Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 21.12.2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie art. 83 ust.1 pkt 1 oraz art. 38 ust.1 w związku z art. 6 ust.1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm), stwierdził, że A. N., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 13.10.2016 r., z uwagi na pozorność umowy o pracę z dnia 13.10.2016 r., mającej na celu uzyskanie przez A. N. świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z niezdolnością do pracy z uwagi na chorobę przypadającą w okresie ciąży, nie zaś rzeczywiste świadczenie pracy przez wymienioną na rzecz płatnika składek.

(decyzja k. 251-255 akt ZUS)

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą A. N. i płatnik składek (...) Sp. z o.o. w S., złożyli od niej odwołania, wnosząc o zmianę skarżonej decyzji poprzez uznanie, że wnioskodawczyni jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 13.10.2016 r., negując pozorność spornej umowy o pracę z dnia 13.10.2016 r. Odwołujący argumentowali, że wnioskodawczyni wbrew twierdzeniom organu rentowego wykonywała w rzeczywiście w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy na rzecz płatnika składek umówioną pracę.

( odwołanie k. 3 – 7, odwołanie k. 3 -7 załączonych akta VIII U 529/18)

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

( odpowiedzi na odwołania, k. 28-29, k. 28 -29 załączonych akta VIII U 529/18)

Postanowieniem z 4.09.2018 r. Sąd Okręgowy połączył sprawę z odwołania wnioskodawczyni od decyzji z 21.12.2017 r. nr (...) o sygn. akt VIII U 529/18 ze sprawą z odwołania płatnika od w/w decyzji o sygn. VIII U 528/18 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

( postanowienie k. 63 załączonych akta VIII U 529/18)

Na rozprawie z 11.04.2019 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w nn. sprawie – pełnomocnik wnioskodawców poparł odwołania i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:02:38, 00:02:49).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Odwołujący się płatnik składek - (...) Sp. z o.o. w S. (dalej płatnik składek, albo Spółka) prowadzi na podstawie wpisu do KRS - Rejestru Przedsiębiorców od 19.04.2012 r. działalność gospodarczą, której głównym przedmiotem jest artystyczna i literacka działalność twórcza. Spółka powstała w celu produkcji i promocji polskiego kina w kraju i za granicą. (...) są R. M. posiadająca 40 udziałów, L. C. posiadająca 35 udziałów oraz od samego początku istnienia Spółki wnioskodawczyni - A. N. posiadająca 25 udziałów. Kapitał zakładowy Spółki wynosi 5000 zł. Spółka nie posiada Rady Nadzorczej. Od początku działania Spółki aż do 2016 r. wspólnicy Spółki nie byli zgłoszeni do ubezpieczeń społecznych. / umowa spółki k. 4.82 – 4.94 akt ZUS, wypis z KRS k. 4.95 – 4.100 akt ZUS, k. 39-45, zaświadczenie o nr REGON k. 4.101 akt ZUS, potwierdzenie nadania numeru identyfikacji podatkowej k. 4.102 akt ZUS, wydruk z Monitora Sądowego i Gospodarczego k. 36-37, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27, zeznania świadka U. O. e-prot. z 20.11.2018 r.: 00:42:34 – 00:46:53/.

Spółka korzysta z usług zewnętrznej firmy w zakresie księgowości i kadr / zeznania świadka U. O. e-prot. z 20.11.2018 r.: 00:42:34 – 00:46:53/.

Wnioskodawczyni nie jest spokrewniona z pozostałymi wspólnikami Spółki /niesporne/.

Uchwałą nr 1/03/2016 z 30.03.2016 r. Zarząd Spółki uchwalił zatrudnienie z dn. 1.04.2016 r. nowego pracownika na stanowisko prezes/kierownik produkcji. / uchwała k. 4.70 akt ZUS/.

Uchwałą nr 2/03/2016 z 30.03.2016 r. Zarząd Spółki z dn. 30.03.2016 r. ustanowił pełnomocnika w osobie J. M., której zadaniem było reprezentowanie Spółki w umowach i sporach z pracownikiem R. M.. / uchwała k. 4.71 akt ZUS/.

Prezes Zarządu Spółki R. M. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik Spółki na stanowisku prezes/kierownik produkcji na ¼ etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 500 zł brutto od 1.03.2016 r. (przed podjęciem uchwały w dn. 30.03.2016 r. niezgodnie z treścią uchwał). / niesporne/.

Do obowiązków R. M. należy: podejmowanie decyzji w firmie i jej reprezentowanie, kierowanie produkcją filmową, podejmowanie się działań z zakresu produkcji filmowej od strony producenckiej, kreatywne podejście do produkcji filmowej: opracowanie scenariuszy i prac audiowizualnych, tworzenie budżetów, opracowanie koncepcji firmy i produkcji filmowych. / zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/

Uchwałą nr 1/10/2016 z 7.10.2016 r. Zarząd Spółki w związku z pozyskaniem nowych kontrahentów z obszaru województwa (...) i rozszerzeniem obszaru działalności gospodarczej na rejon województwa (...) z dn. 7.10.2016 r. ustanowił nowe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej przez Spółkę i wskazał dodatkowy adres, pod którym działalność będzie prowadzona, tj. (...)-(...) W. ul. (...), a jednocześnie w związku z poszerzeniem obszaru działalności postanowił zatrudnić nowego pracownika, który będzie reprezentował Spółkę w tym obszarze. / uchwała k. 4.72 akt ZUS/.

Uchwałą nr 2/10/2016 z dn. 11.10.2016 r. Zarząd Spółki ustanowił pełnomocnika w osobie A. K., którego zadaniem było reprezentowanie Spółki w umowach i sporach z członkiem Zarządu A. N. oraz określenie wysokości wynagrodzenia tego członka Zarządu. /uchwała k. 4.73 akt ZUS/.

Trzeci (...) Spółki - (...) - C. (członek zarządu) nie jest zatrudniona na umowę o pracę przez płatnika składek i nie została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. / niesporne/.

Wnioskodawczyni - A. N., urodz. (...), legitymuje się wykształceniem wyższym, ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologia w ramach MISMaP na Wydziale Psychologii (...) z wynikiem bardzo dobrym uzyskując tytuł magistra, a następnie ukończyła studia magisterskie w Państwowej Wyższej Szkole (...) w Ł., na Wydziale Operatorskim i Realizacji Telewizyjnej, kierunek Realizacja Obrazu Filmowego, Telewizyjnego i Fotografia, specjalność (...) Animowany i Efekty Specjalne, uzyskując 19.09.2015 r. tytuł magistra sztuki. Obecnie jest studentką studiów doktoranckich w Państwowej Wyższej Szkole (...) w Ł..

/ dyplom k. 6.6 akt ZUS, dyplom k. 6.7 akt ZUS, legitymacja doktorancka k. 6.8 akt ZUS, życiorys k. 6.9 akt ZUS/

W dn. 11.10.2016 r. została zawarta przez płatnika składek, tj. Spółkę, reprezentowaną przez A. K., z wnioskodawczynią A. N. pierwsza sporna umowa o pracę na okres próbny wynoszący dwa miesiące, na mocy której ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku reżyser/producent kreatywny w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym 5700 zł brutto. W umowie o pracę zostało określone miejsce wykonywania pracy – biuro Spółki, (...)-(...) W. ul. (...), które jest jednocześnie miejscem zamieszkania wnioskodawczyni oraz dzień rozpoczęcia pracy tj. 13.10.2016 r. Ponadto strony umowy uzgodniły, że wnioskodawczyni jako pracownik sama organizuje swoje stanowisko pracy i będzie wykonywała na swoim sprzęcie komputerowym i fotograficznym oraz używając własnego specjalistycznego oprogramowania, a od pracodawcy otrzyma dysk do przechowywania danych, które zobowiązana jest starannie zabezpieczyć przed kradzieżą i udostępnieniem osobom trzecim. Strony postanowiły także w spornej umowie, że wnioskodawczyni jako pracownik w zamian za otrzymane wynagrodzenie przekazuje pracodawcy autorskie prawa majątkowe do utworów powstałych w ramach wykonywania obowiązków służbowych, a ponadto, że jest zobowiązana do zachowania tajemnicy służbowej, a w szczególności poufnych informacji, o których dowiedziała się w związku z zatrudnieniem / umowa k. 21.216 akt ZUS/.

W dacie zatrudnienia wnioskodawczyni posiadała orzeczenie lekarskie z dn. 10.10.2016 r. o zdolności do wykonywania pracy na stanowisku reżysera /orzeczenie lekarskie k. 4.79 akt ZUS/.

Wnioskodawczyni w związku z podpisaniem w/w umowy o pracę przeszła szkolenie w dziedzinie bhp w okresie od 13.10.2016 r. do 14.10.2016 r. /zaświadczenie k. 4.80 akt ZUS/.

W dniu 12.12.2016 r. została zawarta przez płatnika składek, tj. Spółkę, reprezentowaną przez A. K., z wnioskodawczynią A. N. druga sporna umowa o pracę na czas nieokreślony, na mocy której ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku reżyser/producent kreatywny w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem miesięcznym 7900 zł brutto, z datą rozpoczęcia pracy od 13.12.2016 r. W umowie o pracę zostało określone miejsce wykonywania pracy – biuro Spółki, (...)-(...) W. ul. (...), które jest jednocześnie miejscem zamieszkania wnioskodawczyni. Ponadto strony umowy uzgodniły, że wnioskodawczyni jako pracownik sama organizuje swoje stanowisko pracy i będzie wykonywała na swoim sprzęcie komputerowym i fotograficznym oraz używając własnego specjalistycznego oprogramowania, a od pracodawcy otrzyma dysk do przechowywania danych, które zobowiązana jest starannie zabezpieczyć przed kradzieżą i udostępnieniem osobom trzecim. Strony postanowiły także w spornej umowie, że wnioskodawczyni jako pracownik w zamian za otrzymane wynagrodzenie przekazuje pracodawcy autorskie prawa majątkowe do utworów powstałych w ramach wykonywania obowiązków służbowych, a ponadto, że jest zobowiązana do zachowania tajemnicy służbowej, a w szczególności poufnych informacji, o których dowiedziała się w związku z zatrudnieniem / umowa k. 21.218 akt ZUS/.

Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków na powierzonym A. N. stanowisku należało:

- tworzenie scenariuszy, storyboardów i opracowania koncepcji wizualnej filmów

animowanych, fabularnych, reklamowych i korporacyjnych według autorskiej koncepcji,

- tworzenie wizualizacji, ilustracji itp. według autorskiej koncepcji,

- korekcja barwna materiału filmowego według autorskiej koncepcji,

- montaż materiału według autorskiej koncepcji,

- realizacja różnych form filmowych według autorskiej koncepcji,

- tworzenie koncepcji fotografii i ich wykonywanie,

- przygotowywanie materiałów reklamowych i promocyjnych według autorskiej koncepcji, w

tym plakatów i ulotek,

- przygotowanie koncepcji autorskich warsztatów filmowych i ich prowadzenie,

- udział w wydarzeniach promujących działalność spółki i realizowanych przez nią filmów

/zakres obowiązków k. 21.217 i k.. 21.219 akt ZUS/.

Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni na podstawie spornych umów o pracę nie istniało w Spółce powierzone jej stanowisko reżysera/producenta kreatywnego, ani też Spółka nie miała swojego biura w W. /niesporne, a nadto zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/.

Analogiczne czynnosci, do tych, które wnioskodawczyni miała wykonywać na podstawie spornych, wykonywała we wcześniejszym okresie jako wspólnik spółki.

Za wyjątkiem wnioskodawczyni i Prezesa Zarządu R. M. do wykonania konkretnych projektów, w których Spółka była producentem, płatnik składek zatrudniał innych artystów na umowy o dzieło.

/ zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/.

Wnioskodawczyni była w dacie podpisania pierwszej spornej umowy o pracę w ciąży i spodziewała się dziecka, którego ojcem jest wymieniony wyżej pełnomocnik Spółki - (...) – K.. Płatnik składek zawierając z wnioskodawczynią pierwszą sporną umowę o pracę wiedział o tym, że A. N. jest w ciąży.

/zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06/

Ubezpieczona podpisując pierwszą sporną umowę o pracę była w 16 tygodniu ciąży. O ciąży ubezpieczona wiedziała od lipca 2016 r. Ostatnią miesiączkę wnioskodawczyni miała 4.06.2016 r. W trakcie ciąży wnioskodawczyni otrzymała w dn. 11.01.2017 r. skierowanie na Oddział Patologii Ciąży. Ubezpieczona przebywała na Oddziale Położniczo – Ginekologicznym Szpitala (...) św. Z. w W. od 20.02.2017 r. do 1.03.2017 r., gdzie rozpoznano ciążę 36-tygodniową, kolkę nerkową lewostronną, stan po pessarze położniczym. Po zakończeniu rzeczonej hospitalizacji wnioskodawczyni została wypisana do domu w stanie ogólnym dobrym, z żywą zachowaną ciążą, bez cech infekcji, ze stosownymi zaleceniami Wnioskodawczyni urodziła pierwsze dziecko 10.03.2017 r.

W styczniu 2018 r. wnioskodawczyni dowiedziała się, że jest w drugiej ciąży. W dniu 7.07.2018 r. wnioskodawczyni urodziła drugie dziecko.

/ kopia odpisu skróconego aktu urodzenia k. 18 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, karta ciąży k. 134 – 140, dokumentacja medyczna k. 141-143, 173-175, k. 180, k. 187, k. 220, k. 231/.

Wnioskodawczyni A. N. w okresie od powstania Spółki do dnia podpisania pierwszej umowy o pracę ze Spółką tj. do dnia 11.10.2016 r., w tym także w trakcie studiów doktoranckich, odbywała w Spółce praktyki zawodowe, uczyła się wykonywać prace związane z postprodukcyjną filmową.

Wnioskodawczyni posiada kwalifikacje, doświadczenie zawodowe w zakresie reżyserii filmów, w compositingu i korekcji barwnej oraz innych pracach postprodukcyjnych, a nadto jest autorką scenariuszy. Wnioskodawczyni zdobyła w czasie studiów wiele nagród indywidualnych i stypendia.

/ życiorys k. 6.9 – 6.11 akt ZUS, dokumentacja dotycząca stypendiów i nagród wnioskodawczyni sprzed okresu zatrudnienia k. 6.12 – 6.44 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/

Wnioskodawczyni przed zawarciem spornym umów o pracę była już od wielu lat znana w środowisku filmowym jako bardzo dobry specjalista w dziedzinie animacji, w tym animacji poklatkowej, a także jako osoba, która zawodowo jest związana z działalnością gospodarczą odwołującej się Spółki. Wnioskodawczyni w okresie poprzedzającym podpisanie spornych umów o pracę prowadziła jako wspólnik Spółki rozmowy z zewnętrznymi podmiotami, z którymi Spółka nawiązała współpracę / zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27, zeznania świadka D. J. e-prot. z 20.11.2018 r.: 00:16:56 – 00:27:22, zeznania świadka M. L. e-prot. z 20.11.2018 r.: 00:29:49 – 00:33:15, zeznania świadka M. H. e-prot. z 20.11.2018 r.: 00:53:08, zeznania świadka M. G. e-prot. z 14.02.2109 r.: 00:11:46 – 00:18:12/.

M.in. wnioskodawczyni będąc wspólnikiem Spółki pracowała jako grafik przy projekcie teledysku dla zespołu (...) w 2015 r. oraz przy kampanii promocyjnej tego teledysku. /zeznania świadka D. J. e-prot. z 20.11.2018r.: 00:16:56 – 00:27:22, zeznania świadka M. L. e-prot. z 20.11.2018r.: 00:29:49 /.

Dla kontrahentów Spółki nie było różnicy w sposobie w jaki wnioskodawczyni kontaktowała się w sprawach wykonywanych projektów przed zawarciem spornych umów o pracę, gdy działała jako wspólnik Spółki, i po zawarciu kwestionowanych umów pracowniczych / zeznania świadka M. G. e-prot. z 14.02.2109 r.: 00:11:46 – 00:18:12/.

Odwołująca wykonywała powierzone czynności w swoim mieszkaniu w W.. Miała to robić w godzinach 9.00-17.00. Wnioskodawczyni sama prowadziła ewidencję czasu swojej pracy. Kluczowym projektem, przy którym zadania wykonywała w badanym okresie wnioskodawczyni jest film (...). Przy tym filmie łącznie na rzecz Spółki pracowało 15 osób, z których żadnej – poza wnioskodawczynią – płatnik nie zatrudnił na umowę o pracę. Prezes Zarządu Spółki R. M. mieszka w K. i tylko sporadycznie raz w miesiącu w badanym okresie bezpośrednio osobiście spotykała się z wnioskodawczynią w W.. Wnioskodawczyni i Prezes Zarządu Spółki utrzymywały w spornym okresie kontakt telefoniczny i e-mailowy. Wnioskodawczyni prowadziła korespondencję mailową z Prezesem Zarządu Spółki w sprawie realizacji zadań w związku z projektami także poza godzinami pracy / zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27, wykaz zadań k. 8- 10, korespondencja mailowa – k. 11- 26, k. 201- 206/.

Projekt prac przy filmie (...) zaplanowała w drugiej połowie 2016 r. R. M., która jest jego producentem. Do zadań R. M. jako producenta przy wykonaniu w/w projektu należało wykonanie zaplanowanych czynności, sprawdzanie czy są wykonywane zgodnie z opracowanym przez nią harmonogramem i budżetem. R. M. ma możliwość ingerowania w ten projekt.

R. M. nie ma kwalifikacji pozwalających jej na dokonanie oceny i wykonywanie nadzoru nad jakością wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy w dziedzinie animacji /zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/.

Wnioskodawczyni została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez płatnika składek od 13.10.2016 r. / niesporne/.

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy w związku z chorobą przypadającą w okresie ciąży od 11.01.2017 r. Ubezpieczona przebywała od tego dnia na zwolnieniu lekarskim od pracy do 25.01.2017 r., następnie wróciła do pracy i ponownie stała się niezdolna do pracy od 9.02.2017 r. Od tego momentu przebywała nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim do dnia porodu, tj. do 10.03.2017 r.

Po urodzeniu pierwszego dziecka wnioskodawczyni przebywała na urlopie macierzyńskim, a po jego zakończeniu na początku marca 2018 r. wróciła do pracy, po czym (po konsultacji wnioskodawczyni z Państwową Inspekcją Pracy) strony rozwiązały drugą sporną umowę o pracę na mocy porozumienia w związku z czym wnioskodawczyni została przez płatnika składek wyrejestrowana z ubezpieczeń społecznych jako pracownik Spółki, a następnie strony zawarły kolejną umowę o pracę na takich samych warunkach jak poprzednia (tj. płatnika składek zatrudnił wnioskodawczynię ponownie na stanowisku reżysera w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 7900 zł brutto miesięcznie), na mocy której płatnik dokonał ponownego zgłoszenia wnioskodawczyni do obowiązkowych pracowniczych ubezpieczeń społecznych.

Obecnie wnioskodawczyni nadal jest wspólnikiem Spółki, pozostaje członkiem Zarządu Spółki, posiada 25% udziałów, a na podstawie ostatnio zawartej umowy o pracę z płatnikiem nie wykonuje pracy na rzecz płatnika, albowiem aktualnie przebywa na kolejnym urlopie rodzicielskim w związku z urodzeniem drugiego dziecka. Wnioskodawczyni ma obecnie dwoje dzieci.

/ zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06, zeznania R. M. w imieniu płatnika składek e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:27:17 – 00:39:15 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00 i e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:31:00- 00:43:27/.

Płatnik składek w badanym okresie sporządził dokumentację osobową i płacową wnioskodawczyni / niesporne, a nadto lista płac k. 4.8 – 4.19 akt ZUS/.

Płatnik składek wypłacił ubezpieczonej wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy w związku z ciążą za okres od 11.01.2017 r. do 25.01.2017 r. i od 9.02.2017 r. do 26.02.2017 r. / niesporne, a nadto potwierdzenie przelewu k. 6.46 – 6.48 akt ZUS, lista płac k. 4.8 – 4.19 akt ZUS/.

Wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od 27.02.2017 r. do 9.03.2017 r. a za okres od 10.03.2017 r. do 8.03.2018 r. złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. / niesporne/.

Projekty filmów (...) reż N. P. i (...) w reż. R. M., były realizowane przez Spółkę od wielu lat, na długo zanim ubezpieczona została zatrudniona na podstawie spornych umów o pracę / niesporne, zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35/.

Umowa korporacyjna dotycząca filmu (...), zawarta została w dniu 28 sierpnia 2014 roku. Produkcja miałą zostac zakończona do 15 września 2015 roku. Reżyserem i autorem scenariusza była wnioskodawczyni, a umowę w imieniu płatnika podpisała prezes R. M. / umowa k. 21.34 – 21.37 akt ZUS/.

Z kolei umowa koprodukcji filmu dokumentalnego Pt. (...) została zawarta przez wnioskodawczynię w imieniu Spółki w dn. 15.10.2014 r., tzn. także przed zatrudnieniem skarżącej u płatnika składek na umowę o pracę. Kierownikiem produkcji miała być R. M. / umowa k. 21.43-21.49 akt ZUS/.

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawczyni spowodowanej chorobą w okresie ciąży płatnik nie zatrudnił żadnego innego na jej stanowisko na zastępstwo. Część obowiązków wnioskodawczyni przejęła R. M., a pozostałe obowiązki związane z projektem (...) czekają na powrót do pracy A. N.. / zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 4.09.2018 r.: 00:03:14 – 00:17:35 w zw. z e-prot. z 11.04.2019 r.: 00:08:10 i e-prot. z 11.04.2019r.: 00:08:10 – 00:23:06

W roku obrotowym 2014 z zestawienia sald i obrotów za okres sprawozdawczy od 1.01.2014 r. do 31.12.2014 r. wynika, że rozrachunki Spółki z wnioskodawczynią zamknęły się saldem 1194,14 zł /zestawienie za rok obrotowy k. 21.57 akt ZUS/.

Z rachunków zysków i strat Spółki sporządzonych na dzień 31.12.2105 r. i na dzień 31.12.2016 r. wynika, że 2014 r. Spółka zakończyła zyskiem w kwocie 822,90 zł, 2015 r. Spółka zakończyła zyskiem w kwocie 249,42 zł, 2016 r. Spółka zakończyła zyskiem w kwocie 1496,39 zł /rachunek zysków i strat k. 21.146, k. 21.157 akt ZUS/.

Zgodnie z zeznaniem podatkowym Spółki za rok 2016 r. płatnik składek osiągnął przychód w kwocie 65.625,28 zł, koszty uzyskania przychodu wyniosły 63.906,89 zł, a dochód 1.718,39 zł /zeznanie podatkowe k. 4.23 – 4.27 akt ZUS/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dokumenty, a także częściowo na podstawie zeznań świadków, jak również wnioskodawczyni i zeznającej w imieniu Spółki Prezesa Zarządu R. M., a mianowicie w takim zakresie w jakim razem z pozostałym materiałem dowodowym osobowe źródła dowodowe korelowały, tworząc spójną logiczną całość.

Co się tyczy zeznań świadków, to Sąd w szczególności miał na uwadze, że wynika z nich, że wnioskodawczyni jeszcze przed zatrudnieniem na podstawie spornych umów o pracę znana była w środowisku filmowym jako bardzo dobry specjalista z dziedziny animacji, a także jako osoba wykonująca swój zawód w ramach działalności gospodarczej Spółki. Żaden ze świadków nie miał przy tym wiedzy co do tego na jakiej podstawie w spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała czynności, tj. czy czyniła to jako wspólnik Spółki, członek zarządu czy też jako jej pracownik. Z zeznań świadków wynika, że nie zauważyli oni żadnej różnicy w tym zakresie.

Analiza załączonych do akt ZUS-owskich i akt sprawy dokumentów oraz ich zestawienie z zeznaniami świadków, wnioskodawczyni i zeznającej w imieniu Spółki (...) wskazuje też, że część projektów, w których realizacji uczestniczyła wnioskodawczyni albo dotyczyła umów, filmów i teledysków z okresu poprzedzającego zawarcie zakwestionowanych umów o pracę (jak w przypadku filmu (...), który zdobył nagrodę 13.10.2016 r.), a część z deklarowanych i przedstawionych - dopiero zresztą w toku postępowania odwoławczego - prac wnioskodawczyni w formie tabelarycznego zestawienia (k. 8-10) załączonego do odwołania, nie została potwierdzona innymi wiarygodnymi dokumentami, które pozwalałyby na stwierdzenie kto konkretnie i kiedy te czynności wykonał. W szczególności dotyczy to filmu (...) i (...).

Zdaniem Sądu zestawienie w formie tabeli wykonanych przez wnioskodawczynię czynności zostało jedynie sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania, przy czym nawet jeśli uznać, że część z tych czynności skarżąca wykonała w badanym okresie, to i tak nie przesądza to o tym, że pozostawała ona w pracowniczym zatrudnieniu, skoro w okresie poprzedzającym zawarcie spornych umów wykonywała także prace animacyjne tak, jak dotychczas jako wspólnik Spółki.

Sąd miał na uwadze, że ze złożonych kopii korespondencji mailowej prowadzonej w spornym okresie przez wnioskodawczynię z Prezesem Zarządu wynika, że była ona prowadzona także poza rzekomymi godzinami pracy wnioskodawczyni. W świetle całokształtu materiału dowodowego nie ma żadnych przekonujących dowodów na to, że wykonując w analizowanym okresie deklarowane czynności przy realizacji projektów wnioskodawczyni czyniła to w ramach charakterystycznego dla stosunku pracy reżimu podporządkowania pracowniczego. Zdaniem Sądu, ani z zeznań wnioskodawczyni, ani z zeznań R. M. nie wynika w szczególności, ażeby R. M. mogła faktycznie sprawować nadzór i kontrolę nad pracą wnioskodawczyni.

Przede wszystkim obie panie są zarówno członkami zarządu jak i udziałowcami. Czynnie uczestniczyły w pracach na rzecz spólki na długo przed podpisaniem spornych umów o pracę. Z przedłożonych umów wynika, iż obie, a zatem także wnioskodawczyni, zabiegały o nowe kontrakty i podpisywały umowy w imieniu spółki. Każda z nich, z uwagi na odmienne doświadczenie zawodowe, zajmowała się innymi elementami projektu. Trudno jednak mówić o jakimkolwiek podporządkowaniu pracowniczemu. P. bowiem należy, iż dwóch, na trzech członków zarządu i wspólników, miało zawarte umowy o prace ze spółką. W spółce nie było zatrudnionych innych pracowników. Z. zatem znaczenie ma istnienie podporządkowania. W tym wypadku, z uwagi na niewielkie (formalno-prawne) zaangażowanie trzeciego członka zarządu i wspólnika, mówimy o podporządkowaniu dwóch członków zarządu/wspóników praktycznie sobie wzajemnie. Chociaż spór dotyczy tylko wnioskodawczyni, nie może ujść uwadze sądu, iż w ustalonym stanie faktycznym, aby przyjąć rzeczywiste istnienie spornego stosunku pracy należałoby uznać, iż wnioskodawczyni podlega R. M., a ta z kolei podlega wnioskodawczyni. Istota pracowniczego podporządkowania nie dopuszcza takiego paradoksu. Nie można być jednocześnie pracownikiem i pracodawcą w ramach tego samego podmiotu zatrudniającego.

Dodatkowo tylko wspomnieć należy, iż o braku podporządkowania świadczy także okoliczność, iż R. M. przyjeżdżała, aby mieć osobisty kontakt z ubezpieczoną sporadycznie, bardzo rzadko, bo tylko raz na miesiąc. Utrzymywanie kontaktu telefonicznego i mailowego, o którym obie zeznały (zresztą także poza godzinach pracy wnioskodawczyni) nie daje w ocenie Sądu podstaw do ustalenia, że nadzór nad pracą skarżącej był faktycznie wykonywany przez R. M., tym bardziej, że z zeznań wnioskodawczyni i R. M. wynika, że Prezes Zarządu Spółki nie ma kwalifikacji i kompetencji do oceny jakości i sposobu wykonania pracy przez wnioskodawczynię, gdyż nie jest specjalistą w dziedzinie animacji.

Po drugie, trudno twierdzić, że pracodawca sprawował kontrolę nad miejscem i czasem pracy wnioskodawczyni, skoro ubezpieczona wykonywała pracę w swoim własnym mieszkaniu, natomiast główna siedziba spółki jest S.. Ponadto Sąd miał na uwadze, że wnioskodawczyni zeznała wprost, że sama prowadziła swoją własną ewidencję czasu pracy, co przeczy twierdzeniom odwołujących, jakoby Prezes Zarządu kontrolowała w tym zakresie ubezpieczoną. Trzeba też podkreślić, że przed zatrudnieniem wnioskodawczyni Spółka nie miała swojego biura w W., natomiast w kwestionowanych umowach o pracę wskazano, że siedziba tego biura mieści się w mieszkaniu wnioskodawczyni, co również w ocenie Sądu świadczy o tym, że działania stron miały jedynie upozorować zawarcie umów o pracę.

Po trzecie, przed zatrudnieniem wnioskodawczyni nie istniało w strukturze Spółki również stanowisko pracy reżysera/producenta kreatywnego, na którym została zatrudniona ubezpieczona, ani też Spółka nie zatrudniła nikogo na zastępstwo w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy skarżącej aż do dnia dzisiejszego, co świadczy o braku rzeczywistej potrzeby do jego utworzenia, tym bardziej, że zatrudniając innych artystów do wykonania projektów Spółka wykorzystywała umowy o dzieło.

Ponadto Sąd zważył, że z materiału dowodowego wynika, że w Spółce zostały zatrudnione wyłącznie dwie osoby tj. R. M. – Prezes Zarządu na ¼ etatu z wynagrodzeniem 500 zł brutto miesięcznie oraz wnioskodawczyni w pełnym wymiarze czasu pracy od razu z bardzo wysokim wynagrodzeniem, bo za pierwsze dwa miesiące umowy na okres próbny - 5700 zł brutto miesięcznie, a następnie na czas nieokreślony - 7900 zł brutto miesięcznie. Nie sposób w tym miejscu nie zauważyć, że pełnomocnikiem Spółki przy zawarciu spornych umów o pracę z wnioskodawczynią uprawnionym do ustalenia wysokości jej wynagrodzenia jest ojciec dziecka wnioskodawczyni. Sąd oceniając możliwości finansowe Spółki w tym zakresie uznał, że w świetle złożonych sprawozdań finansowych za lata 2014 -2016 i zeznania podatkowego za 2016 r., płatnik nie miał zdolności finansowej do zatrudnienia wnioskodawczyni z tak wysokim wynagrodzeniem.

Ponadto Sąd miał na uwadze, że w chwili zawierania pierwszej umowy wnioskodawczyni była w 16 tygodniu ciąży, a zatem mogła się spodziewać, że w związku z ciążą i macierzyństwem w niedługim okresie od zawarcia umowy o pracę będzie korzystała jako pracownik ze świadczeń związanych z macierzyństwem od bardzo wysokiej podstawy wynagrodzenia. Poza sporem przy tym pozostaje, że płatnik wiedział o ciąży skarżącej i zdawał sobie sprawę, że niedługo będzie ponosił ciężary związane z zatrudnieniem ubezpieczonej, która wkrótce nabędzie uprawnienia do świadczeń ubezpieczeniowych.

Z załączonej dokumentacji medycznej wynika przy tym, że już w dn. 11.01.2017 r. u wnioskodawczyni stwierdzono stan zagrożeni ciąży w związku z czym otrzymała skierowanie na szpitalny oddział patologii ciąży, co poddaje w wątpliwość twierdzenia strony odwołującej, że wnioskodawczyni dobrze czuła się w ciąży i była zdolna wykonywać pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ocenie Sądu dokumenty w postaci: umów o pracę oraz pozostałej dokumentacji osobowej z firmy płatnika w rzeczywistości nie stanowią dowodów wykonywania przez ubezpieczoną pracy a jedynie są potwierdzeniem ich formalnego sporządzenia. Fakt formalnego sporządzenia wskazanej wyżej dokumentacji miał na celu skonstruowanie okoliczności faktycznych świadczących o pozostawianiu w stosunku pracy, a w konsekwencji o podleganiu pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego i powyższej oceny dowodów odwołania nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60 poz. 636, z późn. zm.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą. W myśl art. 4 w ust 1 i 2 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Z kolei zgodnie z treścią art. 29 ust. 1 pkt 1 wskazanej wyżej ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zmianami) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Art. 13 pkt 1 przewiduje, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Art. 8 ust 1 nakazuje za pracownika uważać osobę pozostającą w stosunku pracy.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (tekst jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 j.t.) , przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem".

Do nawiązania stosunku pracy dochodzi poprzez zawarcie pomiędzy pracownikiem a pracodawcą umowy o pracę. Samo jednak zawarcie umowy o pracę nie jest wystarczające, jak bowiem jedynie rzeczywiste pozostawanie w stosunku pracy, daje podstawę do podlegania ubezpieczeniom. Pogląd ten nie budzi żadnych wątpliwości i znajduje potwierdzenie w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego. Stwierdził on, że zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego z tytułu zawarcia umowy o pracę bez nawiązania stosunku pracy wiążącego się z wykonywaniem obowiązków pracowniczych nie ma podstawy faktycznej (wyrok z 26 lutego 2013 roku I UK 472/12 G.Prawna (...)).

Przystąpienie do ubezpieczenia i opłacanie składki przez podmiot, który nie świadczy pracy, nie stanowi przesłanki objęcia ubezpieczeniem społecznym i stania się jego podmiotem. Skutku takiego nie wywołuje zawarcie umowy o pracę, której strony stwarzają pozór realizacji przez ubezpieczonego czynności odpowiadających treści art. 22 k.p., czyli wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, za wynagrodzeniem, odpowiadającym ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

Tym samym bycie podmiotem ubezpieczenia związane jest wyłącznie z realizacją podstawowego dla stosunków tego ubezpieczenia warunku wykonywania pracy w ramach stosunku pracy. W świetle tego istotne jest, czy pracownik zawierający umowę o pracę w rzeczywistości pracę taką wykonywał (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 roku II UK 69/11 LEX nr 1108830 i wskazane w uzasadnieniu judykaty). Co istotne podleganie ubezpieczeniom społecznym wiąże się z przynależnością do określonej w art. 6 ustawy systemowej grupy osób. Zatem nie podlega tym ubezpieczeniom ten, kto został do nich zgłoszony jako osoba do danej grupy należąca, w sytuacji gdy w rzeczywistości nie ma ona cech pozwalających ją do niej zaliczyć. Innymi słowy nie podlega ubezpieczeniom ten, kto został zgłoszony jako pracownik lecz pracownikiem w rozumieniu kodeksu pracy nie jest, choćby de facto wykonywał jakąś pracę lecz w ramach innego stosunku.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika

w ramach stosunku pracy należą osobiste (nie może on wyręczyć się w pracy inną osobą) i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania pracodawcy. Dla stwierdzenia cechy podporządkowania typu pracowniczego z reguły wskazuje się na takie elementy jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca czasu i sposobu wykonywania pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych.

Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest faktycznie realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 stycznia 2006 r., III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tylko opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale też legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 r., II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że kwestionowane umowy o pracę z dnia 13.10.2016 r. i z dnia 12.12.2016 r. zawarta między odwołującą a płatnikiem, są nieważne, bowiem zostały zawarte dla pozoru. Brak jest również pracowniczego charakteru spornych umów.

W myśl art. 83 § 1. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi, a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (opubl. OSNAP 2002/21527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował i płacił wynagrodzenie za pracę. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 kc w związku z art. 300 kp).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok

z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy. (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

Nadto nadmienić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2007 r., I UK 269/2006, LEX nr 328015).

W ocenie Sądu o pozorności przedmiotowych umów o pracę świadczą już same okoliczności zawarcia pierwszej z nich, albowiem w tym czasie płatnik i wnioskodawczyni doskonale wiedzieli o ciąży ubezpieczonej, jako pełnomocnika uprawnionego do zawarcia tejże umowy w imieniu Spółki i ustalenia wynagrodzenia wnioskodawczyni powołano uchwałą ojca dziecka wnioskodawczyni, dotychczas w strukturze Spółki nie istniało stanowisko reżysera/producenta kreatywnego, które zostało specjalnie utworzone dla wnioskodawczyni bez istnienia rzeczywistej potrzeby pracodawcy, wynagrodzenie skarżącej zostało od razu ustalone na bardzo wysokim poziomie bo 5700 zł brutto miesięcznie przez pierwsze 2 miesiąca a następnie 7900 zł brutto. Sąd miał też na uwadze, że w Spółce jest tylko 2 pracowników i jest to wnioskodawczyni oraz Prezes Zarządu R. M., która będąc rzekomo przełożoną wnioskodawczyni w badanym okresie została przez spółkę zatrudniona na ¼ etatu z wynagrodzeniem zaledwie w wysokości 500 zł brutto miesięcznie. Ponadto jeśli uwzględnić zestawienia finansowe z działalności Spółki złożone do akt sprawy, to zdaniem Sądu brak podstaw do przyjęcia, że tak wysokie wynagrodzenie ubezpieczonej mieściło się w możliwościach finansowych płatnika składek. Sąd uwzględnił też, że innych artystów przy wykonywaniu realizowanych projektów Spółka nie zatrudniała na umowę o pracę, ale umowę o dzieło.

Zanim wnioskodawczyni została zatrudniona na umowę o pracę wykonywała czynności przy produkcji projektów jako wspólnik Spółki i do czasu zajścia w ciążę nie była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Z materiału dowodowego wynika, że potrzeba utworzenia nowego stanowiska reżysera/producenta kreatywnego pojawiła się dopiero wraz z zajściem w ciążę przez skarżącą, przy czym znamienne jest, że na czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy wnioskodawczyni płatnik nie zatrudnił nikogo na jej zastępstwo, co przeczy rzeczywistej potrzebie istnienia tego nowoutworzonego stanowiska. Nie sposób też nie zauważyć przed zawarciem spornych umów o pracę wnioskodawczyni nie była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych, a nastąpiło to właśnie w czasie, gdy zaszła w ciążę. Sąd miał też na uwadze, że wnioskodawczyni mogła reprezentować Spółkę na terenie województwa (...) bez konieczności zawarcia spornych umów o pracę gdyż jest ona członkiem Zarządu Spółki, a nadto z zeznań R. M. wynika, że to ona jako Prezes Zarządu reprezentuje Spółkę.

Ponadto Sąd zważył, że wnioskodawczyni stała się w krótkim czasie niezdolna do pracy a z załączonej dokumentacji wynika przy tym, że w dn. 11.01.2017 r. stwierdzono u niej stan zagrożenia ciąży w związku z czym otrzymała skierowania na oddział patologii ciąży, co przeczy twierdzeniom strony odwołującej stan zdrowia wnioskodawczyni w ciąży pozwalał jej na wykonywanie pracy na rzecz płatnika w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z zeznań świadków wynika, że nie mieli oni wiedzy na temat tego, czy w spornym okresie wnioskodawczyni wykonywała czynności jako pracownik Spółki, czy też tak jak dotychczas jako wspólnik Spółki.

W stosunku pracy muszą być precyzyjnie określone godziny pracy pracownika, gdyż tylko wtedy wiadomo, czy pracownik przepracował obowiązującą go normę czasu pracy, czy też normę tę przekroczył (co rodzi uprawnienie do otrzymania wynagrodzenia dodatkowego za pracę w godzinach nadliczbowych), czy pracował w niedzielę i święta (co też wpływ np. na uprawnienia do dodatkowego wynagrodzenia). Z zeznań wnioskodawczyni, a także załączonych przez odwołującą wydruków maili i ewidencji czasu pracy wynika zaś, że miała ona pracować w godzinach od 9.00 do 17.00. Natomiast jak sama skarżąca przyznała ewidencję czasu pracy sporządzał sama ubezpieczona - a zatem w istocie pracodawca nie kontrolował czasu pracy wnioskodawczyni. Ponadto analiza kopii maili wymienianych przez wnioskodawczynię z R. M. świadczy, że część z nich została wysłana poza godzinami pracy ubezpieczonej. Skoro papierową ewidencję czasu pracy prowadziła sama wnioskodawczyni, przeto nie może ona stanowić wiarygodnego dowodu na to, że faktycznie skarżąca przepracowała taką ilość godzin jaką pisała, gdyż pozostawało to poza kontrolą pracodawcy, natomiast wskazuje to na celowe tworzenie przez strony dokumentacji mającej jedynie stworzyć pozory pracowniczego zatrudnienia wnioskodawczyni w Spółce.

Sąd miał też na uwadze, że wnioskodawczyni wykonywała swoje obowiązki w swoim mieszkaniu w W., w którym rzekomo otworzono (...) biuro Spółki, natomiast R. M., która według twierdzeń odwołujących miała sprawować nadzór nad pracą wnioskodawczyni przebywała w K.. Jak przy tym sama wprost zeznała ubezpieczona bardzo rzadko bo jedynie raz na miesiąc miała ona osobisty kontakt z R. M., a o swoich czynnościach skarżąca informowała ją jedynie telefonicznie lub drogą mailową.

Sąd miał też na uwadze, że wnioskodawczyni przy wykonywaniu czynności korzystała z własnego sprzętu komputerowego.

Wskazać należy, że fakt zatrudnienia wnioskodawczyni na stanowisku reżysera/ producenta kreatywnego nie był też uzasadniony rzeczywistymi potrzebami pracodawcy. Wnioskodawczyni i R. M. były jedynymi osobami zatrudnionymi w firmie płatnika na podstawie umowy o pracę, przy czym ubezpieczona została zatrudniona na specjalnie nowoutworzonym dla niej ww. stanowisku w chwili, gdy okazało się, że jest w ciąży. We wcześniejszym okresie takie stanowisko w strukturze Spółki nie istniało, ani też płatnik nie zatrudnił nikogo na zastępstwo w okresie usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawczyni aż do dnia dzisiejszego. Stanowisko to zostało utworzone dopiero, gdy skarżąca zaszła w ciążę, przy czym badając całokształt okoliczności niniejszej sprawy Sąd uwzględnił, że w związku z urodzeniem kolejnego dziecka przez wnioskodawczynię, mimo tego, że ubezpieczona nie wróciła do pracy to strony chcąc zapewnić jej w dalszym ciągu ochronę ubezpieczeniową najpierw z uwagi na niniejsze postępowanie odwoławcze za porozumieniem rozwiązały drugą sporną umowę o pracę z 12.12.2016 r. po czym zawarły kolejną umowę o pracę, która nie jest objęta oceną w ramach niniejszego postępowania, na takich samych warunkach jak poprzednia, wiedząc, że wnioskodawczyni obecnie nie zamierza powrócić do pracy w Spółce.

Stworzenie dokumentacji pracowniczej dla wnioskodawczyni świadczy w ocenie Sądu jedynie o tym, że strony starały się zachować pozory mające uwiarygodnić rzeczywiste zatrudnienie skarżącej w firmie płatnika składek. W ocenie Sądu załączona do akt ZUS dokumentacja zatrudnienia wnioskodawczyni jest przejawem formalnego zadośćuczynienia obowiązkowi wnioskodawcy jako pracodawcy, natomiast nie przesądza o tym, że praca była przez skarżącą faktycznie wykonywana.

W świetle wskazanych okoliczności przyjąć należy, zgodnie z twierdzeniem organu rentowego, że obie zakwestionowane umowy o pracę z 13.10.2016 r. i z 12.12.2017 r. były pozornymi umowami o pracę. Pozorność polegała na tym, że strony sporządziły te umowy wyłącznie w celu objęcia wnioskodawczyni ubezpieczeniem pracowniczym, a w konsekwencji zapewnienia świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z ciążą, wiedząc, że w ten sposób uzyska zasiłki z tytułu macierzyństwa. Nie zostało bowiem wykazane, by fakt zatrudnienia odwołującej przez płatnika wynikał z rzeczywistej potrzeby pracodawcy oraz nie wykazano również, iż w spornym okresie faktycznie świadczyła ona umówioną pracę w ramach stosunku pracy w reżimie podporządkowania pracowniczego charakterystycznym dla stosunku pracy.

„Pozorność umowy o pracę (art. 83 kc w zw. z art. 300 kp) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale też wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie, niż umowa o pracę. „ (tak wyrok SN z 5.10.2006 r., I UK 324/06, opubl. M.P.Pr (...))

Istnienie tzw. pracowniczego podporządkowania jest szczególnie wątpliwe w realiach niniejszej sprawy, kiedy wnioskodawczyni jest jednocześnie członkiem zarządu, wspólnikiem i pracownikiem.

W myśl stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 13 marca 2018 roku, w sprawie I UK 27/17, które to stanowisko sąd orzekający w pełni podziela: „Decydujące znaczenie dla oceny charakteru stosunku prawnego łączącego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z członkiem jej zarządu ma treść tego stosunku i warunki jego realizacji.” W uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, iż „Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, lecz tylko to, czy strony tej umowy pozostawały w stosunku pracy. O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie (zgłoszenie) do ubezpieczeń i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, wynikających z art. 22 § 1 k.p. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 lutego 2013 r., I UK 472/12, LEX nr 1356412; z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13, LEX nr 1391783 oraz powołany już wyrok z dnia 17 marca 2016 r., III UK 83/15).”

Decydujące znaczenie dla oceny charakteru stosunku prawnego łączącego spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z członkiem jej zarządu ma zatem treść tego stosunku i warunki jego realizacji. Tak w judykaturze, jak i doktrynie prawa pracy podkreśla się, że stosunek pracy, zdefiniowany w art. 22 § 1 k.p., jest stosunkiem prawnym starannego działania, którego konstytutywnymi cechami są: dobrowolne, osobiste, odpłatne świadczenie pracy w sposób ciągły, w warunkach podporządkowania pracownika pracodawcy, który ponosi wszelkie ryzyka związane z zatrudnieniem pracownika.

Odnosząc te cechy do stosunku prawnego łączącego skarżącą ze Spółką, należy zatem stanowczo stwierdzić, że o ile nie budzi wątpliwości, iż wykonywanie powierzonych jej czynności mogło mieć osobisty charakter oraz odbywać się w sposób ciągły i odpłatny, o tyle wysoce wątpliwe jest tu występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie skarżącej swemu pracodawcy w procesie świadczenia pracy. Żadne przepisy, tak Kodeksu pracy jak i Kodeksu spółek handlowych, nie wykluczają co prawda wprost możliwości nawiązania stosunku pracy zarówno z członkiem zarządu spółki, jak i z jej wspólnikiem. Konieczne jest jednak rozważenie, czy zawarta przez strony umowa o pracę wykreowała stosunek prawny posiadający niezbędne cechy stosunku pracy. Nawet bowiem, jeśli zawarcie umowy o pracę ze wspólnikiem posiadającym 99,9% wszystkich udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz członkiem jej dwuosobowego zarządu nastąpiło z zachowaniem wszelkich wymagań w zakresie reprezentacji spółki i formy czynności prawnej, to nie mogło dojść do nawiązania stosunku pracy, jeśli wykreowany umową o pracę stosunek prawny nie posiadał cech konstytutywnych wynikających z art. 22 § 1 k.p.

Podporządkowanie pracownika uważane jest za jedyną cechę rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od innych prawnych stosunków świadczenia usług, przesądzającą o gospodarczym i społecznym charakterze zatrudnienia pracowniczego. Prawdą jest, że tradycyjne pojmowanie podporządkowania jako obowiązku wykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy ewoluuje w miarę rozwoju stosunków społecznych. W miejsce dawnego systemu ścisłego hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do dyspozycji pracodawcy nawet w technicznym zakresie działania, pojawia się nowe podporządkowanie nazywane autonomicznym, polegające na wyznaczeniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonania. W tym systemie podporządkowania pracodawca określa godziny czasu pracy i wyznacza zadania, natomiast sposób realizacji tych zadań pozostawiony jest pracownikowi (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999 r., I PKN 277/99, OSNAPiUS 2001 Nr 1, poz. 18 i z dnia 9 września 2004 r., I PK 659/03, OSNP 2005 Nr 10, poz. 139). Jednakże nawet w autonomicznym systemie podporządkowania występuje wyraźne oddzielenie pozycji i roli pracodawcy od pozycji i roli pracownika. Kierownicze uprawnienia pracodawcy nie są wprawdzie realizowane w drodze wydawania pracownikowi bezpośrednich poleceń w procesie pracy, ale wyrażają się w określeniu zadań i warunków, w jakich mają być one wykonywane. Istota nawet takiego pracowniczego podporządkowania sprowadza się jednak do tego, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2016 r., II PK 352/14, LEX nr 2004192).

Godzi się również podkreślić, że nie tylko brak podporządkowania pracowniczego w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. przemawia przeciwko przyjęciu pracowniczego stosunku zatrudnienia między skarżącą a płatnikiem. Sprzeciwia się temu także zasadnicza sprzeczność między właścicielskim a pracowniczym statusem skarżącej, jaka pojawia się w takim przypadku. Koncepcja stosunku pracy opiera się na teorii, według której podstawą ustroju pracy jest wymiana świadczeń między dwoma kontrahentami: właścicielem środków produkcji (podmiotem zatrudniającym) a pracownikiem. Zatrudnienie skarżącej na podstawie umowy o pracę na oraz równoczesne pełnienie przez nią funkcji członka zarządu Spółki, w której jest ona jednym z trzech udziałowcó, prowadziłoby do postaci symbiozy pracy i kapitału, sprzecznej z aksjologią prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, opartej zasadniczo na oddzieleniu kapitału i pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 34/10, LEX nr 619639). Z tego punktu widzenia, przy uwzględnieniu cech stosunku pracy oraz ustroju prawa pracy, którego podstawą jest wymiana świadczeń między właścicielem środków produkcji a pracownikiem, jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy, gdyż w takim przypadku status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje "wchłonięty" przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik jest od pracodawcy (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) niezależny ekonomicznie, gdyż - skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika - nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, a nadto dyktuje mu sposób działania jako zgromadzenie wspólników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, LEX nr 987623 oraz powołany wcześniej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13). W doktrynie jest także wyrażany pogląd, zgodnie z którym w sytuacji, gdy mamy do czynienia z jedynym wspólnikiem spółki i członkiem jej zarządu, ewentualny status takiej osoby jako wykonawcy pracy byłby zdominowany przez status właścicielski do tego stopnia, że stałby się jego funkcjonalnym elementem, służącym głównie kompleksowej obsłudze kapitału. Uznanie, że jedyny (czy nawet większościowy) udziałowiec w spółce mógłby w takich warunkach pełnić równocześnie funkcję prezesa zarządu i być zatrudnionym w ramach stosunku pracy, byłoby sprzeczne z istotą stosunku pracy i prawa pracy w ogóle (por. Z. Hajn, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000 nr 12, s. 592).

Z przytoczonych zasad wynika generalnie możliwość zatrudniania wspólników także w charakterze pracowników, nawet wówczas gdy są oni jednocześnie członkami zarządu. Wspólnik nie może jednak łączyć funkcji właściciela kapitału z funkcjami zarządcy. Tak też na sprawę zapatruje się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 kwietnia 1999 r. (SA/Bk 94/98, LexisNexis nr (...), Mon.Pod. 2000, nr 1, s. 40), w którym stwierdzono, że: „W wieloosobowych spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością umowa o pracę zawarta przez powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników pełnomocnika będącego członkiem zarządu spółki z innymi członkami zarządu może być uznana za umowę prawnie skuteczną, nienaruszającą przepisów art. 203 k.h. (obecnie art. 210 k.s.h.), art. 58 § 1 k.c. i przepisów Kodeksu pracy”.

Praca wykonywana przez wspólników, jednocześnie członków zarządu, musi mieć zawsze, należy to jeszcze raz podkreślić, charakter pracy umownie podporządkowanej, tj. właściwej dla stosunku pracy. Regułą ogólną jest, że źródłem nawiązania stosunku pracy członka zarządu spółki kapitałowej jest umowa o pracę. (patrz Gersdorf Małgorzata. Art. 22. W: Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2014.)

Podobne stanowisko zajął także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2016 roku, w sprawie II PK 352/14, w którym podkreślił, że „Pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać permanentnym nadzorem (obserwacją) przełożonego nad sposobem czy też właściwym tempem wykonywanych czynności, wystarczy bowiem wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Istotne natomiast jest to, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy.”

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, iż z uwagi na szczególne powiązanie osobowo – kapitałowe o możliwości uznania, iż wnioskodawczyni wykonywała czynności w oparciu o reżim pracowniczego podporządkowania, konieczne byłoby ustalenie, kto wykonywał w stosunku do niej nadzór pracodawcy oraz iż pracodawca co najmniej decydował o wyznaczanych jej zadaniach.

Materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie istnienia żadnego z tych elementów. Po pierwsze, o czym była już mowa, trudno uznać, iż nadzór taki mogła wykonywać prezes R. M., również zatrudniona w oparciu o umowę o pracę, bowiem jej przełożonym musiałaby być wnioskodawczyni. Taki dualizm wyklucza, w ocenie sądu istnienie stosunku pracy. Po drugie zaś, ponieważ obie czynnie uczestniczyły w zdobywaniu i podpisywaniu kontraktów, które następnie były realizowane przez spólkę, w tym przez wnioskodawczynię i R. M., nie sposób przyjąć, iż to płatnik (osoba inna niż wnioskodawczyni – samodzielnie lub wspólnie z drugim wspólnikiem i prezesem) decydowała o tym czym wnioskodawczyni będzie się zajmować. Jest to natomiast minimalny wymóg do ustalenia istnienia pracowniczego podporządkowania.

W ocenie sądu obie panie czynnie uczestniczyły w zdobywaniu kontraktów oraz w ich realizacji, dzieląc się pracą w sposób zgodny ze swoimi kwalifikacjami. Oczywistym jest, w tych okolicznościach, że musiały się ze soba kontaktować i uzgadniać zarówno zakres jak i terminy wykonywanych prac. Nie świadczy to jednak o pracowniczym podporządkowaniu ale o współpracy przy realizacji projektów.

Reasumując - zdaniem Sądu poczynione w sprawie ustalenia uzasadniają twierdzenie, że zakwestionowane przez ZUS umowy o pracę zostały zawarte dla pozoru, a jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Umowy takie z mocy art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. są nieważne.

Mając powyższe na uwadze Sąd w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł, jak w punkcie 2sentencji wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 105 par. 1 k.p.c. w zw z. § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( tj. Dz. U. z 2018 r., poz.265) zasądzając na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. jako strony wygrywającej, kwoty po 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego od każdego z odwołujących.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

20 V 2019 roku.