Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Artur Kowalewski (spr.)
Sędziowie:	SA Leon Miroszewski SO del. Robert Bury

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2023r., na posiedzeniu niejawnym, w Szczecinie

sprawy z powództwa R. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu w O.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 21 grudnia 2022r., sygn. akt I C 1601/20

I.  zmienia orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie w punkcie III zaskarżonego wyroku w ten sposób, że przyznaje adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 20.418 (dwadzieścia tysięcy czterysta osiemnaście) zł obejmującą należny podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od powoda R. B. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w O. kwotę 25.000 (dwadzieścia pięć tysięcy) zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

IV.  oddala wniosek adwokata P. P. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Robert Bury Artur Kowalewski Leon Miroszewski

Sygn. akt I ACa 353/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 listopada 2020 roku, następnie zmodyfikowanym pismem z dnia 22 marca 2021 r. R. B. wniósł o zasądzenie do pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w O. początkowo kwoty 2 184 000 zł, a następnie kwoty 406.558.119 zł, tytułem odszkodowania za szkodę, jaką wyrządzono mu wydaniem orzeczenia, niezgodnego z prawem.

W odpowiedzi pozwany Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w O. wniósł o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pismem z dnia 25 listopada 2021 roku powód, reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu, precyzując stanowisko przedstawione w niniejszej sprawie wskazał, iż wnosi o:

1.  zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w O. na rzecz powoda R. B. kwoty 406.558.119 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatnymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną powodowi przez pozwanego na skutek wydania prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem tj. na skutek wydania przez Sąd Okręgowy w O. I Wydział Cywilny wyroku z dnia 22 lutego 2021 r. sygn. akt (...);

2.  zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w O. na rzecz powoda R. B. kwoty 8000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatnymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną powodowi przez pozwanego na skutek niewłaściwie i przewlekle prowadzonego postępowania sądowego przez Sąd Okręgowy w O. I Wydział Cywilny w sprawie toczącej się pod sygn. akt (...) oraz (...);

3.  przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, według norm przepisanych, powiększonych o należny podatek VAT; oświadczając jednocześnie, iż koszty te nie zostały opłacone w całości, ani w części.

W piśmie z dnia 29 kwietnia 2022 roku pełnomocnik powoda wskazał, że na dochodzoną przez powoda kwotę odszkodowania w wysokości 406 558 119 zł składają się następujące kwoty:

1.  kwota 300 000 zł tytułem niezasądzonego na rzecz powoda roszczenia głównego dochodzonego przez powoda w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Okręgowego w O. I Wydział Cywilny z dnia 22 lutego 2021 r. sygn. akt (...);

2.  kwota 5 475 000 zł tytułem odsetek od wskazanej wyżej kwoty 300 000 zł, które to odsetki powód wyliczył w sposób następujący: 300 000 zł x 5% x 365 = 5 475 000 zł, gdzie 5% to wysokość odsetek wskazanych przez powoda, natomiast 365 to liczba dni, za które odsetki są przez powoda dochodzone;

3.  kwota 5 000 000 zł tytułem łącznej sumy zadośćuczynień od reprezentujących powoda pełnomocników, których to kwot zadośćuczynień powód zażądał w piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2021 r. w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w O. I Wydział Cywilny pod sygn. (...);

4.  kwota 598 259 zł tytułem łącznej sumy odszkodowań od reprezentujących powoda pełnomocników, których to odszkodowań powód zażądał w piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2021 r. w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w O. I Wydział Cywilny pod sygn. (...);

5.  kwota 91 250 000 zł tytułem odsetek od kwoty 5 000 000 zł tj. od łącznej sumy zadośćuczynień od reprezentujących powoda pełnomocników, których to zadośćuczynień powód zażądał w piśmie procesowym z dnia 23 lutego 2021 r. w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w O. pod sygn. (...), a które to odsetki powód wyliczył w sposób następujący: 5 000 000 zł x 5% x 365 = 91 250 000 zł, gdzie 5% to wysokość odsetek wskazanych przez powoda, natomiast 365 to liczba dni, za które odsetki są przez powoda dochodzone;

6.  kwota 303 934 860 zł tytułem odsetek od kwoty 102 623 259 zł (łącznej kwoty z poz. 1-5 niniejszego pisma), które to odsetki powód wyliczył w sposób następujący: 10 131 162 zł x 30 = 303 934 860 zł, gdzie kwota 10 131 162 zł to wysokość odsetek za jeden dzień wskazana przez powoda, natomiast 30 to liczba dni, za które odsetki są przez powoda dochodzone.

Suma kwot z punktów 1 - 6 daje dochodzoną przez powoda kwotę odszkodowania w wysokości 406 558 119,00 zł.

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił powództwo (pkt 1); zasądził od powoda R. B. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w O. tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 15 000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty (pkt 2), przyznał adwokatowi P. P. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 12 300 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (pkt 3).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powód R. B. pozwem wniesionym do Sądu Okręgowego w O. dnia 7.07.2010 r., skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w B., domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 20.000 zł wraz odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z tytułu naruszenia jego dóbr osobistych tj. tajemnicy korespondencji. W pozwie powód wskazał jako pozwanego Dyrektora Zakładu Karnego w B. i wychowawcę - Funkcjonariusza Zakładu Karnego. Sprawę zadekretowano pod sygn. akt (...).

W kolejnym piśmie z dnia 4 sierpnia 2010 r. skierowanym do ww. sprawy powód domagał się zasądzenia od pozwanej Prokurator Prokuratury Rejonowej A. S. zadośćuczynienia w kwocie 15.000 zł za cierpienia moralne i utratę zaufania do rzetelności prowadzonych spraw przez Prokuraturę Rejonową w B..

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 3 sierpnia 2010 r. powód informował o bezprawnym naruszeniu tajemnicy korespondencji (pisma z Prokuratury Okręgowej w O.) przez funkcjonariusza Służby Więziennej.

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 28 listopada 2010r. (znowu skierowanym, do sygn. powyższej sprawy) powód wskazywał, że pozwanym jest Skarb Państwa - Prokuratura Rejonową w B. i prokuratorzy A. S. i R. J..

Powód wnosił o zasądzenie od pozwanych solidarnie 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia za cierpienia moralne i psychiczne powoda spowodowane nieprzestrzeganiem praworządności, prześladowaniami i dyskryminacją powoda przez pozwanych.

W kolejnym piśmie z dnia 12 grudnia 2010 r. powód wskazał, iż pozwanym jest Skarb Państwa - Prokuratura Rejonowa w B., Prokuratura Rejonowa w K., Zakład Karny w K., Zakład Karny w S.. Powód domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa - pozwanych solidarnie kwoty 40.000 zł za naruszenie jego dóbr osobistych przez rozmyślne stworzenie warunków, które doprowadziły do złamania tajemnicy korespondencji urzędowej, co spowodowało u powoda cierpienia psychiczne i moralne.

Powód wnosił o zwolnienie go od opłaty od pozwu i przyznanie pomocy prawnej z urzędu oraz przeprowadzenie dowodu z akt 1 Ds. 1200/10 Prokuratury Rejonowej w Strzelcach Opolskich i 1 Ds. 1036/10 Prokuratury Rejonowej w K..

W odpowiedzi na pozew w sprawie o sygn. akt (...) pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2010 r. sygn. akt (...) Sąd Okręgowy w O. oddalił powództwo.

Na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 13 stycznia 2011 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia sygn. akt I ACa 370/11 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w O. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, iż przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd I instancji przede wszystkim rozpozna znajdujący się w aktach wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wyjaśniając uprzednio, czy pismo powoda jest rozszerzeniem powództwa w tej sprawie, czy też nowym pozwem. Po uzyskaniu tej informacji zobowiąże powoda do wskazania, czy jego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dotyczy rozszerzonego powództwa, czy też nowego pozwu, nadając bieg nowej sprawie, jeżeli taki był zamiar powoda. Zobowiąże powoda do sprecyzowania żądań pozwu, wskazania kto jest stroną pozwaną i jakie są okoliczności faktyczne uzasadniające jego żądanie, jak i zażąda sprecyzowania samego żądania. Ponadto Sąd I Instancji ponownie rozpoznający sprawę winien mieć na rozwadze także treść art. 212 k.p.c., i w drodze informacyjnego przesłuchania powoda ustalić jakie okoliczności są w sprawie sporne, a także udzielić powodowi stosownych pouczeń. Informacyjne przesłuchanie powoda wydaje się konieczne, o ile nie będzie korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, z uwagi na jego zauważalną nieporadność w procesie i nieumiejętność zajęcia stanowiska w sprawie. Dopiero zatem po ustaleniu stron procesu, okoliczności uzasadniających żądanie pozwu, żądań pozwu, Sąd ponownie rozpoznający sprawę, wyda postanowienie dowodowe dotyczące wszystkich zgłoszonych w sprawie wniosków dowodowych i orzeknie w sprawie w zakresie zgłoszonego sprecyzowanego powództwa.

W piśmie procesowym z dnia 31 sierpnia 2011 r. pełnomocnik powoda sprecyzował żądanie, jak również wskazał przeciwko komu jest ono skierowane, oznaczając jako pozwanych: Skarb Państwa - Prokuratora Okręgowego w O., Skarb Państwa - Zakład Karny nr (...) w S., Skarb Państwa - Zakład Karny w B., Skarb Państwa - Zakład Karny w K.. Podał również, iż powód domaga się od pozwanych solidarnie kwoty 40.000 zł zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dobra osobistego w postaci prawa do tajemnicy korespondencji oraz z tytułu cierpień, jakich doznał w wyniku szykanowania w związku ze wskazywaniem nieprawidłowości w działaniu Służby Więziennej oraz w związku z brakiem reakcji ze strony Prokuratury Rejonowej w B. na zawiadomienia o bezprawnym otwieraniu korespondencji powoda i doprowadzenia przez Prokuraturę Rejonową w B. i K. do zapoznania się przez osoby niepowołane tj. funkcjonariuszy Służby Więziennej. Nadto powód domagał się przeprosin o wskazanej przez siebie treści.

W dniu 14 lutego 2012 roku Sąd Okręgowy w O. wydał w sprawie o sygn. akt (...) wyrok, w którym oddalił powództwo (pkt I) oraz zasądził od powoda R. B. na rzecz Skarbu Państwa - Zakładu Karnego w B., Zakładu Karnego w K., Zakładu Karnego nr (...) w S., Prokuratury Okręgowej w O. - reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa kwotę 2.760 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (pkt II).

Rozstrzygnięcie Sąd I Instancji oparł na następujących ustaleniach:

Powód odbywał karę pozbawienia wolności od dnia 6.07.2006r. za przestępstwa z art. 276, 278, 279 oraz 64 §1 kk. Przewidywany koniec kary przypadał na dzień 6.07.2013 r, jednakże pod koniec trwania procesu i w dacie wyrokowania powód przebywał już na wolności. Funkcjonariuszka M. A., zatrudniona w pozwanym Zakładzie Karnym w B., w dniu 1.07.2009 r. odebrała korespondencję zwykłą przychodzącą do skazanych z półki przypisanej do (...) oddz. III znajdującej się w gabinecie działu ewidencji, a następnie dokonała jej kontroli. Wśród listów przychodzących znajdował się list powoda adresowany do Prokuratury Rejonowej w B.. Funkcjonariuszka otworzyła ten list przez przypadek i wówczas zorientowała się, że list nie został wysłany z powodu braku znaczka pocztowego. Funkcjonariuszka udała się do powoda i poinformowała go o tej sytuacji. Powód nie wnosił żadnych zastrzeżeń, nie zgłosił sprawy jej przełożonemu. Nie przeczytała treści tego listu. Następnego dnia po naklejeniu znaczka list został przesłany zgodnie z adresem. Powód w dniu 1.07.2009r. nie wnosił żadnych skarg do administracji pozwanego Zakładu.

Wskutek skargi powoda z dnia 2.07.2009 r. Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w O. ustalił, że przyczyną otwarcia przesyłki był brak znaczka pocztowego, a nie „żądza pozyskania informacji”. Przesyłka została zwrócona do nadawcy z powodu braku znaków opłaty pocztowej i list został doręczony do przesyłek przychodzących, co doprowadziło do przeoczenia i nieporozumienia. Powód został przeproszony za zaistniałą sytuację. Inspektorat uznał również za nieuzasadniony zgłoszony zarzut zagrożenia bezpieczeństwa osobistego, uznając go za subiektywną ocenę rzeczywistości więziennej. Wszystkie decyzje dotyczące zakwaterowania były podejmowane z uwzględnieniem wiedzy o obawach powoda. Powód został również pouczony o niedopuszczalności i odpowiedzialności dyscyplinarnej za odmowę spożywania posiłków celem wymuszenia określonej decyzji lub postępowania.

W zakresie prowadzonych przez Prokuraturę Rejonową w B. postępowań dotyczących zawiadomienia R. B. o przestępstwie z art. 267 § 1 kk tj. nielegalnego uzyskania informacji poprzez otwarcie listu, postępowanie w tej sprawie zostało zainicjowane pismem R. B. z dnia 30 czerwca 2009 r. Zawiadamiający został przesłuchany na ww. okoliczności i wskazał, że przebywając w Zakładzie Karnym w B. w dniu 25 czerwca 2009r. nadał urzędowe pismo, które po umieszczeniu w kopercie zakleił taśmą samoprzylepną. W dniu 29 czerwca 2009r. przyszedł do niego oddziałowy i wychowawczyni, którzy poinformowali go, że pismo omyłkowo zostało otwarte. Według zawiadamiającego nastąpiło to jednak nie omyłkowo, lecz z uwagi na „żądzę informacji" ze strony personelu Zakładu Karnego. Po przeprowadzeniu postępowania sprawdzającego, postanowieniem z dnia 20 września 2009r. odmówiono wszczęcia dochodzenia w sprawie. W wyniku zażalenia R. B. oraz jego pełnomocnika, na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w B. z dnia 4 grudnia 2009r. wskazana decyzja została uchylona i w dniu 21 grudnia 2009 r. wszczęto w sprawie dochodzenie w kierunku przestępstwa wskazanego na wstępie. Po przeprowadzeniu czynności procesowych wskazanych przez Sąd postępowanie w dniu 30 grudnia 2009 r. umorzono. Postanowieniem z dnia 16 marca 2010 r. Sąd Rejonowy w B. nie uwzględnił zażaleń R. B. i jego pełnomocnika. Z uzasadnienia orzeczenia Sądu wynika, iż Sąd przychylił się do zeznań osoby, która otwarła pismo o braku jakiegokolwiek zamiaru zapoznania się z korespondencją, a dokonała otwarcia koperty machinalnie, pośród wielu innych listów do otwarcia, do czego była zobowiązana. Powyższe orzeczenie R. B. wielokrotnie kwestionował domagając się podjęcia prawomocnie umorzonego postępowania.

Sąd ustalił także, że powód ujawnia objawy zaburzeń urojeniowych, ksobnych, odnoszących. Pozostawał pod opieką wychowawczą, lekarską oraz psychologiczną, miał stałą możliwość korzystania z ich pomocy. Został objęty „Przedsięwzięciami zapobiegającymi próbom i samoagresjom osadzonych” w pozwanym Zakładzie. Jest również objęty wzmożoną obserwacją i ochroną. Dla zapewnienia powodowi bezpieczeństwa osobistego, był on wielokrotnie transportowany do innych jednostek. Wielokrotnie również zmieniano osadzenie, skład cel mieszkalnych oraz oddziałów - z powodów często niepotwierdzonych informacji o zagrożeniu.

U powoda nie stwierdzono objawów zaburzeń psychotycznych i depresyjnych. Rozpoznano osobowość nieprawidłową, dyssocjalną oraz podatną na reakcję adaptacyjną związaną z sytuacją. Powód wykazuje tendencje do racjonalizowania, manipulacji, słabo korzysta z doświadczeń i unika odpowiedzialności. Domaga się uprzywilejowanego traktowania, troski, opieki, miłości. Powód wykazuje częściowy krytycyzm wobec rozpoznanych treści urojeniowych. Stwierdzone nastawienie urojeniowe, ksobne nie zmienia się pomimo zmiany składu celi mieszkalnej lub oddziału mieszkalnego. Powód wielokrotnie werbalizował poczucie zagrożenia, które nie zostało potwierdzone w jego relacjach ani w obserwacjach funkcjonariuszy oraz innych skazanych. Powód widzi zagrożenie i wyczuwa „pewien spisek i oddziaływanie” nawet w towarzystwie specjalnie wybranych, spokojnych i wycofanych skazanych. Wielokrotnie sygnalizował z tego powodu złe samopoczucie, myśli rezygnacyjne i osłabienie. Powód jest silnie skoncentrowany na sobie i swoich doznaniach. Stan zdrowia powoda w czasie przebywania w ZK w B. i S. po dacie zdarzenia nie uległ zmianie.

Sąd Okręgowy w O., uznając powództwo jako niezasadne ocenił, iż powód nie wykazał zgodnie z regułą wynikającą z art. 6 kc w z 232 kpc, by pozwani jakimkolwiek działaniem naruszyli jego dobra osobiste, a ciężar dowodu w tym zakresie obciążał powoda, tak jak pozwanego obciążał obowiązek wykazania, iż jego działanie nie było bezprawne. Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że przez przypadek funkcjonariuszka, w toku innych czynności objętych zakresem jej obowiązków, otworzyła korespondencję tj. kopertę adresowaną z Prokuratury Rejonowej w B. do powoda. Gdy tylko zorientowała się o tej omyłce odniosła przesyłkę powodowi, przepraszając go za zaistniałą sytuację i zdarzenie i tłumacząc również w postępowaniu wyjaśniającym wszczętym na skutek skargi powoda jak do tego doszło. Postępowanie wszczęte na skutek zawiadomienia powoda o popełnieniu przestępstwa zostało umorzone, a postanowienie o umorzeniu zostało podtrzymane przez Sąd Rejonowy w B.. Sąd zaznaczył, iż wbrew twierdzeniom powoda postępowanie karne zostało przeprowadzone rzetelnie, nadto poddane instancyjnej kontroli Sądu i nie wykazało, aby na którymkolwiek etapie doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda, ani by działania funkcjonariuszki nacechowane były złą wolą.

Nie zostało również wykazane, aby w jakikolwiek inny sposób zawinionym działaniem jakiegokolwiek podmiotu wyszczególnionego przez powoda jako pozwany dopuścił się bezprawnego działania wobec powoda i to działania, które doprowadziłoby do naruszenia jego dóbr osobistych. Wbrew twierdzeniom powoda z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie nie wynikało, iż naruszenia te miały charakter systematyczny i związane były z korespondencją dotyczącą nieprawidłowości po stronie pozwanych. Powód nie przedstawił bowiem dowodów na to, by w związku ze swoją działalnością podlegał prześladowaniom ze strony Funkcjonariuszy Służby Więziennej we wszystkich zakładach karnych w jakich przebywał. Powód w piśmie procesowym z dnia 31 sierpnia 2011 r. powoływał się wprawdzie na naruszenia dóbr osobistych powoda ze strony jednostek organizacyjnych prokuratury tj. Prokuratury Rejonowej w B., Prokuratury Rejonowej w K. polegały na kierowaniu pism na adres Zakładu Karnego, ewentualnie adres Dyrektora Zakładu Karnego, w którym powód przebywał, zamiast bezpośrednio do powoda na adres pobytu w Zakładzie Karnym, podając jednocześnie, iż pismo dostarczy powód osobiście po jego odnalezieniu, co jednak nie nastąpiło. Same twierdzenia w tym zakresie nie mogą stanowić wiarygodnego materiału dowodowego.

Co więcej z dołączonej przez pozwanego opinii psychologicznej powoda wynika, że jest on osobą konfliktową, podejrzliwą i dopatruje się działań spiskowych, na temat których snuje liczne urojenia. Powód ujawnia objawy zaburzeń urojeniowych, ksobnych, odnoszących. Z tych względów jest pod opieką wychowawczą, lekarską oraz psychologiczną, ma stalą możliwość korzystania z ich pomocy. Został ponadto objęty specjalnym programem.

Natomiast działanie funkcjonariuszki M. A., jakkolwiek nieprawidłowe, to jednak nie miało ono na celu naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci naruszenia tajemnicy korespondencji i było jedynie wynikiem omyłki, która mogła się zdarzyć każdemu człowiekowi. Nie stanowiło to zatem zamierzonego, ukierunkowanego działania funkcjonariuszki zmierzającego do naruszenia dóbr osobistych powoda, jak również nie może być traktowane jako bezprawne i zawinione działanie na etapie doręczania korespondencji powodowi przez Zakład Karny.

Sąd uznał zatem, że brak jest podstaw do uznania, iż wystąpiło po stronie pozwanego zachowanie bezprawne, z którym to można wiązać odpowiedzialność cywilną. Stąd powództwo zostało oddalone.

Na powyższe rozstrzygnięcie apelację wniósł powód, który domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa w całości.

Sąd Apelacyjny poczynił dodatkowe ustalenia, wedle których w dniu 29 lipca 2009r. do powoda pismo skierowała Prokuratura Okręgowa w Świdnicy. W piśmie tym wyjaśniono w jaki sposób potraktowano pisma powoda dotyczące zarzutów związanych z działalnością funkcjonariuszy Służby Więziennej w B. oraz zarzucaną przez powoda działalnością przestępczą innych osób. Na korespondencji tej znajduje się pieczątka Zakładu Karnego w B. z oznaczeniem „Zakład Karny w B., data 03.08.2009 r.”. Z wyjaśnień Prokuratury Okręgowej w Świdnicy z dnia 1 lutego 2010 r. wynika, że pismo to zostało umieszczone w zamkniętej kopercie, na kopercie wskazano adres Zakładu Karnego, z podaniem informacji, że dotyczy powoda przez wskazanie jego imienia i nazwiska. Pisma Prokuratury Rejonowej w K. w sprawie Ko 255/10, kopia postanowienia o umorzeniu śledztwa Prokuratury Rejonowej w B. w sprawie 1 Ds. 1317/10, w sprawie 1 Ds. 2147/10 oraz kopia postanowienia Sądu Rejonowego w B. w sprawie II Kp 24/10 kierowane były przez organy ścigania i Sąd do powoda.

W ocenie Sądu Apelacyjnego dnia 19 października 2009r. w Zakładzie Karnym w K. otwarto korespondencję skierowaną do powoda, a dotyczącą odmowy wszczęcia dochodzenia w sprawie 1 Ds. 1147/09.

W świetle powyższego Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uznał, iż apelacja jest zasadna w części, wobec czego w dniu 26 czerwca 2012 roku wydał w sprawie o sygn. akt (...) wyrok, w którym zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I o tyle tylko, że nakazał Dyrektorowi Zakładu Karnego w B., aby w piśmie skierowanym do powoda R. B. na adres ul. (...), (...)-(...) Ś. przeprosił powoda za naruszenie tajemnicy jego korespondencji skierowanej do Prokuratury Rejonowej w B. z dnia 25 czerwca 2009 r. oraz skierowanej przez Prokuraturę Okręgową w Świdnicy z dnia 29 lipca 2009 r. do powoda, natomiast Dyrektorowi Zakładu Karnego w K. nakazał, aby w piśmie skierowanym do powoda R. B. na adres ul. (...), (...)-(...) Ś. przeprosił powoda za naruszenie tajemnicy jego korespondencji skierowanej do powoda z Komendy Powiatowej Policji w B. w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania z dnia 8 października 2010 r.; zmienił także punkt II zaskarżonego wyroku i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej zwrot kosztów procesu w kwocie 2400 zł oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego; ponadto zmienił punkt III i obniżył zasądzoną tam kwotę na rzecz radcy prawnego M. K. do kwoty 2400 zł wraz z należnym podatkiem od towarów i usług. Sąd Apelacyjny dalej idącą apelację oddalił i zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1800 zł kosztów postępowania apelacyjnego oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda 270 zł kosztów zastępstwa procesowego. Ponadto zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w O. na rzecz adwokata M. K. 1800 zł oraz należny podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

W rozważaniach prawnych Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uznał, iż słusznie apelujący zarzucił, że Sąd I Instancji dopuścił się naruszenia art. 233 k.p.c. oceniając, że powód nie wykazał, aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci tajemnicy korespondencji. Przede wszystkim wskazał, że w trzech przypadkach: w Zakładzie Karnym w B. w dniu 1 lipca 2009r., w tym samym Zakładzie Karnym w dniu 29 lipca 2009r., oraz w Zakładzie Karnym w K. w dniu 19 października 2009r. doszło do otwarcia korespondencji skierowanej do powoda lub powoda do organów ścigania. Zgodnie zaś z treścią art. 102 pkt 11 k.k.w. w wersji obowiązującej w dacie zdarzenia, skazany ma prawo prowadzenia korespondencji, bez jej cenzurowania, z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innymi organami państwowymi, samorządowymi oraz z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. Otwarcie zatem takiej korespondencji zawsze ma charakter bezprawny. Zgodnie zaś z art. 23 k.c., który zawiera przykładowe wyliczenia dóbr osobistych człowieka, jest nimi także tajemnica korespondencji.

Wbrew zatem odmiennej ocenie dokonanej przez Sąd I instancji, powód udowodnił nie tylko, że do naruszenia jego korespondencji doszło przez funkcjonariuszkę M. A., która otwarła jego korespondencję skierowaną do Prokuratury Rejonowej w B., ale udowodnił także, że otwarto jego nie podlegającą ocenzurowaniu korespondencję skierowaną do niego przez Prokuratora Okręgowego w Świdnicy z dnia 29 lipca 2009 r. Bezsporne także jest, bo przyznał to sam pozwany, że do otarcia korespondencji niepodlegającej ocenzurowaniu doszło także w Zakładzie Karnym w K. w dniu 19 października 2009 r.

Bez znaczenia jest natomiast argumentacja podniesiona przez stronę pozwaną, że doszło do tego być może z powodu działania pracownika, który źle zrealizował zarządzenia właściwych organów. Nie zmienia to bowiem zasad odpowiedzialności Skarbu Państwa za swojego funkcjonariusza, który narusza prawo. Bez znaczenia jest także dla żądania przeprosin, czy było to działanie zawinione czy też nieumyślne, skoro strona pozwana nie wykazała bezprawności tego działania. Mając zatem na rozwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne żądanie powoda w zakresie przeprosin, ingerując, do czego ma prawo, w ich formę i wskazując za jakie naruszenia powód ma być przeproszony.

Sąd Apelacyjny także wskazał, że wbrew ustaleniom Sądu I instancji zebrany materiał dowodowy nie pozwalał na przyjęcie, że funkcjonariuszka przeprosiła powoda (co ewentualnie można by uznać za wystarczające). Wystarczy bowiem odwołać się treści jej notatki służbowej z dnia 18 września 2009r., z której wynika, że jedynie poinformowała powoda o zaistniałej sytuacji.

Pozostałych naruszeń tajemnicy korespondencji, jak to ocenia Sąd I instancji, powód nie udowodnił.

Sąd Apelacyjny za Sądem I instancji przyjął także, że zebrany materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie, iż powód nie miał zagwarantowanego prawa do właściwego odbywania kary pozbawienia wolności w kontekście zapewnienia mu bezpieczeństwa. Są to jedynie twierdzenia powoda niczym nie poparte.

Mając zatem na rozwadze powyższe, zdaniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu powództwo okazało się zasadne jedynie w trzech przypadkach, naruszenia prawa powoda do otrzymywania i wysyłania korespondencji nieocenzurowanej do właściwych organów. Niewątpliwie zatem, doszło w tym zakresie do naruszenia prawa art. 23 k.c. ponieważ Sąd I instancji nie dostrzegł wspomnianego naruszenia dóbr osobistych.

Wbrew jednak zarzutom apelacji żądanie przyznania zadośćuczynienia z tego tytułu jest niezasadne. Zgodnie z treścią art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu czyje dobro zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Sąd winien brać pod uwagę, że ma ona charakter kompensacyjny, a nie represyjny, a podstawą odmowy przyznania tego środka jest nieznaczny rozmiar krzywdy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, przy dokonanym naruszeniu dobra osobistego powoda, wystarczające będzie przeproszenie go w sposób sformułowany w wyroku.

R. B., w pozwie skierowanym do Sądu Okręgowego w O. przeciwko (...) S.A. w W., wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 300.000 zł tytułem zadośćuczynienia z odsetkami ustawowymi naliczonymi na podstawie art. 481 § 1 k.c. W uzasadnieniu podniósł, że reprezentujący go adwokaci M. I. i T. K., którzy zostali ustanowieni z urzędu w sprawach odpowiednio o sygn. akt (...) i (...) Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz P. G. ustanowiony z urzędu w sprawie (...) Sądu Okręgowego w Świdnicy, naruszyli jego dobra osobiste przez zawinione, świadome i bezprawne działanie względnie zaniechanie.

Powód zarzucił również, że adwokaci działali z opóźnieniem i że z ich winy został utrzymany stan bezprawnego odbywania przez niego kary pozbawienia wolności. Powód domagał się po 100 000 zł z każdej polisy adwokata.

W kolejnym piśmie powód doprecyzował, że na kwotę 100.000 zł składają się następujące kwoty: 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za dwukrotne naruszenie prawa do sądu i do rozpoznania w rozsądnym terminie spraw oraz 60.000 zł tytułem zadośćuczynienia za nieumyślne spowodowanie u powoda lekkich rozstrojów zdrowia - zaburzeń psychicznych o charakterze depresyjnym.

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu podniósł, że powództwo jest całkowicie nieuzasadnione i nieudowodnione. Wskazał, że powód wszczął wiele innych postępowań, dlatego w sprawie może zachodzić powaga rzeczy osądzonej.

Wyrokiem z dnia 22 lutego 2021 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt (...), Sąd Okręgowy w O. oddalił powództwo i zasądził od powoda R. B. na rzecz strony pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 10.817 zł tytułem kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd oparł na następujących ustaleniach:

R. G. był pełnomocnikiem powoda z urzędu. Został wyznaczony przez Sąd Okręgowy w Świdnicy w sprawie karnej, do konkretnej czynności - wydania opinii. W sporządzonej opinii adwokat stwierdził, że nie ma podstaw do wznowienia postępowania. M. I. była również pełnomocnikiem powoda z urzędu. Przygotowała opinię o braku podstaw do wznowienia postępowania na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, nie kontaktowała się osobiście z powodem. Odpis opinii przesłała powodowi.

Powód pisał skargi na M. I., które zostały uznane za bezpodstawne zarówno przez Okręgową Radę Adwokacką jak i Naczelną Radę Adwokacką.

T. K. był obrońcą z urzędu powoda w sprawie o sygn. akt (...) toczącej się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu. W terminie sporządził wniosek o wznowienie postępowania w sprawie, a następnie w terminie wniósł środek odwoławczy od postanowienia odmawiającego wznowienia postępowania. Podejmował działania zgodne z interesem powoda. Z powodem miał kontakt listowny i telefoniczny odpowiedni do charakteru sprawy.

Sąd Okręgowy w O., uznając powództwo jako niezasadne ocenił, iż podany przez powoda opis działania pełnomocników był odmienny od rzeczywistego.

Sąd przesłuchał pełnomocników, z których działaniami powód łączył swoje roszczenia. Z ich zeznań, w takim zakresie, w jakim pełnomocnicy mogli zeznawać bez naruszenia tajemnicy zawodowej, wynikało, że nie mieli osobistego kontaktu z powodem, nie reprezentowali go podczas postępowania głównego, a ich udział w procesie powoda ograniczał się do oceny czy istniały podstawy do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Przy czym pełnomocnik T. K. złożył w imieniu powoda skargę o wznowienie postępowania karnego oraz wniósł odpowiedni środek odwoławczy na postanowienie o odmowie wznowienia postępowania. Przeczy to okolicznościom podanym przez powoda. Natomiast pozostali pełnomocnicy podali, że dokonana przez nich analiza prawna wykluczała istnienie przesłanek umożliwiających wznowienie postępowania. Sąd zaznaczył, że powód, poza argumentacją odnośnie własnego stanu zdrowia nie podnosił okoliczności, które wskazywałyby, że postępowanie pełnomocników byłoby niewłaściwe, albo wykraczałoby przeciwko standardom staranności profesjonalnego obrońcy.

Powód, pomimo wezwania Sądu nie potrafił również wskazać, które z jego dóbr osobistych zostały naruszone.

Powód podnosił, że w wyniku działań pełnomocników musi odbywać bezprawną karę pozbawienia wolności, jednakże nie wykazał w jaki sposób działania pełnomocników przyczyniły się do tego. Fakt odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności jest skutkiem prawomocnie zakończonego postępowania karnego przeciwko niemu i powód nie wykazał, by działanie pełnomocników miało na to wpływ. Sąd podkreślił, że przesłuchani jako świadkowie pełnomocnicy M. I. i P. G. podali, że sporządzili opinie o braku podstaw do wniesienia skargi o wznowienie postępowania karnego, co było uzasadnione dokonaną przez nich oceną prawną i w procesie o ochronę dóbr osobistych Sąd nie jest władny do oceny prawnej czynności podjętych w postępowaniu karnym. Działania w ramach obowiązków służbowych polegających na ocenie prawnej nie stanowią również bezprawnego działania, które mogłyby naruszyć czyjeś dobra osobiste.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe wykluczyło, by działanie pełnomocników doprowadziło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Wspomniane przez niego naruszenie prawa do sądu oraz prawa do rozpoznania w rozsądnym terminie spraw, czego powód nie wykazał, nie stanowią dóbr osobistych które podlegałyby ochronie w myśl przywołanych przepisów.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w O. uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przebiegu postępowania pierwszoinstancyjnego, w sprawie o sygn. akt (...), R. B. wnosił o zwolnienie go od kosztów sądowych w całości oraz o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. akt (...), Sąd Okręgowy w O. zwolnił powoda od kosztów sądowych w całości oraz oddalił wniosek od ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Sąd uznał, że w sprawie brak jest przesłanek stanowiących, iż udział pełnomocnika uzasadnia skomplikowany charakter sprawy pod względem faktycznym i prawnym. Sąd nie dopatrzył się okoliczności świadczących o nieporadności powoda.

W dalszej kolejności powód dwukrotnie ponawiał wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu. Oba wnioski zostały odrzucone.

Powód złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 22.02.2021 r. Pismem z dnia 14 maja 2021 r. powód złożył oświadczenie o cofnięciu apelacji i wniósł o umorzenie postępowania.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w dniu 25 maja 2021 roku, w sprawie o sygn. akt (...) wydał postanowienie, w którym umorzył postępowanie apelacyjne, wywołane apelacją powoda R. B. od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 22 lutego 2021 r., wydanego w sprawie o sygn. akt (...).

Dokonując oceny prawnej tak ukształtowanego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo oparte było na przepisie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c., nie zasługiwało na uwzględnienie.

Odnośnie postępowania w sprawie o sygn. akt (...), zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2012 r. sygn. akt (...), Sąd Okręgowy wskazał, że roszczenia oparte na takiej podstawie faktycznej są przedawnione, a strona pozwana podniosła zarzut ich przedawnienia. Zgodnie z art. 442 ^{( 1)} § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Powód z momentem uprawomocnienia się wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygn. akt (...), powinien mieć pełną wiedzę o potencjalnie niezgodnym z prawem postępowaniu Sądu Okręgowego w O., rzekomo zaistniałym w toku procesu pod sygn. akt (...) ( (...)). W okresie trzyletnim powód nie podjął czynności z art. 123 k.c. przerywających bieg przedawnienia. Zatem wszelkie roszczenia oparte już tylko na tej podstawie faktycznej podlegają oddaleniu.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że odnośnie roszczeń opartych na wydaniu przez Sąd Okręgowy w O. w dniu 22 lutego 2021 roku wyroku w sprawie o sygn. akt (...), nie zasługują one na uwzględnienie w świetle art. 424 ^1b k.p.c. Mając na uwadze cofnięcie przez powoda zwyczajnego środka zaskarżenia w postaci apelacji od kwestionowanego wyroku, nasuwa się wniosek, iż R. B. nie wykazał, aby w sprawie zachodził wyjątkowy wypadek, o którym mowa w art. 424 ¹ § 2 k.p.c. Nie udowodnił też kumulatywnego spełnienia przesłanek aktualizujących uprawnienie do dochodzenia odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej wydaniem prawomocnego orzeczenia sądu I instancji. Powód nie wskazał, aby podejmował jakiekolwiek starania w kierunku wzruszenia prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w O. przy zastosowaniu dostępnych środków prawnych.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powód nie wykazał bezprawności działania Sądu Okręgowego w O., rozstrzygającego którąkolwiek sprawę cywilną R. B.. W postępowaniu toczącym się przed tamtym sądem nie odnotowano ani przewlekłości, ani niezgodności z prawem podejmowanych czynności lub wydawanych rozstrzygnięć. Z pewnością powód takich zdarzeń nie wykazał. Co więcej, powód nie udowodnił, aby po jego stronie powstała szkoda lub krzywda, tak co do zasady, jak i co do wysokości. W materiale aktowym brak jakichkolwiek dowodów na fakt istnienia uszczuplenia majątkowego po stronie powoda w wysokości 406.558.119 zł, jak też wiarygodnych argumentów uzasadniających takie roszczenie. Argumentacja wskazująca na naruszanie przez Sąd Okręgowy w O. prawa powoda do spokoju poprzez rozstrzygnięcia, naruszenie „świata wartości”, naruszenie „sfery wrażliwej” powoda, czy też wywołanie negatywnych emocji związanych z rozstrzygnięciem sądu, jawi się jako nad wyraz osobliwa, nieprzekonująca Sądu I instancji o jakimkolwiek naruszeniu praw powoda poprzez wydane rozstrzygnięcia. Powyższe tym bardziej nie przekonuje o wysokości formułowanych roszczeń. Również z tego względu powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Tylko na marginesie warto odnotować, że wskazany przez powoda sposób obliczania odsetek od kwot, których rzekomo nie uzyskał z przyczyn leżących po stronie pozwanego, nie znajduje podstawy nie tylko faktycznej, ale też prawnej.

Stan faktyczny w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności w oparciu o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy oraz załączonych aktach Sądu Okręgowego w O., a także w oparciu o zeznania powoda R. B..

Żadna ze stron nie kwestionowała dowodów z dokumentów co do ich warstwy słownej. Strony jedynie wywodziły odmienne skutki prawne z tych dowodów. Nadto w ocenie Sądu i instancji nie budziły one żadnych zastrzeżeń, co do ich wiarygodności. Choć Sąd Okręgowy ocenił te dowody jako wiarygodne, to jednak w różnym zakresie przyczyniły się one do dokonanych ustaleń, charakteryzował je różny stopień przydatności.

Zdaniem Sądu Okręgowego osobowe źródło dowodowe w postaci zeznań powoda jednoznacznie potwierdziło niezasadność powództwa. Powód nie przedstawił w toku przesłuchania żadnych merytorycznych argumentów za tym, iż Sąd Okręgowy w O., poprzez wydanie rozstrzygnięcia, w sposób bezprawny uszczuplił jego sferę majątkową, czy też godził w jego dobra osobiste. Sformułowane przez powoda w toku przesłuchania truizmy odwołujące się do postulatu wolności od lęku, strachu i paniki, co do zasady podzielane przez Sąd I instancji, nie przesądzają o istnieniu roszczeniu powoda. W kontekście powyższego Sąd Okręgowy uznał, kierując się motywami przedstawionymi wyczerpująco na wcześniejszym etapie rozważań, że zeznania R. B. należy uwzględnić jedynie w części, w jakiej korespondują one z pozostałymi dowodami zgromadzonymi w sprawie i nie są sprzeczne z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego. W związku z powyższym powództwo R. B. zostało oddalone w całości, o czym orzeczono w pkt I sentencji.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu w pkt II na podstawie art. 98 k.p.c.

Zgodnie z wnioskiem pełnomocnika powoda R. B. ustanowionego dla niego z urzędu, Sąd Okręgowy przyznał mu wynagrodzenie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, albowiem koszty te nie zostały uiszczone ani w części, ani w całości. Na podstawie § 8 pkt 8 w zw. z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1715) wynagrodzenie to ustalono w wysokości 10.000 zł i powiększono o podatek od towarów i usług, co przełożyło się na sumę 12.300 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód R. B., zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że dowód w postaci zeznań powoda jednoznacznie potwierdził niezasadność powództwa, podczas gdy ze spójnych, wiarygodnych i konsekwentnych zeznań powoda wyraźnie wynika bezprawności działań Sądu Okręgowego w O., która w konsekwencji doprowadziła do wydania prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem tj. wydania przez Sąd Okręgowy w O. I Wydział Cywilny wyroku z dnia 22 lutego 2021 r. sygn. akt (...);

2)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że dowód w postaci zeznań powoda jednoznacznie potwierdził niezasadność powództwa, podczas gdy powód w spójnych, wiarygodnych i konsekwentnych zeznaniach wyczerpująco opisał okoliczności związane z niewłaściwie prowadzonym postępowaniem przez Sąd Okręgowy w O. w sprawie o sygn. akt (...), zakończonym prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2012 r. sygn. akt (...).

Nadto, zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego tj.:

1) art. 417 § 1 w zw. z art. 417 ¹ § 2 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym sprawy polegające na oddaleniu powództwa o odszkodowanie w wyniku błędnego uznania, że powód nie wykazał bezprawności działania Sądu Okręgowego w O., podczas gdy powód złożył w sprawie zeznania, w których w sposób spójny, wiarygodny i konsekwentny opisał bezprawność działania Sądu Okręgowego w O., która doprowadziła do wydania przez ten Sąd orzeczenia niezgodnego z prawem;

2)  art. 5 w zw. z art. 442 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie w stanie faktycznym sprawy polegające na odmowie uznania podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, co doprowadziło do niesłusznego stwierdzenia, iż roszczenie powoda o zadośćuczynienie związane z postępowaniem prowadzonym przez Sąd Okręgowy w O. w sprawie o sygn. akt (...), zakończonym prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 czerwca 2012 r. sygn. akt (...) jest przedawnione;

3)  § 8 pkt 8 w zw. z § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 3 października 2016 r. poprzez niewłaściwe zastosowanie przywołanego przepisu polegające na przyznaniu pełnomocnikowi powoda wynagrodzenia z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w zaniżonej wysokości 12 300 zł brutto, podczas gdy biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sprawy kwota wspomnianego wyżej wynagrodzenia powinna być wyższa i wynosić 20 418 zł brutto, zgodnie z § 8 pkt 9 w zw. z § 4 ust. 3 przywołanego wyżej rozporządzenia;

Mając na uwadze powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda, tytułem odszkodowania, kwoty 406 558 119 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatnymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda, tytułem zadośćuczynienia, kwoty 8000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie płatnymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty; przyznanie pełnomocnikowi powoda od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 20 418 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu przed Sądem I instancji; ewentualnie domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Szczecinie. Wniósł nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych; ewentualnie, na wypadek braku podstaw do obciążenia pozwanego kosztami postępowania - przyznania od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, według norm przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Co do istoty sporu okazała się zaś ona oczywiście bezzasadna.

Sąd Apelacyjny rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Żadna ze stron nie złożyła wiążącego wniosku o przeprowadzenie rozprawy z art. 374 k.p.c., natomiast w ocenie Sądu w sprawie nie ujawniły się żadne okoliczności, które przemawiałyby za koniecznością jej wyznaczenia.

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z regulacji tej wynika, że w aktualnie obowiązującym modelu tzw. apelacji pełnej postępowanie apelacyjne polega na ponownym merytorycznym rozpoznaniu sprawy. Oznacza to z kolei, że wyrok sądu drugiej instancji winien opierać się na jego własnych ustaleniach faktycznych i prawnych poprzedzonych ponowną oceną materiału procesowego. Wykonując ten obowiązek Sąd Apelacyjny (przed odniesieniem się do zarzutów apelacji w niezbędnym dla rozstrzygnięcia sprawy zakresie) dokonał ponownej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego. W konsekwencji tejże oceny Sąd II instancji doszedł do wniosku, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne (zawarte w wyodrębnionej redakcyjnie części uzasadnienia zaskarżonego wyroku) nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przeprowadzonych w sprawie dowodów. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu Okręgowego czyni częścią własnego stanowiska, nie znajdując potrzeby ponownego szczegółowego ich przytaczania, co znajduje swój normatywny wyraz w art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. W ten sam sposób Sąd Apelacyjny traktuje przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ocenę prawną relewantnych okoliczności faktycznych korzystając w tej mierze z analogicznego przepisu art. 387 § 2 ¹ pkt 2 k.p.c.

Jednocześnie wskazać należy, że z obowiązku ustanowionego przez art. 378 § 1 k.p.c. nie wynika konieczność osobnego omówienia w uzasadnieniu wyroku każdego argumentu podniesionego w apelacji, ale wystarczające jest odniesienie się do nich w sposób wskazujący, że zostały one przez Sąd drugiej instancji rozważone (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 marca 2010 r., sygn. akt V CSK 269/09, OSNC 2010, nr 9, poz. 127; z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt III CSK 300/11, OSNC 2012, nr 12, poz. 144).

Jako że zarzuty w odniesieniu do prawa materialnego mogą być właściwie ocenione i rozważone tylko na tle niewadliwie ustalonego stanu faktycznego, analizę zarzutów apelacyjnych należało rozpocząć od weryfikacji ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego. W tym zakresie powód sformułował m.in. zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mające polegać na błędnym uznaniu przez Sąd Okręgowy, że dowód w postaci zeznań powoda jednoznacznie potwierdził niezasadność powództwa.

Wyjaśnienia wymaga, że zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby na podstawie tego materiału dowodowego w równym stopniu dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 marca 2021 r., V ACa 73/21, LEX nr 3174770; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 10 lutego 2021 r., III AUa 635/20, LEX nr 3147549; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 29 października 2020 r., I AGa 91/19, LEX nr 3118248). Sąd odwoławczy ma ograniczone możliwości ingerencji w ustalenia faktyczne poczynione przez sąd pierwszej instancji na podstawie dowodów osobowych. Ewentualna zmiana tychże ustaleń może być dokonywana zupełnie wyjątkowo, w razie jednoznacznej wymowy materiału dowodowego z zeznań świadków i przesłuchania stron oraz oczywistej błędności oceny tegoż materiału (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 28 października 2020 r., I ACa 153/20, LEX nr 3120508 oraz powołane tam orzecznictwo Sądu Najwyższego).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, apelacja powoda w ogóle nie zawiera tego rodzaju zarzutów, które odpowiadałyby powyższym kryteriom prawnym i w związku z tym nie mogła ona doprowadzić do korekty zaskarżonego wyroku w oczekiwany przez skarżącego sposób. Abstrahując w tym miejscu od oczywiście nieprawidłowo sformułowanego w tym zakresie zarzutu, bowiem skarżący nie wskazał, jakie elementy stanu faktycznego zostały wadliwie ustalone przez Sąd Okręgowy (art. 233 § 1 k.p.c. dotyczy oceny dowodów, tj. czynności w wyniku której sąd rekonstruuje stan faktyczny, a zatem nie może on stanowić podstawy do podważenia - a tak czyni skarżący - materialnoprawnej oceny dochodzonych przez niego roszczeń), dostrzec należy, że skarżący w żaden sposób nie odniósł się do oceny materiału procesowego dokonanej przez ten Sąd, dodatkowo wskazując na naruszenie kryteriów tej oceny określonych w ww. przepisie. Oczywiście niewystarczające jest w tym kontekście poprzestanie na odwołującym się wyłącznie do zeznań samego skarżącego przekonania, że wykazał on bezprawność czy też nieprawidłowość czynności sadów w sprawach (...) oraz (...). Taki sposób konstrukcji tego zarzutu uniemożliwia w istocie rzeczy jego merytoryczną weryfikację, co tym samym czyni zbędnymi dalsze rozważania w tej materii. W konsekwencji zatem stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji nie mógł podlegać skutecznemu zakwestionowaniu.

Oczywiście wadliwie skarżący zarzucił Sądowi I instancji naruszenie norm art. 417 § 1 k.c. oraz art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c., co miałoby polegać na nieuwzględnieniu mającego wynikać z jego zeznań faktu bezprawności działań Sądu Okręgowego w O.. Zarzut ten uzasadniony został zatem w sposób tożsamy z zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.c. Umknęło skarżącemu, że zeznania powoda, jako element materiału procesowego, służyć mogły wyłącznie do rekonstrukcji stanu faktycznego, a nie sfery ocen prawnych. Skoro zatem zeznania te - jak już wyżej wyjaśniono - w żaden sposób nie mogły wpłynąć na zmianę ustaleń faktycznych stanowiących podstawę wyrokowania, to tym samym były one irrelewantne dla prawidłowości następczej - w procesie sądowego stosowania prawa - czynności subsumcji (podstawienia) właściwej normy prawa materialnego bowiem jest ona realizowana w stosunku do już ustalonych okoliczności faktycznych. Uwagi powyższe wyczerpują stanowisko Sądu odwoławczego w zakresie tego zarzutu, zwłaszcza jeśli zważyć, że w apelacji brak było jakichkolwiek zarzutów wskazujących na dokonanie nieprawidłowej wykładni tych przepisów przez Sąd I instancji. Już tylko na marginesie Sąd Apelacyjny zauważa, że zarzut naruszenia art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c. nie mógł być skutecznie umotywowany w sposób wskazany przez skarżącego, bowiem w odniesieniu do tej normy winien on pierwszorzędnie wykazać wadliwość zasadniczego argumentu Sąd Okręgowego o niewykazaniu przez niego podstawowej przesłanki roszczenia związanej z podjęciem działań ukierunkowanych na wzruszenie prawomocnych wyroków sądowych wydanych w sprawach (...) oraz (...).

Za oczywiście chybiony należy uznać również zarzut naruszenia art. 5 w zw. z art. 442 § 1 k.c. Abstrahując bowiem od jego drugorzędnego znaczenia dla kierunku rozstrzygnięcia sprawy (skoro roszczenia odwołujące się do sprawy (...) i tak podlegałyby oddaleniu z innych przyczyn), Sąd Apelacyjny wskazuje, że możliwość powoływania się na sprzeczność zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego występuje w wyjątkowych okolicznościach. Nierealizowanie prawa do dochodzenia roszczenia przez własne zaniedbanie uniemożliwia przyjęcie, że przedawnienie roszczenia jest z tym zasadami sprzeczne (por. wyrok SA w Warszawie z 3.03.2016 r., I ACa 756/15, LEX nr 2041766). Tymczasem sam powód nie wskazał na wystąpienie jakichkolwiek okoliczności, które w odniesieniu do roszczeń związanych ze sprawą (...) nie pozwalałyby mu na ich dochodzenie w ciągu trzech lat od uprawomocnienia się wydanego w niej wyroku. Skoro zatem powód przez własne zaniedbanie nie realizował przysługującego mu prawa, Sąd Okręgowy oczywiście prawidłowo uznał, że jego roszczenie uległo przedawnieniu.

Słusznie natomiast zarzucił skarżący Sądowi I instancji naruszenie § 8 pkt 8 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Sąd ten nie dostrzegł bowiem, że przy wartości przedmiotu sporu wynoszącej 406 566 119 zł, zastosowanie winna mieć stawka wynagrodzenia wynikająca z § 8 pkt 9 w zw. z § 4 ust. 3, tj. 16 600 zł powiększona o podatek VAT, czyli ostatecznie 20 418 zł.

Z tych względów konieczne było wydanie wyroku reformatoryjnego o treści jak w punkcie I sentencji, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Apelacji powoda co do istoty spory podlegała zaś oddaleniu jako oczywiście bezzasadna, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono wedle zasady odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.). Powód jako przegrywający postępowanie apelacyjne w całości powinien zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty tego postępowania. Na koszty te stanowiła kwota 25 000 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, ustalonego na podstawie § 2 pkt 9 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W pkt IV wyroku Sąd Apelacyjny oddalił wniosek adwokata P. P. o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym. Utrwalone jest bowiem stanowisko judykatury, że wniesienie przez pełnomocnika, ustanowionego z urzędu, oczywiście bezzasadnego środka prawnego nie uzasadnia przyznania mu wynagrodzenia za świadczenie stronie pomocy prawnej w sposób nieprofesjonalny (zob. min. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1999 r., II CKN 341/98, OSNC 1999, nr 6, poz. 123, z dnia 20 września 2007 r., II CZ 69/07, OSNC 2008, nr 3, poz. 41, z dnia 11 maja 2011 r., II CSK 699/10, OSNC Zb. Dod. 2011, nr C, poz. 72, oraz z dnia 18 grudnia 2012 r., II CSK 397/12, niepubl., z dnia 31 stycznia 2018 r., I CZ 143/17, LEX nr 2558247,). Pomoc ta, jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 sierpnia 1997 r. II CZ 88/97 (OSNC 1998, z. 3, poz. 40) powinna być udzielana zgodnie z wymaganiami stawianymi profesjonaliście. Takich kryteriów, już z przyczyn przedstawionych wyżej, wskazujących nie tylko na oczywistą bezzasadność apelacji, ale także wadliwy sposób sformułowania (w kontekście ich treści) podniesionych w niej zarzutów, przedmiotowa apelacja nie spełnia. Jakiekolwiek pozytywne w tym aspekcie skutki nie mogły wynikać z tego, że - jak można sądzić - wolą samego powoda było wniesienie apelacji w niniejszej sprawie. W takiej bowiem sytuacji właściwym świadczeniem pomocy prawnej było sporządzenie przez pełnomocnika opinii prawnej o niecelowości jej wniesienia (por. uchwała SN z 21.09.2000 r., III CZP 14/00, OSNC 2001, nr 2, poz. 21). Sąd Apelacyjny oczywiście dostrzegł, że przedmiotowa apelacja doprowadziła do zmiany rozstrzygnięcia o należnych pełnomocnikowi kosztach nieopłaconej pomocy prawnej za postępowanie pierwszoinstancyjne, tym niemniej zauważa, że właściwym środkiem prawnym do uzyskania tożsamego rezultatu było wniesienie zażalenia.

Robert Bury Artur Kowalewski Leon Miroszewski