Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Ministerstwo Sprawiedliwości Wydział Międzynarodowych Postępowań Rodzinnych działający jako organ centralny wyznaczony w myśl art. 6 Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 .10.1980 roku przesłał w dniu 27 lipca 2023 roku otrzymany za pośrednictwem ukraińskiego organu centralnego wniosek V. K. sporządzony w trybie Konwencji o powrót małoletniego V. K. (1) ur. w dniu (...) w P. do miejsca stałego pobytu w Ukrainie, podając, iż obecne małoletni przebywa z matką N. K. pod adresem G., (...).

(wniosek k. 3)

W trakcie rozprawy przeprowadzonej w dniu 20 września 2023 roku pełnomocnik uczestniczki N. K. wniosła o oddalenie wniosku.

(protokół rozprawy k. 150 – zapis protokołu rozprawy k. 152)

Na posiedzeniu Sądu przeprowadzonym w dniu 18 października 2023 roku pełnomocnicy stron przedstawili ostateczne stanowisko w sprawie. Zarówno wnioskodawca jak i uczestniczka podtrzymali dotychczasowe żądania. Przedstawiciel Prokuratury Okręgowej w Gdańsku, który zgłosił swój udział w postepowaniu pismem procesowym z dnia 26 września 2023 roku przystał na stanowisko uczestniczki wnosząc o oddalenie wniosku w całości.

(protokół rozprawy k. 243 – zapis protokołu rozprawy k. 246, pismo procesowe k. 155

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

Małoletni V. K. (1) ma 10 lat i pochodzi ze związku małżeńskiego stron postępowania. Chłopiec przyszedł na świat na terenie Ukrainy, gdzie uczęszczał do placówek edukacyjnych i objęty był opieką zdrowotną. Gdy strony zdecydowały się na formalne zakończenie ich relacji małżeńskich małoletni chłopiec pozostał pod bezpośrednią opieką matki. Rodzice dzielili się opieką nad synem, wnioskodawca pozostawał z nim w stałym kontakcie. W trakcie, gdy uczestniczka zdecydowała się podjąć pracę na terenie Polski opiekę nad małoletnim przejmował jego ojciec. Strony postepowania zdecydowały się na dołączenie małoletniego do matki i podjęcie nauki w polskiej placówce oświatowej. W tym celu sporządzili oni notarialnie poświadczoną zgodę na wyjazd chłopca na wakacje i na czas nauki poza granice Ukrainy w terminie od 1 listopada 2019 roku do 1 listopada 2020 roku.

(dowód: ksero k. 120-verte 123, zeznanie uczestniczki k. 150-verte 151 – zapis protokołu rozprawy k. 152)

Gdy w czerwcu 2020 roku uczestniczka zwróciła się do wnioskodawcy o wydanie kolejnej zgody na podjęcie przez syna stron nauki w Polsce, ten wyraził sprzeciw i cofnął dotychczas obowiązujące notarialnie poświadczone zgody. Matka dziecka zdecydowała się wówczas na uzyskanie zgody na wyjazd syna bezpośrednio od Sądu. Po przeprowadzeniu postepowania w pierwszej i drugiej instancji uczestniczka mogła zgodnie z decyzją Sądu zabrać małoletniego do Polski. W dniu 5 sierpnia 2021 roku gdy matka z dzieckiem planowała wyjazd za granice wnioskodawca przyjechał do rodziny aby pożegnać się z synem. Kontakt ojca z chłopcem zakończył się porwaniem syna przez ojca i ukrywaniem jego miejsca pobytu przed jego matką. Uczestniczka z uwagi na zobowiązania zawodowe zmuszona była do powrotu do Polski. Od tego czasu żyła w oddaleniu od syna.

Gdy Federacja Rosyjska zaatakowała terytorium Ukrainy uczestniczka skontaktowała się z pełnomocnikiem wnioskodawcy przekonując go do zasadności wywiezienie małoletniego syna stron V. poza terytorium państwa objętego wojną. Wnioskodawca nie tylko odmówił byłej małżonce, jak również starał się utrzymać w tajemnicy miejsce swojego pobytu. Wnioskodawca zdecydował się również na złożenie w ukraińskim sądzie powództwa o alimenty, żądając ich zasądzenia od byłej małżonki. Prowadzone postepowanie umożliwiło uczestniczce poznanie miejsca pobytu małoletniego V.. Nie czekając długo uczestniczka przyjechała na teren Ukrainy i w eskorcie policji udała się do miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Na miejscu uczestniczka zastała wyłącznie syna, którego zdecydowała się natychmiast wywieźć z terytorium Ukrainy. W dniu 10 sierpnia 2022 roku na granicy polsko-ukraińskiej uczestniczka napotkała problemy z zezwoleniem na przekroczenie granicy. Powiadomiony został również wnioskodawca, który po przyjeździe na miejsce wyraził bezpośredni brak zgody na wyjazd syna. Ostatecznie na skutek zmiany stanowiska żandarmerii granicznej uczestniczka wspólnie z synem opuściła terytorium Ukrainy w dniu 11 sierpnia 2022 roku. Od czasu wyjazdu ojciec nie pozostaje w kontakcie z synem.

(dowód: ksero k. 127-verte 147, zeznanie uczestniczki k. 150-verte 151 – zapis protokołu rozprawy k. 152, ksero k. 162-verte 165, ksero k. 183-verte 185, zeznanie wnioskodawcy k. 210-verte 211 – zapis protokołu rozprawy k. 213, zeznanie uczestniczki k. 211-verte 212 – zapis protokołu rozprawy k. 213, zeznanie uczestniczki k. 221-verte 222 – zapis protokołu rozprawy k. 223)

MałoletniV. K. (1) pozostaje obecnie na terenie Polski, uczęszcza do IV klasy szkoły podstawowej. Pamięta czas spędzony na terenie Ukrainy bez matki, twierdzi, że został on porwany przez ojca. Nie wykazuje chęci kontaktu z ojcem, mimo ciągłych nalegań uczestniczki. Chłopiec „boi się” ojca. Pragnie pozostać na terenie Polski wspólnie z matką, która jest dla niego ważna. Z czasu zamieszkiwania na Ukrainie pamięta oznaki wojny, latające samoloty. W Polsce czuje się dobrze i bezpiecznie.

(dowód: wysłuchanie małoletniego k. 226)

Wnioskodawca W. K. ma 47 lat, z zawodu inżynier elektryk, zamieszkuje w miejscowości Ł., które w sierpniu 2023 roku zostało zbombardowane w ataku wojsk rosyjskich. Podejmuje on stałe zatrudnienie. W trakcie pobytu małoletniego pod jego bezpośrednią opieką zwolniony był z poboru do wojsk ukraińskich.

Uczestniczka N. K. ma 36 lat, z zawodu inżynier, zamieszkuje wspólnie z synem stron na terenie Polski w miejscowości G.. Jest ona aktywna zawodowo.

(dowód: ksero k. 109-vertre 119, ksero k. 166-verte 169)

Sąd zważył, co następuje

Celem postępowania zainicjowanego na podstawie konwencji z dnia 25 października 1980r. o cywilnych aspektach uprowadzenia dziecka za granicę (Dz. U. z 1995 r. Nr 108, poz. 528) jest spowodowanie powrotu dziecka do kraju, w którym znajdowało się poprzednio jego centrum życiowe.

Zgodnie z art. 11 konwencji władze sądowe lub administracyjne każdego Umawiającego się Państwa powinny podejmować niezwłoczne działania w celu powrotu dziecka.

Zgodnie z artykułem 3 powołanej wyżej Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25.10.1980-r, uprowadzenie lub zatrzymanie dziecka uznane będzie za bezprawne, jeżeli:

a) nastąpiło naruszenie prawa do opieki przyznanego określonej osobie, instytucji lub innej organizacji, wykonywanego wspólnie lub indywidualnie, na mocy ustawodawstwa państwa, w którym dziecko miało miejsce stałego pobytu bezpośrednio przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem oraz

b) w chwili uprowadzenia lub zatrzymania prawa te były skutecznie wykonywane wspólnie lub indywidualnie albo były tak wykonywane, gdyby nie nastąpiło uprowadzenie lub zatrzymanie.

Prawo do opieki określone w punkcie a) może wynikać w szczególności z mocy samego prawa, z orzeczenia sądowego lub administracyjnego albo z ugody mającej moc prawną w świetle przepisów ustawodawstwa tego państwa.

Artykuł 4 Konwencji mówi, że Konwencje stosuje się do każdego dziecka, które miało miejsce stałego pobytu w umawiającym się państwie bezpośrednio przed naruszeniem praw do opieki lub odwiedzin (…). Zgodnie z artykułem 13 Konwencji, bez względu na postanowienia artykułu poprzedzającego, władza sądowa lub administracyjna państwa wezwanego nie jest obowiązana zarządzić wydanie dziecka, jeżeli osoba, instytucja lub organizacja sprzeciwiająca się wydaniu dziecka wykaże, że:

a)osoba, instytucja lub organizacja opiekująca się dzieckiem faktycznie nie wykonywała prawa do opieki w czasie uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie; lub

b) istnieje powyższe ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną

lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia (…)

Ponadto w niniejszej sprawie należy zwrócić uwagę na art. 20 konwencja haska uprowadzenie dziecka, który stanowi że można odmówić zwrotu dziecka zgodnie z postanowieniami artykułu 12, jeżeli zwrot nie byłby dopuszczony w świetle podstawowych zasad państwa wezwanego, dotyczących ochrony praw człowieka i podstawowych wolności.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o materiał dowodowy zebrany w sprawie,

na który składają się złożone do akt dokumenty urzędowe i prywatne, w tym kserokopie i wydruki, których prawdziwość i wiarygodność nie zostały skutecznie zakwestionowane w toku postępowania, wysłuchania stron i małoletniego V..

Sąd weryfikując stanowisko wnioskodawcy oparł się na słuchaniu informacyjnym w trybie art. 212 k.p.c w zw. z art. 13§2 k.p.c. Sąd uznał, iż stanowisko wnioskodawcy nie jest wiarygodne, bowiem nie zostało odpowiednio poparte materiałem dowodowym. Sąd oparł się na nich w takim zakresie w jakim korelowały z zeznaniami uczestniczki i wzajemnie się uzupełniały.

Zeznania uczestniczki znalazły natomiast uznanie Sądu, ponieważ ich treść była logiczna, nie stawała w sprzeczności z ustalonym przez Sąd stanem faktycznym sprawy.

Na kanwie niniejszego postępowania wnioskodawca żądał powrotu małoletniego V. do Ukrainy powołując się na przepisy Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Uczestniczka wniosła natomiast o oddalenie wniosku wnioskodawcy wskazując, iż ewentualny powrót dziecka mógłby narazić chłopca na niepowetowaną szkodę.

Analiza materiału dowodowego przedmiotowej sprawy dała podstawę do uznania, iż w dniu 11 sierpnia 2022 roku uczestniczka wspólnie z małoletnim synem stron V. przekroczyła granicę polsko-ukraińską z zamiarem osiedlenia się na terytorium Rzeczypospolitej. Niezaprzeczalnie wyjazd małoletniego V. odbył się bez zgody wnioskodawcy. Zgodnie z art. 313 ust. 2 KC Ukrainy, obywatele powyżej 16 roku życia mają prawo do swobodnego wyjazdu z kraju. Wyjazd dziecka poniżej 16 roku życia z terytorium Ukrainy jest możliwy w przypadku wyrażenia zgody przez obydwoje rodziców i w ich obecności, albo w obecności jednego z rodziców albo osób upoważnionych przez rodziców. Wynika to z art. 3 „ Zasad przekroczenia granicy państwowej przez obywateli Ukrainy. Obecne realia sytuacji geopolitycznej Ukrainy, która pozostaje w natarciu sił rosyjskich wskazuje na praktykę przepuszczania przez służby graniczne dzieci bez zgody drugiego rodzica, o ile z przedstawionych dokumentów jednoznacznie wynika, iż dziecko przekracza granicę z przynajmniej jednym rodzicem. Niewątpliwie praktyka ta miała miejsce w sytuacji wyjazdu małoletniego V., który pomimo pierwotnego zatrzymania go z matką na granicy polsko-ukraińskiej został ostatecznie wypuszczony z kraju objętego wojną. Wskazać w tym miejscu należy, że w ocenie Sądu okoliczności bezprawności wyjazdu małoletniego chłopca poza terytorium Ukrainy budzą wątpliwości Sądu, bowiem z jednej strony wymagana była wówczas zgoda obojga rodziców, zaś z drugiej strony ukraińska służba graniczna nie dostrzegły tego typu przeciwskazań, aby ostatecznie przepuścić matkę z dzieckiem do Polski. Budzi to sprzeczność, która w ocenie Sądu wpływa istotnie na nadanie wywozu małoletniego V. przez matę cech bezprawności. Nie bez znaczenia pozostaje jednak fakt, iż przejście graniczne chłopca nastąpiło bez zgody jego ojca. Sąd uznał za zasadne wskazać, również to, że nie uszła jego uwadze rzeczywista motywacja wnioskodawcy do powrotu małoletniego pod jego bezpośrednią opiekę. Zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawcy powrót V. do Ukrainy zwolni go z obowiązku odbycia służby wojskowej. Daje to podstawę do uznania, iż wnioskodawca składając przedmiotowy wniosek nie kierował się dobrem syna, zaś własnym interesem.

Na kanwie przedmiotowego postępowania uczestniczka usprawiedliwiał swoje postępowanie przekonaniem, że Ukraina znajduje się w stanie wojny, który zagraża zdrowiu i życiu jej syna odwołując się do art. 13b i 20 Konwencjii . Na skutek podniesionej przez uczestniczkę argumentacji Sąd stanął przed obowiązkiem rozstrzygnięcia, czy istnieje powyższe ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w sytuacji nie do zniesienia.

Wskazać w tym miejscu należy, że przyczyny potencjalnego ryzyka nie muszą mieć swojego źródła w środowisku domowym, z którego uprowadzone zostało dziecko. Co więcej, można ostrożnie stwierdzić, że okoliczności wyrastające spoza ogniska domowego będą konstytuować poważne ryzyko dopiero wówczas, gdy zaczną wywierać dostatecznie negatywny wpływ na środowisko domowe, a w konsekwencji na samo dziecko. A contrario, okoliczności, które nie wpływają bezpośrednio na dziecko (bądź pośrednio poprzez osoby sprawujące nad nim opiekę), oraz takie, których negatywny wpływ na życie dziecka jest nieznaczny, nie będą w stanie uzasadnić jego uprowadzenia. Okoliczności przedmiotowej sprawy, jak również ogólnie przystępna wiedza o sytuacji geopolitycznej Ukrainy dała podstawę do uznania, iż ewentualny powrót małoletniego V. do kraju jego pochodzenia mógłby istotnie narazić jego zdrowie, a nawet życie. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy Sąd pozostaje na stanowisku, iż w obliczu wojny z Ukrainy z Federacją Rosyjską wszystkie tereny podległe Ukrainie pozostają zagrożone, nawet miejsce zamieszkania wnioskodawcy na które w sierpniu tego roku narażone było na ataki powietrzne Rosjan. Trudno polemizować z przekonaniem, że środowisko, w którym dochodzi do zmaksymalizowanych ataków wojennych, nie stanowi odpowiedniego centrum życiowego dziecka. Niełatwo również zakwestionować poglądu, że dorastanie na terenie państwa objętego działaniami wojennymi zagraża rozwojowi psychofizycznemu dziecka. W takich realiach sprawy nie sposób uznać, że powrót małoletniego V. do Ukrainy nie niósłby ze sobą przesłanek określonych w art. 13b Konwencji. Ponadto, przywołać w tym miejscu należy treść art. 20 Konwencji, na którą powoływał się również Przedstawiciel Prokuratury Okręgowej w Gdańsku, zgodnie z którą można odmówić zwrotu dziecka zgodnie z postanowieniami artykułu 12, jeżeli zwrot nie byłby dopuszczony w świetle podstawowych zasad państwa wezwanego, dotyczących ochrony praw człowieka i podstawowych wolności. Sąd kierując się ratyfikowaną w 1991 roku Konwencja o Prawach Dziecka miał w szczególności na uwadze art. 3§1 Konwencji, który wskazuje, że we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka. Nie bez znaczenia pozostaje nałożony na Polskę obowiązek działania na rzecz zapewnieniu dziecku ochrony i opieki w takim stopniu, w jakim jest to niezbędne dla jego dobra.

Wobec powyższych okoliczności Sąd uznał, że istnieją przesłanki z art. 13 b Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę z dnia 25.10.1980-r. SNICKN 1538/99LEX nr 51629 CKN 1538/9, i wobec czego wniosek o nakazanie powrotu małoletniego V. do Ukrainy jest całkowicie nieuzasadniony. Dlatego też Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji postanowienia

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w związku z art. 26 ust. 2 Konwencji. Natomiast w oparciu o §4 ust.2 w zw. z §10 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu Sąd zasądził ze Skarbu Państwa na rzecz adwokata Z. C. i adwokata S. K. kwotę po 240 złotych plus VAT tytułem kosztów pomocy prawnej ustanowionej z urzędu.

SSO Magdalena Wcisło-Szczygieł

ZARZĄDZENIE

Odnotować w kontrolce uzasadnień – projekt a. M. S..

Odpis uzasadnienia doręczyć pełnomocnikom stron bez pouczenia – portal.

SSO Magdalena Wcisło-Szczygieł Gdańsk, 14.11.2023r.