Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) pozwem złożonym 25 kwietnia 2022 r. wnosi o zasądzenie od pozwanej - (...) Sp. z o.o. kwoty 654 185,66 złotych (słownie: sześćset pięćdziesiąt cztery tysiące sto osiemdziesiąt pięć złotych 66/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty

Kwota ta stanowi odszkodowanie z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych twórców reprezentowanych przez powoda na polu reemisji utworów audiowizualnych w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2021 r. Została ona oszacowana jako dwukrotność należnego za dany okres wynagrodzenia przy założeniu stawki 2,2% miesięcznych wpływów netto uzyskanych od abonentów w związku ze świadczeniem usług reemisji (wyliczenie s. 23 pozwu).

W pozwie powód złożył wniosek o:

1)  wezwanie pozwanej (...) Sp. z o.o. do udzielenia powodowi Stowarzyszeniu (...) — następujących informacji:

a) liczby abonentów w poszczególnych miesiącach w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r.,

b) wysokości opłat abonamentowych pobieranych od abonentów w poszczególnych miesiącach w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r. (w przypadku, w którym pobierane są opłaty abonamentowe w różnej wysokości — wysokość opłat abonamentowych pobieranych z tytułu dostarczania poszczególnych pakietów ze wskazaniem ilu abonentów korzysta z poszczególnych pakietów),

c) wysokości wszystkich wpływów osiąganych z działalności jako operatora telewizji kablowej w poszczególnych miesiącach w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r., z wyszczególnieniem miesięcznych wpływów:

a. z opłat za pakiety telewizyjne;

b. z opłat dodatkowych (jeżeli występują), pobieranych w związku ze świadczeniem usług reemisji programów telewizyjnych, w tym m.in. z opłaty za dekoder, z opłat za usługi (...), z opłat za udostępnienie usług telewizji, z opłat za usługi utrzymania łącza oraz z innych opłat infrastrukturalnych o charakterze okresowym;

c. z opłat infrastrukturalnych o charakterze jednorazowym (z opłat jednorazowych pobieranych m.in. za podłączenie usługi, naprawę sprzętu);

d. z opłat za (...) (w tym (...));

e. z opłat za pakiety Premium, w którego skład wchodzą programy grupy (...) i grupy (...);

d) wartości miesięcznych wpływów netto (bez podatku VAT) uzyskanych od abonentów w związku ze świadczeniem usług reemisji w poszczególnych miesiącach w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r., które nie obejmują jednorazowych opłat instalacyjnych i przyłączeniowych;

2) wydania następujących środków dowodowych:

a) wszystkich rejestrów sprzedaży pozwanej w ujęciu miesięcznym z uwzględnieniem faktur dotyczących świadczenia usług reemisji programów telewizyjnych (usług telewizji kablowej), w tym z tytułu wszelkich opłat składowych lub powiązanych, takich jak np. opłaty za tzw. utrzymanie i konserwację sieci, opłaty za dostęp do sieci telekomunikacyjnej lub opłaty za dostęp do dekodera, opłaty za M. lub ewentualnie inne opłaty dotyczące okresu od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r.;

b) miesięcznych podsumowań obrotów kont księgowych dokumentujących wpływy pozwanej z usług reemisji programów telewizyjnych (usług telewizji kablowej), w tym także z opłat za tzw. utrzymanie i konserwację sieci, opłaty za dostęp do sieci telekomunikacyjnej lub ewentualne inne opłaty (np. za dostęp do dekodera) dotyczących okresu od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r.;

c) wykazów wszystkich kont przychodowych (kont księgi głównej i ksiąg pomocniczych) prowadzonych przez pozwaną w ramach ewidencji księgowej ze wskazaniem wszystkich numerów kont przychodowych oraz opisem klasyfikacji zdarzeń, które są księgowane na każdym z nich dotyczących okresu od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r. — jeżeli prowadzony plan kont przychodowych ulegał zmianie w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r., to także wskazanie okresów obowiązywania poszczególnych planów kont przychodowych;

d) wszystkich miesięcznych wykazów obrotów na wszystkich kontach przychodowych pozwanej (księgi głównej i ksiąg pomocniczych), które dotyczą świadczenia usług reemisji programów telewizyjnych (usług telewizji kablowej), w tym z tytułu wszelkich ewentualnych opłat składowych lub powiązanych, takich jak np. opłaty za tzw. utrzymanie i konserwację sieci lub innych elementów technicznych usługi (w tym ewentualnej opłaty za dostęp do dekodera) — zarówno dla klientów indywidualnych, klientów biznesowych (b2b), jak również innych kategorii klientów (jeżeli są wydzielone) dotyczących okresu od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r.,

e) dokumentów zawierających opis przyjętych przez pozwaną zasad prowadzenia rachunkowości (polityka rachunkowości) — obowiązujących w okresie od dnia 1 kwietnia 2011 r. do dnia 31 marca 2021 r., przy czym w przypadku, jeżeli polityka ta uległa zmianie w tym okresie — złożenie wszystkich jej wersji ze wskazaniem okresów obowiązywania,

f) wszystkich faktur VAT wystawionych abonentom w lipcu 2011 r, kwietniu 2012 r., grudniu 2013 r., marcu 2014 r., wrześniu 2015 r., czerwcu 2016 r., listopadzie 2017 r., sierpniu 2018 r., październiku 2019 r., maju 2020 r. i styczniu 2021 r.,

Ponadto powód wniósł o zwrócenie się przez Sąd do Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego o przedłożenie do akt sprawy deklaracji VAT złożonych przez pozwana za okres od 1 kwietnia 2011 do 31 marca 2021 r.

Powód przedłożył obszerne uzasadnienie1 żądania informacyjnego oraz o wydanie środków dowodowych, powołując się na to, że okoliczności naruszenia prawa wyłącznego zostały wykazane w sposób wiarygodny, a żądane informacje i dokumenty są niezbędne dla wyliczenia odszkodowania za naruszenie praw. Powód zwrócił uwagę, że zakres żądanych informacji i dokumentów jest tożsamym z określonym w zawartej miedzy stronami w 2021 r. umowie licencyjnej na reemisję. Ponadto powód podkreślał, że weryfikacja poszczególnych danych przedstawionych przez pozwaną będzie możliwa po ustaleniu wzajemnej zgodności tych danych, a następnie ich zgodności z dokumentami, których powód żąda oraz dokumentów złożonych na wezwanie sądu przez Urząd Skarbowy, czy Polski Instytut Sztuki Filmowej. Obowiązek przechowywania dokumentacji, która może być podstawą roszczeń cywilnoprawnych, zdaniem powoda, wynosi 25 lat, gdyż termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia praw autorskich wynosi 20 lat.

Pozwany w odpowiedzi na pozew uznał powództwo do kwoty 67 037 zł. 27 gr. tj. co do zapłaty odszkodowania równego jednokrotności należnego wynagrodzenia za okres od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2020 r., wnosząc o oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, podnosząc zarzut przedawnienia.

Odnosząc się do zgłoszonych żądań udzielenia oraz wydania środków dowodowych pozwany wniósł o ich oddalenie. Poszukiwanie żądanej dokumentacji za okres sprzed 10 lat byłoby czasochłonne i spowodowałoby przewlekłość postępowania.

Pozwany przedstawił zestawienie dotyczące kwot netto uzyskiwanych z tytułu reemisji za lata 2014 - 2021(k. 328 i n).

Pozwany przedłożył do akt sprawy zaświadczenia wydane przez Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w G. w zakresie sprzedaży przez pozwanego usług objętych stawką VAT 8% za lata 2011 – 2013, stosowaną do usług płatnej telewizji kablowej dostępnej za pośrednictwem sieci Internet. Pozwany podkreślił, ze jego dochody z działalności telewizji kablowej przez 2014 r. miały wysokość symboliczną. Sytuacja zmieniła się w 2017 r. tj. po przejęciu sieci telekomunikacyjnej (...) (Zaświadczenia k. 493 – 495).

Przy piśmie procesowym z 12 stycznia 2023 r. pozwany na płycie CD złożył:

a)  informację co do ilości abonentów w okresie od stycznia 2014 r. do marca 2021 r.

b)  Raport sprzedaży wg rodzajów usług i stawek VAT od stycznia 2014 r. do marca 2021 r.

c)  Zestawienie faktur – jeden miesiąc z każdego roku od 2014 r. do 2014 r.

Jednocześnie pozwany wskazał, że nie dysponuje dokumentacją za okres o kwietnia 2011 r. do grudnia 2013 r.

W wykonaniu zobowiązania sądu Naczelnik Trzeciego Urzędu Skarbowego w G. nadesłał wydruki z aplikacji (...) potwierdzone z zgodności deklaracji dla podatku VAT pozwanego za okres od 1 kwietnia 2011 r. do 31 marca 2021 r.

W ocenie sądu wniosek powoda o wezwanie do udzielenia informacji oraz o wydanie środków dowodowych nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c., iż na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji, wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia.

W art. 479 ¹¹⁵ § 1 k.p.c. sprecyzowano, co może być przedmiotem informacji objętych wezwaniem. W myśl tego przepisu wezwanie do udzielenia informacji dotyczy wyłącznie:

1) informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług;

2) informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi;

3) w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

Przesłankami uwzględnienia wniosku o zobowiązanie do udzielenia informacji są wykazanie w wiarygodny sposób okoliczności świadczących o naruszeniu prawa własności intelektualnej oraz niezbędność informacji dla dochodzenia roszczenia.

Natomiast zgodnie z art. 479 ¹⁰⁶ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2021.1805 t.j. ze zm.; dalej jako k.p.c.) w sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów.

Art. 479 ¹⁰⁷ k.p.c. statuuje dodatkowe wymogi wniosku o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego. I tak, w celu skutecznego złożenia wniosku powód musi:

a)  określić środek dowodowy, którego wyjawienia lub wydania żąda powód, przy czym oznaczenie to musi być jak najbardziej precyzyjne, aby nie budziło wątpliwości organu wykonującego postanowienie wydane w danej sprawie lub samego obowiązanego;

b)  uprawdopodobnić okoliczności uzasadniające wniosek, w tym okoliczności, z których wynika, że pozwany dysponuje środkiem dowodowym objętym żądaniem.

Kwestia naruszenia prawa wyłącznego nie była między stronami sporna. Pozwany przyznał, że dokonywał reemisji bez stosownej umowy.

Rozstrzygnięcie sądu sprowadza się do oceny tego, czy żądane informacje i dokumenty są niezbędne do określenia i weryfikacji zakresu naruszenia w kontekście zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych, czy pozwany dysponuje określonymi informacjami i środkami dowodowymi. Zadaniem sądu jest również zważenie interesów stron, zgodnie z bowiem art. 479 ⁹⁵ k.p.c. stosując środki przewidziane w art. 479 ⁹⁷, art. 479 ¹⁰⁹ lub art. 479 ¹¹³ § 1, sąd uwzględni interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego lub pozwanego nie obciążać ponad potrzebę, mając na uwadze obciążenia obowiązanego lub pozwanego, jakie wynikałyby z zastosowanych środków, oraz ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa.

Celem powołanego przepisu jest wyznaczenie hierarchii środków ochrony w przypadku, gdy uprawniony dąży do ustalenia faktów dotyczących rozmiaru naruszeń. Sąd winien rozważyć czy osiągniecie tego celu jest możliwe przy zastosowaniu środka najmniej dolegliwego dla zobowiązanego.

W pierwszej kolejności sąd weryfikował zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu naruszenia praw autorskich. Roszczenie przedawnione staje się bowiem zobowiązaniem naturalnym i jako takie nie może być dochodzone sądownie. Skoro roszczenie przedawnione jest wyłączone spod przymusu państwowego, to tym bardziej nie jest uprawnione stosowanie środków mających na celu zmuszenie zobowiązanego do podania informacji i ujawnienia dokumentów mających umożliwić przymusowe dochodzenie takiego roszczenia.

Powód jako podstawę roszczenia zapłaty wskazała art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: p.a.). Za ugruntowany, a także bezsporny między stronami w tej sprawie, należy uznać pogląd, że źródłem tego roszczenia jest delikt, a zatem do przedawnienia stosuję się przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń deliktowych.

Zgodnie z art. 442 ¹§ 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia , w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł dowiedzieć się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Pozwany jednak powoływał się na treść art. 442 ¹§ 2 k.p.c. wskazując, że działalność pozwanego polegająca na reemisji utworów bez uprawnienia stanowi występek z art. 116 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Przepis art. 116 pr.aut. stanowi:

1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu albo działalność przestępną, określoną w ust. 1, organizuje lub nią kieruje,

podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.

4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przedmiotem ochrony w powołanym przepisie są autorskie prawa majątkowe rozumiane jako monopol eksploatacyjny. Pokrzywdzonym jest podmiot autorskich praw niemajątkowych lub majątkowych. W ust. 1 skonstruowano typ zasadniczy przestępstwa, w ust. 2 i 3 znalazły się dwa typy kwalifikowane, zaś w ust. 4 typ uprzywilejowany, Przestępstwo w każdym z jego typów ma charakter powszechny i bezskutkowy. Typ zasadniczy i typy kwalifikowane mogą być popełnione wyłącznie w zamiarze bezpośrednim (wina umyślna), zaś typ uprzywilejowany z winy nieumyślnej.

Roszczenie o zapłatę podwójnego wynagrodzenia wynikające z art. 79 ust. 1 pkt 3. Lit. b. pr. aut. jest uznawane za roszczenie odszkodowawcze. Cechuje się jednak daleko idącą specyfiką2. Stanowi odstępstwo od zasady restytucyjności odpowiedzialności odszkodowawczej, która akcentuje funkcję kompensacyjną odszkodowania, odsuwając na dalszy plan (lub rezygnując) funkcję represyjną, czy prewencyjną. Jakkolwiek odpowiedzialność na gruncie powołanego przepisu ma jakkolwiek ma charakter deliktowy, to nie opiera się na zasadzie winy, lecz na zasadzie bezprawności. Uprawniony nie musi wykazywać winy naruszyciela, ani szkody. Roszczenie o zapłatę podwójnego wynagrodzenia może więc być kierowane także wobec sprawcy (lub podmiotu odpowiedzialnego za jego działanie), który dopuścił się naruszenia także bez swej winy.

Skoro zatem roszczenia o zapłatę podwójnego wynagrodzenia z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) pr. aut. jest niezależne od winy sprawcy, to tym samym nie można powiedzieć, że ze swej istoty zawsze wynika ono ze zbrodni lub występku w rozumieniu art. 442 ¹§ 2 k.c. Charakter autorskich praw majątkowych i niemajątkowych jako praw bezwzględnych przesądza o tym, że każde wkroczenie w zakres ich ochrony ma charakter bezprawny. Oznacza to, że domniemywa się bezprawność działań naruszyciela3, co z kolei powoduje, że uprawniony nie musi wykazywać owej bezprawności, zaś zobowiązanym może się zwolnić od odpowiedzialności wykazując okoliczności wykluczające bezprawność. Domniemanie bezprawności nie dotyczy oczywiście winy sprawcy. Aby zatem wykazać, że źródłem roszczenia jest o zapłatę podwójnego wynagrodzenia jest przestępstwo, nie wystarczy poprzestać na stwierdzeniu naruszenia, co do którego odnosi się domniemanie bezprawności, ale należy także wykazać winę sprawcy w jednej z postaci przewidzianych opisanymi w art. 116 pr. aut. typów przestępstwa (zamiar bezpośredni lub wina nieumyślna).

Ustalenie zatem, czy wierzyciel skorzysta z dobrodziejstwa wydłużonego okresu przedawnienia, wymaga zbadania, czy doszło do popełnienia jednego z typów przestępstwa z art. 116 pr. aut.

Za ugruntowany w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego należy uznać pogląd, że jeżeli nie wydano prawomocnego wyroku skazującego, to w sąd cywilny jest uprawniony do samodzielnej oceny tego, czy roszczenie objęte zarzutem przedawnienia wynika z przestępstwa. Musi jednak dokonać tego w zgodzie z regułami prawa karnego, co oznacza konieczność ustalenia znamion podmiotowych i przedmiotowych przestępstwa4, w tym okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną. Sąd Najwyższy w kolejnych orzeczeniach podkreśla kompensacyjny charakter odpowiedzialności odszkodowawczej oraz konieczność uprzywilejowania osób pokrzywdzonych szczególnym rodzajem czynu niedozwolonego, jakim jest przestępstwo. W związku z tym potwierdza możliwość zastosowania art. 442 ¹§ 2 k.c. także w sytuacji, gdy np. sprawca wypadku komunikacyjnego jest nieznany, a odpowiedzialność ponosi Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (III CZP 50/13), a także gdy wobec sprawcy czynu ponoszącego odpowiedzialność na podstawie art. 436 § 1 k.c. zachodzą okoliczności wskazane w art. 31 § 1 k.k., które stanowiły podstawę umorzenia postępowania karnego (Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 maja 2018 r. III CZP 108/17). Następuje proces do autonomizacji pojęcia przestępstwa w art. 442 ¹§2 k.c. oraz w prawie karnym – wbrew dotychczas obowiązującemu postulatowi jednolitego rozumienia kluczowych pojęć prawa karnego i cywilnego. Orzecznictwo dopuszcza niekiedy poprzestanie przez sąd cywilny na badaniu elementów przedmiotowych przestępstwa bez odniesienia się do subiektywnej winy sprawcy (obiektywizacja przestępstwa). Argumentem dla takiego podejścia są odmienne cele sankcji karnej koncentrującej się na represji wobec sprawcy przestępstwa i sankcji cywilnej - odszkodowawczej ukierunkowanej na kompensację szkody pokrzywdzonego przestępstwem. Utrwalająca się w orzecznictwie Sądu Najwyższego linia orzecznicza obiektywizująca pojęcie przestępstwa na potrzeby ustalenia terminu przedawnienia roszczenia odnosi się jednak zasadniczo do sytuacji, gdy chodzi o roszczenia wynikające ze szkody na osobie, a odpowiedzialność ponosi nie tyle sam sprawca, co ubezpieczyciel. W takich sytuacjach brak ścisłego uzależnienia sytuacji pokrzywdzonego od możliwości przypisania konkretnemu sprawcy przestępstwa w rozumieniu prawa karnego należy uznać za uzasadniony.

Natomiast w odniesieniu do np. odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki wobec niezgłoszenia wniosku o upadłość5 sąd cywilny rozważając zasadność zarzutu przedawnienia ma obowiązek zbadać, czy zachowanie członka zarządu jest przestępstwem z art. 586 k.s.h. uwzględniając przepisy prawa karnego materialnego w tym dotyczące zamiaru sprawcy, rodzaju winy i jego stopni. Przestępstwo to bowiem można popełnić jedynie z winy umyślnej.

Jakkolwiek zatem dopuszczalne jest badanie przez sąd cywilny, czy zdarzenie stanowiące źródło roszczenia odszkodowawczego stanowi przestępstwo, to należy rozważyć różnicowanie zakresu koniecznego badania. Zdaniem sądu obiektywizacja (pominięcie elementów podmiotowych) dotyczyć może zasadniczo sytuacji szkód na osobie, za które w konkretnej sytuacji prawno-procesowej ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą inny podmiot niż bezpośredni sprawca (np. ubezpieczyciel, (...)). Na drugim biegunie są sytuacje, gdy odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę na majątku ponosi sprawca przestępstwa umyślnego. Wówczas nie sposób pominąć elementów podmiotowych przestępstwa, z którego wynika roszczenie objęte zarzutem przedawnienia. Pomiędzy tymi przypadkami jest szereg sytuacji, w tym także taka, która zachodzi w tym postępowaniu tj. gdy mamy do czynienia z naruszeniem praw majątkowych, przestępstwo, które jest źródłem naruszenia, może zostać popełnione zarówno z winy umyślnej jak i nieumyślnej, a dłużnikiem odpowiedzialności odszkodowawczej jest inny podmiot niż sprawca (tj. osoba prawna). Dodatkowo jeszcze wierzycielem roszczenia odszkodowawczego nie jest bezpośrednio pokrzywdzony przestępstwem.

W ocenie sądu w takiej sytuacji, jaka ma miejsce w tym procesie, jakkolwiek jest dopuszczalne ustalenie przez sąd, że doszło do popełnienia przestępstwa będącego źródłem roszczenia odszkodowawczego, to nie jest dopuszczalne ograniczenie tego badania jedynie do aspektów przedmiotowych przestępstwa z pominięciem elementów podmiotowych. Innymi słowy nie można bez przeprowadzenia konkretnego badania stwierdzić, że zawsze u podłoża naruszenia autorskich praw majątkowych polegających na bezprawnym rozpowszechnianiu utworu, leży przestępstwo w jednej z postaci opisanej w art. 116 p.a. Konieczne jest ustalenie sprawcy i jego winy (niezależnie od stopnia), a także wzięcie pod uwagę możliwych okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną. Za przyjęciem takiego poglądu przemawiają następujące argumenty.

Wydłużenie biegu terminu przedawnienia do 20 lat (kilkukrotnie więcej niż w przypadku innych roszczeń deliktowych czy kontraktowych) stanowi daleko idące uprzywilejowanie pokrzywdzonych, głównie z uwagi na wysoki priorytet dobra podlagającego ochronie nie tylko w sferze prywatnej, ale także publicznej. Ma to zapewnić osobom pokrzywdzonym pełną kompensatę szkód w tego rodzaju kwalifikowanych dobrach. Z drugiej jednak strony należy mieć na względzie funkcję dyscyplinującą, porządkującą i stabilizującą instytucji przedawnienia. Zdaniem sądu w takiej konfiguracji podmiotowej, gdzie wierzycielem (choć działający na rzecz twórcy) jest inny podmiot tj. organizacja zbiorowego zarządzania, a dłużnikiem osoba prawna prowadząca działalność gospodarczą, brak uzasadnienia aksjologicznego dla pominięcia znaczenia wskazanych funkcji przedawnienia. Należy podkreślić, że powód, podobnie jak każda inna organizacja zbiorowego zarządzania, jest organizacją wyspecjalizowaną w zarządzaniu prawami autorskimi, posiadającą odpowiednie struktury organizacyjne, aby monitorować naruszenia i dostatecznie szybko reagować przez kierowanie odpowiednich roszczeń. Nie ma powodu, aby przyznawać jej przywilej wieloletniej zwłoki ze zgłaszaniem roszczeń. Z kolei po drugiej stronie jest podmiot gospodarczy, funkcjonujący w reżimie krótkich terminów przedawnienia, który nie powinien liczyć się z koniecznością zaspokojenia roszczeń wynikających ze zdarzeń sprzed wielu lat.

Dochodzone w tym postępowaniu roszczenia wynikają z naruszeń praw majątkowych, choć należących do sfery praw własności intelektualnej. Jakkolwiek wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe a także prawo UE wyznaczają wysoki standard ochrony tej kategorii praw, to prawa majątkowe nie zrównują się w prawami niemajątkowymi, a w szczególności z podlejącymi najwyższej ochronie prawami podstawowymi (życie, zdrowie, wolność itd.).

Nie sposób także pominąć aspektów procesowych, które szczególnie jaskrawo ujawniają się właśnie w instytucjach disclosure tj. obowiązku udzielenia informacji oraz wyjawienia i wydania środka dowodowego. Przyznanie organizacjom zbiorowego zarządzania dochodzenia odszkodowania po kilkunastu latach od naruszenia bez konieczności ustalenia sprawcy naruszenia i jego winy, rodziłoby obowiązek udzielenia informacji (pod sankcją odpowiedzialności karnej) co do zdarzeń, które miały miejsce wiele lat przed procesem, co niejednokrotnie może być po prostu trudne do wykonania.

Wreszcie ustalenie popełnienia przestępstwa w innej procedurze niż dająca pełne gwarancje procedura karna może być uznane za naruszenia art. 6 ust. 2 EKPCz. 6

Należy także zwrócić uwagę na akcentowaną na początku wywodu funkcję represyjną roszczenia o zapłatę wynagrodzenia. Stosowanie 20-letniego terminu przedawnienia prowadziłoby do stosowania represji wobec podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, a pośrednio także wobec sprawcy, wiele lat po przedawnieniu karalności samego czynu zabronionego. To również może zostać uznane za naruszenie art. 6 ust. 2 EKPCz.

Sąd stoi więc na stanowisku, że w odniesieniu do roszczeń o zapłatę podwójnego wynagrodzenia z art. 79 ust. 1 pkt 3. lit. b. pr. aut. dochodzonych przez organizacje zbiorowego zarządzania dopuszczalne jest zastosowanie terminu przedawnienia z art. 442 ¹ § 2 k.c. jedynie wówczas, gdy w razie braku skazującego wyroku karnego, zostanie wykazane w postępowaniu cywilnym, że naruszenie praw autorskich stanowiło przestępstwo w jego aspekcie przedmiotowym i podmiotowym (tj. ze wskazaniem sprawcy i stopnia jego winy), przy czym ciężar wykazania winy sprawcy spoczywa na uprawnionym.

W tym postępowaniu strona powodowa nie przedstawiła jakiejkolwiek inicjatywy dla wskazania sprawcy przestępstwa z art. 116 pr. aut. oraz jego winy. Tym samym nie wykazała, aby roszczenie o zapłatę podwójnego wynagrodzenia wynikało ze zbrodni lub występku.

Zgłoszone przez stronę powodową roszczenie o zapłatę przedawnia się w terminie określonym w art. 442 ¹§ 1 k.p.c. Przy czym koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego (art. 118 k.c.).

Jak wynika z dostępnego materiału procesowego powód skierował do pozwanego pierwsze roszczenia związane z naruszeniami pismem 23 marca 2017 r. (k. 203). Od tej daty miał więc świadomość dokonanych naruszeń i podmiotu odpowiedzialnego odszkodowawczo. Termin przedawnienia roszczeń za okres naruszeń do 23 marca 2017 r. upłynął z końcem 2020 r.

Powód wniósł pozew 25 kwietnia 2022 r. Za nieprzedawnione należy uznać roszczenia dotyczące naruszeń za okres od 1 stycznia 2019 r. (trzy lata przed upływem przedawnienia na 31 grudnia 2022).

Jak już wskazano, w roszczenia przedawnione nie są zaskarżalne. Nie ma zatem podstaw, aby zobowiązywać pozwanego do udzielenia informacji i wydania dowodów dotyczących tego rodzaju roszczeń.

Niezależenie od kwestii przedawnienia sąd badał także adekwatność żądanych informacji w odniesieniu do zgłoszonego roszczenia.

Powód domaga się zapłaty podwójnego wynagrodzenia, które ma zostać wyliczone w oparciu o zatwierdzoną tabelę wynagrodzeń jako 2,2% wpływów netto użytkownika praw (bez podatku VAT) w związku ze świadczeniem usług reemisji, które nie obejmują jednorazowych opłat instalacyjnych i przyłączeniowych.

Kluczowe i niezbędne do ustalenia wysokości wynagrodzenia jest więc ustalenie wysokości wpływów netto pozwanego (bez podatku VAT) w związku ze świadczeniem usług reemisji, które nie obejmują jednorazowych opłat instalacyjnych i przyłączeniowych. Wszelkie inne informacje, względnie dowody należy uznać za zbędne.

Sąd nie przychyla się do argumentacji strony powodowej zawartej w pozwie i kolejnych pismach przygotowawczych, w szczególności odnoszących się do tego, że zakres żądany zakres informacji oraz dokumentów został zaakceptowany przez pozwanego w zawartej między stronami w 2021 r. umowie.

Należy stanowczo odróżnić uprawnienie organizacji zbiorowego zarządzania wynikające z art. 48 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (dalej ust. o.z.z.) z instytucjami z art. 479 ¹¹² (wezwanie do udzielenia informacji) i z art. 479 ¹⁰⁶ (wydanie lub wyjawienie środka dowodowego). O ile uprawnienie z art. 48 ust. o.z.z. na charakter materialno-prawny i dotyczy szczególnych praw związanych z określeniem dochodzonego wynagrodzenia lub opłaty wynikającego z umowy licencyjnej, o tyle instytucje uregulowane w k.p.c. mają charakter procesowy i służą pozyskaniu na potrzeby procesu informacji i dowodów w odniesieniu do roszczeń wynikających z naruszenia praw autorskich. Dlatego też w pierwszym przypadku organizacja zbiorowego zarządzania może potrzebować szeregu szczegółowych informacji i dokumentów, aby w oparciu o zasady rachunkowości weryfikować dane przekazane przez użytkownika (co nie jest przedmiotem oceny sądu w tym postępowaniu). Natomiast informacje i dowody żądane w ramach instytucji z art. 479 ¹¹² k.p.c. oraz 479 ¹⁰⁶ k.p.c. muszą być bezpośrednio powiązane z naruszeniem prawa i niezbędne do ustalenia wysokości roszczenia. Podkreślić przy tym należy, że ostatecznej weryfikacji roszczenia odszkodowawczego dokonuje w postępowaniu cywilnym sąd w oparciu o reguły oceny dowodów, mając także do narzędzie w postaci ius mederandi z art. 479 ⁹³ k.p.c.

Tymczasem strona powodowa żąda informacji o liczbie abonentów, wysokości opłat abonamentowych, składnikach tych opłat oraz wartości wpływów uzyskanych z reemisji. Liczba abonentów, wysokość opłat abonamentowych i składniki opłat w konsekwencji prowadzą do ustalenia wartości wpływów netto uzyskanych z reemisji. Na potrzeby ustalenia wysokości zryczałtowanego odszkodowania zbędna jest wiedza co do składowych wpływów netto uzyskanych z reemisji, gdyż opłata obliczana jest od kwoty całościowej.

Zbędne jest także pozyskanie dokumentacji księgowej, której domaga się powód. Powód zmierza w istocie do zyskania możliwości weryfikacji prawidłowości prowadzonej przez pozwanego dokumentacji księgowej od strony przychodowej. Dąży do tego, aby krzyżowo skontrolować dane wynikające z dokumentacji tj. dane zawarte w deklaracjach Vat chciałby skonfrontować z rejestrami sprzedaży, na podstawie których deklaracje są sporządzane, z kolei rejestry sprzedaży miałyby zostać zweryfikowane z fakturami, co pozwoliłoby zanalizować składowe przychodów pozwanego. W ten sposób powódka chciałaby sprawdzić, czy dane w deklaracji VAT-7 rzeczywiście odzwierciedlają sprzedaż usług reemisji.

Zdaniem sądu na potrzeby ustalenia wysokości odszkodowania w formie zryczałtowanej zbędna jest dokładna analiza przez uprawnionego i przez sąd źródłowych materiałów księgowych. Sąd na skutek żądania strony powodowej otrzymał odpisy deklaracji podatku VAT pozwanego za cały okres objęty żądaniem (a wiec nawet w zakresie szerszym niż roszczenie uznane przez sąd za nieprzedawnione). 7Mając na uwadze charakter tych dokumentów tj. okoliczność, że mogły one być zweryfikowane przez organa kontroli skarbowej należy uznać je za dostatecznie wiarygodne dla ustalenia wysokości wpływów netto z tytułu reemisji. Praktyka ustalenia tej wartości przez sądy na potrzeby zasądzenia podwójnej wysokości opłaty licencyjnej jest raczej utrwalona8.

Należy podkreślić (za Sądem Okręgowym w Łodzi), że deklaracje VAT 7 przedstawiają przychód jako osiągnął dany podmiot z wyszczególnieniem na poszczególne stawki podatku VAT. Są tworzone na podstawie rejestru sprzedaży i przedstawiają przychody pozwanego. Usługa reemisji, której dotyczy ta sprawa jest opodatkowana podatkiem VAT w stawce 8%. Jest to jedyna usługa świadczona przez pozwanego opodatkowana tą stawką VAT. (Żadna ze stron nie twierdziła odmiennie). W związku z tym analiza deklaracji VAT -7 wystarcza dla ustalenia wysokości przychodów netto, jakie otrzymywał pozwany z tytułu usług reemisji.

Warto także podkreślić, że jakkolwiek ustawodawca w art. 44 ust. 2 ust. o.z.z. posługuje się pojęciem wpływów osiąganych z korzystania utworów, to pojęcia tego nie należy odróżniać, jak to ma miejsce w ustawie o rachunkowości, od pojęcia przychodów9. Nie ma zatem potrzeby badania rzeczywiście uzyskanych środków w zamian za usługę reemisji.

W aktach sprawy jest więc dostępny dostateczny materiał procesowy dla ustalenia wynagrodzenia podwójnej wysokości, którego może domagać się strona powodowa. Nie ma zatem potrzeby obciążania pozwanego obowiązkiem udzielenia informacji, ani wydania środków dowodowych. Dlatego też sąd oddalił wniosek o wezwanie do udzielenia informacji oraz wydanie i wyjawienie środków dowodowych.

SSO Weronika Klawonn

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

1 Str. 25 i n. pozwu (k. 28 i n)., pismo z dnia 26 sierpnia 2022 r. k. 370 i nast. , załącznik do protokołu posiedzenia z dnia 26 stycznia 2023 r.

2 E.Traple [w]: Ustawy Autorskie. Komentarze. T.2. . Wolters Kluwer , Warszawa 2021 s. 1755,

3 T. Targosz [w]: Ustawy Autorskie. Komentarze. T.2. . Wolters Kluwer , Warszawa 2021 s. 1713

4 por. orzeczenia przytoczone w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów - Izby Cywilnej z dnia 29 października 2013 r. III CZP 50/13

5 Por. Wyrok Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 5 lutego 2021 r. VCSKP 25/21

6 Por. A. Grochowska- Wasilewska, Możliwość samodzielnego ustalenia przez sąd cywilny, że czyn niedozwolony jest przestępstwem – uwagi na tle orzecznictwa europejskiego IUSNOVUM 2022, Nr 3, CH Beck, Legalis,

trybunhttps://sip.legalis.pl/document-full.seam?documentId=mjxw62zogi3danbrgy4teni&refSource=guide#ału praw człowieka dotyczącego domniemania niewinności

7 Pismo Naczelnika Trzeciego Urzędu Skarbowego w gdańsku k. 523, wydruki (koperta załączona do akt)

8 por. uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Lodzi z 15 kwietnia 2019 r. w sprawie II C 136/18 (k. 131)

9 K. Wojciechowski [w]: Ustawy autorskie. Komentarze t.II., Wolters Kluwer, Warszawa 2021 s. 2532,