Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Włodzimierz Czechowicz

Protokolant: protokolant sądowy Marcin Kamionowski

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 stycznia 2015 r. w Warszawie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

z dnia 25 sierpnia 2014 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

VII U 2184/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. decyzją z dnia 25 sierpnia 2014r., znak: (...) na podstawie art. 38 ust. l, art. 68 ust. 1 pkt. 2, art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2013r. poz. 1442, z późn. zm.) w związku z art. 13 ust. 3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L.2004, Nr 166/1 ze zm.), a także zgodnie z art. 16 ust. l i 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. Urz. UE nr L.2009 Nr 284/1 ze zm.) oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie (WE) nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. Urz. UE Nr L 149 z 8 czerwca 2012 r.) - stwierdził, że K. S. od dnia 1 lutego 2014r. podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

K. S. w dniu 26 września 2014r., za pośrednictwem organu rentowego, odwołała się od decyzji z dnia 25 sierpnia 2014r. – zarzucając zaskarżonej decyzji:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego: 1) art.14 ust.5b Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, z uwagi na fakt, iż artykuł ten odnosi się do stosowania art.13 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004, podczas gdy w stosunku do odwołującego zastosowanie ma wyłącznie art.13 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004; 2) art. 11 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 poprzez jego niezastosowanie i doprowadzenie w rezultacie do sytuacji, w której wbrew przepisom rozporządzenia odwołujący podlega w tym samym czasie ustawodawstwu dwóch różnych państw członkowskich;

II. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy: 1) art.2 pkt.2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 poprzez zaniechanie zwrócenia się do instytucji słowackiej w celu uzyskania wszystkich danych niezbędnych dla ustanowienia i określenia praw i obowiązków odwołującego; 2) art.3 ust.2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 poprzez jego błędną wykładnie, w związku z przyjęciem, iż to wnioskodawca był zobowiązany - oprócz informacji i załączonej do niej umowy o pracę, przedstawić także dokumenty i dowody świadczące o przebywaniu i wykonywaniu pracy na terenie Słowacji; 3) art.5 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 poprzez podważenie ważności umowy o pracę, na podstawie której został wydany przez instytucję innego państwa członkowskiego dokument potwierdzający zgłoszenie wnioskodawcy do ubezpieczenia społecznego w tym innym państwie członkowskim oraz o zaniechanie zwrócenia się do instytucji tego państwa o przekazanie niezbędnych wyjaśnień; 4) art.16 ust.4 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/ 2009 poprzez zaniechanie zwrócenia się do instytucji właściwej na Słowacji, w celu wyjaśnienia wątpliwości, czy rzeczywiście wnioskodawca wykonywał pracę na terytorium tego państwa; 5) art.61 § 4 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez zaniechanie zawiadomienia pracodawcy wnioskodawcy o toczącym się postępowaniu, podczas gdy z uwagi na charakter czynności podejmowanych przez ZUS II Oddział w W. zachodziła konieczność występowania przez niego w charakterze strony.

Odwołująca się K. S. wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i wydanie orzeczenia co do istoty sprawy poprzez stwierdzenie, iż od dnia 1 lutego 2014r. podlegała ustawodawstwu słowackiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu odwołania odwołująca się podniosła, że prowadzi działalność na własny rachunek na terenie Polski. Z tytułu tejże działalności odprowadzała składki na rzecz organu rentowego. W dniu 1 lutego 2014r. odwołująca się zawarła dodatkowo umowę o pracę ze słowackim pracodawcą -(...). z siedzibą w C. na Słowacji.

Odwołująca wskazała, że wystąpiła z wnioskiem o ustalenie właściwego ustawodawstwa w związku z wykonywaniem działalności na własny rachunek w Polsce i podjęciem pracy najemnej na Słowacji. We wniosku wskazała jako ustawodawstwo właściwe ustawodawstwo słowackie, zgodnie z treścią art.13 ust.3 Rozporządzenia podstawowego, tj. ustawodawstwo państwa, na którego terytorium odwołująca wykonuje pracę najemną. ZUS II Oddział w W. wezwał odwołującą do przedłożenia dokumentów świadczących o faktycznym wykonywaniu pracy na terenie Słowacji i przebywaniu na terenie tamtejszego państwa. W odpowiedzi odwołująca przedłożyła kopię umowy o pracę, dowód zgłoszenia do słowackiego ubezpieczenia oraz potwierdzenia otrzymywania wynagrodzenia. Ponadto odwołująca wezwała organ rentowy do nawiązania niezbędnej współpracy ze słowacką instytucją ubezpieczeniową. Następnie ZUS II Oddział W. decyzją z dnia

25 sierpnia 2014r. stwierdził, iż w stosunku do odwołującej w zakresie ubezpieczeń społecznych ma zastosowanie ustawodawstwo polskie wskazując w uzasadnieniu, że praca wykonywana na terenie Słowacji ma charakter marginalny.

W odwołaniu K. S. wskazała także, na czym polegało jej zdaniem naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy oraz przepisów prawa materialnego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 24 października 2014r. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. podnosząc m.in. w uzasadnieniu, że K. S. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą na terenie Polski od dnia 1 lipca 2011r. Pismem złożonym w dniu 18 marca 2014r. poinformowała, iż od dnia 1 lutego 2014r. podjęła zatrudnienie na terenie Słowacji w firmie (...) na Słowacji, przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej na terenie Polski. Od tej daty odwołująca nie składa dokumentów rozliczeniowych oraz nie opłacała składek do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej na terenie Polski. Organ rentowy wskazał, że odwołująca nie dostarczyła formularza Al, poświadczonego przez słowacką instytucję ubezpieczeniową, który potwierdzałby ustalenie słowackiego ustawodawstwa jako właściwego. Wobec powyższego decyzją z dnia 25 sierpnia 2014r. znak: (...) organ rentowy stwierdził, że od dnia 1 lutego 2014r. K. S. podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Organ rentowy zauważył, że zgodnie z art.13 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004r. (Dz.Urz. UE z 30.04.2004 nr LI66/1) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje pracę najemną. Jednakże w myśl art.14 ust.5b Rozporządzenia nr 987/2009 Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, praca o charakterze marginalnym nie jest brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 Rozporządzenia nr 883/2004. Organ rentowy stwierdził, że pojęcie pracy o charakterze marginalnym zostało doprecyzowane w Praktycznym poradniku - Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej (UE), w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i w Szwajcarii, wydanym przez Komisję Europejską. Zgodnie z informacjami w nim zawartymi za pracę o charakterze marginalnym należy uznać pracę o charakterze stałym, ale mającym niewielkie znaczenie pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego. Za pracę o charakterze marginalnym należy uznać pracę zajmująca mniej niż 5% regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą mniej niż 5% jego całkowitego wynagrodzenia. Zdaniem organu rentowego osoba wykonująca pracę o takim charakterze nie może być uznawana za osobę wykonująca pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, a tym samym nie jest ona objęta zakresem obowiązywania przepisów art.13 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004. W takiej sytuacji do celów ustalenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, zainteresowany traktowany jest jako pracujący wyłącznie w jednym Państwie Członkowskim. Składki powinny być odprowadzane do systemu tego Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo dla danej osoby zostało ustalone (k.6).

W toku sprawy odwołująca odnosząc się do stanowiska organu rentowego, złożyła w dniu 28 listopada 2014r. pismo procesowe w którym podniosła, że prowadzi działalność na własny rachunek na terenie Polski. Z tytułu tejże działalności odprowadzała składki na rzecz organu rentowego. Dodatkowo zawarła umowę o pracę ze słowackim pracodawcą - (...) z siedzibą w C. (...) Słowacja (k.21).

Organ rentowy w piśmie procesowym złożonym w dniu 2 stycznia 2015r. wskazał, że wydając decyzję z dnia 25 sierpnia 2014r. wziął pod uwagę wszystkie przepisy prawne. W ocenie organu rentowego podstawą do zastosowania słowackiego ustawodawstwa jest formularz Al poświadczony przez słowacką instytucję ubezpieczeniową. Natomiast odwołująca w toku sprawy złożyła formularz E 104, na którym instytucje ubezpieczeniowe potwierdzają: okresy ubezpieczenia chorobowego dla celów objęcia ubezpieczeniem dobrowolnym lub fakultatywnym kontynuowanym z tytułu ryzyka choroby i macierzyństwa oraz nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa; okresy podlegania ubezpieczeniom rentowym dla celów nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do zasiłku pogrzebowego w związku ze śmiercią ubezpieczonego (k.33).

Do zamknięcia rozprawy strony postępowania nie modyfikowały stanowisk zgłoszonych w toku procesu (k.37). odwołująca się nie stawiła się mimo wezwania do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. S. od dnia 1 lipca 2011r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą w miejscowości S.. Przeważającą formą działalności są usługi związane z administracyjną obsługą biura. Z tytułu prowadzenia tej działalności gospodarczej odwołująca się opłacała składki na ubezpieczenia społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (wydruk z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej z dnia 14 marca 2014r.; druk (...) z dnia 4 lipca 2014r.; wykazy wpłat zidentyfikowanych – w aktach rentowych).

W dniu 1 lutego 2014r. K. S. zawarła umowę o pracę na okres próbny z firmą (...) C., Republika Słowacka. Postanowienia umowy o pracę przewidywały między innymi, iż odwołująca w ramach zatrudnienia będzie wykonywała pracę promotora usług i produktów świadczonych przez pracodawcę albo klientów – w szczególności praca miała polegać na kontaktach z potencjalnymi klientami, prezentacją i promocją oraz prowadzeniem szkoleń internetowych. Zatrudnienie odwołującej zostało ustalone w wymiarze 10 godzin miesięcznie, z wynagrodzeniem w wysokości 40 Euro miesięcznie. Miejsce pracy określone zostało na Republikę Słowacką (umowa o pracę z dnia 1 lutego 2014r. – w aktach rentowych).

W dniu 18 marca 2014r. K. S. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

II Oddział w W. wniosek o ustalenie tymczasowego ustawodawstwa właściwego w zakresie ubezpieczeń społecznych w trybie art.16 ust.2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009. W treści wniosku odwołująca przyznała, że od 1 lipca 2011r. prowadzi na terytorium Polski działalność gospodarczą i jednocześnie od dnia 1 lutego 2014r. zawarła umowę o pracę z (...). z siedzibą C., Republika Słowacka – z miejscem świadczenia pracy na terenie Słowacji. Odwołująca w treści wniosku podnosiła, że w jej przypadku w zakresie ubezpieczeń społecznych, dotyczących zarówno stosunku pracy jak i wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej zastosowanie znajduje ustawodawstwo słowackie, zgodnie z treścią art.13 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (wniosek z dnia 14 marca 2014r. – w aktach rentowych).

Złożenie wniosku skutkowało wszczęciem przez organ rentowy postępowania administracyjnego, w toku którego z uwagi na fakt, iż odwołująca we wniosku z dnia 14 marca 2014 r. nie wskazała wszystkich niezbędnych informacji do ustalenia mającego zastosowanie ustawodawstwa organ rentowy pismem z dnia 4 kwietnia 2014 r. znak: (...) wezwał do przedłożenia dowodów i innych dokumentów pozwalających na ustalenie ustawodawstwa właściwego (pismo z dnia 4 kwietnia 2014r. – w aktach rentowych).

Odpowiadając na pismo organu rentowego odwołująca złożyła w dniu 25 kwietnia 2014r. pismo w którym poinformowała, że słowacki pracodawca odmówił jej wydania szczegółowych dokumentów takich jak: raporty z wykonanej pracy, schematy pracy, świadectwa pracy, zaświadczenia dotyczące czasu pracy itp. – w związku z ochroną tajemnicy przedsiębiorstwa oraz faktem, że pracodawca nie został uznany w postępowaniu za stronę. Odwołująca dołączyła do pisma umowę o pracę z dnia 1 lutego 2014r. oraz potwierdzenie przelewu wynagrodzenia za miesiąc luty 2014r. Dodatkowo K. S. poinformowała ZUS, że przekazane przez nią dokumenty są jedynymi jakie ma zamiar przekazać organowi rentowemu i wezwała ZUS do wykazania należytej aktywności dowodowej (pismo z dnia 15 kwietnia 2014r.; potwierdzenie przelewu z dnia 23 kwietnia 2014r. – w aktach rentowych).

W związku z powyższym organ rentowy pismem z dnia 16 maja 2014r. ponownie zwrócił się do odwołującej o złożenie informacji dotyczących jej zatrudnienia na terenie Słowacji (pismo z dnia 16 maja 2014r. – w aktach rentowych). K. S. w dniu 13 czerwca 2014r. złożyła kolejne pismo wyjaśniające (z dnia 8 czerwca 2014r.), do którego dołączyła kwartalny raport wykonania pracy (pismo z dnia 8 czerwca 2014r.; kwartalny raport wykonania pracy z dnia 13 kwietnia 2014r. – w aktach rentowych). Pismem z dnia 23 lipca 2014r. odwołująca zwróciła się do organu rentowego o niezwłoczne wydanie decyzji w sprawie (pismo z dnia 23 lipca 2014r. – w aktach rentowych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. po przeprowadzeniu postępowania wydał w dniu 25 sierpnia 2014r. decyzję znak: (...) którą stwierdził, że K. S. od dnia 1 lutego 2014r. podlega polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych (decyzja w aktach rentowych).

Dodatkowo w toku postępowania odwołująca złożyła do akt sprawy druk E 104 potwierdzający okresy ubezpieczenia chorobowego dla celów objęcia ubezpieczeniem dobrowolnym lub fakultatywnym kontynuowanym z tytułu ryzyka choroby i macierzyństwa oraz nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa oraz okresy podlegania ubezpieczeniom rentowym dla celów nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do zasiłku pogrzebowego w związku ze śmiercią ubezpieczonego (k.22-23).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach rentowych, jak też na podstawie okoliczności wynikających ze złożonych do akt sprawy pism procesowych.

Sąd nie dał wiary twierdzeniu odwołującej co do okoliczności świadczenia przez nią pracy na rzecz (...). C., Republika Słowacka, oraz uznał za niewiarygodną dokumentację prywatną związaną z tym stosunkiem pracy. Zdaniem Sądu dokumenty prywatne złożone przez odwołującą zarówno w ramach postępowania wyjaśniającego przed ZUS, jak też w toku postępowania sądowego zostały wygenerowane na potrzeby tych postępowań i nie stanowią dowodu na faktyczne świadczenie pracy na rzecz podmiotu zagranicznego. Zdaniem Sądu zasadnicza niekonsekwencja tego materiału dowodowego polega na tym, że miejsce świadczenia pracy oznaczone zostało przez strony jako Słowacja. Sąd opierając się na doświadczeniu życiowym nie dostrzegł jakiegokolwiek ekonomicznego uzasadnienia do świadczenia przez odwołującą pracy na rzecz podmiotu zagranicznego z wynagrodzeniem miesięcznym oscylującym na poziomie 40 Euro. Wynagrodzenie w takiej wysokości stanowi kwotę niewystarczającą nawet na dojazd w jedną stronę (około 600 km w jedną stronę) z miejsca zamieszkania odwołującej w S. do miejsca rzekomego świadczenia pracy na terytorium Słowacji. W ocenie Sądu również fakt nieprzedstawienia przez odwołującą dowodów wskazujących na faktyczne wykonywanie przez nią pracy za granicą, takich jak np. bilety za przejazd, dowody opłaty na paliwo, rachunki za pobyt za granicą, rachunki za żywność itp., bezspornie potwierdza, że odwołująca się nie świadczyła pracy na Słowacji. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby w toku wykonywania umowy ze spółką (...) odwołująca się nie ponosiła żadnych kosztów z tym związanych, nie wykazała też aby to pracodawca słowacki w jakikolwiek sposób ponosił te koszty.

Niezależnie jednak od powyższej konstatacji Sąd doszedł do wniosku, iż kwestia ważności umowy o pracę stanowiłaby okoliczność istotną wyłącznie w przypadku stwierdzenia, że odwołująca z tytułu zawarcia umowy z podmiotem zagranicznym podlegała ustawodawstwu słowackiemu. Z uwagi jednak na niezłożenie przez odwołującą druku A1, który potwierdzałby podleganie przez nią z tytułu zawartej umowy ubezpieczeniom społecznym na Słowacji, kwestia ważności tej umowy była oboczna i nie miała kluczowego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy z tego względu, iż organ rentowy co do zasady nie kwestionował tej umowy.

Sąd Okręgowy zważył ponadto, że w związku z niezłożeniem przez odwołującą się druku A1 Sąd nie wezwał do udziału w sprawie pracodawcy odwołującej uznając, iż odwołująca się nie udowodniła faktu podlegania ubezpieczeniom na Słowacji. Bowiem tylko w takiej sytuacji pracodawca słowacki byłby zainteresowanym w sprawie w rozumieniu przepisu art. 477 ¹¹ k.p.c. W ocenie Sądu to odwołująca a nie ZUS była obowiązana przedstawić druk A1 lub inny dokument potwierdzający podleganie przez odwołującą się ubezpieczeniom na Słowacji, jako że to właśnie na niej spoczywał ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodziła ona skutki prawne. Z akt sprawy wynika wprost, iż odwołująca miała możliwość wystąpienia do słowackiego organu rentowego o wydanie druku A1, albowiem w toku niniejszej sprawy złożyła druk E 104 potwierdzający okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu dla celów objęcia ubezpieczeniem dobrowolnym lub fakultatywnym kontynuowanym z tytułu ryzyka choroby i macierzyństwa oraz nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa oraz okresy podlegania ubezpieczeniom rentowym dla celów nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do zasiłku pogrzebowego w związku ze śmiercią ubezpieczonego - z tytułu stosunku pracy na Słowacji.

W związku z powyższym nie było żadnych podstaw do zobowiązania przez Sąd polskiego organu rentowego do przedstawienia przez ten organ dowodów potwierdzających nawiązanie współpracy prawnej ze słowackim organem ubezpieczeniowym oraz uzyskania w ten sposób informacji dotyczących zatrudnienia odwołującej na Słowacji - w tym informacji na temat faktycznego wykonywania przez odwołującą pracy na Słowacji. To odwołująca powinna przedstawić wymagane w tym zakresie dokumenty. Dopiero wykazanie przez odwołującą obiektywnie uzasadnionych przyczyn uniemożliwiających uzyskanie przez nią druku A1 od słowackiego organu ubezpieczeniowego stanowiłoby podstawę do wystąpienia zarówno przez organ rentowy, jak też przez tutejszy Sąd w toku postępowania odwoławczego o udzielenie stosownej informacji. Przed zamknięciem rozprawy odwołująca nie złożyła jednak dowodu potwierdzającego podleganie ubezpieczeniu słowackiemu, jak też nie wykazała, iż wystąpiły okoliczności uniemożliwiające jej uzyskanie druku A1.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 25 sierpnia 2014r., znak: (...) jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Kwestią sporną było rozstrzygnięcie czy odwołująca K. S. podlegała ubezpieczeniom społecznym w Polsce – w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, czy też podlegała ubezpieczeniom społecznym na Słowacji – z tytułu zatrudnienia jako pracownik najemny.

W ocenie Sądu K. S. nie przedstawiła dowodów z których wynikałoby, iż podlegała ona ubezpieczeniom społecznym na Słowacji z tytułu zawartej umowy o pracę ze wskazanym wyżej pracodawcą. Przy czym reguły dowodzenia w procesie cywilnym zobowiązują strony do wskazywania dowodów, z których wywodzą one skutki prawne (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.). Zasada ta znajduje zastosowanie również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, których przedmiotem są odwołania ubezpieczonych od decyzji organów rentowych. (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 czerwca 2013r. sygn. akt III AUa 132/13). W świetle powyższego to na odwołującej ciążył obowiązek wykazania, że podlegała ona ubezpieczeniom społecznym na Słowacji, a wykazanie tej okoliczności sprowadzało się de facto do złożenia druku A1 lub innego alternatywnego dokumentu potwierdzającego podleganie ubezpieczeniom w państwie członkowskim, przy czym waloru takiego dokumentu nie posiada złożony przez odwołującą druk E 104. Odwołująca zadaniu temu nie sprostała i w ramach postępowania przed organem rentowym, ani też w toku postępowania sądowego, zamiast wykazania podlegania ubezpieczeniom na Słowacji, dążyła do przerzucenia ciężaru dowodu na organ rentowy. Zdaniem Sądu odwołująca uchyliła się od złożenia dokumentów niezbędnych do wydania decyzji zgodnej ze swoim wnioskiem, co spowodowało wydanie przez organ rentowy zaskarżonej decyzji.

Niezależnie od powyższego w niniejszej sprawie należało również zbadać, czy z uwagi na przepis art. 14 ust. 5b Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczący wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.2009.284.1) praca najemna wykonywana przez K. S. na Słowacji powinna być, co do zasady, brana pod uwagę.

Zgodnie z art.13 ust.3 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE L z dnia 30 kwietnia 2004r.; Dz.U.UE.L.2004.166.1; Dz.U.UE-sp.05-5-72 – dalej rozporządzenie podstawowe) - osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną lub, jeżeli wykonuje taką pracę w dwóch lub w kilku Państwach Członkowskich, ustawodawstwu określonemu zgodnie z przepisami ust. 1, przy czym w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE L z dnia 30 października 2009r.; Dz.U.UE.L.2009.284.1 – dalej: aktu wykonawczego), w tytule II sprecyzowano określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa i w art.14 tego aktu dokonano szczegółowego uregulowania dotyczącego art.12 i 13 rozporządzenia podstawowego. Zgodnie z art.14 ust.5b aktu wykonawczego – praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art.13 rozporządzenia podstawowego. Przepis art.16 rozporządzenia wykonawczego stosuje się we wszystkich przypadkach objętych tym artykułem. Sąd Okręgowy zważył ponadto, że dyspozycja art.14 ust.5b, wbrew twierdzeniom odwołującej odnosi się do całego art.13, a nie jak podnosiła to odwołująca w odwołaniu tylko do art.13 ust.1.

Sąd zważył również, że dotychczas nie nastąpiło formalne określenie pojęcia pracy marginalnej i w ramach postępowań administracyjnych przed organem rentowym, jak też w postępowaniach sądowych posiłkowo wykorzystywane są zapisy zawarte w Praktycznym poradniku pn: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej (UE), w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i w Szwajcarii, zgodnie z którym - „praca o marginalnym charakterze to praca, która jest stała, ale ma niewielkie znaczenie pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego. Zaleca się, aby przyjąć wskaźnik, zgodnie z którym za pracę o marginalnym charakterze uznawać będzie się pracę zajmującą mniej niż 5 % regularnego czasu pracy pracownika i/lub przynoszącą mniej niż 5 % jego całkowitego wynagrodzenia. Charakter wykonywanej pracy, np. praca o charakterze pomocniczym, pozbawiona niezależności, wykonywana w domu lub pomocniczo w stosunku do głównej pracy, może również posłużyć za wskaźnik pozwalający uznać daną pracę za pracę o marginalnym charakterze. Osoba wykonująca „pracę o marginalnym charakterze” w jednym państwie członkowskim, która pracuje również dla tego samego pracodawcy w innym państwie członkowskim, nie może być uznawana za osobę normalnie wykonującą pracę w dwóch lub kilku państwach członkowskich i w związku z tym nie jest objęta zakresem obowiązywania przepisów art. 13 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. W takim przypadku osoba jest traktowana, w celu ustalenia mającego zastosowanie ustawodawstwa, jako pracująca wyłącznie w jednym państwie członkowskim. Jeżeli praca o marginalnym charakterze jest podstawą włączenia do systemu zabezpieczenia społecznego, składki powinny być opłacane we właściwym państwie członkowskim od całości dochodu ze wszystkich rodzajów pracy.”.

Zdaniem Sądu powyższe wytyczne – z uwagi na brak zawarcia ich w jakimkolwiek akcie prawnym - nie mają charakteru wiążącego i każdorazowo ich zastosowanie wymaga wnikliwej i indywidualnej analizy danego stosunku pracy. Odnosząc powyższe do sytuacji odwołującej jednoznaczne jest, iż na podstawie umowy miała ona wykonywać pracę w wymiarze 10 godzin miesięcznie i z tego tytułu przysługiwało jej wynagrodzenie na poziomie 40 Euro miesięcznie tj. około 150 zł netto.

Stosownie do art. 129 § 1 k.p. czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i 144 kp. Odwołująca w toku postępowania nie przedstawiła informacji o wysokości dochodu jaki uzyskała w 2014r. Dlatego też, Sąd przyjął do wyliczenia wysokość wynagrodzenia minimalnego zgodnie z § 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 września 2013 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2014r., które od dnia 1 stycznia 2014 r. zostało ustalone na 1680 zł . Skoro tak, to Sąd Okręgowy przyjął, że średnio miesięcznie pracownik winien przepracować około 176 godzin. Ubezpieczona pracę najemną wykonywała 10 godzin w miesiącu, zatem czas pracy stanowił średnio około 5,7% regularnego czasu pracy. Za pracę najemną K. S. uzyskała dochód netto w kwocie 146,52 zł (tj. 170,06 zł brutto). Zatem dochód odwołującej w miesiącu lutym 2014r. wyniósł około 10,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Opierając się wyłącznie na wytycznych dotyczących charakterystyki pracy marginalnej mogłoby wydawać się uprawnione twierdzenie, że odwołująca przekraczając 5 % pułap wynagrodzenia i czasu pracy spełniła kryteria do uznania, że jej praca na Słowacji nie była pracą marginalną. Biorąc jednak pod uwagę, że odwołująca się z miejsca zamieszkania w miejscowości S. (woj. (...)) do miejsca świadczenia pracy na Słowacji miała do pokonania odległość niemal 600 kilometrów w jedną stronę, można więc wyprowadzić wniosek, że koszty uzyskania przychodu z tej umowy, które związane były tylko z dojazdem i ewentualnym zakwaterowaniem oraz wyżywieniem wielokrotnie przewyższały faktyczny zysk. Sąd zważył, że w toku procesu odwołująca się w żadnym ze złożonych pism procesowych nie odniosła się do kwestii związanej z ponoszeniem kosztów dojazdu i świadczenia pracy na Słowacji dla wykazania, że w istocie udawała się na Słowację i świadczyła tam pracę.. Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że z punktu widzenia ekonomicznego pracę taką należy zakwalifikować jako pracę marginalną.

Sąd Okręgowy zważył ponadto, że odwołująca się przedłożyła organowi rentowemu jedynie 1 (słownie jeden) dokument potwierdzający otrzymanie wynagrodzenia od słowackiego pracodawcy za luty 2014 roku na kwotę 146,52 zł. Skoro umowa została zawarta na czas nieokreślony (po okresie próbnym) i odwołująca się nie przedstawiła dowodu na jej ewentualne rozwiązanie, przy czym sama odwołująca się zadeklarowała, że nie przedstawi innych poza umową o pracę i potwierdzeniem przelewu, dokumentów potwierdzających świadczenie pracy na Słowacji – w ocenie Sądu Okręgowego potwierdza to fakt działania sprzecznego z gospodarczo-społecznym przeznaczeniem prawa. Do dnia rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku również nie przedstawiła Sądowi potwierdzenia kolejnych przelewów wynagrodzenia uzyskanego od Spółki (...).

Wprawdzie okoliczność ważności umowy o pracę na Słowacji nie była kwestionowana przez organ rentowy to jednak zaakcentowania wymaga, że analiza warunków tej umowy prowadzi do wniosku, że zostały spełnione przesłanki zawarte w art. 8 kp., w myśl którego - nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W tym aspekcie zauważyć należy, że - treść klauzuli generalnej zawartej w art. 8 k.p. ujęta jest przedmiotowo, a nie podmiotowo. Nie kształtuje ona praw podmiotowych, nie zmienia i nie modyfikuje praw, jakie wynikają z innych przepisów prawa. Przepis ten upoważnia Sąd do oceny, w jakim zakresie, w konkretnym stanie faktycznym, działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie jego prawa i nie korzysta z ochrony prawnej. Stosowanie art. 8 kp. (podobnie jak art. 5 k.c.) pozostaje zatem w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności konkretnej sprawy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2013 r. sygn. akt II PK 91/13).

Po drugie podnieść należy, że - norma art. 8 kp. oznacza pozbawienie danego podmiotu możliwości korzystania z prawa, które mu w świetle przepisów prawa przedmiotowego przysługuje. Prowadzi to więc zawsze do osłabienia zasady pewności prawa i przełamuje domniemanie korzystania z prawa w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego i jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Z tego względu zastosowanie przez sąd konstrukcji nadużycia prawa jest dopuszczalne tylko wyjątkowo i musi być zgodnie z ustalonym stanowiskiem orzecznictwa i doktryny prawa, szczegółowo uzasadnione. Uzasadnienie to musi wykazać, że w danej indywidualnej i konkretnej sytuacji, wyznaczone przez obowiązujące normy prawne typowe zachowanie podmiotu korzystającego ze swego prawa, jest ze względów moralnych, wyznaczających zasady współżycia społecznego, niemożliwe do zaakceptowania, ponieważ w określonych, nietypowych okolicznościach zagraża podstawowym wartościom, na których opiera się porządek społeczny i którym prawo powinno służyć (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28.11.2013r. sygn. akt III APa 22/13). Uwzględniając powyższe, zdaniem Sądu działanie odwołującej w zakresie nawiązania stosunku pracy wyczerpuje dyspozycję art. 8 kp. W ocenie Sądu odwołująca poprzez zawarcie umowy o pracę na Słowacji, nie zamierzała faktycznie świadczyć pracy w oparciu o tę umowę, ale działanie to mogło w istocie zmierzać do uchylenia się od konieczności opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej.

Odnosząc się do podniesionego przez odwołującą zarzutu naruszenia przez ZUS art.61 § 3 k.p.a. Sąd jest zdania, że jest on chybiony. Z utrwalonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądu wynika, iż naruszenie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez Sąd ubezpieczeń społecznych co oznacza, że przepisy kodeksu postępowania administracyjnego nie są przez ten Sąd stosowane. W związku z tym wśród przewidzianych w art. 477 ⁹ § 3, art. 477 ¹⁰ § 2 i art. 477 ¹⁴ k.p.c. sposobów rozpoznania odwołania przez sąd nie przewidziano stwierdzenia nieważności decyzji organu rentowego. Sąd albo oddala odwołanie albo, uznając je za zasadne, zmienia zaskarżoną decyzję. Formalne wady postępowania przed organem rentowym, podobnie jak formalne wady decyzji administracyjnej wydanej przez organ rentowy, nie powodują, co do zasady, jej uchylenia ani stwierdzenia jej nieważności. Sąd ubezpieczeń społecznych ocenia bowiem zasadność roszczeń odwołującego się, a nie formalną legalność postępowania przed organem rentowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r., sygn. akt III UK 221/2010; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UK 336/2009; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010 r. I UK 151/2009). Już tylko z tej przyczyny zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Zdaniem Sądu Okręgowego podniesiony przez odwołującą zarzut dotyczący braku wezwania do udziału w sprawie toczącej się przed ZUS słowackiego pracodawcy, miałby uzasadnienie wyłącznie w przypadku wykazania przez odwołującą, że podlegała ona ubezpieczeniom społecznym na Słowacji.

Na podstawie dokonanych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że praca najemna w oparciu o umowę zawartą przez odwołującą z podmiotem słowackim miała charakter pracy marginalnej. Tym samym odwołująca podlegała ubezpieczeniom społecznym wyłącznie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej zarejestrowanej w Polsce. Zgodnie z art.6 ust 5 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121 j.t.) osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu. Odwołująca jako osoba prowadząca działalność gospodarczą w Polsce i nie objęta ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy najemnej w Republice Słowackiej, bezspornie od dnia 1 lutego 2014 r. podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Polsce. Dlatego też, zdaniem Sądu decyzja organu rentowego odpowiada prawu.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. uznał odwołanie za bezzasadne i orzekł jak w sentencji wyroku.