Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie, I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jerzy Bess (spr.)

Sędziowie: SSA Sławomir Jamróg

SSA Kamil Grzesik

Protokolant: Jakub Zieliński

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2024 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa A. Ś. (1)

przeciwko A. Ś. (2)

o ochronę dóbr osobistych i zapłatę

na skutek apelacji obu stron

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 27 stycznia 2022 r., sygn. akt I C 419/21

1.  zmienia zaskarżony wyrok przez nadanie mu treści:

„I. oddala powództwo;

II. nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Kielcach) od A. Ś. (1) kwotę 197,50 zł (sto dziewięćdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt groszy), a od A. Ś. (2) kwotę 797,50 zł (siedemset dziewięćdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt groszy) tytułem nieuiszczonych wydatków;

III. odstępuje od obciążenia powoda kosztami procesu na rzecz pozwanej.”

2.  oddala apelację pozwanej w pozostałym zakresie, a powoda w całości;

3.  odstępuje od obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej.

Sygn. akt I ACa 668/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 lutego 2021r. powód A. Ś. (1) wniósł o: nakazanie pozwanej A. Ś. (2) zaniechania naruszania jego dóbr osobistych w postaci prawa do więzi rodzicielskiej z małoletnią córka D. Ś. związanej z utrzymywaniem przez niego kontaktów z córką poprzez bezprawne umożliwianie lub utrudnianie tych kontaktów, których sposób realizacji wynika z orzeczeń Sądu; zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kwoty 20.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wydania orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwana A. Ś. (2) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Kielcach zaskarżonym wyrokiem z dnia 27 stycznia 2022 r., sygn. akt I C 419/21:

I.  zasądził od pozwanej A. Ś. (2) na rzecz powoda A. Ś. (1) kwotę 10.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

II.  oddalił powództwo w pozostałej części;

III.  nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Kielcach) od A. Ś. (1) kwotę 197,50 zł, a od A. Ś. (2) kwotę 797,50 zł tytułem nieuiszczonych wydatków;

IV.  zasądził od A. Ś. (2) na rzecz A. Ś. (1) kwotę 500 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w rozważaniach prawnych zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z przepisem art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy na wskazany cel społeczny. Jak stanowi przepis art. 448 kc w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Należy zauważyć na wstępie, iż przepis art. 23 wymieniający dobra osobiste człowieka, które pozostają pod ochroną prawa cywilnego, nie zawiera enumeratywnego katalogu dóbr osobistych, których ochrony w razie ich naruszenia można się domagać. W niniejszej sprawie niewątpliwie doszło do naruszenia dobra osobistego powoda, jakim jest więź emocjonalna rodzica z dzieckiem, zwłaszcza małoletnim, jak w przypadku D. Ś.. Pozwana swoim działaniem godziła w dobro osobiste powoda w postaci łączącej go ze starszą córką więzi uczuciowej, przyczyniając się w dużym stopniu do tego, że małoletnia D. w zasadzie nie chce mieć kontaktów ze swoim ojcem. Zaznaczyć przy tym trzeba, że nie można stronie odmówić objęcia ochroną cywilnoprawną dóbr osobistych w przypadku, gdy naruszenie jest związane z trwającym między stronami konfliktem rodzinnym (tak np. Sąd Apelacyjny w Gdańsku z uzasadnieniu wyroku z dn. 15.07.2015r. sygn. akt I ACa 202/15, LEX nr 1770654).

Niesporne jest, iż między małżonkami Ś. od dłuższego czasu istnieje ostry konflikt związany z rozpadem ich pożycia małżeńskiego i trwającą od 2019r. sprawą rozwodową, który to konflikt, zamiast ulegać wyciszeniu z uwagi na oddzielne zamieszkiwanie małżonków, z upływem kolejnych lat wręcz eskaluje i przekłada się na relacje z dziećmi stron. Niewątpliwe jest przy tym, że córka stron D. nie chce mieszkać ani przebywać u powoda, nie chce nawet utrzymywać choćby ograniczonych kontaktów z ojcem, czego dowodzi praktycznie cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, a w szczególności kserokopie opracowanych na potrzeby sprawy o rozwód toczącej się przed tut. Sądem sygn. akt (...) opinii psychologicznej (głównej, uzupełniającej i ustnej) oraz opinii (...).

Rację ma jednak powód, twierdząc w uzasadnieniu pozwu, że nie sposób przyjąć, iż aktualny stan rzeczy jest wynikiem tylko i wyłącznie postawy (...) dziewczynki. Na niechęć małoletniej do ojca powodowaną jego zachowaniami nałożyła się postawa pozwanej, która – jak kolokwialnie stwierdza powód w piśmie z dnia 19 kwietnia 2021r. – „obrzydzała” małoletniej ojca (zob. w/w pismo – K.118). Przykładem na powyższe może być korespondencja SMS między A. Ś. (2) a D. Ś. (screeny konwersacji SMS – K.119-135), w której pozwana pisała do wówczas najwyżej 10-letniego dziecka na temat nieobecnego ojca, że powód „randkuje” (zob. K.132v), a nawet sugerowała jego chorobę psychiczną (zob. K.133).

Szczególnie naganna postawa pozwanej jest widoczna w czasie pierwszego kontaktu ustanowionego przez Sąd w drodze udzielonego zabezpieczenia przy udziale kuratora sądowego, wynikająca z zeznań tegoż kuratora w osobie świadka E. M. (w/w zeznania – protokół rozprawy z dn. 14.07.2021r. – K.322-323) oraz notatki urzędowej z przebiegu kontaktu w dniu 20 kwietnia 2021r. (kserokopia notatki urzędowej z dn. 21.04.2021r. – K.289-291,313-314). Mianowicie pozwana po zaledwie około 15 minutach od początku próby nawiązania kontaktu wyszła z budynku mieszkalnego, stwierdziła, że nie życzy sobie, aby kurator i powód przebywali na terenie posesji, groziła przy dziecku, że wezwie Policję, za jakiś czas zawołała małoletnią z powrotem do domu, gdyż dzwoni do niej koleżanka M. (a małoletnia D. mogła przecież oddzwonić spokojnie do koleżanki po upływie czasu wyznaczonego na kontakt z ojcem), następnie przyjechali rodzice pozwanej (nie sposób uznać, że ich przyjazd akurat w czasie pierwszego zabezpieczonego kontaktu był zbiegiem okoliczności), co spowodowało krzyki pozwanej, iż to ze względu na powoda jej ojciec nie chce wejść do mieszkania, pozwana obserwowała nadto przebieg kontaktu przez okno. Opisane wyżej zachowanie pozwanej polegające na utrudnianiu kontaktu (wypraszanie z posesji), przeszkadzaniu w kontakcie (wzywanie córki do odebrania w domu telefonu od koleżanki), niepokojeniu w czasie kontaktu (straszenie Policją, krzyki), niezapewnianiu swobody kontaktu (obserwacja przez okno) było wyjątkowo niewłaściwe, bo logicznym jest, iż od przebiegu pierwszego kontaktu zależało nastawienie małoletniej do kolejnych spotkań z ojcem.

Zamienne jest, iż mimo, że małoletnia generalnie nie chciała uczestniczyć w kontaktach z ojcem, to zupełnie inne było jej zachowanie w czasie kontaktu w dniu 7 maja 2021r., szczegółowo opisane w poprzedniej części uzasadnienia w stanie faktycznym sprawy. Na marginesie Sąd zauważa, iż w notatce urzędowej kuratora z przebiegu kontaktu datowanej na 7 maja 2021r. w dacie samego kontaktu wskazanej na 5 maja 2021r. (kserokopia w/w notatki urzędowej – K.295) nastąpiła oczywista omyłka pisarska w zakresie daty kontaktu – kontakt bowiem w rzeczywistości był w dniu 7 maja, a nie 5 maja, o czym świadczy fakt, iż poprzedni kontakt odbył się w dniu 4 maja 2021r. (por. kserokopię notatki z przebiegu kontaktu z w/w dnia – K.293-294), zaś zgodnie z treścią postanowienia z dnia 25 marca 2021r. w przedmiocie udzielonego zabezpieczenia kontakty miały mieć miejsce we wtorki i piątki. Jeśli chodzi więc o kontakt odbywający się w dniu 7 maja 2021r., to wystarczyło, aby miał on miejsce z uwagi na pogodę po drugiej stronie ulicy, zatem zaledwie w niewielkim oddaleniu od budynku mieszkalnego, w którym mieszkała pozwana, a już miał zupełnie inny przebieg – małoletnia po raz pierwszy nawiązała w miarę normalną relację z ojcem, co dawało realną nadzieję, że stopniowo, spokojnie, przy obecności osoby postronnej – zawodowego kuratora rodzinnego przy kolejnych terminach kontaktów te relacje będą ulegały dalszej poprawie. Tak jednak się nie stało, a przyczyniła się do tego pozwana – jak bowiem zostało podkreślone w opinii (...), jej wypowiedzi, ujawniane emocje oraz podejmowane działania (a także ich brak w niektórych sytuacjach) wskazują na chęć wykluczenia ojca z życia małoletniej D. i własne odseparowanie od niego; pozwana nie jest skłonna podejmować jakichkolwiek działań mających na celu ułatwienie starszej córce kontaktów z ojcem, emocjonalnego przygotowania do nich, ich organizacji w sposób, który minimalizowałby doświadczany przez małoletnią stres, niepokój, nie zależy jej na ich utrzymaniu w aktualnej formie, nie wskazuje także na taki sposób ich modyfikacji, który byłby realny do wdrożenia i zgodny z potrzebami dziecka; kreuje w oczach starszej córki negatywny obraz ojca, poprzez swoje niekorzystne nastawienie do niego wzmacnia i utrwala u małoletniej postawę opozycyjną względem niego; wikła ją w sprawy i problemy dorosłych poprzez przedstawianie jej pism sądowych, rozmowy na ten temat z nią samą lub innymi osobami w jej obecności, omawianie i subiektywne tłumaczenie jej działań i intencji ojca; nie kryje swej niechęci do męża, spotkań z nim oraz komunikacji; wypowiada się na temat spotkań przy udziale kuratora w obecności dziecka w kategoriach dręczenia, sądowego przymusu obarczonego karą dla niej w przypadku ich nierealizowania (kserokopia opinii (...) K.305-312).

Powyższe świadczy o tym, że pozwana swoim bezprawnym, zawinionym działaniem przyczyniła się do tego, że małoletnia D. nie chce mieć kontaktów ze swoim ojcem, co powoduje, że zachowanie pozwanej godzi w dobro osobiste powoda w postaci łączącej go ze starszą córką więzi uczuciowej, zatem powód ma prawo domagać się ochrony przewidzianej przepisami kodeksu cywilnego.

Tym niemniej nie jest możliwie uwzględnienie żądania powoda zawartego w pkt 1 pozwu (K.3). Żądanie w tym zakresie zostało sformułowane w sposób ogólnikowy, nieprecyzyjny, uniemożliwiający jego ewentualną egzekucję sądową, poza tym przebieg kontaktów D. Ś. nie jest zależny tylko od zachowania pozwanej, a przede wszystkim zależy on od woli samej małoletniej. Poza tym kontakty córki z ojcem w chwili obecnej wynikają jedynie z orzeczeń Sądu wydawanych w drodze udzielonego zabezpieczenia, zatem mają charakter tymczasowy, obowiązują tylko w czasie toczącego się postępowania rozwodowego, przy czym w każdej chwili, w zależności od okoliczności sprawy o rozwód mogą zostać zmienione, także poprzez działania Sądu podejmowane z urzędu jako Sądu również opiekuńczego. Nie można przy tym pominąć uregulowania przewidzianego przepisem art. 7562 kpc, z którego powód ma prawo skorzystać z uwagi na toczącą się sprawę rozwodową. W tej sytuacji w niniejszej sprawie ochrona naruszonego dobra osobistego powoda sprowadza się w zakresie żądania pozwu do zawartego w pkt 2 pozwu roszczenia pieniężnego. Roszczenie to jest zasadne z uwagi na opisane wyżej celowe zawinione działanie pozwanej, należy natomiast rozważyć jego uprawnioną wysokość.

Powód domaga się zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł. Niewątpliwie doznał on w zakresie przedmiotu niniejszej sprawy poważnej krzywdy opisanej w opinii biegłego psychologa J. K. (w/w opinia – K.381-390,440-441). Mianowicie aktualna sytuacja życiowa, osobista powoda jest dla niego źródłem przykrych doświadczeń, stanów napięć, frustracji, okresowo obniżonego nastroju, poczucia bezradności, wywołuje reakcję stresu psychologicznego. Powód prezentuje obniżone poczucie wartości, obniżone poczucie koherencji, poczucie bycia nieszczęśliwym. W związku z piętrzącymi się trudnościami, szczególnie w zakresie spotkań z córką D., stara się podejmować różnorakie działania zaradcze, jednak nie wszystkie podejmowane przez niego strategie dają efekt redukcji napięcia, a niekiedy go potęgują. Nie można jednak pominąć faktu, podkreślonego przez biegłą, iż występująca u powoda reakcja stresu psychologicznego z jednej strony wynika z braku możliwości realizacji spotkań z córką, ale z drugiej strony także z powodu toczących się postępowań sądowych czy przygotowawczych.

Należy przy tym zauważyć, iż niechęć małoletniej D. do kontaktów z ojcem nie wynikła tylko z samej postawy jej matki, ale również z niewłaściwego zachowania samego powoda. Przykład mogą tu stanowić słowa powoda do córki w czasie kontaktu w dniu 21 maja 2021r., gdy miał problem w nawiązaniu z nią rozmowy: „Skończy się tak, że zamkną cię w szpitalu psychiatrycznym” (kserokopia notatki urzędowej z przebiegu kontaktu – K.297-298), albo sytuacja, gdy powód włamał się na jej konto na(...)i przeglądał jej prywatne wiadomości, co małoletnia mocno przeżywała (krzyczała płaczliwym głosem m.in. „Nienawidzę cię”) i miała do niego słuszne pretensje o naruszenie jej prywatności na jego własne potrzeby (kserokopia notatki urzędowej z przebiegu kontaktu w dn. 4.06.2021r. – K.300). Na niewłaściwe względem córki zachowania powoda wskazuje w swych zeznaniach świadek w osobie kuratora E. M. (w/w zeznania – protokół rozprawy z dn. 14.07.2021r. – K.322-323), jak też podkreśla je opinia (...) (kserokopia w/w opinii – K.305-312, w szczególności K.308,312v).

W świetle powyższego, adekwatną kwotą do doznanej przez powoda krzywdy, uwzględniająca także niewłaściwe i nieumiejętne postępowanie powoda względem małoletniej, jest w ocenie Sądu połowa dochodzonej przez powoda kwoty, czyli kwota 10.000 zł, która została zasądzona w pkt I wyroku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2022r. (zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wyrokowania) do dnia zapłaty. Zasądzona kwota 10.000 zł spełnia swój kompensacyjny charakter, rekompensując niematerialną szkodę powoda, stanowiąc odczuwalną ekonomicznie wartość, pełniąc jednocześnie uzupełniająco na przyszłość rolę prewencyjno-represyjną (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w przywołanym wyżej wyroku z dn. 15.07.2015r. I ACa 202/15).

Powództwo w części nieuwzględnionej jako niezasadne podlegało oddaleniu (pkt II wyroku).

Orzeczenie w pkt III wyroku oparto o przepisy art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. W niniejszej sprawie tymczasowo z sum Skarbu Państwa zostało przyznane wynagrodzenie biegłej psycholog za opracowaną opinię w łącznej kwocie 1.595 zł (1.1175 zł z K.429 + 420 zł z K.454). Ponieważ obie strony w części przegrały sprawę, kosztami opinii należy ich obciążyć po połowie, czyli po 797,50 zł – taką kwotę nakazano ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa tytułem nieuiszczonych wydatków. Z racji tego, że powód już uiścił zaliczkę na koszt opinii w kwocie 600 zł (K.248), zaliczkę tę zarządzeniem z dnia 27 stycznia 2022r. zaliczono na obciążające powoda koszty sądowe od oddalonej części powództwa (K.478), zatem należało od powoda ściągnąć brakującą różnicę, czyli 197,50 zł na rzecz Skarbu Państwa (797,50 zł – 600 zł).

Podstawą orzeczenia zawartego w pkt IV wyroku są przepisy art. 108 § 1 w zw. art. 100 k.p.c. Pozwana z uwagi na wynik sprawy winna zwrócić powodowi połowę opłaty stosunkowej od roszczenia o zapłatę, czyli 500 zł (1.000 zł : 2) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od niniejszego wyroku apelację wniosły obie strony.

Powód zaskarżyły niniejszy wyrok w punktach III i IV, zarzucając:

l. naruszenie art. 233 k.p.c. przez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, uchybienie, zasadom logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego poprzez:

1) bezkrytyczne przyjęcie twierdzeń pozwanej co do naruszenia przez powoda tajemnicy córki w sytuacji, gdy zachowanie dziecka, a ja się okazało treść przedmiotowej korespondencji budzi uzasadniony niepokój rodzica, świadczy o zaawansowanych problemach psychicznych dziecka i nawiązywaniu niewłaściwych znajomości internetowych;

2) przypisanie powodowi „współwiny w sytuacji naruszającej Jego dobro osobiste w sytuacji, gdy dostrzegając potrzebę udzielenia pomocy córce i zmodyfikowania swojej postawy rodzicielskiej wykonuje wszelkie. zalecenia Sądu z postanowień Sądu oraz zaleceń specjalistów;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, art. 24 § I k.c. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że żądanie powoda zawarte punkcie I pozwu jest zbyt ogólnikowe i nie nadające się wykonania w sytuacji gdy odpowiada ono treści tegoż przepisu a katalog utrudniania i uniemożliwiania kontaktów jednego 'z rodziców z dzieckiem przez rodzica wiodącego jest szeroki, otwarty i może dotyczyć niemal każdego zachowania uniemożliwiającego skutek w postaci realizacji tychże. kontaktów i w efekcie osłabienia, a nawet zerwanie więzi emocjonalnej ojca z córką.

Podnosząc powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie w całości oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje.

Pozwana zaskarżyła niniejszy wyrok w punktach I, III i IV, zarzucając:

1. naruszenie art. 233 § I k.p.c., przez poczynienie ustaleń z całkowitym pominięciem istotnych dla pozwanej fragmentów dowodowych, bądź jego zbagatelizowanie, co doprowadziło w rezultacie Sąd Okręgowy do wniosku, iż pozwana naruszyła dobra osobiste powoda ;

2. naruszenie art. 235 § 3 k.p.c., poprzez nie przeprowadzenie wnioskowanych dowodów przez pełnomocnika pozwanej dowodów, bez ustalenia z jakich przyczyn dowody te nie zostały przez Sąd Okręgowy przeprowadzone;

3. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 23 k.c., przez nietrafne przyjęcie, że kwestia kontaktów dziecka z rodzicem może być rozpoznawana w kategorii naruszenia dóbr osobistych, mimo zupełnie odmiennego poglądu w tym zakresie zajętego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10.05.2021 r. w sprawie do sygn.. II CSKP 11/21:

Więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c.

Wskazując na powyższe pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez jego uchylenie i oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Każda ze stron wniosła o oddalenie ablacji strony przeciwnej o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

W pierwszej kolejności należy odnieść się do przedstawionego w apelacji pozwanej zarzutu naruszenia art. 23 k.c. opartego na cyt. wyż. poglądzie Sądu Najwyższego, że więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c.

Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie nie prezentuje tak radykalnego poglądu. W tym zakresie warto przytoczyć stanowisko wyrażone w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 czerwca 2006 r., C-540/03

2. Prawo do poszanowania życia rodzinnego w rozumieniu art. 8 europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka (EKPC) stanowi część praw podstawowych, które są chronione we wspólnotowym porządku prawnym. To prawo do mieszkania z bliskimi krewnymi wiąże się dla państw członkowskich bądź z obowiązkami nieczynienia, jeśli jedno z nich jest zobowiązane do niewydalania osoby, bądź czynienia, jeśli jest zobowiązane do zezwalania osobie na wjazd i pobyt na swoim terytorium. I tak, nawet jeśli EKPC nie gwarantuje jako prawa podstawowego prawa cudzoziemca do wjazdu i pobytu na terytorium określonego państwa, to wydalenie osoby z kraju, w którym żyją jego bliscy krewni, może stanowić ingerencję w prawo do poszanowania życia rodzinnego, które jest chronione na podstawie art. 8 ust. 1 tej konwencji.

Konwencja o prawach dziecka również uznaje zasadę poszanowania życia rodzinnego. Opiera się ona na uznaniu, wyrażonym w motywie szóstym, że w celu harmonijnego rozwoju osobowości dziecka powinno ono wyrastać w środowisku rodzinnym. Artykuł 9 ust. 1 tej konwencji przewiduje również, że państwa zapewnią, aby dziecko nie zostało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich woli, a zgodnie z art. 10 ust. 1 z obowiązku tego wynika, że wszystkie wnioski składane przez dziecko lub przez jego rodziców odnośnie do wjazdu lub opuszczenia państwa-strony w celu łączenia rodziny będą rozpatrywane przez państwa-strony w sposób przychylny, humanitarny i w szybkim trybie.

W art. 7 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej zostało uznane również prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego. Postanowienie to należy interpretować w świetle obowiązku uwzględnienia najlepiej pojętego interesu dziecka, o którym mowa w art. 24 ust. 2 tej karty, i zwracając uwagę na potrzebę regularnego utrzymywania osobistych stosunków z obydwojgiem rodziców przez dziecko, o czym mowa w art. 24 ust. 3.

W tym kontekście prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, obejmujące też prawo do kontaktów, należy do praw podstawowych, a więc stanowi dobro osobiste podlegające ochronie.

Regulacja zawarta w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym w art. 113 § 1. k.r.o. określa, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

W tym kontekście należy przytoczyć argumentację Sądu Najwyższego w zakresie, w jakim stwierdza, że:

Po trzecie naruszenie dóbr osobistych i podstawa udzielenia im ochrony mają charakter deliktowy. Orzeczenia nakazowe i zakazowe zapadające w takich sprawach w oznaczonym stanie faktycznym mogą ulec zmianie tylko w drodze kontroli instancyjnej, a brak środków procesowych umożliwiających ich uchylenie bądź modyfikację w sytuacji dezaktualizacji przesłanek leżących u podstaw udzielenia takiej ochrony. Zachodzi zatem ryzyko kolizji orzeczeń stanowiących podstawę wykonywania kontaktów. Rodzicowi, którego uprawnienia do ich utrzymywania zostały naruszone działaniem lub zaniechaniem drugiego rodzica, służą środki ochrony przewidziane przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, tj. wystąpienie do sądu opiekuńczego o ustalenie sposobu utrzymywania kontaktów (art. 113 ¹ ), zobowiązanie drugiego rodzica do określonego postępowania (art. 113 ⁴ ), zmianę rozstrzygnięcia o kontaktach (art. 113 ⁵ ), wydanie odpowiednich zarządzeń w sytuacji zagrożenia dobra dziecka lub nadużywania władzy rodzicielskiej (art. 109). Ten system ochrony praw rodziców do kontaktów z dziećmi ma zatem charakter kompleksowy, włącznie z samodzielnym sposobem wykonywania orzeczeń (art. 598 ¹⁵ i nast.). Przyznanie im dodatkowo cechy prawa podmiotowego uzasadniającego stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych, oznaczałoby wprowadzenie równoległego, kolizyjnego systemu wydawania orzeczeń dotyczących kontaktów w postępowaniu cywilnym, wykonywanych w postępowaniu egzekucyjnym, co byłoby dysfunkcyjne i prowadziło do skutków sprzecznych z wyraźną wolą ustawodawcy. W takiej sytuacji istniałoby zagrożenie sprzecznością wewnętrzną rozstrzygnięć oraz wzajemnego wykorzystywania wybranego środka ochrony prawnej dla rozstrzygania konfliktów rodzinnych, skutkujących ich eskalacją. Z tych względów uznać należy, że wyłączną kompetencją sądu opiekuńczego jest podejmowanie rozstrzygnięć dotyczących władzy rodzicielskiej obejmujących zarówno środki przymuszające jak i nadzorcze, także wykraczających poza kwestie kontaktów, nawet jeżeli ich utrudnianie lub uniemożliwianie leżało u podstaw sporu. Konsekwentnie bezzasadne są zarzuty skargi kasacyjnej wskazujące na błędną wykładnię art. 23 k.c., art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 598 ¹⁵ k.p.c. a w następstwie niewłaściwe zastosowanie art. 448 w zw. z art. 24 § 1 i art. 23 k.c.

Jednakże zdaniem Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie, argumentacje tą podziela, ale do czasu, kiedy nie zostaną zerwane więzi rodzinne. Wtedy w ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma już kolizji z postępowaniem przed Sądem opiekuńczym, które to postępowanie, do czasu zerwania tych więzi, ma na celu wyegzekwowanie orzeczonych kontaktów i reaktywowanie zagrożonych więzi rodzinnych.

Tak więc reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie, więź rodzinna obejmująca sferę prawa do utrzymywania osobistych, bezpośrednich lub pośrednich, kontaktów ojca z małoletnim dzieckiem stanowi dobro osobistego w rozumieniu art. 23 k.c. Natomiast możliwość dochodzenia ochrony tego dobra w formie powództwa o ochronę dóbr osobistych przysługuje osobie uprawnionej dopiero w sytuacji, kiedy osoba ta tych więzi została pozbawiona i nie ma szans na ich odtworzenie.

Wracając do realiów stanu faktycznego strony zgodnie oświadczyły, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 5 lipca 2022 r. sygn. akt I C 555/20, który uprawomocnił się w dniu 26 maja 2023 r., pkt II sentencji wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką stron powierzono matce, pkt III zobowiązano obie strony do podjęcia terapii w terminie 2 tygodni od uprawomocnienia się tego wyroku, pkt IV zobowiązano matkę dziecka do podjęcia psychoterapii indywidualnej przez małoletnią córkę stron D. Ś. w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się wyroku przez okres 1 roku w celu nawiązaniu relacji z ojcem dziecka, pkt V uregulowano kontakty ojca z obojgiem dzieci poza miejscem ich zamieszkania bez obecności matki i bez obecności kuratora. Pozwany oświadczył, ze nie ma obecnie z córką żadnych kontaktów. Przyznał natomiast, ze córką od września 2023 r. podjęła psychoterapię. Na razie psychoterapeuta nie przewiduje jeszcze łącznej psychoterapii ojca z dzieckiem, bo cały czas dziecka mówi że jeszcze takiej docelowej wspólnej z ojcem psychoterapii nie chce.

Ponadto przed Sądem Rejonowym w K. obecnie toczy się postępowania do sygn. akt (...) z wniosku A. Ś. (1) przy uczestnictwie A. Ś. (2) o wymierzenie kary pienionej za uniemożliwienie kontaktów.

W tej sytuacji, uwzględniając powyższy pogląd prawny, skoro nie doszło do całkowitego zerwania więzi rodzinnej pomiędzy powodem a jego córką, roszczenie o ochronę dóbr osobistych za zerwanie tej więzi jest przedwczesne.

Dlatego też apelacja pozwane okazał się zasadna, w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa.

Nie oznacza to jednak automatyczne obciążenie powoda kosztami procesu za obie instancje według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c.

W realiach niniejszej sprawy wskazać bowiem należy, że przy zasygnalizowanej powyżej rozbieżności stanowisk w zakresie możliwości dochodzenia ochrony dóbr osobistych za zerwanie więzi rodzinnych, powód miał prawo być subiektywnie przekonany o prawie do dochodzenia tego roszczenia.

W zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu istotnym jest także ocena zasadności zarzutów stawianych pozwanej przez powoda.

W tym kontekście celowym zatem będzie odniesienie się do zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podniesionych w apelacji obu stron.

W apelacjach tych zarzucono naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie obowiązku wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego i dokonanie ustaleń faktycznych jedynie na podstawie dowodów korzystnych dla powoda z pominięciem korzystnych dla pozwanych.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, iż „dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając" (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925). Ponadto Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wskazywał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona "(Zob. m.in. wyrok SN z 7.10.2005 r., IV CK 122/05, LEX nr 187124).

Należy zatem stwierdzić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. wymaga nie polemiki, lecz wskazania, że Sąd ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów, ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty obu stron w tym kontekście co do zasady nie mają żadnego merytorycznego uzasadnienia, a jedynie charakter polemiki z oceną dokonaną przez Sąd I instancji. Sąd I instancji dokonał bowiem wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i właściwie go ocenił, ustalając wysoce naganne zachowanie pozwanej, nakierowane na osłabienie więzi rodzinnej powoda z małoletnią córką stron.

Dlatego w ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnym jest obciążenie stron wydatkami po połowie oraz odstąpienie od obciążenia powoda kosztami na rzecz pozwanej za postępowania przed Sądem I instancji oraz przed Sądem II instancji. W tym zakresie orzeczono na mocy art. 102 k.p.c.

Tak więc w zakresie, w jakim apelacja pozwanej okazał się zasadna, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1. sentencji na mocy art. 386 § 1 k.p.c.

Natomiast co do apelacji pozwanej w pozostałym zakresie, a odnośnie apelacji powoda w całości, orzeczono jak w pkt 2 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach o kosztach postępowania apelacyjnego pomiędzy stronami orzeczono jak w pkt 3 sentencji na mocy art. 102 k.p.c.