Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2016r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Urszula Kalinowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2016r. w Warszawie

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

z udziałem (...) Parafii (...) w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

z dnia 1 września 2015r., nr (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 8 października 2015r. A. G. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. z dnia 1 września 2015r.,

nr (...), w której organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek ubezpieczonej w wysokości 2.027,45 zł, równą ½ przeciętnego wynagrodzenia za pracę w gospodarce narodowej w I kwartale 2015r.

Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie za podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wynagrodzenia wynikającego z umowy o pracę z dnia 26 stycznia 2015r. zawartej przez nią z płatnikiem składek Parafią (...) w W. i w konsekwencji o ustalenie na jego podstawie wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zaskarżonej decyzji ubezpieczona zarzuciła:

1.  niezgodne z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne,

2.  nieoparte o jakiekolwiek dane statystyczne i regulacje prawne oraz oderwane od realiów rynkowych przyjęcie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

w wysokości 2.027,45 zł,

3.  nieoparte o stan faktyczny ani żadne regulacje prawne insynuacje jakoby łącząca strony umowa o pracę naruszała zasady współżycia społecznego oraz brak wskazania jaką konkretnie zasadę współżycia społecznego postanowienia umowy o pracę miałyby złamać,

4.  oderwane od stanu faktycznego przeliczenie na pełny etat wybiórczych elementów zakresu obowiązków celem uzyskania manipulacyjnego obrazu wysokości wynagrodzenia,

5.  pominięcie zakresu obowiązków, skali jego zróżnicowania oraz warunków pracy

i zmanipulowane wnioskowanie jakoby podstawa wymiaru składek u innych

pracodawców kształtowała się na znacznie niższych poziomach,

6.  niepoparty dowodami i nic niewnoszący do sprawy wniosek na temat wątpliwych możliwości finansowych zatrudnienia jej przez płatnika,

7.  brak rozważenia sytuacji związanej z ciążą oraz prawa do szczególnej ochrony

i zabezpieczenia społecznego w tym okresie.

W uzasadnieniu odwołania A. G. szczegółowo uzasadniła każdy

z wyżej wymienionych zarzutów i wyjaśniła, że intencją stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy na zasadzie uzyskania profesjonalnej, szeroko pojętej pomocy przy realizacji wielorakich zadań duszpasterskich w zamian za godziwe wynagrodzenie uwzględniające wszelkie trudności wynikające z charakteru tej pracy.

Strony przyjęły, że duże zróżnicowanie wymaganej wiedzy, umiejętności, nienagannej opinii oraz postawy zgodnej z wartościami Kościoła (...) oraz specyfiki pracy w parafii spełnia wytyczne klasyfikacji (...) w podklasach stosunków międzyludzkich i komunikacji

i na tej podstawie ustaliły wyjściową kwotę wynagrodzenia 8.000,00 zł brutto w łączności z realiami rynkowymi danych Głównego Urzędu Statystycznego za grudzień 2014r. dotyczącymi wynagrodzenia na terenie miasta stołecznego W. w sektorze działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Przy ostatecznym ustaleniu wynagrodzenia w wysokości 6.000,00 zł brutto uwzględnione zostały okoliczności takie jak znaczna odległość do i z pracy, nieregularny czas i miejsce wykonywania pracy, wymaganie zachowania wyjątkowej dyskrecji czy też potrzeba merytorycznego wsparcia osób zgłaszających się do parafii w zakresie psychologii i prawa kanonicznego (odwołanie z dnia 5 października 2015 roku, k. 2 – 4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 10 listopada 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania A. G. wskazując, iż skarżona decyzja została wydana na podstawie wskazanych w odpowiedzi przepisów prawa i jest prawnie oraz faktycznie uzasadniona.

Uzasadniając swe stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że w związku

z nieterminowym zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych w dniu 6 lutego 2015r., powstaniem niezdolności do pracy od dnia 2 marca 2015r. i wnioskiem o wypłatę zasiłku chorobowego, zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające w celu potwierdzenia prawidłowości dokonanego zgłoszenia. Na podstawie ustaleń poczynionych w toku tego postępowania organ rentowy, w tym biorąc pod uwagę krótki okres dzielący zgłoszenie do ubezpieczeń, powstanie niezdolności do pracy i złożenie wniosku o wypłatę zasiłku chorobowego, uznano, że wysokość wynagrodzenia A. G. została ustalona w celu umożliwienia uzyskania prawa do wyższych świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa. Odwołanie ubezpieczonej tej oceny nie zmieniło. Organ rentowy po zapoznaniu się z nim nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i podtrzymał wyrażone w niej stanowisko (odpowiedź na odwołanie z dnia 5 listopada 2015 roku, k. 9 – 11 a.s.).

Zainteresowana (...) Parafia (...) w W. nie przystąpiła do sprawy. Reprezentujący ją ks. A. Z. na rozprawie w dniu 14 marca 2016 roku nie zgodził się ze stanowiskiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (protokół skrócony rozprawy z dnia 14 marca 2016r., k. 42 – 44 a.s., nagranie rozprawy z dnia 14 marca 2016r., płyta CD – k. 45 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Parafia (...) w W. została erygowana z dniem 1 grudnia 2001r. na mocy dekretu Arcybiskupa Metropolity (...) Prymasa Polski J. G. nr (...) z 16 listopada 2001r. Proboszczem parafii został mianowany ks. A. Z., który od dnia mianowania wciąż piastuje to stanowisko (dekret erygujący z 16.11.2001r., k. 11 a.r., dekret nominacyjny na urząd proboszcza, k. 13 a.r.).

W/w Parafia nigdy nie zatrudniała innych pracowników poza S. A., który jest organistą. Sprawami kadrowymi Parafii od 2013r. nieodpłatnie zajmuje się E. M., z zawodu księgowa, która przekazuje dokumenty rozliczeniowe odpowiednim podmiotom (zeznania świadka E. M., protokół skrócony rozprawy z dnia 14 marca 2016r., k. 42 – 44 a.s., nagranie rozprawy z dnia 14 marca 2016r., płyta CD – k. 45 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r.).

Przez kilka lat pracy ks. A. Z. w Parafii zostały zgromadzone duże ilości różnego rodzaju dokumentów. Chcąc uniknąć nieporządku, proboszcz postanowił zatrudnić kogoś do posegregowania, uporządkowania oraz systematycznego prowadzenia dokumentacji parafialnej (protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r.).

A. G., urodzona w dniu (...), posiada wykształcenie wyższe magisterskie. W dniu 11 października 2010r. ukończyła studia stacjonarne na Uniwersytecie (...) w W. na kierunku nauki o rodzinie, w specjalności pracownik socjalny ds. rodziny. Ponadto odbyła kurs przygotowania pedagogicznego (kopia dyplomu, k. 18 a.r., świadectwo ukończenia kursu, k. 19-21 a.r.).

Ubezpieczona posiada doświadczenie jako pracownik socjalny i pedagog. W czasie studiów pracowała dorywczo w charakterze pracownika biurowego oraz opiekunki

do dzieci. Po ukończeniu studiów wykonywała pracę jako nauczycielka religii

i wychowania do życia w rodzinie oraz opiekunka świetlicy w szkołach podstawowych położonych przy ul. (...) w W. oraz w dzielnicach W. i U.. Ze szkołą podstawową w U., w której ubezpieczona była zatrudniona także na przełomie lat 2014 i 2015, łączył ją stosunek pracy, zgodnie z którym miała pracować w wymiarze około 19 godzin tygodniowo za wynagrodzeniem wynoszącym około 1.600,00 zł miesięcznie (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s.).

A. G. i ks. A. Z. znają się od kilku lat. Szkoła podstawowa

w dzielnicy U., w której ubezpieczona pracowała jako nauczycielka religii, położona jest w obrębie Parafii (...) Ponadto ubezpieczona jest harcerką i przewodzi grupie zuchów i w ramach tych funkcji miała kontakt z Parafią(...) i jej proboszczem (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r.).

Podczas wizyty ubezpieczonej w poradni ginekologiczno-położniczej w dniu 20 stycznia 2015r. stwierdzono, że ubezpieczona jest w ciąży. Stopień zaawansowania ciąży oszacowano na 9 tydzień (dokumentacja porady ginekologiczno-położniczej z 20 stycznia 2015r., k. 115v).

W dniu 23 stycznia 2015r. A. G. zawarła z (...) Parafią (...) umowę o pracę na czas nieokreślony. Zgodnie

z postanowieniami umowy ubezpieczona miała zajmować się obsługą kancelarii parafialnej będąc zatrudnioną w wymiarze połowy etatu, za wynagrodzeniem 6.000,00 zł brutto (umowa o pracę z 23 stycznia 2015r., k. 23 a.r.).

Ubezpieczona zapoznała się z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz z zakresem informacji objętych tajemnicą. W dniu 23 stycznia 2015r. była zdolna do pracy na stanowisku obsługi kancelarii parafialnej (oświadczenie z 26 stycznia 2015r., k. 33 i 35 a.r., zaświadczenie lekarskie, k. 39 a.r.).

Płatnik składek zgłosił A. G. do ubezpieczeń społecznych w dniu 6 lutego 2015r. Opóźnienie przy dokonywaniu tej czynności związane było z problemami technicznymi po stronie E. M., która zajmowała się sprawami kadrowymi parafii (zeznania świadka E. M., protokół skrócony rozprawy z dnia 14 marca 2016r., k. 42 – 44 a.s., nagranie rozprawy z dnia 14 marca 2016r., płyta CD – k. 45 a.s., druk (...), k. 41 a.r., informacja o wysyłce i potwierdzeniu, k. 43 a.r.).

Ubezpieczonej ustalono pisemny zakres obowiązków, czynności i odpowiedzialności, zgodnie z którym miała zajmować się: dbaniem o utrzymanie czystości w kancelarii, organizacją i prowadzeniem biblioteki parafialnej, sprawdzaniem i odbieraniem poczty

w formie tradycyjnej i elektronicznej, obsługą urządzeń znajdujących się w biurze (komputer, telefon, drukarka, ksero), nadzorem nad dokumentami parafii, porządkowaniem ksiąg parafialnych i kroniki parafialnej oraz ich odpowiednim zabezpieczaniem, organizacją własnej pracy w celu prawidłowego funkcjonowania kancelarii, monitorowaniem konta budowlanego, comiesięcznymi i rocznymi sprawozdaniami oraz opracowaniem metody i formy regularnych podziękowań ofiarodawcom, zachowaniem w tajemnicy danych pracowników i parafian, budowaniem odpowiedniego wizerunku parafii podczas kontaktu z wiernymi, dbaniem o schludny wygląd podczas pracy jak i spotkań z parafianami, uczestnictwem w spotkaniach koordynacyjnych związanych z budową parafii oraz ich protokołowaniem, uporządkowaniem dokumentacji związanej z budową Kościoła, Centrum Duchowości im. E. B. oraz Szkoły dla Dzieci z Autyzmem, zajęciami z dziećmi w kościele w ramach przygotowań dzieci do I Komunii Świętej oraz przestrzeganiem przepisów o ochronie tajemnicy służbowej. Ponadto ubezpieczona miała wykonywać czynności związane z ewangelizacją dzieci w znajdujących się na terenie parafii przedszkolach (...) przy ul. (...), (...) przy ul. (...) oraz (...) przy ul. (...) (zakres obowiązków ubezpieczonej, k. 25 a.r.).

A. G. wykonywała pracę zgodnie ze wskazanym wyżej zakresem obowiązków (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r., protokoły ze spotkań budowlanych, k. 55-67 a.r., lista ślubów/pogrzebów, k. 47-51 i 69-115 a.r.).

Porządkowanie ksiąg parafialnych przez ubezpieczoną polegało na uzupełnianiu informacji zawartych w księgach poprzez przepisywanie ich z lub do innych ksiąg. Niektóre informacje oraz dane osób ubezpieczona wpisywała do komputera, drukowała, a następnie wkładała do konkretnej księgi. Ponadto ubezpieczona prowadziła listę parafian, którzy zawarli związek małżeński oraz listę pogrzebów. Z kolei w związku z obsługą interesantów ubezpieczona drogą telefoniczną bądź osobiście w kancelarii przyjmowała i zapisywała terminy ślubów, pogrzebów, mszy świętych oraz innych zdarzeń, a następnie zawiadamiała o tym ks. A. Z., który terminy wskazane przez ubezpieczoną zatwierdzał lub zmieniał. Ubezpieczona sporządzała również pisemne podziękowania ofiarodawcom parafii, które następnie im wysyłała. Zainteresowana parafia nie miała określonych godzin przyjmowania interesantów, godziny obsługi parafian zależały od tego, czy proboszcz parafii sam był gotów ich obsługiwać, czy też wzywał w tym celu ubezpieczoną (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r., lista ślubów/pogrzebów, k. 47-51 i 69-115 a.r.).

W okresie zatrudnienia ubezpieczonej Parafia (...)prowadziła budowę plebanii i remont kościoła, a także budowę szkoły dla dzieci autystycznych. Ubezpieczona uczestniczyła w spotkaniach proboszcza parafii z budowlańcami, architektem, inspektorem budowlanym, kierownikiem budowy, konsultantem, przedstawicielem inwestora oraz dyrektorem szkoły specjalnej. Takich spotkań było kilka: dwa w dniu 26 stycznia 2015r., dwa w dniu 2 lutego 2015r., dwa w dniu 16 lutego 2015r. oraz dwa w dniu 23 lutego 2015r. Sporządzone przez ubezpieczoną protokoły spotkań zawierały wskazanie adresu miejsca budowy (ul. (...), ul. (...)), wykaz osób biorących udział w spotkaniu oraz ogólny wykaz kwestii dotyczących prac budowlanych i kosztów, które podczas spotkań zostały poruszone (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r., protokoły ze spotkań budowlanych, k. 55-67 a.r.).

Ubezpieczona nie miała ustalonych godzin pracy. W praktyce pozostawała do dyspozycji ks. A. Z., który wydawał jej polecenia. Czas pracy ubezpieczonej był nieregularny i obejmował od 2 do 6 godzin dziennie. Praca odbywała się w zależności od potrzeb, bywało, że w każdym dniu tygodnia, również w soboty i niedziele. W styczniu 2015r. ubezpieczona przepracowała 20 godzin, w lutym - 84 godziny, a w marcu - 4 godziny. Od 2 marca 2015r. stała się niezdolna do pracy i do dnia 3 kwietnia 2015r. pobierała wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę (zeznania ubezpieczonej, protokół skrócony rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., k. 133 – 134 a.s., nagranie rozprawy z dnia 22 czerwca 2016r., płyta CD - k. 135 a.s., protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r., lista obecności, k. 45 a.r., zaświadczenie płatnika składek z dnia 28 kwietnia 2015r., a.r.).

W dniu 29 sierpnia 2015r. ubezpieczona była hospitalizowana w Szpitalu (...) w W. w związku z porodem (dokumentacja medyczna A. G., k. 56-57, k. 87-88, k. 92-118 a.s.).

Z tytułu zatrudnienia w zainteresowanej parafii ubezpieczona otrzymała w gotówce wynagrodzenie: w wysokości 4.200,43 zł za styczeń 2015r., w wysokości 1.064,86 zł za luty 2015r., w wysokości 4.320,95 zł za marzec 2015r. oraz w wysokości 438,14 zł za kwiecień 2015r. (potwierdzenia wypłat, k. 117-123 a.r., listy płac za okres styczeń-czerwiec 2015r., k. 125-135 a.r.).

Parafia (...) posiada środki finansowe pochodzące z tacy oraz

z wpływów na konta bankowe z przeznaczeniem na budowy. Środki finansowe parafii

są umieszczane na czterech rachunkach bankowych (protokół przesłuchania A. Z., k. 143-151 a.r., opinia bankowa, k. 131-132 a.s.).

W związku ze złożeniem przez ubezpieczoną wniosku o zasiłek chorobowy Wydział Zasiłków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddziału w W. zlecił przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w zakresie zgłoszenia ubezpieczonej

do ubezpieczenia społecznego z tytułu umowy o pracę z dnia 23 stycznia 2015r. Po jego zakończeniu w dniu 1 września 2015r. została wydana decyzja nr (...), w której organ rentowy stwierdził, że A. G. od 26 stycznia 2015r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z parafią (...) z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 2.027,45 zł równą ½ przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w I kwartale 2015r. (decyzja ZUS z 1 września 2015r., k. 2 a.r., zlecenie przeprowadzenia postępowania, k. 5 a.r.).

Od powyższej decyzji A. G. złożyła odwołanie w dniu

8 października 2015r. (odwołanie, k. 2-4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, który obejmował dowody z dokumentów, w tym

z dokumentów dołączonych do akt organu rentowego oraz dokumentacji medycznej ubezpieczonej, a także dowody z zeznań ubezpieczonej (płyty cd z nagraniami przebiegu rozpraw z 14.03.2016r. k. 45 a.s. i z 22.06.2016r. k. 135 a.s) i świadka E. M..

Zebrane w sprawie dowody w ocenie Sądu co do zasady zasługiwały na uwzględnienie jako wiarygodne, gdyż ich treść nie budziła zastrzeżeń i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Dowody pozwoliły na poczynienie ustaleń istotnych ze względu na przedmiot sporu, a dotyczących charakteru i intensywności pracy wykonywanej przez ubezpieczoną, specyfiki jej zatrudnienia w zainteresowanej parafii, kompetencji, czasu pracy oraz stanu zdrowia w spornym okresie zatrudnienia.

Zastrzeżenia Sądu budziły jedynie zeznania ubezpieczonej, która wskazała, że w trakcie zatrudnienia w zainteresowanej parafii nie wiedziała, że jest w ciąży, podczas gdy

z przedłożonej dokumentacji medycznej, w szczególności porady ginekologiczno-położniczej z dnia 20 stycznia 2015r. (a więc przed zawarciem umowy z zainteresowaną), wynika, że stwierdzono u ubezpieczonej około 9-tygodniową ciążę. Ze względu na wskazaną wyżej sprzeczność Sąd nie mógł powyższym zeznaniom ubezpieczonej dać wiary.

Zaznaczenia wymaga, że w toku postępowania nie udało się przeprowadzić dowodu

z przesłuchania ks. A. Z., jednakże Sąd dysponował pisemnym protokołem przesłuchania w/w sporządzonym na potrzeby postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez organ rentowy. Ponadto ks. A. Z. udzielił wyjaśnień informacyjnych na rozprawie w dniu 14 marca 2016r., których treść była co do zasady zbieżna ze złożonymi wcześniej zeznaniami przed organem rentowym oraz z innymi zebranymi w sprawie dowodami. Z tego względu Sąd uwzględnił to, co wskazywał ks. A. Z. w zakresie, w jakim jego zeznania złożone w postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym przez ZUS, korespondowały z pozostałymi dowodami i również na ich podstawie dokonał ustaleń w kwestiach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

III Oddział w W. z dnia 1 września 2015r., nr (...), jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez A. G. z tytułu umowy o pracę z dnia 23 stycznia 2015r. łączącej ją z (...) Parafią (...) w W.. Zgodnie

ze stanowiskiem przyjętym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalenie na podstawie wskazanej wyżej umowy wynagrodzenia ubezpieczonej w wysokości 6.000,00 zł brutto przy wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ pełnego etatu miało na celu umożliwienie uzyskania przez ubezpieczoną wyższych świadczeń przysługujących z tytułu zasiłku chorobowego,

co stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego w myśl art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p. W opozycji do powyższego stanowiska stanęła ubezpieczona, która postawiła zaskarżonej decyzji szereg zarzutów mających przemawiać za nieprawidłowością

jej wydania. Argumentacja ubezpieczonej oscylowała wokół kwestionowania postępowania prowadzonego przez organ rentowy w jej sprawie jako nieprowadzącego do ustalenia zgodnego z rzeczywistością stanu faktycznego. Ubezpieczona zarzucała również niedostateczne oparcie zaskarżonej decyzji na danych statystycznych, brak wskazania rzekomo naruszanych zasad współżycia społecznego oraz oderwanie od realiów (...) rynku pracy.

Zaznaczenia wymaga, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował samego faktu wykonywania pracy przez A. G., ani też ważności umowy o pracę z dnia

23 stycznia 2015r., wobec czego Sąd nie miał podstaw do tego, aby kwestię tą badać. Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy jest bowiem ograniczony treścią kwestionowanej decyzji oraz wniesionego od niej odwołania. Pełnomocnik ubezpieczonej w mowie końcowej poświęcił część wypowiedzi tej kwestii, jednakże organ rentowy ani w toku postępowania wyjaśniającego, ani w uzasadnieniu skarżonej decyzji, ani też w postępowaniu w niniejszej sprawie nie wskazywał co do tego żadnych zastrzeżeń. Fakt wykonywania przez ubezpieczoną pracy w ramach umowy o pracę z dnia 23 stycznia 2015r. został przez organ rentowy zaaprobowany i kwestia ta nie stanowiła przedmiotu analizy w niniejszym postępowaniu. Przedmiotem ustaleń Sądu było jedynie to, czy wysokość wynagrodzenia określonego w tej umowie została ustalona w sposób prawidłowy, gdyż to właśnie wysokość wynagrodzenia (podstawy wymiaru składek) kwestionował Zakład.

Organ rentowy dokonując wskazanego zabiegu skorzystał z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r.,III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13). W związku z powyższym ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z dnia 5 czerwca 2009r., I UK 19/09, LEX nr 515697).

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych dokonywana z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 14 listopada 2014r., III AUa 172/14, LEX nr 1621153).

W kontekście powyższego Sąd wskazuje, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem. Chociaż sam fakt podjęcia pracy będąc w ciąży czy też zatrudnienie kobiety w takim stanie nie stanowi

w żadnym razie naruszenia prawa, to jednak ustalenie jej wysokości wynagrodzenia

na znacznym zawyżonym poziomie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05). Cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może

to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa

o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08). Zgodnie bowiem z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13). Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga zatem uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 1996r., U 6/96; wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999r., I PKN 456/99). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy. Okoliczności te mają decydujące znaczenie również przy ocenie ustalonego w rozpatrywanej sprawie, zakwestionowanego przez ZUS wynagrodzenia A. G..

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd w toku postępowania dopuścił wnioskowane przez strony dowody w postaci dokumentów, zeznań świadka oraz strony odwołującej na okoliczności związane z charakterem pracy ubezpieczonej, zakresem jej obowiązków, intensywnością wykonywanych zadań oraz innymi kwestiami, które mają wpływ na wysokość wynagrodzenia. Ze zgromadzonych dowodów wynika, że stanowiska strony odwołującej podzielić nie można.

Twierdzenia ubezpieczonej oraz strony zainteresowanej co do adekwatności i godziwości wynagrodzenia w wysokości 6.000,00 zł przyznanego A. G. nie zostały potwierdzone. Przeprowadzona przez Sąd analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób jednoznaczny potwierdziła, iż rodzaj i charakter zadań powierzonych ubezpieczonej w umowie o pracę z dnia 23 stycznia 2015r. nie uzasadnia przyznania jej wynagrodzenia we wskazanej wyżej wysokości. Ubezpieczona zajmując się obsługą kancelarii parafialnej realizowała głównie prace biurowe, przy czym uwagę Sądu zwrócił nieskomplikowany charakter tych obowiązków, niewymagający posiadania przez ubezpieczoną szczególnych kompetencji czy też dużego nakładu pracy. Prace biurowe wykonywane przez ubezpieczoną ograniczały się w zasadzie do prowadzenia dokumentacji parafialnej, utrzymywania porządku oraz segregacji dokumentacji parafialnej, a także do pośrednictwa w kontaktach pomiędzy parafianami lub innym osobami a proboszczem zainteresowanej parafii ks. A. Z.. Jeśli chodzi zaś o protokoły spotkań, które sporządzała ubezpieczona, to wynika z ich treści, że nie wymagały one od ubezpieczonej niczego więcej jak tylko streszczenia przebiegu spotkania i spisania na papierze wymienionych z imienia, nazwiska i pełnionej funkcji uczestników spotkań, opisania ogólnie zdarzeń, które w trakcie spotkania zaszły i tematów, które na spotkaniu omawiano. Uczestnictwo ubezpieczonej ograniczało się więc jedynie do relacjonowania tych spotkań, gdyż oprócz protokołowania ich przebiegu ubezpieczona nie wykonywała w kwestiach budowlanych innych czynności. Nie sposób również uznać za wymagające czynności związanych z uporządkowaniem dokumentacji parafialnej. Wprawdzie z twierdzeń proboszcza zainteresowanej parafii wynikało, że w kancelarii parafialnej panował stosunkowo duży nieład w dokumentacji, co wymagało interwencji, jednakże sugerowany przez niego poziom zaawansowania prac porządkowych, które musiała wykonać A. G., nie znalazł w istocie potwierdzenia w toku postępowania. W szczególności nie potwierdziła tego sama ubezpieczona, która wskazała, że prowadziła księgi parafialne (księgi zmarłych, księgi ślubów) oraz segregowała dokumenty, przy tym nie wskazywała, aby ilość tych prac była szczególnie nadmierna. Same te prace, podobnie jak w przypadku sporządzania protokołów, również miał nieskomplikowany charakter. Prowadzenie ksiąg ograniczało się do wpisywania na stosownych listach imion i nazwisk osób zmarłych bądź osób, które zawarły związek małżeński, ze wskazaniem daty wystąpienia tej okoliczności. Z kolei segregowanie dokumentacji odbywało się poprzez wprowadzanie przez ubezpieczoną danych parafian do komputera, wydrukowanie ich, a następnie dołączenie wydruku z danymi do stosownej księgi. Nie ma wątpliwości, że na ubezpieczonej ciążył obowiązek odpowiedniego zabezpieczenia zapisywanych w księgach danych, jednakże sama czynność prowadzenia odpowiednich wpisów odręcznych bądź komputerowych nie stanowi czynności wymagających nadzwyczajnych kompetencji. Nie można również uznać za nadzwyczaj obciążające i pracochłonne prac związanych z obsługą kancelarii parafialnej polegających na kontaktach z parafianami. Należy podkreślić, że A. G. w tych kontaktach nie miała właściwie żadnej pozycji decyzyjnej, a jej rola była ograniczona do przekazywania interesantom informacji udzielonych przez proboszcza zainteresowanej parafii bądź odwrotnie, do informowania proboszcza o sprawach poruszanych przez parafian.

W ocenie Sądu żadnej z wymienionych wyżej czynności nie sposób uznać

za skomplikowaną, wymagającą posiadania przez ubezpieczoną szczególnych kompetencji

czy też większego niż przeciętny nakładu pracy w stopniu, który uzasadniałby ustalenie ubezpieczonej wynagrodzenia w spornej wysokości. Doświadczenie życiowe pozwala bowiem przyjąć, że wskazywane przez ubezpieczoną prace związane z prowadzeniem kancelarii parafialnej stanowił czynności proste, które mogą być wykonywane praktycznie przez każdego, niezależnie od posiadanego wykształcenia i doświadczenia zawodowego.

Sąd miał na uwadze, że ubezpieczona w ramach zatrudnienia w zainteresowanej parafii była zobowiązana do prowadzenia zajęć z religii w przedszkolu, przy czym okoliczność ta, w myśl wyrażonych wyżej zasad, nie mogła skutkować przyjęciem spornego wynagrodzenia za adekwatne. Jak bowiem wynika z zeznań samej ubezpieczonej, na nauczanie religii w przedszkolu poświęcała około 2 godzin tygodniowo, co przy uwzględnieniu wymiaru czasu pracy ubezpieczonej (80 godzin w skali miesiąca) prowadzi

do wniosku, zgodnie z którym nauka religii stanowiła jedynie niewielki wycinek obowiązków ubezpieczonej oraz wymiaru jej czasu pracy. Same czynności związane

z prowadzeniem przez ubezpieczoną lekcji religii - choć z naturalnych względów etap przedszkolny cechuje się mniejszym stopniem zaawansowania każdego przedmiotu -

z pewnością można uznać za bardziej skomplikowane i wymagające intensywniejszej pracy niż czynności wykonywane przez ubezpieczoną w związku z obsługą kancelarii parafialnej, niemniej jednak w ocenie Sądu trudno zaaprobować, aby praca nauczyciela religii, świadczona przez 8 godzin w skali miesiąca, nawet przy konieczności wykonywania innych obowiązków przewidzianych w umowie o pracę z dnia 23 stycznia 2015r., uzasadniała przyznanie wynagrodzenia w wysokości 6.000,00 zł brutto.

W toku postępowania ani ubezpieczona, ani zainteresowany nie wskazali żadnych okoliczności mogących stanowić podstawę do przyjęcia ustalonego wynagrodzenia ubezpieczonej za uzasadnione. Co prawda ks. A. Z. w toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym wskazywał, że o zasadności ustalenia ubezpieczonej wynagrodzenia w spornej wysokości miało świadczyć powierzenie jej obowiązków w trzech blokach tematycznych, Sąd jednak nie dostrzegł podstaw do tego,

aby ten argument podzielić. Doświadczenie życiowe wskazuje, że w wielu przypadkach pracownicy wykonują obowiązki, które można zakwalifikować do wielu bloków tematycznych, a taka możność kwalifikacji wynika ze specyfiki pełnionego przez nich stanowiska. Raz jeszcze należy podkreślić, że o godziwości wynagrodzenia świadczą takie okoliczności, jak rodzaj wykonywanej pracy, jej charakter, intensywność oraz wymogi posiadania stosownych kompetencji do jej prawidłowego wykonania. Samo zaś zakwalifikowanie pracy związanej z danym stanowiskiem do konkretnego bloku tematycznego bądź nawet kilku z nich, w oderwaniu od powyższych kryteriów, nie może przesądzać o godziwości wynagrodzenia przewidzianego dla ubezpieczonej w spornej umowie. Oprócz argumentacji dotyczącej powierzenia A. G. prac w trzech blokach tematycznych Sąd nie znalazł w protokole przesłuchania ks. A. Z. innych okoliczności, które proboszcz zainteresowanej parafii wskazywałby jako uzasadnienie przewidzianego dla ubezpieczonej wynagrodzenia. W zasadzie można przyjąć, iż nie był w stanie w sposób konkretny i uzasadniony wskazać z jakiego powodu taka wysokość wynagrodzenia została ustalona, przy uwzględnieniu istotnej okoliczności – pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy (1/2 etatu).

W toku postępowania zarówno ubezpieczona, jak i strona zainteresowana podnosili argument, zgodnie z którym ubezpieczona faktycznie pracowała w wymiarze wyższym niż przewidziany w umowie o pracę, jednak również i ta okoliczność nie może przemawiać za zasadnością przyznanego jej wynagrodzenia. Przede wszystkim raz jeszcze należy wskazać, że zgodnie z treścią umowy o pracę z dnia 23 stycznia 2015r. ubezpieczona miała być zatrudniona w wymiarze ½ etatu. Ustalone w tej umowie wynagrodzenie zostało przewidziane za wykonanie przez ubezpieczoną pracy zgodnie z zakresem obowiązków w wymiarze czasu odpowiadającej połowie pełnego etatu, a nie za pozostawanie przez ubezpieczoną w dyspozycjo proboszcza zainteresowanej parafii bądź też za to,

że sporadycznie i nieregularnie miała pracować w godzinach nadliczbowych. Wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę to wynagrodzenie adekwatne do wskazanego wymiaru pracy. W sytuacji, gdy ubezpieczona wykonywała pracę w wymiarze wyższym

niż ½ etatu, to zastosowanie powinny znaleźć zasady o wynagradzaniu pracownika za pracę wykonaną w godzinach nadliczbowych, określone w Kodeksie pracy. Skoro ubezpieczona pracowała w wymiarze wyższym, to wynagrodzenie za pracę powinno być adekwatne

do ustalonego w umowie wymiaru ½ etatu, natomiast praca wykonana ponad ten wymiar czasu pracy powinna być wynagradzana jako godziny nadliczbowe. Zaznaczenia wymaga również, że strony ustalają wynagrodzenie za pracę w momencie zawarcia umowy o pracę, to jest w chwili, gdy nie mają jeszcze wiedzy, czy istnieje konieczność świadczenia pracy

w wymiarze nadliczbowym, czy też nie. Ponadto Kodeks pracy wyraźnie wskazuje,

nie można zastrzec, że pracownik będzie wykonywał pracę w nadgodzinach i na tej podstawie przyznać mu wynagrodzenie stanowiące składnik podstawowego wynagrodzenia. Praca w godzinach nadliczbowych stanowi bowiem wyjątek, jest ściśle związana z aktualnymi potrzebami pracodawcy i co do zasady zlecenie jej pracownikom wymaga zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. Z tych też względów okoliczność,

że ubezpieczona sporadycznie pracowała więcej niż zostało to określone w umowie o pracę

nie może więc stanowić argumentu za przyjęciem spornego wynagrodzenia za uzasadnione.

Sąd nie podzielił również argumentacji uzasadniającej podniesiony przez ubezpieczoną zarzut nieuwzględnienia przez organ rentowy danych statystycznych i realiów rynkowych przy formułowaniu części skarżonej decyzji dotyczącej ustalenia niższej podstawy wymiaru składek. W ocenie Sądu nie istnieją takie dane statystyczne ani przepisy prawa, które regulowałyby jaka wysokość wynagrodzenia obowiązuje, czy też powinna być ustalona na danym stanowisku i przy danym wymiarze czasu pracy. Oczywistym jest więc,

że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie miał w takiej sytuacji obowiązku odwoływania się do tego rodzaju danych i statystyk. Jedyne oficjalne źródło informacji w tym zakresie stanowią komunikaty Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie kwoty minimalnego wynagrodzenia krajowego (wydawane na podstawie przepisów ustawy z dnia

10 października 2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, Dz. U. z 2015r. poz. 2008) oraz

w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę na dany kwartał (wydawane

w zw. z art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. z 2015r. poz. 748 ze zm.), przy czym kwoty wskazywane

w tych komunikatach nie są dla stron stosunku pracy wiążące przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia (oprócz ogłoszonej na aktualny rok kwoty minimalnego wynagrodzenia)

i mają charakter wskazówek, którymi można kierować się przy ustalaniu wynagrodzenia

w danym przypadku. Nie ma natomiast żadnych oficjalnych danych, które organ rentowy miałby obowiązek zastosować w przypadku stanowiska ubezpieczonej. Również ubezpieczona mimo zgłoszenia takiego zarzutu nie wskazała, na jakich podstawach organ rentowy winien był się oprzeć przy dokonywaniu oceny zasadności spornego wynagrodzenia. Jak już wspomniano wcześniej, zasada swobody umów obowiązuje również w przypadku postanowień umowy o pracę, wobec czego strony stosunku pracy dysponują pewną swobodą w kształtowaniu jej postanowień, w tym również dotyczących wysokości wynagrodzenia za pracę, jednakże swoboda ta jest ograniczona kryteriami, o których była już mowa powyżej.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania Sąd Okręgowy uznał,

że wynagrodzenie A. G. ustalone w umowie o pracę z dnia 23 stycznia 2016r.

w wysokości 6.000,00 zł brutto miesięcznie przy wymiarze czasu pracy wynoszącym ½ etatu, nie było ekwiwalentne do zakresu obowiązków powierzonych ubezpieczonej do wykonywania i przez nią wykonywanych, jak również do rzeczywistego nakładu pracy ubezpieczonej, co - mając na względzie czas powstania niezdolności do pracy po nawiązaniu stosunku pracy oraz świadomość ubezpieczonej odnośnie swego stanu zdrowia w dniu zawarcia umowy o pracę - w konsekwencji prowadziło do uznania, że powyższa kwota wynagrodzenia była zawyżona i jako taka miała prowadzić jedynie do uzyskania wyższych niż należne świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Z tego też względu Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym zakres obowiązków ubezpieczonej, charakter i rodzaj wykonywanych przez nią czynności uzasadnia stwierdzenie, że wynagrodzeniem adekwatnym dla ubezpieczonej jest kwota w wysokości 2.027,45 zł. Kwota ta stanowi połowę przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego obliczonego na I kwartał 2015r. zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 12 maja 2015r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia

w pierwszym kwartale 2015r. (M.P. z 2015 poz. 410).

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy stwierdził, że skarżona decyzja organu rentowego została wydana w sposób prawidłowy i zgodny z prawem, a to z kolei

skutkowało oddaleniem odwołania A. G. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)