Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Walkowiak

Protokolant: stażysta Agnieszka Szoska

po rozpoznaniu w dniu 13 lutego 2025 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania E. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 12 października 2023 r., nr (...), znak: (...)

z udziałem P. T. (1)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od wnioskodawczyni E. L. na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 935/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 października 2023 r., nr (...), znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. stwierdził, że E. L. jako osoba wykonująca pracę n podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) P. T. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 1 września 2022 r., a nadto dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresie od 1 września 2022 r. do 30 września 2022 r.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła ubezpieczona E. L., która domagała się uchylenia decyzji w całości. W uzasadnieniu swojego odwołania skarżąca wskazała, że z tytułu zatrudnienia w Przedszkolu Nr (...) w E. wynagrodzenie ma wypłacane z góry. Tym samym wynagrodzenie wypłacone za wrzesień 2022 r., z uwagi na przebywanie przez skarżącą od dnia 1 września 2022 r. na zwolnieniu lekarskim, zostało potraktowane jako wypłata świadczenia chorobowego. Ponadto skarżąca podniosła, że spełniła przesłankę wymaganego terminu do uzyskania prawa do zasiłku chorobowego z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego opłacanego z umowy zlecenia, w związku z czym zasiek chorobowy z uwagi na zwolnienie lekarskie od dnia 1 września 2022 r., był jej wypłacany. Skarżąca zarzuciła również, że pozwany błędnie poinformował zleceniodawcę, że z uwagi na zbieg ubezpieczeń, w okresie od 1 do 30 września 2022 r., skarżąca powinna być zgłoszona do dobrowolnych ubezpieczeń, natomiast od 1 października 2022 r. tylko do ubezpieczenia zdrowotnego i w tym zakresie pozwany dokonał wykreślenia skarżącej z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Skarżąca podkreśliła, że zleceniodawca był poinformowany o niezdolności do pracy skarżącej, zaś fakt wypłaty świadczeń przez ZUS potwierdza, że wniosek o ich wypłatę został zgłoszony prawidłowo. Pozwany dopiero w kwietniu 2023 r. poinformował zleceniodawcę o zmianie schematu podlegania do ubezpieczeń i sam, w celach porządkowych, dokonał w tym zakresie korekt, jednocześnie wydając decyzję o zwrocie już wypłaconych świadczeń i odmowie kolejnych wypłat. Zdaniem skarżącej, zaniedbanie i zaniechanie obowiązków płatnika, nie powinno rodzić dla skarżącej negatywnych skutków. Działania pozwanego, w ocenie skarżącej, są nieprofesjonalne, chaotyczne, wprowadzające w błąd, a żądanie zwrotu wypłaconych świadczeń oraz odmowa wypłaty kolejnych świadczeń rodzicielskich, naraża skarżącą na negatywne skutki poczynań ZUS oraz płatnika.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany przyznał, że organ rentowy błędnie poinformował płatnika składek, iż w okresie od 1 do 30 września 2022 r. skarżąca może zostać zgłoszona do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, zaś korekty w tym zakresie zostały sporządzone przez pozwanego w dniu 28 kwietnia 2023 r. Pozwany wyjaśnił również, że skarżąca nie mogła zostać objęta dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, gdyż nie spełniała przesłanek z art. 14 ust. 1 i ust. 1a z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1240; dalej zwana: „ustawą systemową”), tj. zgłoszenie do tych ubezpieczeń nie nastąpiło w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Zdaniem pozwanego skarżąca nie powinna podlegać do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu zlecenia w okresie od 1 września 2022 r. Z uwagi na zakończenie okresu urlopu wychowawczego w dniu 31 sierpnia 2022 r., płatnik składek powinien dokonać zmiany schematu podlegania do ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia. Do organu nie wpłynęły jednak prawidłowe dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe. Pozwany wyjaśnił dalej, że skarżąca była uprawniona do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym z tytułu zlecenia, gdyż posiadała prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom jako pracownik. Ponieważ w okresie od 22 lipca 2021 r. do 31 sierpnia 2022 r. przebywała na urlopie wychowawczym udzielonym przez pracodawcę, od 1 września 2022 r. jako zleceniobiorca nie była uprawniona do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, gdyż jako pracownik miała zagwarantowane wynagrodzenie wyższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dlatego też skarżąca winna być wyrejestrowana z podlegania do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przez płatnika z dniem 31 sierpnia 2022 r., zaś czynności tej płatnik winien dokonać do dnia 8 września 2022 r.

Płatnik składek – (...) P. T. (2) – poparła odwołanie ubezpieczonej wskazując dodatkowo, że ubezpieczona nie poinformowała go o zakończeniu urlopu wychowawczego z dniem 31 sierpnia 2022 r., zaś wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym złożyła jedynie w czerwcu 2022 r. Płatnik dopełniła więc wszelkich wymaganych formalności, a raporty imienne zostały aktualnie uzupełnione. Z kolei, jak wskazała, pozwany udzielił błędnych informacji i podjął czynności bez udziału płatnika, przez co ubezpieczona ponosi obecnie negatywne konsekwencje takiego działania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. L. od 1 sierpnia 2016 r. zatrudniona jest na podstawie umowy o pracę w Przedszkolu Nr (...) w E. i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu. Z tytułu zatrudnienia otrzymuje wynagrodzenie wyższe od minimalnego.

W okresie od 22 lutego 2020 r. do 19 lutego 2021 r. uprawniona była do zasiłku macierzyńskiego z uwagi na urodzenie córki M.. Od 22 lipca 2021 r. do 31 sierpnia 2022 r. przebywała zaś na urlopie wychowawczym. Po urlopie wychowawczym nie powróciła do pracy, lecz od dnia 1 września 2022 r. zaczęła korzystać ze zwolnienia lekarskiego przypadające w okresie drugiej ciąży. Od 11 kwietnia 2023 r. do 31 sierpnia 2023 r. skarżąca ponownie korzystała z zasiłku macierzyńskiego w związku z urodzeniem syna F..

Jednocześnie – w związku z zawartą z płatnikiem (...) P. T. (1) umową zlecenia - od 25 stycznia 2021 r. do 21 lipca 2021 r. skarżąca została zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, od 22 lipca 2022 r. do 31 maja 2022 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego (wpływ ZUS ZUA w dniu 14 stycznia 2022 r.), zaś od 1 czerwca 2022 r. do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (wpływ ZUS ZUA w dniu 1 czerwca 2022 r.). Powyższych zgłoszeń płatnik dokonywała za pośrednictwem Biura (...), z którego usług korzysta. Skarżąca po zakończeniu korzystania z urlopu wychowawczego poinformowała płatnik, że od dnia 1 września 2022 r. będzie przebywać na zwolnieniu lekarskim.

W dniu 13 września 2022 r. do pozwanego wpłynął wniosek skarżącej jako zleceniobiorcy o wypłatę zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 września 2022 r. do 5 października 2022 r. Następnie skarżąca złożyła pozwanemu kolejne wnioski o wypłatę zasiłku chorobowego oraz macierzyńskiego za łączny okres od 6 października 2022 r. do 8 kwietnia 2024 r.

W kwietniu 2023 r. pozwany skontaktował się ze zleceniodawcą celem poinformowania, że z uwagi na zakończenie pobierania zasiłku wychowawczego w dniu 31 sierpnia 2022 r. zmianie uległ schemat podlegania skarżącej, jako zleceniobiorcy, do ubezpieczeń. Pozwany nieprawidłowo wskazał wówczas płatnikowi, że od 1 do 30 września 2022 r. skarżąca może zostać zgłoszona do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Korekty w tym zakresie zostały sporządzone przez pozwanego w dniu 28 kwietnia 2023 r.

W dniu 8 maja 2023 r. pozwany ponownie zweryfikował uprawnienia skarżącej do wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 1 września 2022 r. do 15 marca 2023 r. W wyniku weryfikacji pozwany wydał decyzje, którymi odmówił skarżącej prawa do zasiłku chorobowego od 1 września 2022 r. do 15 marca 2023 r. oraz prawa do zasiłku macierzyńskiego od 11 kwietnia 2023 r. do 8 kwietnia 2024 r.

Rozpoznając odwołanie skarżącej od decyzji odmawiającej prawa do zasiłku macierzyńskiego, Sąd Rejonowy w Elblągu przekazał pozwanemu do rozpoznania wniosek skarżącej o wydanie decyzji w przedmiocie podlegania przez nią do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy zlecenia (sygn. IV U 247/23).

W wyniku przeprowadzonego postępowania pozwany wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję z dnia 2 października 2023 r., którą stwierdził, że skarżąca jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia od dnia 1 września 2022 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu, a nadto, ze w okresie od 1 do 30 września 2022 r. nie podlegała z tego tytułu dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

(dowód: akta sprawy – wyjaśnienia skarżącej i płatnik złożone na rozprawie w dniu 14 listopada 2024 r., zeznania świadka M. K. od 00:05:26 e-protokół z rozprawy z dnia 13 lutego 2025 r.nadto dowód: raporty ZUS ZZA, ZUS ZWUA, ZUS ZUA, ZUS RCA k. 1-11, odpis protokołu ze sprawy prowadzonej przed Sądu Rejonowego w Elblągu za sygn. IV U 247/23 k. 2-3, decyzja k. 8-10 – akta ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie skarżącej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, jak również osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Ustawodawca przyjął zasadę pierwszeństwa obowiązkowego ubezpieczenia z jednego – pracowniczego – tytułu, stanowiąc w art. 9 ust. 1 ustawy, że osoby będące pracownikami, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia (…). Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a, zgodnie z którym ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy (…) w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (płaca minimalna), podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.

Wskazać dalej należy, że przerwy w świadczeniu pracy z tytułu urodzenia dziecka i sprawowania nad nim osobistej opieki wywołują skutek w postaci ustania pracowniczego tytułu ubezpieczenia na czas pobierania wyżej wymienionych zasiłków, pomimo że nie powodują utraty statusu pracownika rozumianego jako „osoba pozostająca w stosunku pracy”. Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód wynikający z zatrudnienia w ramach stosunku pracy, którego pracownik podczas tych urlopów nie otrzymuje. Tak więc przerwy w świadczeniu pracy z tytułu urodzenia dziecka i sprawowania nad nim osobistej opieki mają po stronie pracownika ten skutek, że nie ma on obowiązku uiszczenia składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Obowiązku tego nie ma również pracodawca ze względu na nieświadczenie pracy przez pracownika – art. 16 ust. 8 ustawy systemowej, który stanowi, że w przypadku takich osób, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansuje w całości budżet państwa. Z powyższego wynika, że ustawodawca na czas opieki nad dzieckiem, w miejsce stosunku pracy (mimo jego formalnego trwania), wprowadził odrębny tytuł obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w postaci pobierania zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Z przedstawionych przepisów wynika więc, że przebywanie na urlopach wychowawczych lub pobieranie zasiłku macierzyńskiego, albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, jest samodzielnym tytułem ubezpieczeniowym obok posiadania statusu pracownika czy statusu osoby wykonującej pracę na podstawie umowy zlecenia i powstaje w związku z osiąganiem przychodów „zasiłkowych”, pełniących rolę swoistego substytutu wynagrodzenia. Powyższe oznacza, że osoby przebywające na urlopach macierzyńskim i wychowawczym, mające inny jeszcze, niż korzystanie z tych urlopów, tytuł rodzący obowiązek ubezpieczenia (np. wykonywanie pracy w ramach umowy zlecenia), nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy, ale z mocy art. 6 ust. 1 pkt 4.

Zgodnie natomiast z art. 9 ust. 6 ustawy systemowej, osoby przebywające na urlopach wychowawczych i pobierające zasiłek macierzyński, albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Skoro zaś obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, to w sytuacji, gdy obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych przestał wypływać z zatrudnienia, a powstał z uwagi na korzystanie z urlopu wychowawczego i pobierania zasiłku macierzyńskiego, albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego – pojawia się nowy tytuł obowiązkowego ubezpieczenia ze względu na wykonywanie pracy w ramach umowy zlecenia. Tytuł ten tym samym eliminuje dotychczasowe ubezpieczenie z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego i pobierania zasiłku macierzyńskiego, albo zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

W świetle powyższego nie budziło wątpliwości, że w okresie korzystania przez skarżącą z urlopu wychowawczego powinna ona podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zlecenia. Jednocześnie miała ona uprawnienie by podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (art. 11 ust. 2 ustawy systemowej).

Natomiast po zakończeniu z dniem 31 sierpnia 2022 r. korzystania przez skarżącą z urlopu wychowawczego, zmianie uległ tytuł podlegania przez nią do ubezpieczeń. Pierwszeństwo zyskało znowu ubezpieczenie z tytułu trwającego stosunku pracy, w ramach którego ubezpieczona miała zagwarantowane wynagrodzenie w wysokości wyższej niż płaca minimalna. Powyższe powinno skutkować wyrejestrowaniem skarżącej jako zleceniobiorcy przez zleceniodawcę z obowiązkowych ubezpieczeń, począwszy od 1 września 2022 r. Skarżąca w takiej sytuacji mogłaby zostać objęta dobrowolnie ubezpieczeniami, przy czym słusznie wskazywał pozwany – powołując się na treść art. 14 ust. 1 i ust. 1a ustawy systemowej – objęcie ww. ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie wpłynęło do pozwanego i tylko wówczas, gdy zostało ono dokonane w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. W sprawie nie było zaś kwestionowane, że płatnik-zleceniodawca nie dokonała zarówno wyrejestrowania skarżącej z uwagi na zakończenie okresu urlopu wychowawczego, jak również nie dokonała ponownego zgłoszenia z zachowaniem ww. terminu ustawowego.

Zauważyć należy, że brak prawidłowego zgłoszenia skarżącej do ubezpieczeń, z uwagi na zmianę tytułu ubezpieczenia, wynikał z niepoinformowania przez skarżącą płatnika-zleceniodawcy o zakończeniu okresu urlopu wychowawczego. Z wyjaśnień skarżącej wynikało, że poinformowała ona P. T. (1) o rozpoczęciu z dniem 1 września 2022 r. korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Nie wskazała jednak ona wprost, że wraz z tą informacją przekazała, iż okres urlopu wychowawczego zakończył się. Z kolei płatnik, mimo iż poparła odwołanie skarżącej, stanowczo zaprzeczyła by powzięła od skarżącej informację o zaprzestaniu korzystania przez nią z dniem 31 sierpnia 2022 r. z urlopu wychowawczego. O ile więc, wyłączenie skarżącej jako zleceniobiorcy z ubezpieczeń za okres wsteczny stanowi konsekwencję niewywiązania się przez płatnika składek z ciążącego na nim obowiązku, o tyle niewątpliwie na taki stan rzeczy miał wpływ brak jednoznacznego poinformowania płatnika przez skarżącą o zakończeniu urlopu wychowawczego.

Dla oceny powyższej sytuacji bez wpływu pozostawały zeznania świadka M. K. (2) prowadzącej biuro rachunkowe, z usług którego korzysta płatnik. Świadek bowiem odmówiła podania szczegółów dotyczących dokonywania zgłoszeń skarżącej do ubezpieczeń społecznych, w tym, czy była poinformowana przez płatnik lub ubezpieczoną o fakcie przebywania przez skarżącą na urlopie wychowawczym, zasłaniając się tajemnicą zawodową. Żadna ze stron nie zgłosiła wniosku o zwolnienie świadka przez Sąd z powyższej tajemnicy.

Wskazać zaś w tym miejscu należy, że w myśl zasady kontradyktoryjności wyrażonej w przepisach procesowych określających ciężar dowodu, a przede wszystkim art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., to na skarżącej spoczywał ciężar udowodnienia faktu, z którego wywodzi skutek prawny (art. 6 k.c.), jak również ciężar wskazania dowodów dla stwierdzenia tych faktów.

Podkreślenia również wymaga, że to na płatnikach składek ciąży obowiązek informowania pozwanego o każdej zmianie mającej wpływ na przebieg ubezpieczenia (art. 36 ustawy systemowej). Fakt, że pozwany wypłacał skarżącej przez kilka miesięcy zasiłek chorobowy, realizując zgłaszane w tym zakresie wnioski, nie może obciążać pozwanego w sytuacji, gdy o zakończonym w dniu 31 sierpnia 2022 r. urlopie wychowawczym powziął on wiedzę dopiero wiosną 2023 r. Oczywiście w zaistniałej sytuacji te obowiązki płatnika składek musiały korelować z przepływem informacji pomiędzy zleceniobiorcą a zleceniodawcą co do daty zakończenia przez skarżącą z możliwości korzystania z urlopu wychowawczego, co niestety nie miało miejsca.

W konsekwencji Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania skarżącej i, biorąc pod uwagę powyższe rozważania i argumenty, oddalił je, stosownie do art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. (pkt I. wyroku).

Wobec oddalenia odwołania, nie budziło wątpliwości, że skarżąca stała się stroną przegrywającą sprawę i w związku z tym powinna zwrócić przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu. Samo przekonanie ubezpieczonej o słuszności jej żądania nie mogło być dostateczną podstawą do nieobciążania ubezpieczonej kosztami należnymi stronie pozwanej, tj. do zastosowania art. 102 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami, ale tego rodzaju wypadek nie zachodził w rozpatrywanej sprawie. Mając na uwadze powyższe orzeczono o kosztach procesu (pkt II. wyroku), na mocy art. 98 ust. 1 i 3, art. 108 ust. 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1935).