Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz
Protokolant:	sekretarz sądowy Agnieszka Nowicka

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Związku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej w W.

o zapłatę

zasądza od (...) Bank spółki akcyjnej w w. na rzecz Związku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 112.431,45 złotych (sto dwanaście tysięcy czterysta trzydzieści jeden złotych i czterdzieści pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od następujących kwot za następujące okresy:

zasądza od (...) Bank spółki akcyjnej w W. na rzecz Związku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 11.039 (dziewięć tysięcy dwieście trzydzieści dziewięć) złotych tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

Sygn. akt XX GC 1329/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 września 2019 r. (data stempla pocztowego k. 77) powód - Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dawniej: (...) sp. z o.o. w W.) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej w W. kwoty 112.431,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od następujących kwot za następujące okresy:

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kwoty 17 złotych tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, że na mocy umów przelewu (cesji) wierzytelności nabył od kredytobiorców przysługujące im wobec pozwanego wierzytelności w postaci roszczeń o zwrot miedzy innymi prowizji, opłat przygotowawczych oraz składek na ubezpieczenie spłaty kredytów. Roszczenia kredytobiorców wynikały z umów o kredyty gotówkowe zawartych z pozwanym bankiem, a także umów towarzyszących, w tym umów ubezpieczenia w formie indywidualnej lub w ramach ubezpieczeń grupowych (mających na celu zabezpieczenie spłaty kredytów zawartych przez kredytobiorców z pozwanym lub zawartych przez pozwanego na rzecz kredytobiorców, jednak których koszty obciążały kredytobiorców). W dalszej części wyjaśniono, iż w związku z zawarciem umów i udzieleniem kredytów, kredytobiorcy byli zobowiązani do poniesienia kosztów prowizji i opłaty przygotowawczej oraz składki ubezpieczeniowej z tytułu zawartych umów ubezpieczenia.

Powód wskazywał, iż kredytobiorcy dokonali spłaty kredytów przed terminami określonymi w umowach, w związku z czym - na podstawie art. 49 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim - uzyskali wierzytelność względem banku z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu o koszty odpowiadające okresowi, o który skrócono czas obowiązywania umów. Powód wyjaśnił, iż skrócony czas to liczba miesięcy, która odpowiednio stanowi procent pierwotnego okresu trwania umowy. W związku z powyższym kredytobiorcom powinna zostać zwrócona odpowiednia równowartość procentowa prowizji bądź opłaty przygotowawczej poniesionej przez nich z tytułu zawartych umów kredytów. Powód wskazywał także, iż spłata kredytów, a tym samym powstanie roszczeń objętych niniejszym pozwem, nastąpiła w związku z zawarciem przez kredytobiorców „umów konsolidacyjnych”.

Uzasadniając dalej powód podał, że kredytobiorcy posiadając kilka zobowiązań kredytowych postanowili przekształcić je w jeden produkt. W tym celu zawarli umowy konsolidacyjne, zaciągając kolejne zobowiązanie z przeznaczeniem nowych środków na spłatę kredytów, w tym zobowiązań objętych niniejszym pozwem. Jak wskazał powód dzień zawarcia umów konsolidacyjnych, należy uznać za dzień spłaty kredytów wymienionych w pkt 3 a) powództwa. Na podstawie tych dat sporządzono również listę wierzytelności, które przysługiwały kredytobiorcom w stosunku do pozwanego banku, a które przez powoda zostały wyliczone na kwotę łączną 112.431,45 złotych.

Powód wskazał również, że wzywał pozwanego do zapłaty wskazanych w pozwie kwot, tytułem zwrotu kosztów kredytów, związanych z zakończoną (spłaconą) umową o kredyt konsumencki oraz umowami towarzyszącymi tym umowom o kredyt, jak i wzywał pozwanego o wydanie dokumentów - umów kredytowych. Jednak odpowiadając na wezwania pozwany odmówił uznania roszczeń i nie ustosunkował się do wniosku o wydanie dokumentów (pozew k. 2-13).

W dniu 9 października 2019 r. został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym pod sygn. XX GNc 1621/19 (k. 80-81).

Powyższy nakaz utracił moc w związku z wniesieniem sprzeciwu. W sprzeciwie, pozwany (...) Bank spółka akcyjna w W. – zaskarżając w całości nakaz zapłaty, podniósł zarzut nieważności umowy cesji wierzytelności i wniósł o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie solidarnie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany przyznał, że zawarł z konsumentem B. C. umowę kredytu, która została przez niego spłacona przed terminem. Pozwany nie kwestionował stanu faktycznego w sprawie. Jednak pod ocenę sądu została poddana kwestia, czy ważna jest umowa cesji wierzytelności o zwrot części całkowitego kosztu kredytu, jeżeli nabywca płaci za niż konsumentowi niewielki procent kwoty wierzytelności. Ocena ta, według pozwanego winna zostać dokonana z perspektywy zgodności z zasadami współżycia społecznego – art. 58 § 2 k.c. W ocenie pozwanego prowizja za udzielenie kredytu nie podlega obniżeniu i zwrotowi na skutek wcześniejszej spłaty kredytu, a to dlatego, że jest pobierana za konkretną, jednorazową czynność, jaką jest właśnie udzielenie kredytu. W ocenie pozwanego, obowiązek obniżenia całkowitego kosztu kredytu odnosi się wyłącznie do kosztów rozłożonych w czasie. Pozwany argumentował dalej, iż o tym, czy dany koszt jest rozłożony w czasie nie decyduje termin jego wymagalności, ani też fakt kiedy konsument go faktycznie poniósł, ale okres do którego odnosi się ten koszt. Według pozwanego, koszty pobierane za jednorazowe czynności lub usługi nie będą ulegały obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem. Dalej zaś wskazano, iż prowizja od udzielonego kredytu pobierana jest za samo przygotowanie i zawarcie umowy kredytu, nie zależy ona od okresu kredytowania. Do sprzeciwu dołączone zostało liczne orzecznictwo (sprzeciw k. 85-86 verte).

W załączniku do protokołu rozprawy złożonym w dniu 8 kwietnia 2021 r. powód podtrzymał stanowisko w sprawie, a odnośnie zarzutu nieważności umów cesji wskazał, iż jest on niezasadny i powołał w tym zakresie na orzecznictwo sądów w analogicznych sprawach. Według powoda nie on pozbawił kredytobiorcę rozliczenia, ale pozwany, który niejako zmusił go do zbycia wierzytelności, a swoją postawą – kwestionując wykładnię art. 49 u.k.k. – ukształtował rynkowe stawki na poziomie ułamku potencjalnego roszczenia (k. 181-183).

Na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2021 r., poprzedzającej wydanie wyroku, sąd dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i uznał (na podstawie art. 233 § 1 k.p.c.), że pozwany mimo stosownego zarządzenia nie przedstawił wnioskowanych przez powoda dokumentów.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy umów przelewu wierzytelności Związek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: Związek (...), (...)) nabyła od G. i E. S., L. K., G. K., J. O., A. R., Ł. A., J. N., E. R., K. i S. J., H. K., S. K. oraz I. D. przysługujące im jako kredytobiorcom (...) Banku spółki akcyjnej w W. (dalej: (...) bank), wierzytelności w postaci roszczeń o zwrot między innymi prowizji, opłat przygotowawczych oraz składek na ubezpieczenie spłaty kredytów. Roszczenia kredytobiorców wynikały z umów o kredyty gotówkowe zawartych z bankiem.

Cedenci zawarli z (...) Bankiem następujące umowy kredytu/pożyczki:

G. i E. S., zawarli z bankiem umowę nr (...) z 13 lutego 2015 r.;

L. K. zawarła z bankiem umowę nr (...) z 30 kwietnia 2018 r.;

G. K. zawarła z bankiem następujące umowy:

- nr (...) z 26 lipca 2016 r.,

- nr (...) z 28 lipca 2016 r.;

J. O. zawarł z bankiem umowę nr (...) z 2 listopada 2016 r.;

A. R. zawarła z bankiem umowę nr (...) z 18 marca 2014 r.;

Ł. A. zawarł z bankiem umowę nr (...) z 11 kwietnia 2018 r.;

J. N., zawarła z bankiem umowę nr (...) z 29 lipca 2916 r.;

E. R. zawarł z bankiem następujące umowy:

- nr (...) z 22 października 2015 r.,

- nr (...) z 20 czerwca 2016 r.,

- nr (...) z 28 kwietnia 2015 r.;

K. i S. J. zawarli z bankiem następujące umowy:

- w ramach rachunku nr (...) umowa z 3 września 2014 r.,

- nr (...) z 25 maja 2015 r.;

H. K. zawarła z bankiem następujące umowy:

- nr (...) z 19 lipca 2016 r.,

- nr (...) z 31 marca 2017 r.;

S. K. zawarł z bankiem następujące umowy:

- nr (...) z 24 marca 2015 r.,

- nr (...) z 23 maja 2017 r.;

- nr (...) z 21 sierpnia 2017 r.,

I. D. zawarła z bankiem następujące umowy:

- nr (...) z 11 lutego 2016 r.;

- nr (...) z 29 lipca 2015 r.

W związku z zawarciem umów i udzieleniem kredytów, kredytobiorcy byli zobowiązani do poniesienia kosztów prowizji i opłaty przygotowawczej oraz składki ubezpieczeniowej z tytułu zawartych umów ubezpieczenia.

Związek (...) dochodzi w niniejszym postępowaniu roszczeń powstałych na podstawie art. 49 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.), wyłącznie w zakresie jednego z pozaodsetkowych kosztów kredytu, czyli prowizji, bądź opłaty przygotowawczej poniesionej z tytułu zawartych umów kredytów.

(...) wskazał, iż wysokość pozaodsetkowego kosztu kredytu (prowizji i opłat przygotowawczych) w stosunku do:

• G. i E. S. wyniosła -1.846 złotych;

• L. K. wyniosła – 2.597 złotych;

• G. K. wyniosła – 1.969 złotych;

• J. O. wyniosła – 2.434 złotych;

• A. R. wyniosła – 3.965 złotych;

• Ł. A. wyniosła – 8.594 złotych;

• J. N. wyniosła – 5.698 złotych;

• E. R. wyniosła – 18.874 złotych;

• K. i S. J. wyniosła – 46.906 złotych;

• H. K. wyniosła – 18.666 złotych;

• S. K. wyniosła – 16.510 złotych;

• I. D. wyniosła – 3.206 złotych.

Następnie G. i E. S., L. K., G. K., J. O., A. R., Ł. A., J. N., E. R., K. i S. J., H. K., S. K. oraz I. D. zawarli z (...) umowy konsolidacyjne. Celem zawarcia umów konsolidacyjnych było umożliwienie kredytobiorcom posiadającym kilka umów kredytowych, przekształcenie ich w jeden produkt, zaś zaciągając kolejne zobowiązanie nowe środki przeznaczono na spłatę dotychczasowych kredytów. W tej sytuacji, dzień zawarcia umów konsolidacyjnych stanowił dzień spłaty kredytów.

Kredytobiorcy dokonali spłaty kredytów przed terminami określonymi w umowach, w związku z czym na podstawie art. 49 ust. 1 u.k.k. uzyskali wierzytelność względem Banku z tytułu obniżenia całkowitego kosztu kredytu o koszty odpowiadające okresowi, o który skrócono czas obowiązywania umów.

W odniesieniu do poszczególnych kredytobiorców przedstawiało się to następująco, w stosunku do:

• G. i E. S. niewykorzystany okres kredytu to 41 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 630,72 złotych;

• L. K. niewykorzystany okres kredytu to 114 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 2.467,15 złotych;

• G. K. niewykorzystany okres kredytu to 128 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 1.750,22 złotych;

• J. O. niewykorzystany okres kredytu to 136 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 2.298,78 złotych;

• A. R. niewykorzystany okres kredytu to 96 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 3.368,50 złotych;

• Ł. A. niewykorzystany okres kredytu to 112 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 4.010,53 złotych;

• J. N. niewykorzystany okres kredytu to 97 miesięcy – wysokość roszczenia wynosi 5.117,65 złotych;

• E. R. niewykorzystany okres kredytu to 117, 118 oraz 83 miesiące – wysokość roszczenia łącznie wynosi 18.419,29 złotych;

• K. i S. J. niewykorzystany okres kredytu to 112 i 91 miesięcy – wysokość roszczenia łącznie wynosi 35.812,60 złotych;

• H. K. niewykorzystany okres kredytu to 98 i 106 miesięcy – wysokość roszczenia łącznie wynosi 15.584,10 złotych;

• S. K. niewykorzystany okres kredytu to 90, 116 i 112 miesięcy – wysokość roszczenia łącznie wynosi 14.765,43 złotych;

• I. D. niewykorzystany okres kredytu to 3.158 i 2.971 dni – wysokość roszczenia łącznie wynosi 2.697,28 złotych.

Po zawarciu umów przelewu wierzytelności (...) wezwał (...) do zapłaty wyliczonych przez powoda kwot, tytułem zwrotu kosztów kredytów obejmujących całkowite koszty kredytu w rozumieniu art. 5 pkt 6 u.k.k. w postaci prowizji oraz opłat przygotowawczych a także kosztów poniesionych przez konsumenta w związku z zawarciem umowy za pośrednictwem biura pośrednictwa kredytowego, związanych z zakończoną (spłaconą) umową o kredyt konsumencki oraz umowami towarzyszącymi ww. umowom o kredyt.

W odpowiedzi na wezwania do zapłaty bank odmówił uznania roszczeń.

[dowód: okoliczności bezsporne, odpisy umów przelewu wierzytelności (k. 18 i verte, 22-29, 27 i verte, 31 i verte, 35 i verte, 39 i verte, 43 i verte, 47 i verte, 52 i verte, 56 i verte, 60 i verte, 64 i verte, 68 i verte oraz 72 i verte), kopie pism pozwanego stanowiące odpowiedź na wezwania do zapłaty (k. 20 i verte, 24-25, 29 i verte, 33 i verte, 37 i verte, 41 i verte, 45 i verte, 49 i verte, 54 i verte, 58 i verte, 62 i verte, 66 i verte, 70 i verte oraz 74 i verte) wraz z dowodami nadania pism (k. 21, 26, 30, 34, 38, 42, 46, 51, 55, 59, 63, 67, 71 i 75)]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o bezsporne twierdzenia stron, a także dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, które nie były kwestionowane przez strony. W ocenie Sądu przedłożony materiał dowodowy należało uznać za pełnowartościowy i nie budzący wątpliwości, w szczególności, że także pozwany faktu zawarcia umów i ich treści nie kwestionował. Przedłożone dowody nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i wiarygodności, a Sąd nie znalazł podstaw do przyjęcia, iż zostały one zmanipulowane i z tego względu, aby nie mogły stanowić wiarygodnego materiału, w oparciu, o który można by czynić ustalenia faktyczne w sprawie.

Sąd uznał, że brak podstaw do kwestionowania wiarygodności dokumentów jakie przedłożył powód, a które miały obrazować datę zakończenia umów kredytowych – spłatę kredytu. W tym zakresie powód wskazał, że przedmiotowe dane pochodziły z baz danych pomiotu jakim jest (...) spółka akcyjna, który to podmiot funkcjonuje na podstawie art. 105 ust. 4 pkt 1 Prawa bankowego. W tym zakresie wskazać należy, iż stosownie do ww. przepisu banki mogą, wspólnie z bankowymi izbami gospodarczymi, utworzyć instytucje upoważnione do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania bankom – informacji stanowiących tajemnicę bankową w zakresie, w jakim informacje te są potrzebne w związku z wykonywaniem czynności bankowych oraz w związku ze stosowaniem metod wewnętrznych oraz innych metod i modeli, o których mowa w części trzeciej rozporządzenia nr 575/2013. Ponadto stosownie do art. 105 ust. 4i Prawa bankowego – banki i instytucje, o których mowa w ust. 4 pkt 2 i 3, obowiązane są do informowania instytucji utworzonych na podstawie ust. 4 o całkowitej spłacie zobowiązań, ich wygaśnięciu, stwierdzeniu nieistnienia zobowiązania, korekcie jego wysokości oraz o nowo powstałych zobowiązaniach i ich aktualizacji, w terminie 7 dni od wystąpienia okoliczności uzasadniających przekazanie informacji. Instytucja utworzona na podstawie ust. 4 obowiązana jest wprowadzić informacje, o których mowa w zdaniu poprzedzającym, do zbioru, w którym są one przetwarzane, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od dnia ich otrzymania.

Z powyższych przepisów w sposób jasny wynika, że podmiot jakim jest (...) spółka akcyjna dysponuje danymi dotyczącymi zawarcia, jak również spłaty kredytów i obowiązane są te dane zamieszczać w prowadzonych zbiorach. Informacje do tego podmiotu przekazuje przy tym sam bank, jeśli więc chciałby kwestionować okoliczności związane z dokonaniem spłaty kredytu, to winien odnieść się do danych przedłożonych przez powoda, które pochodziły od instytucji powołanej na podstawie art. 105 ust. 4 Prawa bankowego i wykazać, że te dane są nieprawdziwe.

Jednocześnie sąd uwzględnił wniosek dowodowy o zobowiązanie pozwanego banku do złożenia umów kredytowych, jednakże strona pozwana nie wykonała postanowienia sądu i nie przedstawiła wnioskowanych przez powoda dokumentów, co podlegało ocenie sądu zgodnie z brzmieniem art. 233 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że ustalony w sprawie stan faktyczny nie był między stronami sporny, poza sporem pozostawały okoliczności faktyczne, związane z zawarciem przez kredytobiorców umów kredytowych, uiszczenia opłat z tytułu prowizji, wcześniejszej spłaty kredytów, oraz zawarcia umów przelewu. Nie była także kwestionowana wysokość roszczenia w zakresie pozaodsetkowego kosztu kredytu w postaci prowizji.

Kwestiami spornymi były ważność umów przelewu pomiędzy powodem oraz kredytobiorcami oraz interpretacja art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim i rozstrzygnięcie, czy prowizja za udzielenie kredytu podlega obniżeniu i zwrotowi na skutek wcześniejszej spłaty kredytu.

Pozwany składając wniosek o oddalenie powództwa zarzucił, iż umowy przelewu (cesji) zawarte przez powoda są nieważne, w świetle art. 58 § 2 k.c., gdyż nabywca płaci za nią konsumentowi niewielki procent kwoty należności.

W ocenie Sądu Okręgowego podniesiony przez pozwanego zarzut nie mógł okazać się zasadny. Sąd uznał, że analiza umów cesji wierzytelności znajdujących się w aktach sprawy nie daje podstaw do przyjęcia założenia, że umowy te są nieważne na podstawie art. 58 § 2 k.c. Zgodnie z obowiązującą zasady swobody umów – wynikającą z art. 353 ¹ k.c. strony mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości stosunku, ustawie i zasadom współżycia społecznego. Nie sposób znaleźć przepisu, który sprzeciwiłaby się możliwości przelewu wierzytelności. Co więcej, gdyby bank dokonał rozliczenia z konsumentami po przedterminowym zakończeniem umowy – dokonywanie takiego przelewu byłoby zbędne.

Odnosząc się do dalszych kwestii, wskazać należy, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z powyższego wynika więc, iż to na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających zasadność jego roszczenie a na pozwanym obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jego wniosek o oddalenie powództwa (zob. S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2006, s. 55 i orzecznictwo tam cytowane). Przy tym jednak rozkład ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) i jego procesowy odpowiednik (art. 232 k.p.c.) nie może być rozumiany w ten sposób, że ciężar dowodu zawsze spoczywa na powodzie. W razie sprostania przez powoda ciążącym na nim obowiązkom dowodowym, na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających, jej zdaniem, oddalenie powództwa (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 maja 2014 r., sygn. akt III APa 10/14, LEX nr 1488579).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, iż powód na potwierdzenie swojego żądania przedłożył szereg dokumentów, w tym wezwania do zapłaty oraz umowy cesji. Pozwany do przedmiotowych dokumentów ustosunkował się w sposób ogólny – wskazując na nieważność umów cesji. Jak już zostało wskazane, w części uzasadnienia poświęconej ocenie dowodów, brak było podstaw do kwestionowania przedmiotowych dowodów. W oparciu o przedmiotowe dokumenty Sąd mógł ustalić zarówno czas trwania poszczególnych umów kredytowych, wysokość ustalonej przez strony prowizji, jak i chwilę w jakiej nastąpiła spłata kredytu.

Pozwany kwestionował także prawo powódki do żądania zwrotu prowizji wskazując, iż stanowiła ona wynagrodzenie za udzielenie kredytu, nie była zaś powiązana z okresem obowiązywania umowy. Pozwany wskazywał, iż prowizja była pobierana za konkretną, jednorazowa czynność jaką jest właśnie udzielenie kredytu. W ocenie pozwanego, obowiązek obniżenia całkowitego kosztu kredytu odnosi się wyłącznie do kosztów rozłożonych w czasie, a zatem koszty pobierane za jednorazowe czynności lub usługi, jak na przykład opłata przygotowawcza pokrywająca koszty udzielenia kredytu, prowizja pośrednika za zawarcie umowy kredytowej, nie będą ulegały obniżeniu w razie spłaty kredytu przed terminem. Natomiast koszty „rozciągnięte” w czasie (np. odsetki, koszty zabezpieczenia lub ubezpieczenia kredytu, opłata za prowadzenie rachunku bankowego założonego do obsługi kredytu) będą podlegały obniżeniu według kryterium czasowego, to jest biorąc pod uwagę okres, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

Stanowisko pozwanego nie zasługiwało na uwzględnienie. Stanowisko pozwanego opierało się w zasadzie na dokonaniu rozróżnienia kosztów okołokredytowych na te związane z przygotowaniem, zawarciem lub uruchomieniem kredytu, mające charakter jednorazowego wynagrodzenia za konkretne czynności zrealizowane z chwilą uruchomienia kredytu (nierozłożone w czasie) oraz na koszty „rozciągnięte w czasie” (odsetki, zabezpieczenie, ubezpieczenie).

Najnowsze stanowisko doktryny oraz judykatury (w szczególności stanowisko TSUE wyrok z 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18 oraz Sądu Najwyższego uchwała z 12 grudnia 2019 r. w sprawie III CZP 45/19) jednoznacznie potwierdziło stanowisko powoda, wskazując że taki podział naruszałby prawa konsumentów i jest niezgodny z ratio legis ustawodawcy.

Dodatkowo odnosząc się do zaoferowanych przez pozwany bank kopii orzeczeń – dołączonych do sprzeciwu należy wskazać, że w znacznej mierze są one nieaktualne. W chwili obecnej nie zachodzą żadne powody, dla których istniałyby podstawy do kwestionowania przyjętej przez powoda wykładni art. 49 u.k.k.

W tym zakresie wskazać należy, iż stosownie do art. 48 ust. 1 u.k.k. konsument ma prawo - w każdym czasie - do spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. Zgodnie zaś z art. 49 ust. 1 u.k.k. w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Z kolei otwarty katalog kosztów kredytu, obniżenia których może domagać się konsument w razie wcześniejszej spłaty kredytu znajduje się w art. 5 pkt. 6 uk.k. definiujący pojęcie całkowitego kosztu kredytu, o którym mowa w art. 49 u.k.k. którym są „wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże - jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta”.

Podkreślić przy tym należy, iż wskazana regulacja z art. 49 u.k.k. stanowi implementację treści art. 16 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej Dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz. Urz. UE. L nr 133 poz. 660 ze zm.) (dalej: dyrektywa 2008/48/WE) zgodnie z którą „konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt. W takich przypadkach jest on uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na która składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy.”

Z uwagi na daleko idące rozbieżności w interpretacji powyższej regulacji, ostatecznie była ona przedmiotem, wskazanej już wyżej, wypowiedzi Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który w wyroku z 11 września 2019 r., sygn. akt C-383/18 jednoznacznie rozstrzygnął, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE należy rozumieć w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta (pkt 36 uzasadnienia). Trybunał w sposób jednoznaczny wskazał poprzez odwołanie się do celu dyrektywy 2008/48/WE, że skuteczność prawa konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu byłaby osłabiona, gdyby obniżenie kredytu mogło ograniczyć się do uwzględnienia jedynie kosztów przedstawionych przez kredytodawcę jako zależne od okresu obowiązywania umowy, ponieważ wysokość i podział kosztów są określane jednostronnie przez bank, a rozliczenie kosztów może obejmować pewną marżę zysku.

Podkreślić przy tym należy, że dyrektywa 2008/48/WE jest dyrektywą harmonizacji zupełnej, co wiąże się z tym, że w dyrektywie zostaje przewidziany pewien standard (wzorzec), który nie może ulec modyfikacji w krajowym akcie implementacyjnym. Stopień ingerencji dyrektywy pełnej w prawo krajowe jest tak duży, że następuje tu praktyczne ograniczenie swobody prawodawców krajowych w wyborze formy i środków jej wdrożenia do prawa krajowego. Tym samym dyrektywy oparte na zasadzie harmonizacji pełnej zbliżają się w swym charakterze do rozporządzeń wspólnotowych prowadzących do unifikacji prawa.

Orzeczenia wydawane w ramach postępowań prejudycjalnych mają zaś zapewnić materialną jedność i spójność systemu prawa Unii, jak i jednolitą wykładnię prawa Unii we wszystkich państwach członkowskich.

Niezależnie przy tym, że orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE w przedmiocie wykładni, podjęte w trybie prejudycjalnym nie wywiera skutku erga omnes to jest jednak wiążące dla sądu, który zwrócił się z pytaniem oraz dla wszystkich innych sądów krajowych orzekających następnie w danej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy w przedmiotowej sprawie kierując się wykładnią dokonaną przez Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - w całości ją akceptuje i przyjmuje za własną, a tym samym przyjął, że obniżenie kosztów kredytu na podstawie art. 49 u.k.k. w przypadku jego wcześniejszej spłaty obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.

W przepisie art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim chodzi zatem o wszelkie świadczenia wchodzące w skład całkowitego kosztu kredytu, np. odsetki, prowizje, opłaty, koszty usług dodatkowych. Z kolei z przepisu art. 5 ust. 6 ustawy o kredycie konsumenckim wyraźnie wynika, że całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, a w szczególności to: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Należy podkreślić także, że ustawodawca nie wprowadza rozróżnienia na prowizje, jako wynagrodzenie banku, płatne jednorazowo oraz prowizje stanowiące ponoszone koszty przez bank, pobierane przez cały okres trwania umowy.

Sąd Najwyższy w wymienionej już wyżej - uchwale z 12 grudnia 2019 r. wskazał, że „przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (jedn. tekst: Dz.U. 2019 r., poz. 1083) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu”. W uzasadnieniu uchwały, Sąd Najwyższy wskazał, iż wskazane wyżej przepisy art. 48 i 49 ustawy o kredycie konsumenckim są efektem procesu implementacji postanowienia art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48/WE, zgodnie z którym konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości lub w części swoje zobowiązania wynikające z umowy o kredyt i w takich przypadkach konsument jest uprawniony do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o jaki skrócono czas kredytowania, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Uwzględniając powyższe relacje pomiędzy prawem unijnym i prawem krajowym Sąd Najwyższy podniósł, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wyrokiem z 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18 (...) sp. z o.o. przeciwko (...), (...) Bank S.A. oraz (...) S.A. dokonując wykładni art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 2008/48/WE wskazał, że przepis ten należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.

Sąd Najwyższy wskazał, iż w ocenie TSUE skuteczność prawa konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu byłaby osłabiona, gdyby obniżenie kredytu mogło ograniczyć się do uwzględnienia jedynie kosztów przedstawionych przez kredytodawcę jako zależne od okresu obowiązywania umowy, wysokość i podział kosztów są określane jednostronnie przez bank, a rozliczenie kosztów może obejmować pewną marżę zysku. TSUE podzielając opinię rzecznika generalnego podkreślił, że zakres swobody działania, jakim dysponują instytucje kredytowe w swoich rozliczeniach i organizacji wewnętrznej, w praktyce bardzo utrudnia określenie przez konsumenta lub sąd kosztów obiektywnie związanych z okresem obowiązywania umowy. Według TSUE włączenie kosztów, które nie zależą od okresu obowiązywania umowy, do obniżki całkowitego kosztu kredytu nie może w sposób nieproporcjonalny działać na niekorzyść kredytodawcy. Uwzględniając powyższe rozważania TSUE odpowiedział na pytane prejudycjalne, że art. 16 ust. 1 Dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, iż prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. Wobec powyższego, Sąd Najwyższy wskazał, iż zgodnie ze stanowiskiem TSUE, redukcja całkowitego kosztu kredytu obejmuje także koszty o charakterze jednorazowym, których wysokość nie ma żadnego związku z okresem kredytowania (vide: wyrok TSUE z 11 września 2019 r. w sprawie C-383/18, uchwała Sądu Najwyższego z 12 grudnia 2019 r. III CZP 45/19).

W kontekście powyższego nie można się zatem zgodzić z przedstawianą przez pozwanego koncepcją co do tego, że koszty kredytu dzielą się na dwie grupy oraz że umowy cesji są nieważne. Z tych też względów roszczenie powoda należało uznać za co do zasady uzasadnione.

Żądanie przez powoda odsetek znajduje podstawę prawną w przepisie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Stosownie przy tym do art. 52 u.k.k. kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości. Z powyższego przepisy wynika obowiązek kredytodawcy do spełnienia swojego świadczenia w ciągu 14 dni. Po upływie tego okresu zaczynają powstawać odsetki za opóźnienie na rzecz konsumenta (art. 481 § 1 k.c.). W przedmiotowej pozwany znalazł się w opóźnieniu w okresie szczegółowo wskazanym przez powoda w pozwie.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw.

Powód wygrał proces w całości, a zatem należy mu się zwrot kosztów procesu w pełnej wysokości. Na koszty procesu poniesione przez powoda złożyły się: 5.622 złotych tytułem opłaty sądowej od pozwu, 5.400 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego powoda w stawce minimalnej (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U. 2015, poz. 1804) oraz 17 złotych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Magdalena Kurc-Mazurkiewicz

ZARZĄDZENIE

(...)