Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Baran

Protokolant: Edyta Sieja

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Funduszu (...)

przeciwko E. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 13 października 2020 r. sygn. akt I C 1504/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok, nadając mu treść:

„I. oddala powództwo;

II. zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 5 417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.”

2.  zasądza od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 5 050 zł (pięć tysięcy pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1066/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 stycznia 2024 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od pozwanej E. K. na rzecz strony powodowej (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę 80 123,60 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 lipca 2019 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 9 424 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ustalił, że w dniu 19 marca 2018 r. pozwana zawarła ze stroną powodową umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...) w wysokości 74 969,18 zł, przeznaczony częściowo na spłatę innych kredytów, opłatę kosztów kredytowych oraz na cele konsumpcyjne. Udzielony kredyt pozwana zobowiązała się spłacić w 120 ratach kapitałowo – odsetkowych (§ 1 pkt 4). W § 2 strony ustaliły oprocentowanie kredytu według stopy zmiennej. Oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 8,28 pkt %, stałej w trakcie trwania umowy. Oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,99 % w stosunku rocznym. Całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę na dzień zawarcia umowy wynosi 119 369,82 zł. Na tę kwotę składa się całkowita kwota kredytu (55 735 zł), całkowity koszt kredytu, który na dzień zawarcia umowy naliczony szacunkowo wynosi 64 634,82 zł (należne odsetki umowne w wysokości 44 400,64 zł, prowizja za udzielenie kredytu w wysokości 20 234,18 zł). W § 5 kredytobiorca zobowiązał się do spłaty rat kapitałowo – odsetkowych zgodnie z terminami i w wysokości określonej w aktualnym harmonogramie spłat. Stosownie do § 7 należność niespłacona w terminie wynikającym z umowy albo spłacona w niepełnej wysokości stanowi w całości lub w części niespłaconej zadłużenie przeterminowane poczynając od dnia następnego po terminie spłaty wynikającym z umowy. Bank ma prawo wypowiedzieć umowę w przypadku m.in. braku terminowej spłaty zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu na zasadach określonych umową, utraty zdolności kredytowej kredytobiorcy, stwierdzenia przez Bank zagrożenia w spłacie kredytu. Umowa rozwiązuje się z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia bądź w każdym czasie – za porozumieniem stron (§ 8). Wypowiedzenie umowy poprzedzone jest wezwaniem do zapłaty przewidzianym w art. 75c ustawy Prawo bankowe tj. wezwaniem kredytobiorcy do dokonania spłaty zaległości w terminie 14 dni roboczych od daty otrzymania wezwania, w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej. Jeżeli należności nie zostaną uregulowane w całości w wyznaczonym w terminie, jak również w sytuacji, w której złożony przez kredytobiorcę wniosek o restrukturyzację zadłużenia zostanie odrzucony, Bank ma prawo wypowiedzieć umowę.

Z uwagi na występujące zaległości w spłacie z tytułu umowy o kredyt konsolidacyjny nr (...) strona powodowa pismem z dnia 4 marca 2019 r. wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 2008,13 zł. Kolejno, z powodu braku spłaty strona powodowa pismem z dnia 25 marca 2019 r. wezwała pozwaną ostatecznie do zapłaty kwoty 2011,19 zł w terminie 14 dni roboczych licząc od dnia otrzymania wezwania. Ponadto w ww. piśmie strona powodowa poinformowała pozwaną o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

W dniu 30 kwietnia 2019 r. strona powodowa z powodu niedotrzymania warunków umowy i nieuregulowania zaległości pomimo wezwania do zapłaty skierowała do pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia.

Strona powodowa wystawiła wyciąg z ksiąg bankowych z dnia 30 lipca 2019 r., w którym stwierdzono, że w księgach (...) Bank S.A. pozwana posiada wymagalne zadłużenie w wysokości 80 123,60 zł z tytułu zaciągniętego kredytu na podstawie umowy z dnia 19 marca 2018 r. Na kwotę wymagalnego zadłużenia składały się: niespłacony kapitał w wysokości 75 237,64 zł, odsetki umowne w kwocie 4 306,27 zł, odsetki umowne za opóźnienie w kwocie 579,69 zł. Zaznaczono także, że od dnia 30 lipca 2019 r. bankowi należne są również dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 1 k.c., naliczane od kwoty zadłużenia przeterminowanego tj. kwoty z tytułu niespłaconego zadłużenia w kwocie 80 123,60 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, w tym umowy kredytu nr (...), wypowiedzenia umowy z dnia 30 kwietnia 2019 r., przedsądowego wezwania do zapłaty z dnia 15 lipca 2019 r., wezwania do zapłaty z dnia 4 marca 2019 r., wyciągu z ksiąg bankowych z dnia 30 lipca 2019 r. Pozwana zakwestionowała moc dowodową wyciągu z ksiąg bankowych. Sąd uznał, że zgodnie z art. 95 ust. 1a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (dalej: pr. bank.) dokument w postaci wyciągu z ksiąg bankowych w postępowaniu cywilnym nie ma mocy dokumentu urzędowego. Nie pozbawia to jednak tego dokumentu mocy dowodowej i wiarygodności jako dokumentu prywatnego. W swojej istocie wyciąg z ksiąg bankowych zawiera bowiem złożone w szczególnej formie oświadczenie wiedzy uprawnionych osób, dotyczące danych zaksięgowanych w księgach rachunkowych. Prowadzenie zaś tych ostatnich poddane jest zarówno regulacji ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 1 października 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, jak i ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Uznać zatem należy, że dokumenty bankowe, mimo iż stanowią w postępowaniu cywilnym jedynie dokument prywatny, obdarzone są zaufaniem publicznym, jakie wiąże się z instytucją banku i prowadzoną przez niego działalnością.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie. Sąd wskazał, że bezspornym było zawarcie przedmiotowej umowy kredytu nr (...). Zgodnie z art. 69 ust. 1 pr. bank. przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Ustosunkowując się do zarzutu pozwanej w kwestii naruszenia art. 75c ust. 1 i 2 pr. bank. i braku poinformowania przez stronę powodową o możliwości uregulowania zobowiązania w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wskazał Sąd, że w piśmie z dnia 25 marca 2019 r. strona powodowa wezwała pozwaną do spłaty zadłużenia przeterminowanego w terminie 14 dni i jednocześnie poinformowała ją o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, wypełniając tym samym obowiązek narzucony przez art. 75 c ust. 1, 2 pr. bank. Natomiast wobec braku spłaty zadłużenia przez pozwaną doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy w całości a zobowiązanie stało się wymagalne.

Biorąc pod uwagę, że Sąd uznał wyciąg z ksiąg bankowych z 30 lipca 2019 r. za wiarygodny jako dokument prywatny, zarzut pozwanej dotyczący nieudowodnienia istnienia i wysokości wierzytelności dochodzonej pozwem nie może być uznany za trafny. Strona powodowa sprostała obowiązkom wynikającym z ogólnych reguł dowodowych z art. 6 k.c. i 232 k.p.c., udowadniając istnienie i wysokość dochodzonego roszczenia. Powodowy bank wykazał dokładnie jakie składniki złożyły się na kwotę dochodzonego roszczenia, załączając stosowne dokumenty na poparcie tychże twierdzeń. W szczególności strona powodowa przedłożyła umowę kredytową, wypowiedzenie umowy oraz wyciąg z ksiąg bankowych dnia 30 lipca 2019 r. Wszystkie dokumenty zostały podpisane przez osoby do tego uprawnione. W wyciągu z ksiąg bankowych strona powodowa dokładnie określiła, jaka wysokość roszczenia przysługiwała jej wobec pozwanej na dzień sporządzenia tegoż wyciągu i jakie były składniki tego zadłużenia.

O kosztach procesu orzekł Sąd na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

W toku postępowania w miejsce powoda (...) Banku S.A. wstąpił (...)Fundusz (...) z siedzibą w W., którego nazwa następnie uległa zmianie na(...)Fundusz (...).

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, wnosząc o zmianę orzeczenia i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Apelująca zarzuciła:

⚫

naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, sprzecznie z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami doświadczenia życiowego, poprzez przyjęcie, że pozwana była zobowiązana do spłaty kredytu, podczas gdy Bank nie dostarczył dowodu spełnienia rzekomego zobowiązania przez Bank na jej rzecz, ustaleniu wysokości roszczenia podczas gdy strona powodowa tego nie wykazała, jak również nie wykazała od kiedy i według jakiej stopy procentowej naliczane są odsetki (za dowód nie mogą być uznane wyciąg bankowy i historia rachunku), a także na przyjęciu, że roszczenie objęte pozwem jest wymagalne, podczas gdy umowa nie została skutecznie wypowiedziana,

- art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., 104 ust. 1 i 105 pkt 2 ppkt b), c) i d) pr. bank., co polegało na wydaniu przez Sąd orzeczenia w oparciu o dowody objęte tajemnicą bankową, co do których pozwana nie wyraziła zgody na ich wykorzystanie,

⚫

naruszenie prawa materialnego, tj. art. 75c ust. 1 i 2 pr. bank. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że połączenie w jednym piśmie wezwania do zapłaty wraz z informacją o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia oraz wypowiedzenia umowy kredytu na wypadek nieskorzystania z uprawnienia do złożenia tego wniosku czyni oświadczenie o wypowiedzeniu umowy skutecznym, podczas gdy Bank winien najpierw dostarczyć kredytobiorcy wezwanie z 75c ust. 1 i 2 pr. bank., odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia (nie krótszego niż 14 dni) a dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy kredytowej.

W uzasadnieniu apelacji rozwinięto powyższe zarzuty.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko procesowe.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia Sądu Okręgowego co do zawarcia pomiędzy pozwaną a (...) Bankiem S.A. umowy kredytu konsolidacyjnego, warunków na jakich udzielono pozwanej kredytu, treści umowy, wypłaty świadczenia, braku spłat rat przez pozwaną i powstawania zaległości, ekspediowania i doręczenia pozwanej wypowiedzenia umowy (pismo z dnia 29.04.2019 r.).

Co do ustaleń, iż Bank wezwał pozwaną do zapłaty pismem z dnia 4.03.2019 r. oraz pismem z dnia 25.03.2019 r., które zawierało również informację o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, ustalenia te należy skorygować przyjmując, iż pisma takie zostały przez Bank sporządzone. Brak jednak dowodu, by zostały pozwanej doręczone.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Niezasadny jest zarzut naruszenia prawa procesowego poprzez niewłaściwą ocenę dowodów i w konsekwencji przyjęcie, że powód nie przedstawił dowodów na wypłatę kredytu (spełnienie świadczenia). Wystarczające w tej kwestii są przedstawione przez Bank dyspozycja uruchomienia kredytu oraz historia rachunku kredytowego, z której wynika spłacanie przez pozwaną poszczególnych rat. Podzielić też należy pogląd Sądu Okręgowego co do walorów dowodowych wyciągu z ksiąg bankowych w postaci kopii potwierdzonej za zgodność z oryginałem w kontekście ustalenia wysokości dochodzonego roszczenia oraz o dowodowych walorach poświadczonych za zgodność kserokopii dokumentów. Poglądu tego – wobec akceptacji przez Sąd Apelacyjny – nie ma potrzeby w tym miejscu powtarzać. Nieskuteczne zakwestionowanie oceny dowodów oraz ustaleń w przedmiocie wypłaty kredytu i wysokości zaległości prowadzi do wniosku, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. nie doprowadził do oczekiwanego przez pozwaną skutku.

Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. i w zw. z art. 104 i 105 pr. bank. Nie jest zresztą zrozumiałe, dlaczego apelująca wskazuje na naruszenie w tym kontekście przepisów zawartych w art. 232 k.p.c. i 6 k.c. Pierwszy z wymienionych przepisów stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Przepis ten nigdy przez sąd naruszony zostać nie może - nie nakłada on na sąd żadnego obowiązku, lecz stanowi o obowiązku wskazywania dowodów przez strony. Nie sposób sobie nawet abstrakcyjnie wyobrazić, w jaki sposób sąd mógłby temu obowiązkowi uchybić.

Z kolei co do art. 6 k.c., przepis ten rozstrzyga o ciężarze dowodu w sensie materialnoprawnym i wskazuje, kogo obciążają skutki niewypełnienia obowiązku udowodnienia istnienia prawa. Do jego naruszenia dochodzi wówczas, gdy sąd orzekający przypisuje obowiązek dowodowy innej stronie niż ta, która z określonego faktu wywodzi skutki prawne. Okoliczność, czy określony podmiot wywiązał się ze swojego obowiązku udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne, nie należy już do materii objętej dyspozycją art. 6 k.c., a stanowi aspekt mieszczący się w domenie przepisów procesowych (por. wyrok SA w Gdańsku z dnia 11.7.2017 r., sygn.. I ACa 1038/16). Nie może naruszać artykułu 6 k.c. uznanie przez Sąd, że powód wykazał okoliczności uzasadniające żądanie. Nie miała też w niniejszej sprawie sytuacja niewłaściwego obciążenia stron ciężarem dowodu.

Nadto apelująca przedstawiła całkowicie błędne rozumienie instytucji tajemnicy bankowej. Podnoszona argumentacja ani cytowane orzeczenia nie znajdują zastosowania do sytuacji, w której bank posługuje się własną dokumentacją w sprawie, w której jest stroną i dowodzi zasadności swoich roszczeń – nie potrzebuje wówczas żadnego upoważnienia od swojego klienta, który jest jego przeciwnikiem procesowym – przeciwny pogląd prowadziłyby do absurdalnej sytuacji, w której wystawca dokumentu nie może się nim posłużyć dla dowodzenia swoich racji. Wskazane w przepisach prawa bankowego a przywołane w apelacji przypadki, w których bank może udzielić sądowi informacji objętych tajemnicą bankową dotyczą sytuacji, kiedy sąd zwraca się o informacje w postępowaniu, dotyczącym osoby trzeciej. Obszerny wywód apelującej w tej kwestii jest zatem chybiony.

Zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia prawa materialnego.

Ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw zmieniono art. 48k ust. 2 i art. 75 ust. 1 oraz dodano art. 75c i uchylono artykuły 96- 98 pr. bank. Celem ustawy było dostosowanie systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., P 45/12. Ustawa nowelizująca uchyliła przepisy dotyczące wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego i uregulowała procedurę restrukturyzacji zadłużenia kredytobiorców i pożyczkobiorców. Dodano przepis obligujący bank, by na wniosek kredytobiorcy, umożliwił restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Datą wejścia w życie ustawy był 27 listopada 2015 r.

Jak wspomniano wyżej, strona powodowa – stosując wyżej zacytowane przepisy pr. bank. - wykazała fakt sporządzenia pism z dat 4 marca 2019 r. (k. 63) i 25 marca 2019 r. (k. 62). Pierwsze z nich to wezwanie do zapłaty, zawierające informację, że istnieje możliwość złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Drugie zaś, to ostateczne wezwanie do zapłaty przed wypowiedzeniem umowy. Pismo to zawierało wyczerpującą informację w przedmiocie możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację oraz uprzedzenie o możliwości wypowiedzenia umowy w wypadku nieskorzystania przez pozwaną z opisanych w piśmie uprawnień. Jest to zatem pismo, o jakim mowa w art. 75c ust. 1 i 2 pr. bank. Jego skuteczne doręczenie pozwanej warunkowało możliwość skutecznego wypowiedzenia umowy. Strona powodowa nie wykazała jednak, by zostało ono doręczone pozwanej (podobnie jak pismo z 4 marca 2019 r.). W aktach wśród przedłożonych przez stronę powodową dokumentów (kserokopii potwierdzonych za zgodność) znajduje się dowód doręczenia wyłącznie dotyczący wypowiedzenia umowy (pismo z dnia 29 kwietnia 2019 r., nadane w dniu 30.04.2019 r. – k. 17) – k. 18.

Kolejny dowód doręczenia (k. 20) dotyczy korespondencji skierowanej do pozwanej już po wypowiedzeniu umowy (k. 19 – pismo z dnia 15 lipca 2019 r.) i nie ma znaczenia dla okoliczności niniejszej sprawy.

Zauważyć należy, że pozwana od początku kwestionowała fakt doręczenia jej korespondencji bankowej poprzedzającej wypowiedzenie umowy – zarzut ten pojawił się już w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k. 39/2). Ciężar dowodu w zakresie wykazania doręczenia wezwań przed dokonaniem wypowiedzenia spoczywa na stronie powodowej. Strona powodowa winna była zatem postarać się o przedstawienie sądowi dowodu ekspediowania i doręczenia pozwanej pism z 4 marca i 25 marca 2019 r. Tymczasem w obszernym piśmie przygotowawczym strona powodowa zajęła stanowisko w przedmiocie walorów dowodowych dokumentów bankowych oraz kserokopii i wydruków komputerowych, faktu wypłaty kwoty kredytu i wysokości roszczenia, ale w żaden sposób nie odniosła się do zarzutu niedoręczenia pozwanej wezwań do zapłaty.

W tej sytuacji doszło do naruszenia zarzut naruszenia art. 75c pr. bank. który to przepis obliguje bank do wezwania kredytobiorcy opóźniającego się z zapłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu do dokonania spłaty (ust. 1), wraz z obowiązkiem poinformowania kredytobiorcy o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację (ust. 2). Bank takie pisma przygotował (pisma z 4 marca i 25 marca 2019 r.,), ale nie wykazał, by je doręczył pozwanej. Zaznaczyć przy tym należy, że – wbrew stanowisku apelującej – wyzwanie do zapłaty może być połączone w jednym piśmie z pouczeniem o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację, o czym wprost stanowi treść ust. 2 art. 75c pr. bank. Sąd apelacyjny bierze jednak pod uwagę z urzędu naruszenie prawa materialnego, zatem nawet przy tak sformułowanym zarzucie dostrzeżenie przez Sąd odwoławczy faktu niewykazania przez stronę powodową doręczenia pozwanej wezwania do zapłaty i pouczenia o możliwości restrukturyzacji prowadzić musi do uwzględnienia apelacji i oddalenia powództwa, bowiem nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy. Tym samym objęte pozwem kwoty nie są wymagalne.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmieniając wyrok Sądu Okręgowego i oddalając powództwo. W konsekwencji zmianie uległo także orzeczenie o kosztach procesu przed sądem I instancji – strona powodowa jako przegrywająca winna na zasadzie art. 98 k.p.c. zwrócić pozwanej koszty procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika wg stawek adekwatnych dla wartości przedmiotu sporu (5 400 zł) oraz opłat od pełnomocnictwa (17 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., a na zasądzoną kwotę złożyły się koszty wynagrodzenia pełnomocnika (4 050 zł) oraz opłata od apelacji (1 000 zł).