Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 09 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie w IV Wydziale Cywilnym

w składzie:

Przewodniczący: sędzia SR (del.) Radosław Tukaj

Protokolant: sekr. sąd. Beata Turkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Prezydenta Miasta K.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda Prezydenta Miasta K. na rzecz pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 30.417,00 zł /trzydziestu tysięcy czterystu siedemnastu złotych/ tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt: IV C 701/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 grudnia 2014 roku (data prezentaty) Prezydent Miasta K. wniósł o ustalenie przysługiwania pozwanej (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. od dnia 1 lutego 2009 roku do dnia wytoczenia powództwa, prawa własności przedmiotu leasingu szczegółowo opisanego w treści załącznika numer 3 do umowy sprzedaży leasingu zwrotnego z dnia 31 stycznia 2009 roku stanowiącego przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości, dla którego ze względu na jego położenie właściwym organem podatkowym jest powód, jako konsekwencję ustalenia nieważności oświadczeń woli złożonych przez pozwaną (...) S.A. i pozwaną (...)

sp. z o.o. z siedzibą w W. w treści umowy, w tym w szczególności oświadczenia pozwanej (...) S.A. o przeniesieniu na pozwaną (...) sp. z o.o. własności przedmiotu leasingu szczegółowo opisanego w treści załącznika numer 3 do tejże umowy stanowiącego przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości, dla którego ze względu na jego położenie właściwym organem podatkowym jest powód, względnie jako konsekwencje ustalenia nieważności umowy sprzedaży leasingu zwrotnego

z dnia 31 stycznia 2009 roku zawartej pomiędzy pozwaną (...) S.A.

i (...) sp. z o.o.

Pozwana (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 5 marca 2015 roku (data prezentaty) wniosła o oddalenie powództwa w całości

i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 marca 2015 roku (data prezentaty) pozwana (...) S.A. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 07 września 2015 r. w sprawie IV C 505/15 Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo w całości i zasądził od powoda na rzecz obu pozwanych zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

Na skutek apelacji powoda, wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2017 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie uchylił zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że Sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy, gdyż zaskarżony wyrok oparto na fałszywych założeniach. Sąd Odwoławczy podkreślił, że Sąd Okręgowy w Warszawie nie rozpoznał w sprawie niniejszej żądania ustalenia nieważności, że (...) S.A. przysługuje od 1 lutego 2007 r. do dnia wytoczenia powództwa prawo własności przedmiotu leasingu „szczegółowo opisanego w treści załącznika nr 3 do Umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego z dnia 31 stycznia 2007r.”.

Pismem procesowym z dnia 12 września 2017 r. strona powodowa ostatecznie sprecyzowała żądanie pozwu, wskazując, że powód domaga się ustalenia, że pozwanej (...) S.A. od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia wytoczenia powództwa, a przynajmniej do dnia 31 grudnia 2010r., przysługiwała własność każdej z rzeczy enumeratywnie wymienionych w przedstawionej w tabeli.

Jednocześnie, powód oświadczył, że przedmiotem żądania jest ustalenie przysługiwania (...) S.A. prawa własności w odniesieniu do każdej z konkretnie wskazanych rzeczy, nie zaś zbioru rzeczy tworzących pewną całość czy też rzeczy zbiorowej. Strona powodowa wyjaśniła, że przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości za lata 2009 i 2010 dla spółki (...) S.A. w przypadku uwzględnienia niniejszego powództwa, oprócz budowli na kwotę

5.574.125,00 zł wskazanych przez spółkę (...) S.A. od lutego 2009 r. w deklaracji korygującej na podatek od nieruchomości, byłyby również rzeczy będące przedmiotem umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego z dnia 31 stycznia 2009 r. wykazane przez (...) S.A., na łączną kwotę 127.878.268,00 zł. Powyższa kwota wynikała z różnicy między wartością budowli zadeklarowaną za styczeń 2009 r. w wysokości

133.452.393,00 zł a wartością budowli zadeklarowaną od lutego 2009 r. w wysokości 5.574.125,00 zł w korekcie deklaracji z dnia 13 lipca 2009 r. oraz z dnia 4 sierpnia 2009 r.

Powód wskazał, że potwierdzeniem podstawy opodatkowania od lutego 2009 r. są dwa wykazy budowli w dalszym ciągu podlegających opodatkowaniu przesłane wraz z pismem z dnia 14 sierpnia 2012 r. W związku z zawarciem umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego z dnia 31 stycznia 2009 r. między (...) S.A. a (...)

sp. z o.o. w dniu 13 lutego 2009 r. (...) S.A. złożyła korektę deklaracji na podatek od nieruchomości od lutego 2009 r. W złożonej korekcie deklaracji spółka nie zadeklarowała budowli wymienionych w ww. wykazie w poz. 1 do poz. 381 oraz poz. 476. W rezultacie, spółka (...) S.A. od 1 lutego 2009 r. do opodatkowania zadeklarowała wartość budowli mniejszą o 127.878.268,00 zł, co spowodowało zmniejszenie kwoty zobowiązania podatkowego od lutego 2009 r. o 2.344.434,90 zł. Powód wskazał także, że (...) sp. z o.o. w związku z zawarciem w dniu 31 stycznia 2009 r. przedmiotowej umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego, od lutego 2009 r. zadeklarowała do opodatkowania budowle zakupione od (...) S.A. o wartości 50.036.852,00 zł

i kwotę podatku od nieruchomości w wysokości 917.342,29 zł.

W piśmie procesowym z dnia 24 maja 2019 r. powód wskazał, że postępowanie podatkowe dotyczące zobowiązania (...) S.A. z tytułu podatku od nieruchomości za rok 2009 zakończyło się ostateczną decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia 25 września 2015 r., (...) utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta K..

/pismo procesowe z dnia 29 maja 2019 r. - k. 1929-1930/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 14 stycznia 2009 r. (...) S.A. złożyła powodowi deklarację na podatek od nieruchomości za rok 2009 r., którą następnie skorygowała trzykrotnie. Łączna wartość infrastruktury telekomunikacyjnej opodatkowana przez (...) S.A. w styczniu 2009 r. wynosiła 128.696.282,24 zł. W dniu 24 maja 2012r. (...) S.A. złożyła wykaz budowli, jakie zostały ujęte do opodatkowania w deklaracji złożonej w styczniu 2009 r. oraz wykaz budowli za 2009 r., z uwzględnieniem późniejszych korekt, w tym wynikających ze sprzedaży infrastruktury telekomunikacyjnej na rzecz

(...) sp. z o.o. Od dnia 1 lutego 2009 r. (...) S.A. zmniejszyła wartość opodatkowania o kwotę 127.878.267,10 zł.

/deklaracja za podatek od nieruchomości za rok 2009 – k. 1712, pismo pozwanej

z dnia 24 maja 2012 r. – k. 229-250/

W dniu 31 stycznia 2009 r. została zawarta umowa sprzedaży i leasingu zwrotnego między (...) S.A. jako korzystającym a (...) sp. z o.o. jako finansującym.

/umowa z dnia 31 stycznia 2009 r. – k. 137-146, 1716-1729/.

W dniu 16 kwietnia 2013 r. został sporządzony protokół pokontrolny Urzędu Kontroli Skarbowej w W. obejmujący rzetelność deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowość obliczania i wpłacania podatku VAT za 2009 r.

i podatku od nieruchomości za 2009 r.

/protokół kontroli – k. 2057-2187/.

W wyniku toczącego się postępowania podatkowego Prezydent Miasta K. wydał w dniu 11 grudnia 2014 r. decyzję nr PO-I.3120.31.2012.BK w sprawie określenia wysokości zobowiązania w podatku od nieruchomości na rok 2009.

/decyzja z dnia 11 grudnia 2014 r. – k. 550-561/

Decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 25 września 2015 r.,

nr (...) postępowanie podatkowe dotyczące zobowiązania (...) S.A. z tytułu podatku od nieruchomości za rok 2009 zakończyło się ostateczną decyzją utrzymującą w mocy decyzję Prezydenta Miasta K..

/kopia decyzji z dnia 25 września 2015 r., nr (...) – k. 1618-1623v. /

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, w tym na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Sąd uznał załączone do akt sprawy dokumenty za autentyczne, gdyż ich prawdziwość i autentyczność w świetle rozważenia zebranego materiału dowodowego nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu.

Zeznania świadków P. W., M. I. i M. R. Sąd ocenił jako nieprzydatne w kontekście stanu faktycznego i prawnego sprawy w dniu wyrokowania. Dotyczyły one bowiem charakteru prawnego i celu zawarcia umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego zawartego między (...) sp. z o.o. a (...) S.A. Ponieważ przy rozpoznaniu sprawy Sąd oparł się wyłącznie na braku szczególnego interesu prawnego powoda w popieraniu powództwa, odstąpił od merytorycznej oceny ww. zeznań. Niemniej warto zauważyć, że z zeznań świadka M. I. wynikało, że kontrola podatkowa prowadzona w stosunku do pozwanej Spółki dotyczyła podatku od towarów i usług oraz podatku od nieruchomości za 2009 r.

Zeznania świadek B. J. Sąd ocenił jako wiarygodne, nie zostały one nadto zakwestionowane przez strony postępowania. Z zeznań świadka wprost wynikało, że postępowanie podatkowe wdrożone przez powoda przeciwko pozwanemu za 2009 r. zostało już ostatecznie zakończone, choć w chwili wniesienia pozwu było jeszcze w toku.

Świadkowie A. S. i D. N. nie zostały zwolnione z tajemnicy skarbowej przez Naczelnika (...)Urzędu Celno-Skarbowego

/k. 1977/, stąd Sąd odstąpił od przesłuchania tych osób. W taki sam sposób odniesiono się do zwolnienia z tajemnicy skarbowej świadek K. K. /k. 1996/. Została ona przesłuchana na okoliczności niezwiązane z faktami objętymi tajemnicą skarbową

i również potwierdziła, że postępowanie podatkowe będące przyczyną wniesienia pozwu zostało już ostatecznie zakończone.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało oddaleniu.

W niniejszej sprawie powód domagał się ostatecznie ustalenia, że pozwanej (...) S.A. od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia wytoczenia powództwa, a przynajmniej do dnia 31 grudnia 2010r., przysługiwała własność każdej z rzeczy enumeratywnie wymienionych w przedstawionej w tabeli.

W wytycznych Sądu Apelacyjnego w Warszawie zawartych w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 kwietnia 2017 r., VI ACa 1901/15, zobowiązano Sąd I instancji, aby zobligował powoda do sprecyzowania powództwa w taki sposób, aby było jasne, co jest treścią żądania. Stało się tak w drodze pisma przygotowawczego powoda z dnia 12 września 2017 r. /k. 1812 – koperta/.

Podstawą powyższego roszczenia był przepis art. 189 ¹ k.p.c. Zgodnie z jego treścią, uprawnienie o ustalenie przysługuje również, w toku prowadzonego postępowania, organowi podatkowemu, jeżeli ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa jest niezbędne dla oceny skutków podatkowych.

Istotą powództwa opartego na powyższym przepisie jest ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, które jest niezbędne do oceny skutków podatkowych. Podstawowym postępowaniem jest więc postępowanie prowadzone przez organ kontroli skarbowej, w którym rozstrzyga on sprawę z zakresu prawa podatkowego. Postępowanie toczące się na podstawie art. 189 ¹ k.p.c. ma wobec niego charakter jedynie incydentalny (pomocniczy). W sytuacji, w której w sprawie podatkowej powstaną wątpliwości dotyczące wpływu stosunków cywilnoprawnych na ocenę skutków podatkowych zdarzenia, organ podatkowy powinien wystąpić z omawianym powództwem do sądu powszechnego. Pozwoli to na ustalenie w postępowaniu sądowym faktów, które mają znaczenie dla zastosowania określonej normy przez ten organ. Należy przy tym zwrócić uwagę, że w przepisie art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej Ustawodawca posłużył się sformułowaniem „organ podatkowy występuje”, co oznacza, że w przypadku ziszczenia się wymienionych w nim przesłanek na organie spoczywa obowiązek wytoczenia powództwa z art. 189 ¹ k.p.c. (zob. H. Filipczyk, Kwalifikacja cywilnoprawna

s. 25–26).

Zważyć należy, że przepis art. 189 ¹ k.p.c. odnosi się do sytuacji, w której w trwającym już postępowaniu podatkowym w toku postępowania dowodowego powstanie wątpliwość co do istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego, z którym związane są skutki podatkowe. W myśl art. 189 ¹ k.p.c. o legitymacji czynnej decydują – zamiast interesu prawnego z art. 189 k.p.c. – dwie wyraźnie przewidziane w nim przesłanki: posiadanie statusu organu podatkowego oraz niezbędność żądanego ustalenia do rozstrzygnięcia sprawy w toku prowadzonego postępowania podatkowego lub kontrolnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 stycznia 2014 r.,

I ACa 949/13; tak też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 17 czerwca 2014 r.,

I ACa 1563/13).

Prezydent Miasta K. jako powód w niniejszej sprawie jest organem podatkowym, co nie budziło wątpliwości stron i nie było przez pozwaną kwestionowane.

Drugą z wyżej wskazanych przesłanek jest żądanie ustalenia niezbędne do rozstrzygnięcia postępowania podatkowego w toku tego postępowania. Uprawnienie organu podatkowego do wystąpienia z powództwem jest powiązane z faktem toczenia się postępowania podatkowego. Z powództwem, o jakim mowa w art. 189 ¹ k.p.c., organ podatkowy może wystąpić tylko w toku prowadzonego postępowania podatkowego powiązanego bezpośrednio z czynnością prawną będącą przedmiotem sporu sądowego, jeżeli jest to niezbędne dla oceny jej skutków podatkowych. W takich tylko granicach Ustawodawca przesądził o istnieniu jego szczególnego interesu prawnego i tym samym legitymacji do wytoczenia powództwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 12 października 2006 r., I ACa 395/06, OSAB 2006, nr 2–3, poz. 3).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd zważył, że nie została spełniona druga z przesłanek uzasadniających wystąpienie z roszczeniem o ustalenie na podstawie art. 189 ¹ k.p.c. przez organ podatkowy. Wskazać bowiem należy, że w piśmie procesowym z dnia 12 września 2017 r. strona powodowa, precyzując powództwo, wniosła ostatecznie o ustalenie, że pozwanej (...) S.A.

od dnia 1 lutego 2009 r. do dnia wytoczenia powództwa, a przynajmniej

do dnia 31 grudnia 2010 r., przysługiwała własność określonych rzeczy będących przedmiotem umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego z dnia 31 stycznia 2009 r. Kwota opodatkowania podatkiem od powyższych rzeczy stanowiła przedmiot postępowania podatkowego prowadzonego przez powoda wobec pozwanej z tytułu podatku od nieruchomości za rok 2009. Wskazać natomiast należało, że postępowanie podatkowe dotyczące zobowiązania (...) S.A. z tytułu podatku od nieruchomości za rok 2009 zostało zakończone ostateczną decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 25 września 2015 r., co strona powodowa przyznała w piśmie procesowym

z dnia 24 maja 2019 r. /k. 1929-1930/. W konsekwencji, Sąd przyjął, że roszczenie o ustalenie, którego ostatecznie domagała się strona powodowa dotyczyło postępowania podatkowego już zakończonego.

Sąd w pełni podzielił stanowisko pozwanego, który podniósł, że powód, dokonując sprecyzowania roszczenia, wyraźnie ograniczył zakres niniejszej sprawy do postępowania podatkowego dotyczącego 2009 roku, postępowanie podatkowe za 2009 rok nie jest w toku ani nie było w toku w dacie wyrokowania, co uzasadnia oddalenie powództwa, Sąd Apelacyjny w Warszawie rozpoznający apelację powoda nie rozważał, czy postępowanie podatkowe, którego dotyczy niniejsza sprawa jest w toku, gdyż pierwszorzędną wadliwością wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie, na której Sąd Odwoławczy się skupił, było nierozpoznanie istoty sprawy (warto dodać, że Sąd Odwoławczy wskazał jedynie, że powód miał legitymację procesową czynną do wytoczenia powództwa, co nie budzi żadnych wątpliwości – nie ma wszakże znaczenia przy ocenie szczególnego interesu prawnego w wytoczeniu powództwa wynikającego z art. 189 ¹ k.p.c.), zaś nadto wynik niniejszej sprawy nie ma wpływu na postępowanie podatkowe za 2009 rok.

Sąd zgodził się również z argumentacją, że powód, precyzując roszczenie, mógł odwołać się do postępowania podatkowego za 2010 rok, które jest w toku (a przynajmniej było w toku w trakcie składania zeznań przez świadek B. J.). Wywód

Sądu II instancji, że sąd powszechny nie był uprawniony do oceny czy w postępowaniu podatkowym zachodzą wątpliwości uzasadniające wystąpienie z powództwem

z art. 189 ¹ k.p.c. dotyczył postępowania, które się toczy. Fakt istnienia wątpliwości po stronie organu podatkowego może zaś dotyczyć wyłącznie trwającego postępowania, dla którego zakończenia niezbędne jest rozstrzygnięcie sądu powszechnego. Jeśli bowiem postępowanie podatkowe się ostatecznie zakończyło, organ nie może mieć co do niego wątpliwości. Emanacją takich wątpliwości mogłoby być wyłącznie wznowienie postępowania administracyjnego oparte na ustawowej przesłance, nie zaś kierowanie powództwa o ustalenie do sądu powszechnego. Powód błędnie zatem argumentował, że wynik niniejszego procesu miałby stanowić przesłankę do wznowienia postępowania podatkowego za 2009 rok.

Prawdą jest także, że powód, precyzując powództwo, nie odwołał się do postępowania podatkowego obejmującego rok 2010, lecz do prawomocnie zakończonego w dniu 25 września 2015 roku postępowania podatkowego za rok 2009; tym samym przesądził o zbędności kontynuowania postępowania przed sądem powszechnym.

Nie może budzić wątpliwości, że między postępowaniem w sprawie z powództwa z art. 189 ¹ k.p.c. a postępowaniem podatkowym musi istnieć ścisły związek, skutki zaś wyroku dotyczyć będą stron tego postępowania administracyjnego, w szczególności ich powinności podatkowych. Przesłanka występowania takiego związku musi zostać wykazana przez powoda. Jeśli więc owa niezbędność nie została przez powoda udowodniona, powództwo podlega oddaleniu. W sytuacji, w której postępowanie podatkowe zostało zakończone, a zatem nie jest w toku, jak wymaga tego art. 189 ¹ k.p.c., przesłanka niezbędności nie zachodzi. Nie istnieje bowiem żaden powód, dla którego sąd już po zakończeniu postępowania podatkowego miałby angażować się w rozpoznanie kwestii, która jest obojętna dla postępowania podatkowego niebędącego w toku.

Słusznie zatem orzeczono w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia

20 października 2016 r., I ACa 701/16, że legitymację czynną do wytoczenia powództwa ma m.in. podmiot będący organem kontroli podatkowej, którego żądanie dotyczące ustalenia nieistnienia prawa, jest niezbędne do oceny skutków podatkowych. Nie ulega wątpliwości, że ostatnia z wymienionych przesłanek zrealizowałaby się tylko wtedy, gdyby postępowanie podatkowe, którego wynik zależał od rozstrzygnięcia wydanego w trybie art. 189 ¹ k.p.c., pozostawało w toku na chwilę zamknięcia rozprawy w procesie cywilnym (podobnie Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 16 stycznia 2009 r.,

I ACa 672/08 oraz Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 12 lipca 2018 r.,

II FSK 1856/16).

W świetle powyższego uznać należało, że po stronie powodowej zachodził brak szczególnego interesu prawnego do wytoczenia przedmiotowego powództwa. Powyższe wykluczało w istocie badanie przez Sąd merytorycznej zasadności zgłoszonego powództwa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1996 r., III CZP 115/96), gdyż m.in. wiązałoby się ono z dopuszczeniem dowodu z opinii biegłego, co powodowałoby zbędne przedłużenie procesu i znaczne zwiększenie jego kosztów.

O kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyły się: wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika

za I instancję – 25.000,00 zł (wyrok Sądu II instancji wydany po dniu 26 października

2016 r.), opłata od pełnomocnictwa 17,00 zł i koszty postępowania apelacyjnego w wysokości 75% stawki minimalnej – 5.400,00 zł (uchylony wyrok Sądu Instancji wydany przed dniem 01 stycznia 2016 r.).

Z przytoczonych wyżej względów Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

24.05.2021 r.