Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą we W. na rzecz (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 5.417 (pięć tysięcy czterysta siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 815/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 czerwca 2023 r. (data nadania przesyłki, k. 45) skierowanym przeciwko (...) Bank S.A. w W., powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. wniósł o:

1. orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwany zapłacił na rzecz powódki kwotę 95.349,13 zł, tytułem zwrotu kosztów pożyczki gotówkowej (kredytu konsumenckiego) o numerze (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od powyższej kwoty od dnia 24 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

w przypadku stwierdzenia przez Sąd braku podstaw do wydania nakazu zapłaty albo skutecznego wniesienia sprzeciwu powód wniósł o:

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 95.349,13 zł, tytułem zwrotu kosztów kredytu konsolidacyjnego (kredytu konsumenckiego) o numerze (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od powyższej kwoty od dnia 24 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że zawarł z konsumentem (będącym klientem pozwanego Banku) umowę przelewu wierzytelności pieniężnych zarówno obecnych jak i przyszłych, wynikających z umowy kredytu konsumenckiego nr (...). Zaznaczył on, że materialno-prawną podstawę dochodzenia roszczeń w niniejszej sprawie stanowi art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Powód powołał się na oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z dnia 13 czerwca 2023 r. co do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 6, pkt 7, pkt 10, pkt 11, pkt 12 oraz pkt 15 ustawy o kredycie konsumenckim (pozew, k. 3-14)

W odpowiedzi na pozew z dnia 24 sierpnia 2023 r. pozwany (...) Bank z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kwoty 17 zł tytułem uiszczonej przez pozwanego opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, że: wskazane w pozwie rzekome naruszenia wymienionych tam przepisów u.k.k. nie wystąpiły w przypadku Umowy kredytu; Bank nie naruszył obowiązków informacyjnych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 6, 7, 8, 10, 11, 12, 15 i 16 u.k.k.; bank może pobierać odsetki od całej kwoty kredytu, tj. również od tej części kredytu, która jest przeznaczona na zapłatę przez kredytobiorcę kosztów kredytu, takich jak prowizja za jego udzielenie; Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania została ustalona w sposób zgodny z założeniami przewidzianymi w ustawie o kredycie konsumenckim; wszystkie zarzucane przez Powoda rzekome naruszenia przepisów u.k.k. przez poszczególne postanowienia Umowy kredytu nie miały wpływu na zdolność konsumenta do oceny ciążącego na nim zobowiązania kredytowego i jako takie nie mogą być podstawą zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego (wykładnia prounijna); warunki zmiany kosztów kredytu zostały określone w Umowie kredytu w sposób szczegółowy, nie pozwalający na dokonywanie jakiejkolwiek wykładni rozszerzającej przez bank; bank nie zastrzegł w Umowie kredytu na swoją rzecz możliwości jednostronnej i dowolnej zmiany opłat i prowizji; kredytobiorca nie udzielił skutecznie powodowi pełnomocnictwa do złożenia w jego imieniu oświadczenia w trybie art. 45 u.k.k.; kredytobiorca nie ma podstawy prawnej do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k.; termin do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego przez powoda upłynął w dniu 15 marca 2020 r.; oświadczenie o skorzystaniu sankcji kredytu darmowego zostało złożone przez kredytobiorcę po terminie określonym w art. 45 ust. 5 u.k.k. i nie wywołuje skutków prawnych; umowa przelewu zawarta pomiędzy powodem a kredytobiorcą jest bezwzględnie nieważna; roszczenie powoda jest przedawnione w części, tj. w kwocie 24.773,89 zł; pozwany nie odstąpił od próby polubownego rozwiązania sporu (odpowiedź na pozew, k. 63-115).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie (protokół rozprawy z 24 maja 2024 r., k. 314v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 marca 2019 r. M. G. (1) zawarła z (...) Bank Spółką Akcyjną w W. umowę numer (...) o udzielenie (...) kredytu konsolidacyjnego (dalej: Umowa). Na podstawie przedmiotowej Umowy (...) Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w wysokości 220.000 zł, na którą to kwotę składały się: kwota udostępniona klientowi na spłatę zobowiązań klienta określonych w pkt III.F ust. 1 Umowy kredytu, tj. trzy kredyty ratalne na cele konsumpcyjne, w kwocie 186.536 zł, kwotę udostępnioną klientowi na cele konsumpcyjne klienta w wysokości 11.657 zł oraz kwotę przeznaczoną na sfinansowanie prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 21.780 zł (pkt II.B Umowy). Okres kredytowania określono od 15 marca 2019 r. do 1 kwietnia 2031 r. (pkt II.D Umowy).

Kredyt został oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień zawarcia Umowy wynosiła 9,90% w stosunku rocznym. Wysokość zmiennej stopy procentowej ustalana jest jako suma zmiennej stopy bazowej obowiązującej w Banku, wynoszącej 1,72% w stosunku rocznym oraz stałej marży banku wynoszącej 8,18% (pkt II.G pkt 1 i 2 Umowy).

Całkowita kwota kredytu wynosiła 198.220 zł, stanowiąca sumę wszystkich środków pieniężnych, które zostaną udostępnione klientowi na podstawie Umowy kredytu (pkt II.C Umowy).

W pkt II.I pkt 1 i 2 Umowy wskazano, że Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania kredytu (dalej: RRSO) wynosi 12,80%, zaś całkowita kwota do zapłaty jest sumą Całkowitego Kosztu Kredytu, wynoszącego 180.129,04 zł oraz Całkowitej Kwoty Kredytu, o której mowa w pkt II.C Umowy Kredytu. Całkowitą kwotę do zapłaty przez klienta określono na 378.349 zł.

Zgodnie z pkt II.I pkt 4 Umowy, do wyliczenia Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania przyjęte zostały następujące założenia, zgodnie z załącznikiem nr 4 do Ustawy o Kredycie Konsumenckim:

4.1. Umowa kredytu będzie obowiązywać przez czas, na który została zawarta, a Bank i klient wypełnią zobowiązania wynikające z Umowy Kredytu w terminach w niej określonych;

4.2 datą początkową jest data wypłaty kredytu;

4.3 odstępy czasu między datami używanymi w obliczeniach będą wyrażone w latach lub w ułamkach roku, przy czym przyjmuje się, że rok liczy 365 dni, a w przypadku lat przestępnych 366 dni, 52 tygodnie lub 12 równych miesięcy, zaś równy miesiąc ma 30,41666 dni;

4.4 wynik obliczeń podaje się z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku, przy czym jeżeli cyfra występująca po wybranym przez obliczającego miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5, cyfrę tę pomija się, gdy zaś jest większa albo równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1.

Stosownie do treści pkt III ust. 3.1.1 Umowy, bank z zastrzeżeniem ust. 3.8 pobiera prowizję za udzielenie kredytu w wysokości określonej w pkt II.B ust. 2.3 Umowy kredytu, płatną jednorazowo w dniu wypłaty kredytu, w formie przelewu na rachunek banku wskazany w dyspozycji wypłaty kredytu.

W myśl pkt III.5.3 Umowy, w przypadku braku spłaty należności z tytułu Umowy Kredytu w terminie ich wymagalności, Bank może bez zgody Klienta:

(i)  skorzystać z pośrednictwa wyspecjalizowanych firm windykacyjnych, które mogą podejmować wszelkie działania dopuszczalne prawem, służące zaspokojeniu roszczeń Banku, w szczególności ustalać sytuację majątkową Klienta, prowadzić negocjacje w zakresie warunków dobrowolnej spłaty zadłużenia; lub

(ii)  po rozwiązaniu Umowy Kredytu z Klientem na zasadach określonych w pkt III.9.2.1 Umowy Kredytu przelać wierzytelności z Umowy Kredytu osobie trzeciej specjalizującej się w nabywaniu tego rodzaju wierzytelności.

Zgodnie z pkt II ust. 9.1 Umowy, klient zawierając umowę kredytu oświadczył, że:

9.1.1 przed zawarcie umowy kredytu został poinformowany, iż ponosi ryzyko (w tym (i) ryzyko zmiany stopy procentowej polegające na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata kredytu oraz wysokość całego zaciągniętego zobowiązania oraz (ii) ryzyko kursowe w przypadku kiedy klient osiąga dochody w walucie innej niż waluta kredytu (PLN) polegające na tym, że wzrost kursu PLN względem waluty dochodu klienta może istotnie wpłynąć na wzrost kosztów obsługi kredytu) oraz że jest świadomy ponoszenia tego ryzyka;

9.1.2 przed zawarciem Umowy kredytu otrzymał formularz informacyjny dotyczący kredytu;

9.1.3 został poinformowany o możliwości otrzymania, na jego wniosek, bezpłatnego projektu Umowy kredytu;

9.1.4 przed zawarciem Umowy kredytu uzyskał wyjaśnienia dotyczące Umowy kredytu, w tym treści informacji przekazywanych przed zawarciem Umowy kredytu oraz postanowień zawartych w Umowie kredytu, w sposób umożliwiający klientowi podjęcie decyzji dotyczącej Umowy kredytu jak również otrzymał wyjaśnienia do zgłaszanych wątpliwości.

W myśl pkt III.9.14 Umowy, z zastrzeżeniem uprawnienia Banku do dokonania przelewu wierzytelności z Umowy Kredytu zgodnie z punktem III.5.3. Umowy Kredytu, żadna ze stron nie może przelać żadnego ze swoich praw lub obowiązków wynikających z Umowy Kredytu bez uprzedniej pisemnej zgody drugiej strony (umowa nr (...) o udzielenie (...) Kredytu Konsolidacyjnego z 15 marca 2019 r., k. 21-25; formularz informacyjny dotyczący kredytu konsolidacyjnego, k. 151-160).

Tego samego dnia M. G. (1) złożyła dyspozycję wypłaty kredytu (dyspozycja wypłaty kredytu, k. 162).

W dniu 22 grudnia 2022 r. M. G. (1) jako cedent, zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W., jako cesjonariuszem, umowę powierniczego przelewu wierzytelności w postaci wszelkich wierzytelności pieniężnych, zarówno obecnych, jak i przyszłych wraz ze wszystkimi przynależnymi do wierzytelności prawami (m. in. odsetki za zwlokę i opóźnienie), wynikające z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego określonej w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, w odniesieniu do umowy kredytu konsumenckiego z dnia 15 marca 2019 r. wobec (...) Bank S.A., gdzie górna granica wartości wierzytelności to wszelkie zapłacone przez konsumenta koszty kredytu, tj. m. in. odsetki umowne i prowizja (§ 1 ww. umowy powierniczego przelewu wierzytelności).

W § 3 ust. 1 ww. umowy powierniczego przelewu wierzytelności cesjonariusz zobowiązał się do przekazania cedentowi 50% wyegzekwowanego od dłużnika świadczenia obejmującego należność główną w terminie 14 dni od dnia wyegzekwowania świadczenia od dłużnika (faktycznego otrzymania środków pieniężnych przez cesjonariusza). Świadczenie obejmujące koszty procesu, w tym koszty zastępstwa procesowego przysługują Cesjonariuszowi. Zasada powyższa ma również zastosowanie w przypadku częściowego zaspokojenia roszczenia przez dłużnika (umowa powierniczego przelewu wierzytelności z 22 grudnia 2022 r., k. 28).

Tego samego dnia, tj. 22 grudnia 2022 r. M. G. (1) udzieliła pełnomocnictwa spółce (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego – w odniesieniu do umowy kredytowej nr (...) z dnia 15 marca 2019 r. zawartej z (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Pełnomocnictwo uprawniało do udzielania dalszych pełnomocnictw materialnych i procesowych lub substytucji ( pełnomocnictwo z 22 grudnia 2022 r., k. 38)

Wraz z pełnomocnictwem D. P. złożyła (...) Bank S.A. zawiadomienie o przelewie wierzytelności w zakresie wierzytelności przysługujących jej w stosunku do kredytodawcy, w szczególności: wierzytelność o zwrot wszelkich nienależnie pobranych opłat i kosztów, wierzytelność o zwrot kosztów kredytu w związku z wcześniejszą spłatą kredytu, wierzytelność mogącą wynikać z zastosowania art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim i przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego, waz ze wszystkimi związanymi z tymi wierzytelnościami prawami (m.in. odsetkami za zwłokę i opóźnienie) (zawiadomienie o przelewie wierzytelności z 22 grudnia 2022 r., k. 40). M. G. (1) przekazała też do (...) Bank S.A. upoważnienie do ujawnienia i udostępnienia dokumentów objętych tajemnicą bankową na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. wraz z upoważnieniem dla tej spółki (pismo z 22 grudnia 2022 r., k. 41).

Zarówno umowa przelewu wierzytelności, jak i pełnomocnictwo, zawiadomienie o przelewie wierzytelności oraz upoważnienie do ujawnienia informacji i dokumentów objętych tajemnicą bankową zostały podpisane przez M. G. (1) elektronicznie za pomocą platformy (...) (poświadczenie złożenia podpisów i pieczęci elektronicznych, k. 39).

Pismem z dnia 5 czerwca 2023 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. skierował do (...) Bank (...). oświadczenie w trybie art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim – na podstawie udzielonego mu przez M. G. (1) pełnomocnictwa, wraz z wezwaniem do zapłaty kwoty 95.349,13 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez kredytobiorcę kosztów kredytu, według stanu na dzień 24 kwietnia 2023 r., w terminie nie dłuższym niż 7 dni (oświadczenie z 5 czerwca 2023 r. wraz z wezwaniem do zapłaty, k. 31-33). Oświadczenie doręczono 15 czerwca 2023 r. (wydruk ze śledzenia przesyłek Poczty Polskiej, k. 37).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie załączonych do akt sprawy, a wymienionych wyżej dokumentów. Sąd dał wiarę tym dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadka M. G. (1) (protokół rozprawy z 24 maja 2024 r., k. 324-324v), w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Świadek był kredytobiorczynią przedmiotowej Umowy kredytu. Świadek potwierdziła zawarcie z powodem umowy cesji wierzytelności oraz to, że nie ponosiła żadnych kosztów w związku z zawartą umową a powód miał otrzymać 50% wyegzekwowanej kwoty. Warunki umowy cesji były dla świadka zrozumiałe. Świadek swoje zeznania składała w sposób logiczny, jasny i precyzyjny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd uznał, że w niniejszej sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu domagała się zasądzenia od (...) Bank S.A. na rzecz (...) sp. z o.o. kwoty 95.349,13 zł tytułem zwrotu kosztów pożyczki gotówkowej (kredytu konsumenckiego) o numerze (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty.

Powód powoływał się w niniejszej sprawie na umowę powierniczego przelewu wierzytelności, w tym na pełnomocnictwo udzielone mu przez kredytobiorczynię, na mocy których uzyskał uprawnienie do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Powód wskazał, że kredytobiorczyni podpisując ww. dokumenty klarownie i odpowiednio wyraziła swoją wolę w zakresie zawarcia z nim umowy przelewu wierzytelności, złożenia upoważnień oraz udzielenia pełnomocnictwa do złożenia ww. oświadczenia. Pozwany z kolei podnosił m. in. zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powoda, zarzut nieważności umowy cesji, wadliwość umocowania powoda do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji określonej w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, zarzut uchybienia terminowi złożenia takiego oświadczenia czy zarzut nieziszczenia się przesłanek do zastosowania sankcji kredytu darmowego.

W zakresie zarzutu braku legitymacji czynnej, Sąd go nie podzielił, uznając, że doszło do skutecznego zawarcia umowy cesji i skorzystania przez powoda z prawa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego (brak było ku temu podstaw, ale sam fakt posiadania przez powoda uprawnienia do złożenia tego oświadczenia Sąd uznał za wykazany).

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). Przedmiotem umowy cesji jest wierzytelność, czyli prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi do żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie.

Aby wierzytelność mogła stać się przedmiotem czynności zobowiązująco – rozporządzającej musi być w dostateczny sposób oznaczona, zindywidualizowana. Przede wszystkim powinien być wyraźnie określony stosunek zobowiązaniowy, którego elementem jest zbywana wierzytelność (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1999 r., sygn. III CKN 423/98). Chodzi tu głównie o oznaczanie stron tego stosunku, świadczenia oraz przedmiotu świadczenia. Wskazane elementy muszą być oznaczone bądź przynajmniej oznaczalne już w momencie zawierania umowy przenoszącej wierzytelność, do chwili zaś przejścia wierzytelności z majątku zbywcy do majątku nabywcy powinno nastąpić wyczerpujące sprecyzowanie również pozostałych elementów stosunku zobowiązaniowego, w którego ramach istnieje zbywana wierzytelność.

Wierzytelność konsumenta, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, powstaje po wykonaniu uprawnienia prawnokształtującego dotyczącego sankcji kredytu darmowego – art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. W tym celu konieczne jest doręczenie kredytodawcy odpowiedniego oświadczenia woli. Dopóki takie uprawnienie nie zostanie wykonane, dopóty wierzytelność ma charakter przyszły. W nauce prawa oraz orzecznictwie nie budzi jednak wątpliwości, że przelew wierzytelności przyszłej jest dopuszczalny (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 379/15). Co prawda konstrukcja przelewu takiej wierzytelności nie wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego, ale podstawy obrotu takimi wierzytelnościami upatruje się w treści art. 555 k.c. i jak wskazał Sąd Najwyższy, sam charakter wierzytelności przyszłych nie wyklucza ich przelewu ( powołana powyżej uchwała III CZP 45/97).

Wierzytelności przyszłe stanowią różnorodną kategorię, obejmującą wierzytelności warunkowe (terminowe), wierzytelności, u podłoża których leży częściowo zrealizowany stan faktyczny, oraz nadzieja na ich powstanie. Do chwili spełnienia się warunku zawieszającego lub nadejścia terminu początkowego wierzytelność jako prawo podmiotowe nie istnieje, a taka sytuacja jest traktowana jako ekspektatywa wierzytelności ( tak. J. Mojak „Obrót wierzytelnościami”, Lublin 1995 r. s. 16).

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że zasady cesji wierzytelności przyszłych muszą odpowiadać ogólnym regułom dotyczącym przelewu wierzytelności. Wierzytelności, u podłoża których leży tylko częściowo zrealizowany stan faktyczny uzasadniający ich powstanie, jako prawa podmiotowe powstają dopiero w momencie ziszczenia się brakującego elementu danego stanu faktycznego ( condicio iuris) (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2016 roku, I ACa 1915/15). Tym samym warunkiem skutecznej cesji wierzytelności jest istnienie tego prawa i dlatego wierzytelność przyszła może przejść na nabywcę dopiero z chwilą jej powstania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2002 roku, IV CKN 1471/00, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 roku, V CSK 379/15). W konsekwencji zasadnicze znaczenie ma odpowiednie oznaczenie przedmiotu przelewu. Odpowiednie oznaczenie wierzytelności przyszłej – przy założeniu, że może ona przejść na nabywcę dopiero z chwilą powstania – niewątpliwie wymaga określenia danych, pozwalających ustalić w chwili powstania konkretnej wierzytelności, że to właśnie ta wierzytelność objęta była wcześniej zawartą umową cesji. Wierzytelności przyszłe muszą być przynajmniej oznaczalne w chwili zawierania umowy przelewu. Jak konsekwentnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, minimalnym sposobem oznaczenia wierzytelności przyszłej jest wskazanie tytułu powstania wierzytelności - stosunku prawnego, z którego wierzytelność wynika, osoby dłużnika oraz wierzyciela (por. cyt. artykuł A. Szpunara; A. Szpunar, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r. III CZP 45/97, OSP z 1998 r. nr. 7-8; wyrok SN z dnia 16 października.2002 r., IV CKN 1471/00, Glosa z 2007 r. nr 1 poz. 10; wyrok SN z dnia 11 maja 1999 r., III CKN 423/98, OSNC z 2000 r. nr 5 poz. 92; cyt. uchwała z dnia 19 września 1997 r.). Warunkiem ogólnym cesji wierzytelności przyszłej jest zatem jej indywidualizacja, powalająca ustalić w chwili zaistnienia określonej wierzytelności, że to właśnie ona objęta była wcześniej zawartą umową (por. M. Litwińska, Glosa do uchwały SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, PPH z 1998 r. nr 8 poz. 45-48; W. Jarzyński, Zmiany podmiotowe w umowach, artykuł, M.Zam.Pub. z 2011 . nr 6 poz. 39-41, J. Widło, op. cit.).

Analizowana umowa powierniczego przelewu wierzytelności zawarta między stronami – powodem i kredytobiorczynią M. G. (1) – dotyczyła wszelkich wierzytelności pieniężnych, zarówno obecnych, jak i przyszłych, wraz ze wszystkimi przynależnymi do wierzytelności prawami (m.in. odsetki za zwłokę i opóźnienie) wynikających z zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego, określonej w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, w odniesieniu od umowy kredytu konsumenckiego nr (...) z dnia 15 marca 2019 r. wobec (...) Bank S.A.

Przedmiotowe oznaczenie wierzytelności przyszłej wobec doprecyzowania stosunku, który jest podstawą jej powstania oraz rodzaju należności wynikających ze spornej umowy, tj. poprzez wskazanie, że dotyczy wierzytelności wynikającej z zastosowania sankcji kredytu darmowego i obejmuje odsetki umowne i prowizje nienależne w skutek złożenia oświadczenia prawnoksztłatującego, w ocenie Sądu w sposób dostateczny precyzuje wierzytelność przyszłą będącą przedmiotem umowy przelewu. Powyższego nie kwestionował również kredytobiorczyni świadek M. G. (1), która podczas rozprawy wskazała, że miała świadomość czego dotyczyła umowa przelewu wierzytelności, warunki umowy były dla niej jasne (zeznania świadka M. G. (1), protokół rozprawy z 24 maja 2024 r., k. 314v, nagranie 00:10:14).

Ponadto w celu realizacji umowy cedent udzielił cesjonariuszowi pełnomocnictwa

w zakresie niezbędnym do realizacji przedmiotowej umowy, w szczególności do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego. Konsument może przenieść – na dowolnego cesjonariusza (w tym przedsiębiorcę) – przyszłą wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia, kiedy jeszcze nie wykonano uprawnienia przewidzianego w art. 45 ust. 1 u.k.k. Czynność taka nie jest sprzeczna z ustawą ani właściwością zobowiązania. Uprawnienie, o którym mowa w tym przepisie przechodzi ex lege na nabywcę, na którego przelano wierzytelność przyszłą konsumenta. Stanowi ono prawo majątkowe związane z tą wierzytelnością (art. 509 § 2 k.c.). Nie ma charakteru osobistego, ponieważ dotyczy interesu majątkowego. Logiczne i racjonalne jest przypisanie tego uprawnienia cesjonariuszowi w wyniku zawarcia umowy przelewu, ponieważ wykonanie uprawnienia leży w jego interesie, zaś skutki prawne przede wszystkim odnoszą się do jego majątku.

Zwrócić należy uwagę, iż uprawnienie w postaci złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, przysługuje bezspornie kredytobiorcy – konsumentowi, niemniej jednak, brak jest regulacji zakazującej udzielenia pełnomocnictwa przez kredytobiorcę do złożenia takiego oświadczenia w jego imieniu. Powyższe oznacza zatem, iż powód – będący cesjonariuszem, działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego mu przez kredytobiorcę, został upoważniony do złożenia stosownego oświadczenia, w imieniu i na rzecz konsumenta. Powyższe skutkowało powstaniem wierzytelności przysługującej kredytobiorcy o zwrot świadczenia nienależnego powstałego jako sankcja kredytu darmowego, co do której uprzednio już M. G. (1) zawarła umowę przelewu wierzytelności z cesjonariuszem.

Wskazać należy, że kredytobiorczyni godziła się na takie rozwiązanie, a warunki umowy z powodem były dla niej jasne (zeznania świadka M. G. (1), protokół rozprawy z 24 maja 2024 r., k. 314v, nagranie 00:10:14). Czynności prawne dokonane przez kredytobiorczynię niewątpliwie ukierunkowane były na realizację wskazanego w umowie celu.

W zakresie natomiast kwestionowania ważności umowy przelewu oraz pełnomocnictwa, wskazać należy, że platforma przy użyciu której złożony został przez kredytobiorczynię podpis elektroniczny, tj. (...) sp. z o.o. wpisany jest w rejestrze niekwalifikowanych usług zaufania prowadzonego przez Narodowy Bank Polski na podstawie i w zakresie rzeczowym określonym przepisem art. 6 ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (t.j. Dz.U. z 2019r., poz. 162 ze zm.) – stanowiącą implementację Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z 23 lipca 2014 roku w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE (eIDAS) (Dz. Urz. UE L 257 z 28.07.2014, s. 73) – w zakresie usług składania podpisu elektronicznego, usług obsługi podpisywania elektronicznego dokumentów poprzez platformę (...) (nr wpisu – dwudziesty,(...)). Podmiot ten należało zatem zakwalifikować jako dostawcę usług zaufania, co zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 19 ww. Rozporządzenia oznacza osobę fizyczną lub prawną, która świadczy przynajmniej jedną usługę zaufania, jako kwalifikowany lub niekwalifikowany dostawca usług zaufania.

Strona pozwana bezpodstawnie powołuje się również na ograniczenie umowne wskazane w pkt III.9.14 Umowy kredytu, zgodnie z którym z zastrzeżeniem uprawnienia Banku do dokonania przelewu wierzytelności z Umowy Kredytu zgodnie z punktem III.5.3. Umowy Kredytu, żadna ze stron nie może przelać żadnego ze swoich praw lub obowiązków wynikających z Umowy Kredytu bez uprzedniej pisemnej zgody drugiej strony (k. 23). Zdaniem Sądu wskazany zapisy pkt III.9.14 Umowy stanowi klauzulę abuzywną, gdyż postanowienie to kształtowały uprawnienie konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Punktem wyjścia dla oceny przewidzianych w art. 385 ¹ § 1 k.c. przesłanek powinna być komparatystyka uprawnień konsumentów i banku w analogicznych sytuacjach, tj. uprawnień stron wobec wygaśnięcia umowy kredytowej.

Niewątpliwie zgodnie z treścią pkt z punktem III.5.3. Umowy bank po rozwiązaniu umowy posiadał uprawnienie do przelania wierzytelności na rzecz podmiotu trzeciego. Uprawnienie banku aktualizowało się m. in. na skutek braku spłaty kwot kredytu w terminie jego wymagalności. Natomiast w przypadku konsumentów, wobec spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie i powstaniu roszczenia wynikającego z treści art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim, konsumenci zostawali pozbawieni możliwości przelania przysługującej im wierzytelności na inny podmiot. Oczywistym jest, że takie roszczenia stron umowy posiadają inne źródła powstania, gdyż roszczenie banku wprost wynikało z umowy kredytowej, natomiast konsumenta wywodzi się z ustawy, jakkolwiek co wynika z zestawienia sytuacji obu podmiotów, konsumenci zawierający umowy z pozwanym bankiem są zmuszeni samodzielnie dochodzić wierzytelności, nie mając możliwości dokonania cesji praw i obowiązków w celu wyegzekwowania należnych ich wierzytelności.

Takie ukształtowanie uprawnień kredytobiorców, w ocenie Sądu, jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, co w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi niedozwolone postanowienie umowne. Stwierdzić należy, że w przypadku umów zawieranych przez przedsiębiorcę z konsumentem, przy użyciu nie podlegającego negocjacjom wzorca umownego, zastosowanie kwestionowanego postanowienia uznać należy za działanie sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumentów.

Co do zasady strony stosunku cywilnoprawnego mogą zgodnie z art. 509 § 1 in fine k.c. wprowadzić umowny zakaz zbywania wierzytelności (pactum de non cedendo), jednakże nie powinno budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że w niniejszej sprawie pozwany wykorzystał swoją przewagę kontraktową pozbawiając konsumentkę możliwości swobodnego dysponowania przysługującymi jej wierzytelnościami. Nadto bank przypisuje sobie prawo do uznania za nieważne postanowień umowy cywilnoprawnej zawartej przez niezależne strony, nie będące stroną tej umowy, co również uzasadnia niedozwolony charakter postanowienia. Jednocześnie pozwany nie wykazał, by tego rodzaju postanowienie było indywidualnie uzgodnione z kredytobiorczynią. Biorąc pod uwagę powyższe, doszło do spełnienia wszystkich przesłanek określonych w art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez uznanie zawartych w pkt III.9.14 Umowy kredytowej za niedozwolone. Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem umownym oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa.

Tym samym zarzuty strony pozwanej w tym zakresie należy uznać za bezpodstawne.

Sąd miał także na uwadze, że przewidziana z art. 45 ust. 1 u.k.k. forma pisemna jest formą zastrzeżoną ad probationem (art. 74 § 1 k.c.), a więc jej ewentualne niezachowanie nie skutkuje nieważnością (art. 73 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 99 § 1 k.c. pełnomocnictwo szczególne wymaga szczególnej formy tylko w razie, gdy dla czynności, do której upoważnia, zastrzeżona jest forma szczególna pod rygorem nieważności, a więc przepis ten w ogóle nie odnosi się do pełnomocnictw upoważniających do czynności, co do których zastrzeżono formę ad probationem. Dla oceny złożenia oświadczenia woli znajduje więc zastosowanie przepis art. 60 k.c., w myśl którego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Oświadczenie w postaci elektronicznej nie może być utożsamiane przy tym z elektroniczną formą czynności prawnej (art. 78 k.c.) zrównaną w skutkach prawnych z formą pisemną. Dla zachowania tej formy konieczne jest złożenie oświadczenia woli w postaci elektronicznej i opatrzenie go kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczeniem w postacie elektronicznej (art. 60 k.c.) będzie każde oświadczenie utrwalone (a także przesłane) za pomocą elektronicznych technologii komunikowania się (utrwalania oświadczeń).

Złożone do akt sprawy poświadczone za zgodność z oryginałem wydruki w postaci karty podpisów (k. 30) stanowią odzwierciedlenie oświadczeń woli składanych w postaci elektronicznej i w taki też sposób dokumentowanych (przez cyfrowy zapis treści oświadczenia na nośniku danych).

W konsekwencji należało uznać, że powód był legitymowany do wystąpienia z niniejszym powództwem.

W dalszej kolejności przejść należało do rozważenia, czy w niniejszej sprawie będą miały zastosowanie przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.), w tym w szczególności czy wystąpiły przesłanki z art. 45 w zw. z art. 30 przywołanej ustawy.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.k. kredytem konsumenckim jest kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1 (ust. 1a). Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności: 1) umowę pożyczki, 2) umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, 3) umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, 4) umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, 5) umowę o kredyt odnawialny (ust. 2).

Zgodnie z ww. ustawą, na etapie zawierania umowy kredytodawcę obciążają liczne obowiązki związane z formą umowy (art. 29 ust. 1), doręczeniem jej egzemplarza konsumentowi (art. 29 ust. 2) oraz kształtowaniem treści dokumentu umowy (art. 29 ust. 3, art. 30-34 u.k.k.).

Zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k. w razie uchybienia przez kredytodawcę określonym obowiązkom informacyjnym na etapie przedkontraktowym, wynikającym z przepisów art. 29 ust. 1 (forma pisemna) art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33 (umowa o kredyt wiązany lub w formie odroczonej płatności, umowa o kredyt w rachunku, umowa restrukturyzacyjna), art. 33a (maksymalna wysokość opłat i odsetek) i 36a-36c u.k.k. (maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, odroczenie spłaty zadłużenia, koszty kredytu przy udzieleniu kolejnych kredytów przed dokonaniem spłaty kredytu wcześniejszego), konsumentowi (po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia) przysługuje uprawnienie do zwrotu kwoty kredytu w wysokości kapitału, bez konieczności zapłaty na rzecz kredytodawcy odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu (określonych w art. 5 pkt 6 u.k.k.), co czyni z umowy kredytu de facto stosunek nieodpłatny (tak: M. Grochowski, Komentarz do art. 45 [w:] K. Osajda (red.), Ustawa

o kredycie konsumenckim. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Nb 1).

W ocenie Sądu twierdzenia strony powodowej co do naruszenia przepisów ustawy z dnia 12 maja 2012 r. o kredycie konsumenckim (tj. art. 30 ust. 1 pkt 6, pkt 7, pkt 8, pkt 9, pkt 10, pkt 11, pkt 12 oraz pkt 15 ustawy o kredycie konsumenckim) nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym.

W pierwszej kolejności odnieść się jednak należało do zgłoszonego przez stronę pozwaną zarzutu wystąpienia z oświadczeniem w trybie art. 45 ustawy po terminie przewidzianym w art. 45 ust. 5 u.k.k.

Należy zaznaczyć, że art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jest przepisem o charakterze sankcyjnym, restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie winny być możliwie ściśle interpretowane, nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej.

W myśl art. 45 ust. 5 u.k.k. uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ustawodawca nie sprecyzował, co rozumie pod pojęciem „wykonania” umowy, co doprowadziło do powstania odmiennych interpretacji tego terminu w orzecznictwie sądów powszechnych. Istnieje koncepcja zgodnie z którą moment, od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, dotyczy momentu, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy zostały w pełni wykonane i nie można odnosić tego wyłącznie do wykonania zobowiązania przez kredytodawcę. Nie ma jednocześnie znaczenia, czy zostały one wykonane w terminie, dobrowolnie, czy też przymusowo, np. w drodze egzekucji komorniczej. Należy przy tym zaznaczyć, że chodzi tutaj o zobowiązania określone treścią umowy o kredyt konsumencki bez uwzględnienia skutków sankcji kredytu darmowego (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Szczytnie z 28 września 2017 r., sygn. akt I C 531/17, Legalis nr 1988362; wyrok Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z 07 lipca 2017 r., sygn. akt X C 615/17, Legalis nr 2025036; wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 czerwca 2022 r., sygn. akt XXVII Ca 3081/21, Legalis nr 2845358).

Zgodnie z odmienną koncepcją zwrot „wykonanie umowy” użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k. oznacza dzień wykonania umowy przez kredytodawcę, czyli dzień przekazania kwoty kredytu. Przemawia za tym fakt, że w przeciwnym wypadku unicestwiony byłby cel tego przepisu. Ma on bowiem za zadanie ograniczyć uprawnienie konsumenta krótkim terminem prekluzyjnym, tak aby ustabilizować stosunek prawny i kredytodawca nie pozostawał w nieskończoność w niepewności co do zakresu swojej wierzytelności. Gdyby zaś wygaśnięcie uprawnienia zależało od wykonania umowy przez kredytobiorcę (konsumenta), mógłby on przez jej celowe niewykonywanie odwlekać upływ tego terminu. Niedopuszczalne jest, aby jedna ze stron stosunku prawnego mogła według własnej woli regulować rozpoczęcie biegu (wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 13 czerwca 2018 r., sygn. XIV C 1375/17, Legalis nr 2113819; wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 3 listopada 2022 r., sygn. II C 2736/22, Legalis nr 2849855). W ocenie Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę termin, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k. rozpoczyna swój bieg z chwilą wykonania umowy przez kredytobiorcę, a zatem z chwilą spełnienia przez bank świadczenia charakterystycznego dla tej umowy, czyli w dacie zawarcia umowy i uruchomienia kredytu (por. M. Grochowski (w:) Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz. Red. K. Osajda, Legalis 2023, uwagi do art. 45, teza 18-21).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że umowa kredytu konsolidacyjnego nr (...) zawarta w dniu 15 marca 2019 r. została wykonana zgodnie z postanowieniami Umowy (pkt II.F Umowy, k. 21v) i dyspozycją kredytobiorcy wypłaty kredytu (dyspozycja wypłaty kredytu, k. 162). Termin na złożenie oświadczenia upłynął zatem bezskutecznie w dniu 15 marca 2020 r. podczas gdy oświadczenie powoda złożone w trybie art. 45 o kredycie konsumenckim doręczone zostało stronie przeciwnej (bankowi) w dniu 15 czerwca 2023 r . (wydruk z portalu śledzenia przesyłki, k. 37v). Z tych względów Sąd uznał, iż roszczenie kredytobiorcy wygasło, a powództwo wniesione po upływie terminu, o którym mowa w art. 45 ust. 5 u.k.k. i również z tego względu, jest niezasadne.

Nawet jednak uznając, iż strona powodowa dochowała rocznego terminu do skutecznego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego należało uznać, iż powód nie wykazał spełnienia przesłanek do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Zgodnie z art. 30 ust 1 pkt 10 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki, powinna określać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizji, marż oraz kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie.

W przedmiotowej Umowie w pkt III.3.1.1 wskazano, że Bank pobiera prowizję za udzielenie kredytu w wysokości określonej w pkt II.B ust. 2.3 Umowy, tj. 21.780 zł, płatną jednorazowo w dniu wypłaty kredytu, w formie przelewu na rachunek wskazany w Dyspozycji Wypłaty Kredytu (k. 22v). Wskazano również wysokość Całkowitego Koszty Kredytu, który wynosił 180.129,04 zł (pkt II.I ust. 2 Umowy, k. 22). Z postanowień pkt III.9.1. Umowy wynika, że kredytobiorczyni została poinformowana, iż ponosi ryzyko zmiany stopy procentowej, ryzyko kursowe w przypadku kiedy klient osiąga dochody w walucie innej niż waluta kredytu (PLN) oraz oświadczyła że jest świadomy ponoszenia tego ryzyka, przed zawarciem Umowy kredytu otrzymała też formularz informacyjny dotyczący kredytu (k. 24v). Należy więc uznać, że kredytodawca spełnił ciążący na nim na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy obowiązek informacyjny.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez niewskazanie warunku determinującego zmianę kosztów kredytu w sytuacji określonej w art. 45 ust. 1 u.k.k. również należy uznać za nietrafny. Warunki determinujące zmianę kosztów kredytu zostały bowiem wprost określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. i zależne są od wystąpienia określonych przepisów ustawy. Niezasadne jest oczekiwanie, że już w treści umowy kredytu Bank będzie umieszczał treść art. 45 ust. 1 u.k.k. wraz ze wszystkimi możliwymi naruszeniami, które mogą uruchomić procedurę sankcji kredytu darmowego. Nie ma ku temu podstaw prawnych, w szczególności nie jest nią art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., który odnosi się do kosztów, jakie należy ponieść w związku z zawarciem i wykonywaniem umowy, a nie w związku z jej ewentualnymi naruszeniami.

Należy wskazać, że w przypadku skorzystania z tzw. sankcji kredytu darmowego nie dochodzi do zmiany wysokości kosztów kredytu, lecz do zwolnienia kredytobiorcy z obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów kredytu. Takiej sytuacji nie dotyczy art. 30 pkt 10 u.k.k., który nakazuje określenie zasad zmiany wysokości kosztów ustalonych przez kredytodawcę, jeżeli umowa przewiduje możliwość zmiany tych kosztów w czasie trwania umowy. Ponadto, przywołany w omawianym przepisie obowiązek informacyjny nie dotyczy wszelkich abstrakcyjnie opisanych przez ustawodawcę sytuacji, lecz odnosi się jedynie do takich okoliczności, które choćby hipotetycznie mogłyby wystąpić w warunkach konkretnej zawieranej z konsumentem umowy. W związku z tym powinność powiadomienia o konsekwencjach skorzystania z uprawnienia z art. 45 u.k.k., które zostało przewidziane wyłącznie na wypadek, gdyby kontrakt nie zawierał wszystkich danych wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k., aktualizuje się tylko wtedy, kiedy w treści czynności prawnej rzeczywiście zabrakło tych elementów. Sytuacja taka nie miała miejsca w niniejszej sprawie.

Bezpodstawnym okazał się również zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy poprzez wskazanie błędnej wysokości „całkowitego kosztu kredytu”, a w konsekwencji całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy om kredyt konsumencki i rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.

Całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta to suma całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (art. 5 pkt 8 u.k.k.). Całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach - z wyjątkiem jednak kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta (art. 5 pkt 6 u.k.k.). Z kolei całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt (art. 5 pkt 7 u.k.k.).

W umowie kredytu zawartej przez (...) Bank S.A. w § 5 ust. 1 wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 198.220 zł, stanowiąca sumę wszystkich środków pieniężnych, które zostaną udostępnione klientowi na podstawie Umowy. Kwota ta nie obejmuje kredytowanego kosztu kredytu w postaci prowizji w wysokości 21.780 zł, co wynika wprost z treści pkt II.B ust. 2.1-2.3 Umowy (k. 21). Z kolei w pkt II.I ust. 2 Umowy wskazano, ile wynosi całkowity koszt kredytu, tj. 180.129,04 zł (k. 22), na który składały się naliczone odsetki umowne i prowizja. Kwota kredytowanej prowizji wchodziła wobec tego w zakres całkowitej kwoty do zapłaty, ale nie w zakres całkowitej kwoty kredytu. Jako całkowitą kwotę do zapłaty w umowie kredytu wskazano kwotę 378.349,04 zł stanowiącą sumę całkowitego kosztu kredytu i całkowitej kwoty kredytu (pkt II.I ust. 2 Umowy, k. 22).

W konsekwencji przyjąć należy, że w umowie kredytu zawartej przez pozwanego z kredytobiorczynią prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO), jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Co zaś się tyczy nieprawidłowego zdaniem strony powodowej określenia wysokości RRSO wobec pobierania odsetek od kosztów kredytowanych Sąd pragnie zaznaczyć, że obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu naliczania odsetek od kredytowanego kosztu kredytu. Wynika to z treści art. 5 pkt 7 u.k.k., w którym expressis verbis mowa jest o „kredytowanych kosztach kredytu”. Ustawa nie zakazuje kredytowania takich kosztów, a jedynie wyłącza je z zakresu pojęcia całkowitej kwoty kredytu. Potwierdza to także wyrok z dnia 30 stycznia 2019 r., I NSK 9/18 (LEX nr 2643248), w którym Sąd Najwyższy wskazał, że w aktualnym stanie prawnym nie jest dopuszczalne prezentowanie tej samej kwoty (np. opłaty przygotowawczej, prowizji itp.) zarówno w ramach całkowitej kwoty kredytu, jak i w kosztach kredytu. I to nawet wówczas, gdy składniki kosztów kredytu są kredytowane przez kredytodawcę. Za taką tezą sformułowaną przez Sąd Najwyższy, przemawia wyraźna treść art. 5 pkt 7 u.k.k. Wynika z tego – po pierwsze, że składniki kosztu kredytu mogą być kredytowane przez kredytodawcę, a po drugie, że prowizja – nawet jeśli jest kredytowana – nie może być wykazywana w umowie zarówno w całkowitej kwocie kredytu, jak też w kosztach kredytu. Istota omawianego w tym miejscu zagadnienia została wyjaśniona w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C-377/14 i sprowadza się do tego, że włączenie jakiejkolwiek kwoty należącej do całkowitego kosztu kredytu do całkowitej kwoty kredytu może mieć wpływ na obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania i w konsekwencji może wpłynąć na prawidłowość informacji, które kredytodawca powinien wskazać w danej umowie o kredyt ( vide pkt 89 i 91 uzasadnienia). Również w literaturze wskazuje się, iż dopuszczalne jest finansowanie kosztów kredytu udzielonego przez bank oraz naliczanie odsetek od kwoty przeznaczonej na ten cel. Brak jest podstaw do przyjęcia w przepisach ustawy o kredycie konsumenckim odmiennych zasad pobierania odsetek od wykorzystanego kredytu, zależnych w szczególności od tego, czy celem kredytowania są koszty udzielanego kredytu (J. Gil, M. Szlaszyński, Problematyka odsetek od kredytowanych kosztów bankowego kredytu konsumenckiego, „Monitor Prawa Bankowego” z 2022 r. Nr 6, s. 59-74). Podobnie T. Czech ([w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2018 r., art. 5) wskazuje, że pojęcie „wypłaconej kwoty”, o której mowa w art. 5 pkt 10 u.k.k., obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie koszów związanych z tym kredytem.

W zakresie więc oznaczenia RRSO, w umowie kredytu zawartej przez konsumenta z pozwanym Bankiem prawidłowo wskazano zarówno rzeczywistą stopę oprocentowania, jak i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, ustaloną w dniu zawarcia umowy, wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia. Pkt II.C oraz pkt II.I ust. 2 Umowy wyczerpuje w ocenie Sądu spełnienie obowiązku przewidzianego w art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

Zarzuty naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 6 i 11 u.k.k. również są bezzasadne. Zgodnie z powołaną wyżej regulacją umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy.

Zarzut naruszenia art. 30 ust. 1 pkt. 6 u.k.k. powód uzasadniał nieprawidłowym, niedookreślonym, nieprecyzyjnym i nietransparentnym sformułowaniem klauzuli o zmiennej stopie procentowej. Powód wskazał, że bank jako podstawę obliczania stopy procentowej wskazał wskaźnik „WIBOR 3M”, ale nie zdefiniował tego pojęcia, nie wyjaśnił jego istoty i znaczenia, nie określił w jaki sposób i na jakich warunkach wskaźnik ten może podlegać zmianom oraz gdzie należy szukać źródłowych informacji o aktualnej wysokości „WIBOR 3M”. Zauważyć jednak należy, że w treści Umowy kredytu wskazano, że kredyt jest oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, podano jej wysokość na dzień zawarcia umowy oraz wskazano jak ustalana jest zmienna stopa procentowa (pkt II. G Umowy, k. 21v). Kredytobiorca oświadczył również, że został poinformowany, że ponosi ryzyko zmiany stopy procentowej i na czym to ryzyko polega (pkt III.9 ust. 9.1.1, k. 24v). WIBOR jest – w świetle wiedzy powszechne dostępnej – indeksem ustalanym jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania, po jakich największe polskie banki są gotowe złożyć u siebie depozyt. Okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania tego konkretnego kredytu, jak również wskazanie wysokości stałej marży banku, zostały w Umowie określone i nie budzą wątpliwości co do ich stosowania. Zaznaczyć przy tym należy, że stawki indeksu WIBOR, w tym WIBOR 3M są powszechnie dostępne w mediach, a także informacje o wysokości tej stawki kredytobiorca może uzyskać w każdym czasie w dowolnej instytucji finansowej. Jest to przy tym wartość, na którą żadna ze stron umowy nie ma bezpośredniego wpływu, a data pobrania danych o tej stawce dla potrzeb ustalenia stopy oprocentowania w kolejnych okresach trzymiesięcznych jest stała dla całej umowy. Przedsiębiorca udzielający kredytu konsumenckiego ma obowiązek wskazać w umowie konkretną wysokość stopy oprocentowania obowiązującą w chwili zawierania umowy, a także sposób ustalania jej wysokości w trakcie obowiązywania umowy, jeżeli jest to stopa zmienna.

Sąd nie dostrzegł zatem żadnych przesłanek, by uznać taką konstrukcję zawartą w przedmiotowej Umowie kredytu za sprzeczną z zasadą swobody umów lub zasadami współżycia społecznego.

Nieracjonalnym jest oczekiwanie, aby w treści umowy zawarte zostały definicje wszelkich pojęć i wskaźników o charakterze ekonomiczno-finansowym, które co oczywiste z uwagi na charakter prowadzonej przez bank działalności na rynkach finansowych oraz charakteru produktów kredytowych mają bardzo rozbudowany i skomplikowany charakter.

Sąd nie podzielił stanowiska strony powodowej również co do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12 ustawy poprzez nieokreślenie w zakresie ewentualnych opłat i kosztów kredytu - kosztów sądowych i egzekucyjnych określonych ustawowo w sytuacji, które mogłyby powstać w razie zaniechania wykonywania zobowiązań kredytowych przez kredytobiorcę (skutki braku spłaty). Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 10 i 12, umowa o kredyt konsumencki powinna zawierać informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie oraz skutki braku płatności. Wbrew twierdzeniom strony pozwanej, w umowie wskazano koszty jakie konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową, a także kompleksowo opisano zagadnienie skutków jakie wywołuje brak terminowej spłaty kredytu (pkt III.5 Umowy, k. 23).

Podsumowując powyższe rozważania dokonane przy założeniu, że oświadczenie zostało złożone w terminie, Sąd uznał że w niniejszej sprawie nie zaktualizowały się określone w art. 45 ust. 1 u.k.k. przesłanki do złożenia w imieniu kredytobiorcy oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, a w związku z tym powód nie nabył od kredytobiorcy żadnych roszczeń w tym zakresie, jakie mogłyby po jego stronie powstać w przypadku skutecznego złożenia takiego oświadczenia. Sąd uznał, że postanowienia umowne były sformułowane w sposób zwięzły, tak by uzyskać większą czytelność dokumentu i uniknięcia negatywnych konsekwencji po stronie konsumenta w postaci tzw. przeładowania informacyjnego, które utrudniałoby mu percepcję treści zawartych w dokumencie.

W świetle powyższych ustaleń, powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt II sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powództwo zostało oddalone, zatem pozwany wygrał proces w całości, wobec powyższego zasadnym było obciążenie powoda całością kosztów przez niego poniesionych, na które składały się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł, ustalone stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk