżej przepisów powinna odpowiadać praca w warunkach szczególnych, wskazać należy że w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w wykazie A w dziale IV

„W chemii” wskazano

1.  pod poz. 12 „Produkcję pigmentów, mielenie pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb”,

2.  pod poz. 16 „Produkcję wyrobów lakierowych, farb suchych

i graficznych oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania”,

3.  pod poz. 17 „Produkcję i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcję surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcję wosków i woskoli”.

W załączniku nr (...)w wykazie A do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego w dziale IV „W chemii” pod poz. 12 doprecyzowano, że do prac w warunkach szczególnych przy produkcji pigmentów, mieleniu pigmentów, półproduktów i surowców mineralnych do produkcji barwników, pigmentów i farb, należą prace na stanowiskach: aparatowego, piecowego

w przemyśle chemicznym, zestawiacza mieszanek i roztworów, operatora pomp

i sprężarek, operatora urządzeń oddzielających, operatora urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących, operatora urządzeń dozujących, formujących

i pakujących, operatora taśmociągów i urządzeń pomocniczych, maszynisty urządzeń przeładunkowych i układających, walcownika, stokażowego, suwnicowego, robotnika transportowego, sprzątacza produkcyjnego, pod poz. 16 do prac w warunkach szczególnych przy produkcji wyrobów lakierowych, farb suchych i graficznych oraz surowców, półproduktów i środków pomocniczych do ich wytwarzania zaliczono prace na stanowiskach: aparatowego, piecowego w przemyśle chemicznym, zestawiacza mieszanek i roztworów, operatora urządzeń chłodniczych, operatora pomp i sprężarek, operatora urządzeń oddzielających, operatora urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących, operatora urządzeń dozujących, formujących i pakujących, operatora urządzeń powlekających, operatora maszyn i urządzeń, maszynistę urządzeń przeładunkowych i układających, stokażowego, pakowacza, robotnika transportowego, robotnika pomocniczego, sprzątacza produkcyjnego, pod poz. 17 do prac w warunkach szczególnych przy produkcji przetwórstwie żywic i tworzyw sztucznych oraz przy produkcji surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcji wosków i woskoli, pracę na stanowiskach aparatowego, laboranta (przy pracy z izocyjanianami), piecowego w przemyśle chemicznym, zestawiacza mieszanek i roztworów, operatora pomp i sprężarek, operatora urządzeń oddzielających, operatora pras (w przemyśle), operatora urządzeń powlekających, operatora formowania warstwowego, operatora nawijarki, operatora urządzeń mechanicznej obróbki włókien, operatora urządzeń zgrzewających, operatora mechanicznej obróbki gumy i tworzyw sztucznych, operatora dźwigu stałego, operatora urządzeń chłodniczych, operatora maszyn i urządzeń, operatora automatów, operatora urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących, operatora urządzeń dozujących , formujących i pakujących, maszynistę urządzeń przeładunkowych i układających, maszynistę maszyn fleksograficznych, montera osprzętu urządzeń formujących, nastawiacza maszyn i urządzeń, stokażowego, wytłaczakowego (w przemyśle), wtryskarkowego (w przemyśle), walcownika, wykańczalnika, kalandrowego, krajacza, konfekcjonera (składacza) wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (w przemyśle), modelarza tworzyw i żywic, formierza tworzyw i żywic, tokarza tworzyw, szlifierza tworzyw, frezera tworzyw, gięciarka blach i profili (w przetwórstwie tworzyw sztucznych), suwnicowego, pakowacza, robotnika transportowego, robotnika pomocniczego oraz sprzątacza produkcyjnego, a pod poz. 28 do prac w warunkach szczególnych przy produkcji barwników, półproduktów oraz produkcji środków pomocniczych stosowanych w farbiarstwie, włókiennictwie i przemyśle skórzanym zaliczono prace na stanowiskach: aparatowego, zestawiacza mieszanek i roztworów, piecowego w przemyśle chemicznym, operatora pomp i sprężarek, operatora urządzeń chłodniczych, operatora urządzeń oddzielających, operatora urządzeń dozujących, formujących i pakujących, operatora urządzeń rozdrabniających, sortujących i granulujących, stokażowego, walcownika, pakowacza, robotnika transportowego, robotnika pomocniczego oraz sprzątacza produkcyjnego. Podobnie jak w przypadku zatrudnienia S. K. w Zakładach (...) S.A. oraz w spółce (...), zważywszy na charakter zajmowanych przez niego w Zakładach (...), wskazać należy na prace wymienione w przytoczonym wykazie A dziale XIV pod poz. 24 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a przede wszystkim zeznań świadków S. G. i A. J. (2) oraz przesłuchania ubezpieczonego wynika, że w Zakładach (...) nie były produkowane farby suche, ani graficzne, jak również półprodukty i środki pomocnicze do ich stosowania Były produkowane farby epoksydowe, chlorokauczukowe, poliwinylowe, olejowe, alginowe, a także półprodukty do produkcji tychże farb, które nie zostały wymienione w powyższym wykazie. Stąd brak jest podstaw do przyjęcia, aby praca przy produkcji tych farb, polegająca przede wszystkim na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji oraz dozorze inżynieryjno-technicznym, obejmująca m.in. proces filtracji, dorabiania i rozlewania farb, była pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu powyższych przepisów.

Z całego cyklu produkcji tychże farb do pracy w warunkach szczególnych zaliczyć można w zasadzie jedynie sprawowany przez S. K. dozór

i kontrolę, jak również wykonywaną przez niego czasami (w przypadku braku innych pracowników) pracę przy produkcji pigmentu, która wymieniona została w ww. wykazie A dział IV pod poz. 12. Podkreślenia przy tym wymaga, że środkowa hala w Zakładach (...), na której odbywało się mielenie pigmentu, była oddzielona od dwóch pozostałych hal na których odbywała się produkcja, a także filtracja i rozlewanie farb. Stąd też – jak można zasadnie sądzić – warunki panujące przy produkcji pigmentu nie przedostawały się na pozostałe stanowiska pracy przy produkcji farb. Ponadto, do pracy w warunkach szczególnych należałoby zaliczyć pracę S. K. polegającą na kontroli i dozorze przy przetwórstwie żywic w oddalonej o około 30-50 metrów od pozostałych hal warzelni, wymienioną w wykazie A dział IV pod poz. 17, a także przy produkcji wyrobów lakierowych w oddalonej o około 300-400 metrów od terenu Zakładu osobnej hali, przy czym – co wyraźnie Sąd Okręgowy zaznaczył – produkcja ta nie odbywała się codziennie, lecz co 3-4 dni. W tych dniach, w których produkowano wyroby lakierowe, S. K. pełnił jednakże swoje obowiązki polegające przede wszystkim na dozorze i kontroli również na halach, gdzie odbywała się produkcja wyżej wymienionych farb, niewymieniona w wykazach prac w szczególnych warunkach do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Dla oceny zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego oraz subsumcji poczynionych na tej podstawie ustaleń faktycznych w kontekście przesłanek do zakwalifikowania wyżej wskazanego okresu pracy S. K. w Zakładach (...) do pracy w warunkach szczególnych nie miała przy tym istotnego znaczenia treść sporządzonych w formie pisemnej zakresów jego obowiązków na kolejnych stanowiskach jakie zajmował w tychże Zakładach. Podobnie, jak w przypadku omówionych wcześniej prac wykonywanych przez niego w Zakładach (...) oraz w spółce (...), Sąd kierował się tutaj przede wszystkim wynikającym z zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego, zakresem prac faktycznie przez niego realizowanym. Z dowodów ze źródeł osobowych wynika zaś, że prace faktycznie realizowane przez S. K. na stanowiskach kierownika i zastępcy kierownika praktycznie się pokrywały. W praktyce zakres jego obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień jako zastępcy kierownika Wydziału farb i Półproduktów był niewiele mniejszy od zakresu obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb i Półproduktów, np. nie odpowiadał za zdawanie wyrobów gotowych do magazynu. Brak jest także podstaw do przyjęcia, aby uległ istotnym zmianom w stosunku do poprzedniego zakres jego obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności w okresie pracy od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Spoiw.

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w I instancji podzielił stanowisko, że czynności administracyjno-biurowe ściśle związane ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, o jakim mowa w wykazie A dział XIV poz. 24 stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, należy także traktować jako prace wchodzące w zakres prac w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.09.2009 r., II UK 31/09, lex nr 559949). Zdaniem Sądu meriti kwestia ta nie miała jednak w sprawie istotnego znaczenia, bowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że prowadzeniem i opracowywaniem dokumentacji zajmował się nie ubezpieczony, lecz pozostające do jego dyspozycji dwie pracownice. S. K. w zasadzie kontrolował jedynie dokumentację prowadzoną przez mistrza, przy czym czas przez niego na to przeznaczony należałoby zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych jedynie w takim zakresie, w jakim wiązał się on ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego nad pracami wymienionymi w wykazie A do ww. rozporządzenia i jednocześnie wykonywanymi w Zakładach (...) jako podstawowe. Zdaniem Sądu I instancji, brak było również podstaw do zaliczenia do prac w warunkach szczególnych, czynności S. K. polegających na sprawdzaniu stanu wózków widłowych, co zajmowało około pół godziny co dwa dni, zabezpieczenie paliwa do tychże wózków, a także sprawdzanie przed halą produkcyjną, czy pracownicy odpowiednio sprasowali odpady, co także zajmowało mu około pół godziny co dwa dni.

Choć część prac w Zakładach (...) była niewątpliwie pracą w warunkach szczególnych, to jednak w świetle całokształtu powyżej przedstawionych okoliczności sprawy, w ocenie Sądu Okręgowego, brak jest podstaw do stwierdzenia, aby praca w tych warunkach odbywała się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Mając na uwadze wskazane okoliczności, w ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie spełnił wszystkich warunków do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył ubezpieczony, zarzucając mu błąd

w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na treść tego orzeczenia, polegający na:

- mylnym przyjęciu, że wyroby produkowane w Zakładach (...) w S. tj. farby epoksydowe, chlorokauczukowe, poliwinylowe, olejowe i aikido nie mieszczą się w katalogu wyrobów, o których mowa w wykazie A dział IV poz. 16 stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r.,

a w konsekwencji przyjęcie, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

- na mylnym przyjęciu, że czynności ubezpieczonego sprowadzające się

do kontroli stanu wózków widłowych oraz działań pracowników zajmujących się odpadami, nie należały do kontroli między operacyjnej, kontroli jakości produktu

i dozoru inżynieryjno - technicznego.

Skarżący podniósł w uzasadnieniu apelacji, że Sąd Okręgowy co prawda prawidłowo ustalił, jakiego rodzaju farby były produkowane w Zakładach (...) w S., ale błędnie ich nie zakwalifikował do wyrobów lakierowych. Podkreślił, że pod poz. 16 działu IV Wykazu A kryje się oprócz produkcji farb suchych i graficznych również produkcja wyrobów lakierowych. Następnie apelujący przytoczył za encyklopedią PWN definicję wyrobów lakierowych. Dalej wskazał na co, w zależności od substancji błonotwórczej wyroby lakierowe dzielą się. Zdaniem apelującego mając na uwadze, że w Zakładach (...) w S., w których ubezpieczony zajmował się kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości i dozorem inżynieryjno -technicznym, produkowane były wyroby lakierowe, w postaci farb epoksydowych, chlorokauczukowych, olejnych, poliwinylowych i alkidowych, stwierdził,

że ubezpieczony czuwając nad procesem produkcji wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Bywał bowiem na każdej z hal i najwięcej swojego czasu poświęcał czuwając nad produkcją ww. farb, nierzadko wykonując prace fizyczne związane

z tą produkcją. W ocenie apelującego błąd Sądu Okręgowego polegał na mylnym przyjęciu wbrew powszechnej wiedzy, że farby produkowane w tych Zakładach (...) nie są wyrobami lakierowymi.

Dalej apelujący zarzucił, że Sąd Okręgowy również błędnie ustalił, że do pracy w warunkach szczególnych nie można ubezpieczonemu zaliczyć czynności nadzorczych nad pracownikami zajmującymi się sprzątaniem odpadów

i sprawdzaniem stanu wózków widłowych. Według apelującego nadzór dotyczył pracowników, których stanowiska zostały wymienione w zał. nr (...) wykazu A do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr(...) z dnia 7 lipca 1987r.

w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Zatem praca S. K. polegająca na kontroli i nadzorze nad prawidłowością wykonywania obowiązków przez maszynistę urządzeń przeładunkowych i układających oraz robotnika transportowego ( w tym sprawdzanie stanu maszyn i urządzeń wykorzystywanych przez tych pracowników przy produkcji), a także nad zestawiaczem mieszanek i roztworów jako czynności wykonywane w ramach kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i dozoru inżynieryjno - technicznego winny być zakwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach.

Wskazując na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku

i przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Z ostrożności procesowej wniósł również o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego

z zakresu chemii celem ustalenia definicji wyrobów lakierowych i katalogu tych wyrobów.

Organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości. Wskazał, że Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne oraz dokonał prawidłowej oceny prawnej, które to organ rentowy w pełni podziela, a nadto właściwie zastosował przepisy prawa materialnego i procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok wyjaśnił wszystkie okoliczności istotne dla meritum sprawy, przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych

w oparciu o wszechstronną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego,

w granicach zasady swobodnej oceny dowodów, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. , w tym co do spornych okresów zatrudnienia w (...) S.A. Zakłady (...)

w S.:

- od 1 czerwca 1985 roku do 31 maja 1986 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Farb,

- od 1 czerwca 1986 roku do 30 czerwca 1993 roku na stanowisku kierownika Oddziału Produkcji Farb

- oraz od 1 lipca 1993 roku do 31 października 1993 roku na stanowisku zastępcy kierownika Oddziału Produkcji Spoiw Lakierowych (vide świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 11.10.2011, k. 11 a.e., z dnia 02.01.2012r., k. 51 a.e., z dnia 19.01.2012r., k. 53 a.e., zakres obowiązków zastępcy kierownika , k. 62-63 a.e. i zakres obowiązków kierownika - Wydziału Farb

i Półproduktów, k. 64-69) i wydał trafne, odpowiadające prawu, rozstrzygnięcie,

z zastosowaniem dla niego właściwej podstawy prawnej, co w konsekwencji skutkowało odmową przyznania ubezpieczonemu prawa do świadczenia emerytalnego z powodu braku osiągnięcia wymaganego według stanu na dzień 01.01.1999r.

co najmniej 15 letniego stażu pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Apelacyjny nie podzielił przy tym zarzutów apelacyjnych w zakresie przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji błędnych ustaleń faktycznych, które to zarzuty opierały się na fragmentarycznej, a przez to wadliwej wykładni apelującego zastosowanych w sprawie przepisów prawnych art. 32 ust. 1 i ust. 4 ustawy emerytalnej w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Nadto, wbrew apelacji prawidłowo ustalono, iż produkowane w zakładzie pracy ubezpieczonego farby epoksydowe, chlorokauczukowe, poliwinylowe, olejowe, alginowe, a także półprodukty do produkcji tychże farb, nie zostały wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r.

W tym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny zaakceptował poczynione ustalenia faktyczne, przyjmując w całości za podstawę własnego rozstrzygnięcia i nie widząc w związku z tym konieczności ponownego ich przytaczania.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, iż mając na uwadze wyznaczony zarzutami apelacyjnymi kierunek rozpoznania sprawy, nie zachodziła potrzeba odnoszenia się do okresów pracy ubezpieczonego w Zakładach (...) w P.,

tj. od 27.09.1976r. do 30.11.1979r., na stanowisku asystenta dyspozytora oraz w (...) s.c. A. B. & R.S. w M., tj. od 01.01.1997r. do 31.12.1998r., na stanowisku kierownika galwanizerni, które to okresy początkowo nie były uznawane organ rentowy do stażu pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co znalazło odzwierciedlenie w treści zaskarżonej decyzji oraz w stanowisku organu w toku postępowania sądowego w pierwszej instancji, lecz mimo przyjęcia odmiennych ustaleń w tym zakresie przez Sąd Okręgowy, nie były już one przedmiotem zaskarżenia organu rentowego. Skoro więc organ rentowy, po zapoznaniu się

z motywami wyroku nie wniósł apelacji, to należało uznać, że zaakceptował

tak poczynione ustalenia faktyczne, a zatem zbytecznym jest dalsze analizowanie

tych kwestii.

W sprawie prawidłowo zostało przyjęte, że z przywileju przejścia na emeryturę

w obniżonym wieku emerytalnym, przysługującą pracownikom zatrudnionym

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą skorzystać wyłącznie ubezpieczeni, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczyniała się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba ją wykonująca – wolą ustawodawcy - ma prawo do emerytury wcześniejszej niż pozostali ubezpieczeni. Prawo do emerytury w obniżonym wieku stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy emerytalnej,

a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (tak m.in. w wyrokach Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 roku, sygn. I UK 258/06, OSNP z 2008 r., nr 5-6, poz. 81; z 17 września 2007 roku, sygn. III UK 51/07, OSNP z 2008 r., nr 21-22, poz. 328; z 6 grudnia 2007 roku, sygn. III UK 62/07, lex nr 375653; z 6 grudnia 2007 roku, sygn. III UK 66/07, lex nr 483283; czy z 5 maja 2009 roku, sygn. I UK 4/09, lex nr 509022). W związku

z tym, przepisy regulujące prawo do przejścia na emeryturę w wieku obniżonym,

z uwagi na ich szczególny charakter nie podlegają wykładni rozszerzającej.

Należy podkreślić, że za zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej).

W myśl art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wiek emerytalny, o którym mowa

w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Do takich przepisów zalicza się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43, ze zm.) – zwanego rozporządzeniem z 7 lutego 1983r. Co istotne, interpretacja zapisów rozporządzenia z 7 lutego 1983r. dokonywana jest w kontekście obecnie obowiązujące normy ustawowej, zawartej w art. art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej wskazującej, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach można uznać tylko

1.  pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia,

2.  pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznym stopniu uciążliwości,

3.  pracowników zatrudnionych przy pracach wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku emerytalnym niższym niż powszechny, uzyskiwane z tytułu wykonywania pracy

w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane

z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej pracami

w szczególnych warunkach nie są więc prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które

są związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania i zostały wymienione w rozporządzeniu z 1983r. Z takim właśnie zastrzeżeniem należy definiować pracę pracowników wykonujących prace określone w wykazie A do tego rozporządzenia

w dziale XIV „Prace różne” w pkt 24 – prace związane z kontrolą międzoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Niedopuszczalna jest przy tym wykładnia językowa normy zawartej w dziale XIV pkt 24 załącznika do rozporządzenia z 1983 r., sprowadzająca się do oceny, że w każdym przypadku sprawowania nadzoru, kontroli i dozoru nad pracą osób zatrudnionych na stanowiskach ujętych w wykazie A można mówić o pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, uprawniającej do niższego wieku emerytalnego. Tego rodzaju interpretacja automatycznie prowadziłaby do objęcia całej rzeszy kadry kierowniczej zatrudnionej w branżach wymienionych w wykazie A bez względu na faktyczne warunki świadczenia pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego tego rodzaju wnioskowanie zaprzeczałoby istocie regulacji prawnej do świadczenia emerytalnego w niższym wieku i jako takie stanowiło niedopuszczalną interpretację rozszerzającą. Zdaniem Sądu Apelacyjnego konieczna jest interpretacja celowościowa normy zawartej w dziale XIV pkt 24 załącznika do rozporządzenia z 1983 roku. Przy tego rodzaju wykładni istoty nabiera sformułowanie ustawodawcy odwołujące się do prac kontrolerskich i dozoru inżynieryjno-technicznego sprawowanych na oddziałach i wydziałach w pryzmacie specyficznego charakteru tych prac jako wykonywanych w warunkach ciągłego narażenia na działania szkodliwych warunków o jakich mowa w art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W przypadku sprawowania nadzoru, kontroli i dozoru nad pracą osób zatrudnionych na stanowiskach ujętych w przywołanym wykazie A wymaga się bowiem, aby ubiegający się o świadczenie emerytalne, podobnie jak osoby na tych stanowiskach, również był narażony na szkodliwe czynniki. Co do zasady pracownicy koordynujący i kontrolujący pracę są narażeni w równym stopniu na czynniki o znacznej szkodliwości dla zdrowia jak pozostali pracownicy zatrudnieni bezpośrednio przy produkcji czy usługach. W każdym jednak przypadku koniecznym jest ustalenie rzeczywistego zakresu obowiązków oraz warunków w jakich były wykonywane, a zatem czy ubiegający się o świadczenie emerytalne istotnie był narażony bezpośrednio i stale na szkodliwe czynniki. Oczywistym jest przy tym, że sama nazwa stanowiska nie może mieć przesądzającego znaczenia, gdyż w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych, w ujęciu branżowym w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983r.

Pracownik ubiegający się o emeryturę w obniżonym wieku winien wykazać,

że wykonywał pracę zaliczaną do prac o szczególnym charakterze lub w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy, stale i bezpośrednio przy tych pracach przez okres co najmniej 15 lat, z uwzględnieniem zastrzeżenia z art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej.

W niniejszej sprawie, ubezpieczony w analizowanych okresach, wskazanych na wstępie rozważań, zajmował stanowiska kierownicze i wykonywał też obowiązki kontrolno – nadzorcze, w tym poza obszarem szkodliwego bezpośredniego oddziaływania oparów farb, lakierów i rozpuszczalników, pracując w biurze, wydzielonym od hali produkcyjnej, oraz wykonując swoje zadania poza halą. Taka praca nie odpowiada jednak kryterium pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia,

o znacznym stopniu uciążliwości, ewentualnie jako wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ubezpieczony wykonywał bowiem szereg czynności kontrolnych, sprawdzających i biurowych, bez bezpośredniego kontaktu z warunkami szkodliwymi, gdyż nie były one stale wykonywana w zamkniętym pomieszczeniu, tj. hali produkcyjnej, w którym byłby bezpośrednio narażony na opary, pyły, czy inne czynniki szkodliwe związane

z pracami podległych mu pracowników. Obowiązki ubezpieczonego nie sprowadzały się przy tym jedynie do czynności kontrolno – koordynujących, skoro do zakresu tych obowiązków należał szereg czynności administracyjno – kadrowo – zarządzających, przy czym przeważająca część pracy nie była też wykonywana na hali produkcyjnej,

jak na przykład sprawdzanie stanu wózków widłowych, zabezpieczani paliwa do tych wózków, sprawdzanie, czy doszło do odpowiedniego spracowania odpadów przed halą. Ubezpieczony i świadkowie potwierdzili, że ubezpieczony wykonywał czynności typowo biurowe i już na tej podstawie nie można przyjmować, aby jedyną funkcją ubezpieczonego było bezpośrednie pełnienie czynności kontrolno-nadzorczych nad osobami wykonującymi pracę z wykazu A oraz aby był stale narażony na szkodliwe czynniki w rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. Wykonując liczne czynności biurowe w zamkniętym pomieszczeniu nie podlegał bezpośrednio i stale szkodliwym czynnikom, jakim podlegali pozostali pracownicy. Nie sposób zatem twierdzić, że był stale i bezpośrednio narażony na niebezpieczne dla zdrowia i życia opary, pyły, dźwięki oraz inne czynniki szkodliwe związane

z pracami podległych mu pracowników. Podkreślić bowiem należy, że jednym

z koniecznych warunków jest, aby praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie po 6 dni w tygodniu i przeciętnie po 46 godzin tygodniowo, jeżeli taki obowiązywał pracownika wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983r. (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152). Nie wchodzi zatem w rachubę sporadyczne, okresowe, czy doraźne wykonywanie takich prac, czy przebywanie

w środowisku szkodliwym, bez wykonywania takiej pracy, jak spotkania z mistrzem zmiany. Należy dodać, że świadectwa pracy, wymienione na wstępie rozważań, a wystawione przez zakład pracy ubezpieczonego nie zasługiwały na wiarygodność, skoro zostały wystawione wbrew dokumentacji źródłowej, w tym zakresów obowiązków. Wniosku tego nie zmieniają dowody przeprowadzone w toku niniejszego postępowania sądowego, w tym zeznania świadków. Przede wszystkim nie podważone zostały faktycznie wykonywane w tym czasie obowiązki pracownicze, które miały charakter w dużej mierze biurowy, związany z organizacją pracy. Dokument w postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem abstrakcyjnym, w tym sensie, że treści z niego wynikające choćby były wątpliwe w świetle innych dowodów, należy bezwarunkowo przyjmować za prawdziwe. Świadectwo pracy w szczególnych warunkach, podobnie jak i inne dowody, podlega weryfikacji co do zgodności z prawdą w kontekście całokształtu materiału dowodowego, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004/22/392; 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005/11/161; 22 czerwca 2005 r., I UK 351/04, OSNP 2006/5-6/90; 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306; 29 stycznia 2008 r., I UK 192/07, LEX nr 447272). Wiadomym jest przy tym, że dla celów ustalenia pracy w warunkach szczególnych znaczenie ma nie nazewnictwo zajmowanych stanowisk, lecz faktyczne ich zajmowanie. Gdy więc z całokształtu ujawnionych w sprawie faktów wynika, że praca nie była świadczona w warunkach szkodliwych, to stwierdzenie takie zawarte w świadectwie pracy, uznać trzeba za skutecznie podważone. Upływ kilkudziesięciu, blisko trzydziestu i więcej, lat nie daje podstaw do przyjęcia, że świadkowie potrafią dokładnie odtworzyć poszczególne miesiące i lata pracy ubezpieczonego, do tego tak precyzyjnie, aby wskazać jakimi konkretnie pracami w jakim wymiarze czasowym, zajmował się ubezpieczony, a także ile czasu poświęcał konkretnie pracy kontrolnej bezpośrednio przy produkcji. Zakres jego obowiązków, jak wynika z zeznań świadków, był podawany ogólnie, bez przedziałów czasowych czy chronologii. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby ubezpieczony wykonywał prace, które ze względu na ich znaczny stopień uciążliwości lub znaczną szkodliwość dla zdrowia wiązały się z szybszą utratą zdolności do zarobkowania, ewentualnie wymagały wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sporadyczne wykonywanie prac w bezpośrednim kontakcie z takimi czynnikami nie uprawnia do emerytury. Sąd Apelacyjny orzekł zatem na podstawie materiału zebranego w postępowaniu pierwszej instancji, bowiem wyjaśnione zostały wszystkie istotne okoliczności sprawy i nie zachodziły podstawy do przeprowadzania uzupełniającego postępowania dowodowego.

W świetle powyższego Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że Sąd Okręgowy, po zebraniu i prawidłowym rozważeniu materiału dowodowego, dokonał trafnej jej oceny, z uwzględnieniem zasad logiki i doświadczenia życiowego. Bezsprzecznie, organizacyjno – kadrowo - zarządcze działania ubezpieczonego, przy uwzględnieniu faktu, że nadzorował on nie tylko pracowników wykonujących prace

w szczególnych warunkach, uniemożliwiają stwierdzenie, aby mógł on jednocześnie

w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywać prace bezpośrednio przy stanowiskach pracy w warunkach szczególnych. Samo zatem nazewnictwo przyjęte w przedłożonym przez ubezpieczonego świadectwie pracy w warunkach szczególnych, choć zgodne z wykazem stanowisk z wykazu A do rozporządzenia z 1983 r., jako sprzeczne z pozostałymi ustaleniami wynikającymi z istniejących w sprawie dowodów, nie może prowadzić do ustalenia zgodnego z żądaniem ubezpieczonego. Byłoby to wszak ustalenie oparte na dowolnej, a nie swobodnej ocenie dowodów

i niezgodne z obowiązującymi w tej mierze podstawami prawnymi, co do istoty pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony nie zdołał podważyć poczynionych ustaleń, poprzestając na powołaniu się na znane sądowi pierwszej instancji dowody, będące przedmiotem analizy w postępowaniu apelacyjnym. Drugorzędną pozostawała kwestia definicji farby suchej, czy graficznej, tak zaakcentowanych w apelacji. Zeznania świadków okazały się cennym i wiarygodnym źródłem wiedzy, choć nie były one wystarczające dla przyznania świadczenia emerytalnego, gdyż w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia emerytalnego wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych – potwierdzających czy choćby uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy. Przy ustalaniu zatrudnienia winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia,

a dopiero, gdy występują braki w dokumentacji pracowniczej, dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami świadków, czy ubezpieczonego, ale jako dowodem uzupełniającym. potwierdzającym przebieg zatrudnienia. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne. Taki rygoryzm w ocenie materiału sprawy jest

w pełni uzasadniony, zwłaszcza, że próby odtworzenia stanu faktycznego sprzed kilkunastu czy kilkudziesięciu lat w oparciu o zeznania świadka, czy ubezpieczonego, są nader ryzykowne, gdy pamięć po takim czasie bywa zawodna, a ustalenia obarczone ryzykiem konfabulacji czy świadomej kreacji. Należy podkreślić, że w niniejszej sprawie, dokumenty w postaci zakresów obowiązków (zastępcy kierownika, a następnie kierownika) jednoznacznie wskazywały, że ubezpieczony miał liczne obowiązki, a tylko część z nich mogła być prawidłowo realizowana bezpośrednio przy produkcji.

Reasumując, posiadany w sprawie materiał dowodowy nie pozwalał na przyjęcie, że ubezpieczony, pracował co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie została zatem spełniona zasadnicza przesłanka wymagana przy ubieganiu się o nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w myśl w art. 32 ust. 1 i 2 w zw. z art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej i w związku z pozostającymi w mocy wykazami stanowisk przy rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Mając na uwadze przedstawioną argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSA Anna Polak del. SSO Beata Górska