Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Przewodnicząca:

Sędzia SA Karina Maksym

Sędziowie:

SA Iwona Hyła (spr.)

SO del. Teresa Jędrzejas-Paluch

Protokolant:

Jolanta Stańczak

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 506/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Orzeczenie Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 19 września 2023 r. sygn. akt IV K 267/22

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami

przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Apelacja Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Katowicach.

Zarzut obrazy przepisu postępowania, a to art. 7 k.p.k., mającej wpływ na treść orzeczenia, polegającej na uznaniu - z pominięciem zasad wiedzy i doświadczenia życiowego, iż :

- zapisy dokumentacji archiwalnej w postaci „charakterystyki współpracy (...) będącej częścią składową karty osobowej tajnego współpracownika o pseudonimie ,, (...)" nr rej. (...) dotyczącej P. H., są jedynym dowodem mającym świadczyć o współpracy lustrowanego w rozumieniu art. 3a ust. 1 ustawy „lustracyjnej", przy jednoczesnym pominięciu w tym zakresie zeznań byłego oficera (...) prowadzącego TW „(...) J. S., jednoznacznie stwierdzającego, iż zapisy w/w charakterystyki" odzwierciedlają prawdziwy stan faktyczny oraz wniosków, jakie wynikają z zapisów oświadczenia o zwolnieniu ze współpracy z organami kontrwywiadu wojskowego lustrowanego i zachowaniu w tajemnicy faktu tej współpracy, którego treść świadczy o tajnej i nieoficjalnej współpracy lustrowanego z organami kontrwywiadu wojskowego,

- poprzez uznanie, iż zapisy charakterystyki TW (...)” z powodu ogólnikowości i braku konkretnych danych dotyczących przebiegu współpracy są niewiarygodne i niewystarczające dla uznania, iż doszło do spełnienia przesłanek operacyjnego charakteru zdobywania informacji oraz materializacji współpracy przez TW „(...)" bez uwzględnienia istotnego faktu z punktu widzenia zasad sporządzania kart osobowych tajnych współpracowników przez ówczesne organy kontrwywiadu wojskowego, iż taki zwięzły, standardowy i ogólny charakter informacji dotyczących współpracy TW „(...)" wynikał z praktykowanego ówcześnie rutynowego sposobu redagowania zapisów „charakterystyki" tajnych współpracowników wywodzących się z żołnierzy zasadniczej służby wojskowej wykorzystywanych wyłącznie w celach „profilaktycznych" przez organy kontrwywiadu wojskowego, a nie wynikało to ze sztampowego, sporządzonego na wyrost i bez oparcia w realiach opisu zachowania TW(...)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Odnosząc się do postawionego w apelacji zarzutu obrazy przepisu prawa procesowego, a to art. 7 k.p.k., mającego zastosowanie w niniejszym postępowaniu na skutek unormowania zawartego w art. 19 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 Nr 63, poz. 425 z późn. zm.), stwierdzić trzeba jednoznacznie, że jest on niezasadny.

W świetle zebranego materiału dowodowego oraz całokształtu okoliczności sprawy należy skonstatować, że wbrew wywodom autora apelacji, ocena dowodów i dokonane na jej podstawie ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w Gliwicach są rzetelne i prawidłowe.

Postępowanie dowodowe w ramach przewodu sądowego zostało przeprowadzone starannie i wolne jest od braków i uchybień proceduralnych, zaś podstawę orzeczenia stanowił całokształt okoliczności oraz dowodów przeprowadzonych i ujawnionych w toku rozprawy głównej. Dyrektywy normatywne określone w art. 19 i art. 21 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 Nr 63, poz. 425 z późn. zm.) przenoszą do postępowania lustracyjnego zarówno zasady procesowe, jak też gwarancje procesowe ochrony praw osoby, wobec której postępowanie to jest prowadzone (vide wyrok SA we Wrocławiu z 9.06.2010 r., II AKa 155/10, OSAW 2011, nr 2, poz. 220). W postępowaniu lustracyjnym, podobnie jak w postępowaniu karnym, jedynym źródłem poznania procesowego są dowody i w żadnej sytuacji nie mogą one zostać zastąpione domniemaniami, hipotezami, przypuszczeniami, niezweryfikowanymi faktami lub wersjami, czy też powoływaniem się na ogólnie obowiązujące zasady wynikające z wiedzy historycznej a nie z realiów niniejszej sprawy, jak czyni to apelujący. W gruncie rzeczy jedynym argumentem apelacji, mającym w przekonaniu prokuratora przemawiać za urzeczywistnieniem się współpracy lustrowanego z WSW były okoliczności pozyskane prawdopodobnie z innych tego typu spraw – bo z całą pewnością nie z niniejszej – „iż pomoc tajnego osobowego źródła informacji dla WSW, jakim był żołnierz zasadniczej służby wojskowej (…) polegała na przekazywaniu z reguły ustnych informacji w zwalczaniu zjawisk [szczegółowo wymienionych w załączniku do zarządzenia MON z dnia 25.07.1971 r. – instrukcji kontrwywiadowczej WSW], które nie były wykorzystywane w konkretnych sprawach operacyjnych prowadzonych przez WSW” . Nie sposób zaprzeczyć tymże ogólnym tezom zawartym w środku odwoławczym, niemniej jednak z dowodów przeprowadzonych w niniejszej sprawie absolutnie nie wynika, aby lustrowany był w taki sposób wykorzystywany przez WSW. Bynajmniej nie świadczy o tym sztampowa, ogólnikowa charakterystyka, na jaką wielokrotnie powołuje się skarżący, jako niemalże koronny dowód w sprawie. Słusznie sąd I instancji ocenił tenże dokument za niewiarygodny w zakresie urzeczywistnienia się kontaktów lustrowanego z WSW. Dowód ten bynajmniej na to nie wskazywał. Słusznie podnosił sąd I instancji w swym pisemnym uzasadnieniu, iż ogólna ocena TW (...)za całość utrzymywanego kontaktu z organami KW pasowałaby praktycznie do każdego żołnierza, który zostałby zarejestrowany jako współpracownik, natomiast w ślad za tymi okrągłymi słowami nie szły żadne dowody wskazujące na faktyczne podjęcie materialnie rozumianej współpracy, nie są wymieniane żadne konkrety, nie istnieją żadne dokumenty wytworzone przez lustrowanego lub w oparciu o jego słowa, nie odnotowano żadnej sprawy operacyjnej (obiektowej, czy osobowej), w której miano by wykorzystać informacje od lustrowanego, a przecież w charakterystyce wskazywano - i to w liczbie mnogiej - że takowe miały być dostarczane. Trafna była zatem konstatacja Sądu Okręgowego w Gliwicach, że przedmiotowe zapisy, zawierające enigmatyczne, sztampowe frazy, bez „pokrycia” w innych dokumentach, nie spełniają przesłanek uznania go za materialnie prawdziwy, a wyłącznie za sporządzony w owym czasie przez świadka S., zatem prawdziwy w sensie formalnym.

Nie miał zatem racji apelujący, że sąd I instancji dopuścił się naruszenia zasady oceny dowodów określonej w treści art. 7 k.p.k., procedując w niniejszej sprawie. Ocena ta była bowiem oceną obiektywną, swobodną i rzetelną. Sąd meriti wskazał wyraźnie w jakiej części dał wiarę depozycjom lustrowanego i świadka S., jak również które z dowodów z dokumentów obdarzył tym walorem i z jakich przyczyn podjął taką decyzję.

Co się zaś tyczy przywoływanych przez skarżącego judykatów i poglądów wyrażonych w nich zwłaszcza przez Sąd Najwyższy, to wskazać trzeba, że dotyczyły zgoła odmiennych stanów faktycznych, więc ich przenoszenie na grunt niniejszej sprawy nie wydaje się uzasadnione. Sąd I instancji miał wszak w polu widzenia, iż lustrowany osobiście wypisał zarówno deklarację o współpracy, jak i oświadczenie o przyjęciu do wiadomości zaprzestania współpracy (oba dokumenty pokrywające się czasowo z rozpoczęciem i zakończeniem służby wojskowej w O.), lecz wyciąganie z tych faktów tak dalece idących wniosków, jak czyni to apelujący, jest absolutnie nieuprawnione. Słusznie sąd meriti wskazywał w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku na potrzebę krytycznego podejścia do materiałów wytworzonych przez szeroko rozumiany aparat bezpieczeństwa PRL. Pośrednio takie wnioski wyciągnął również z zeznań świadka S., który choć wprost tego nie przyznał, podał iż jego działania (między innymi pozyskiwanie osobowych źródeł informacji) miało charakter in spe (osłona łączności na wypadek konfliktu) a naturalne (wynikające z faktu przebywania w tej samej jednostce i ze stosunku szarży) kontakty, dotyczyły przeplatających się okoliczności dotyczących funkcjonowania jednostki wojskowej, co samo w sobie było objęte tajemnicą (jak wszystko w wojsku) ale nie miało znamion współpracy w rozumieniu ustawy lustracyjnej. Sąd Apelacyjny w całości akceptuje przytoczone wyżej twierdzenia sądu I instancji i traktuje jak własne, podobnie jak ocenę dokonanych przez ten sąd ustaleń, przez pryzmat orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 listopada 1998 r. sygn. K39/97. Znamienne są w tym zakresie wiarygodne wyjaśnienia lustrowanego, w których stwierdza, iż podpisał deklarację o dobrowolnej współpracy, jednak ta dobrowolność oznaczała dla niego poddanie się woli oficera Wojska Polskiego. Podnosił na rozprawie, że był w podległości służbowej, dostał nakaz - polecenie jednego z dowódców - i nawet nie przyszło mu do głowy, że może go nie wykonać. Dla lustrowanego sformułowanie „nieoficjalna współpraca”, to była zwykła procedura obowiązująca w wojsku, dlatego nie dziwiło go spotkanie w styczniu w 1983r. Natomiast oświadczenie podpisane w sierpniu 1983r. potraktował jako zwykłe następstwo informacyjne w związku z przejściem do rezerwy. Z dowódcą, który był w służbach WSW, spotkał się 2 razy - składając deklarację i oświadczenie. Nigdy w międzyczasie podczas odbywania służby nie spotkał się z nim, nie zabiegał o takie spotkanie, ani też nie był przez niego wezwany, w jego opinii normalnym trybem w wojsku było wezwanie przed oblicze dowódcy. Nigdy też nie przekazał S. żadnych informacji ani ustnych, ani tym bardziej pisemnych. Prokurator z kolei nie przedstawił jakichkolwiek argumentów, które stałyby w kontrze do twierdzeń lustrowanego, a materiał dowodowy zgromadzony w sprawie również nie naprowadza na inną ocenę dowodu w postaci wyjaśnień P. H.. Stąd za trafne uznano zaskarżone rozstrzygnięcie i utrzymano je w mocy.

Wniosek

O uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z powodu niezasadności zarzutów postawionych zaskarżonemu orzeczeniu, brak było podstaw do uwzględnienia postulatu skarżącego.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Całość zaskarżonego orzeczenia.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z powodu oczywistej bezzasadności zarzutów postawionych zaskarżonemu orzeczeniu - o czym rozważano w podsekcji 3.1 - jak również z powodu braku przesłanek do działania z urzędu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, zaskarżone orzeczenie jako prawidłowe, utrzymano w mocy.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2 i 3

Kosztami za postępowanie odwoławcze obciążono Skarb Państwa - po myśli art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 19 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów – zwanej dalej ustawą lustracyjną - z uwagi na to, iż apelacja wniesiona przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Katowicach nie została uwzględniona. Ponieważ w postępowaniu odwoławczym lustrowany był reprezentowany przez obrońcę ustanowionego z wyboru, orzeczono o przyznaniu od Skarbu Państwa na rzecz P. H. zwrotu poniesionych przez niego wydatków w tej mierze.

7.  PODPIS

SSO (del.) Teresa Jędrzejas - Paluch SSA Karina Maksym SSA Iwona Hyła

1.11.  Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego w Katowicach

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Całość zaskarżonego orzeczenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany

w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,

jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana