Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Teresa Karczyńska - Szumilas
Protokolant:	stażysta Adrian Sadowski

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2022 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa D. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w I.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda D. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu

z dnia 25 sierpnia 2020 r. sygn. akt I C 26/20

uchyla zaskarżony wyrok, znosi postepowanie w sprawie w zakresie rozprawy w dniu 25 sierpnia 2020 r. oraz przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Teresa Karczyńska - Szumilas

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt V ACa 534/21

UZASADNIENIE

Powód D. S. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w I. kwoty 1.000.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz kwoty 30.000 zł na rzecz fundacji (...) E. B., stwierdzając, że w okresie od dnia 18 lipca 2016 r. do dnia 22 sierpnia 2016 r. oraz od dnia 21 września 2016 r. do dnia 20 lipca 2017 r. odbywał karę pozbawienia wolności w niehumanitarnych warunkach, wymieniając brak możliwości pożegnania się z rodziną i uniemożliwienie samodzielnego stawienia się celem odbycia kary pozbawienia wolności, odbywanie kary w zakładzie zamkniętym typu P1, podczas gdy powinien on ją odbywać w zakładzie półotwartym, zbyt mały metraż w celi dla skazanego, brak zapewnienia mu intymności koniecznej dla załatwiania potrzeb fizjologicznych, blendy na oknach, duszne i wilgotne cele, brak odpowiedniego oświetlenia w celach, umieszczenie go w celi bezpośrednio po jej remoncie, co skutkowało bólem głowy i zawrotami, wydawanie z magazynu brudnych materacy i używanej odzieży, wydawanie nieświeżej żywności, brak środków czystości, brak odpowiedniej temperatury w celi, brak ciepłej wody, cenzurowanie korespondencji prywatnej, osadzenie w celach z tzw. „grypsującymi”, z osobą chorą na żółtaczkę typu c, z osobami palącymi, umieszczenie w zakładzie karnym typu zamkniętego, bez dokonania obserwacji psychiatrycznej, uniemożliwienie wykonywania pracy zarobkowej, uniemożliwienie wykonywania telefonów urzędowych i korzystania z internetu, przewożenie pojazdami bez pasów bezpieczeństwa, konieczność dźwigania ciężaru ponad 25 kg na odległość ponad 400 m.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu, kwestionując powództwo co do zasady i wysokości, podnosząc nadto zarzut przedawnienia roszczeń za okres trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Pozwany odniósł się do poszczególnych zarzutów powoda, konkludując, że zadośćuczynienie o jakie wnosi powód jest oparte na subiektywnym odczuciu przez niego dyskomfortu z powodu odbywania kary pozbawienia wolności, zaś z takim dyskomfortem powód winien się liczyć popełniając przestępstwo.

Sąd Okręgowy w Elblągu wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2020 r. oddalił powództwo oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód w okresie od dnia 18 lipca 2016 r. do dnia 23 sierpnia 2016 r. oraz w okresie od dnia 21 września 2016 r. do 20 lipca 2017 r. odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w I.. Karę pozbawienia wolności odbywał w zakładzie typu zamkniętego zgodnie z nadaną grupą i podgrupą klasyfikacyjną P-l/z przez Komisję Penitencjarną w Areszcie Śledczym w Ł. w dniu 27 czerwca 2016 r., z uwagi na brak gwarancji właściwego funkcjonowania w warunkach zakładu półotwartego.

Powód poddawany był ocenom postępów w procesie resocjalizacji, każdorazowo zapoznawany z treścią projektów ocen okresowych, do których nie zgłaszał uwag.

Powód przebywał w celach: od dnia 18 lipca 2016 r. do dnia 10 sierpnia 2016 r., oddział IV cela nr 16, pojemność: 5, powierzchnia: 16,88 m ², z kącikiem sanitarnym, po remoncie, kącik w zabudowie murowanej z drzwiami; od dnia 10 sierpnia 2016 r. do dnia 23 sierpnia 2016 r., oddział XI cela nr 14, pojemność; 3, powierzchnia 11,31 m ², z kącikiem sanitarnym, po remoncie, kącik w zabudowie murowanej z drzwiami; od dnia 21 września 2016 r. do dnia 23 września 2016 r., oddział II cela nr 13, pojemność: 5, powierzchnia: 16,75 m ², z kącikiem sanitarnym w zabudowie lekkiej wykonany z płyty mdf, od wysokości ok. 1,5 m powyżej kotara z tkaniny do wysokości ok. 2,2 m; od dnia 23 września 2016 r. do dnia 27 października 2016 r., oddział III cela nr 4, pojemność: 5, powierzchnia; 17,58 m ²; od dnia 27 października 2016 r. do dnia 6 marca 2017 r., oddział II cela nr 13, pojemność: 5, powierzchnia: 16,75 m ² z kącikiem sanitarnym w zabudowie murowanej z drzwiami; (w okresie od dnia 13 października 2016 r. do dnia 27 października 2016 r. cela była remontowana); od dnia 6 marca 2017 r. do dnia 15 marca 2017 r., oddział III cela nr 6, pojemność: 5, powierzchnia: 16,84 m ² z kącikiem sanitarnym, po remoncie, kącik w zabudowie murowanej z drzwiami; od dnia 15 marca 2017 r. do dnia 20 lipca 2017 r., odział XII cela nr 6, pojemność: 5, powierzchnia: 16,97 m ², z kącikiem sanitarnym, po remoncie, kącik w zabudowie murowanej z drzwiami.

Powierzchnia mieszkalna przypadająca na jednego osadzonego była nie mniejsza niż 3 m ² ; od 2011 r. na terenie Zakładu Karnego w I. nie występuje zjawisko przeludnienia.

Wszystkie cele wyposażone były w odpowiednią ilość sprzętu kwaterunkowego. Każda cela wyposażona była w łóżka w ilości odpowiadającej pojemności osobowej celi, wszystkie łóżka piętrowe posiadały drabinki oraz zabezpieczenia przed wypadnięciem z łóżka. Dodatkowo w celi był stół lub stoły w zależności od ilości osadzonych w celi, przy którym osadzeni mogli spożywać posiłek, taborety, szafka na żywność. Cele posiadały odrębny węzeł sanitarny wyposażony w miskę ustępową, umywalkę z dostępem do bieżącej wody. Każda cela posiadała wentylacje grawitacyjną, która zgodnie z prawem budowlanym podlegała corocznej zewnętrznej kontroli, które nie wykazały żadnych uchybień w działaniu wentylacji. Ewentualne zawilgocenia ścian były na bieżąco usuwane za pomocą środków chemicznych przez specjalistyczne firmy. Cela wyposażona była w oświetlenie sztuczne, ilość punktów świetlnych uzależniona była od powierzchni celi, natężenie światła spełniało wymagane normy, źródłem światła były z reguły lampy ledowe, rzadko żarówki żarowe. Każda cela posiadała okno co zapewnia dopływ naturalnego światła jak i umożliwia wietrzenie, dodatkowo stolarka okienna posiadała nawiewnik higrosterowany, gdzie nawet w przypadku zamkniętych skrzydeł okna następuje wymiana powietrza w pomieszczeniu. W Zakładzie Karnym w I. przesłony okienne wykonane są z konstrukcji aluminiowych wypełnionych arkuszami Lexanu, który posiada przenikalność światła ponad 85% (wynika to z atestów dostarczonych wraz z wyrobem). Przesłony okien są wykonane w sposób poprawiający cyrkulację powietrza ze względu na ich kształt (ciąg kominowy), gdyż na ich spodzie oraz górnym zwieńczeniu zainstalowane jest stalowa siatka, która umożliwia swobodny przepływ powietrza.

W Zakładzie Karnym w I. osadzeni zapewnione mają dwie ciepłe kąpiele w tygodniu. Cele jednostki nie są wyposażone w oddzielny węzeł c.w.u., jednak każdy osadzony może otrzymać wodę w misce lub wiadrze z punktu czerpania ciepłej wody za pośrednictwem oddziałowego lub wychowawcy lub ewentualnie sam podgrzać wodę za pośrednictwem grzałki lub czajnika. W czasie kąpieli osadzeni mają możliwość wymiany sortów ubrań jak również bielizny pościelowej, ręczników, ścierek na czyste, które są prane w pralni zakładowej.

W Zakładzie Karnym w I. zgodnie z porządkiem wewnętrznym, po uzyskaniu zgody, mogą być użytkowane telewizory, jak również inne sprzęty w określonych limitach, które przed wydaniem podlegają kontroli.

Każdy osadzony ma zapewnione trzy posiłki dziennie w tym przynajmniej jeden ciepły, zachowujące odpowiednią kaloryczność i skład. Przed przystąpieniem do rozdziału posiłków oddziałowy dokonuje przeglądu higieny osobistej osadzonych wydających posiłki, którzy mają odpowiedni stan zdrowia, po czym wydawany jest im ubiór ochronny oraz czysty sprzęt do nakładania i porcjowania posiłków. Asortyment ciepły wydawany jest przez kuchnię zawsze w termosach, które utrzymują temperaturę na właściwym poziomie. Z przygotowanego posiłku pobierana jest próba smakowa w celu kontroli wartości smakowych potraw i ich jakości; pobieraniu i przechowywaniu do celów sanitarno-epidemiologicznych podlegają próbki wszystkich potraw wchodzących w skład każdego posiłku. W Zakładzie Karnym w I. wdrożony jest system HACCP, Dobra Praktyka Produkcyjna oraz Dobra Praktyka Higieniczna. Asortyment żywnościowy dostarczany jest w opakowaniach zabezpieczających jego jakość handlową i zdrowotną oraz odpowiadających warunkom transportu, odbioru i przechowywania. Jakość dostarczanego towaru kontrolowana jest przy każdej dostawie, produkty żywnościowe zamawiane są systematycznie w ilościach odpowiadającym dostosowanym do liczby osób żywionych. Nie ma możliwości wydawania nieświeżej żywności osadzonym.

Każdy osadzony otrzymuje również raz w miesiącu środki czystości w postaci proszku do prania, mydła toaletowego, nożyka do golenia, papieru toaletowego, płynu do naczyń w odpowiednich ilościach; w miarę zgłaszanych potrzeb do celi wydawane są zmiotka, szufelka, wiadro, miska, szczotka klozetowa.

W zakładzie typu zamkniętego korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego, przy czym powód nigdy nie zgłaszał uwag co do sposobu postępowania z korespondencją.

Osadzeni zgodnie z porządkiem wewnętrznym mają możliwość korzystania z samoinkasującego aparatu na własny koszt lub na koszt rozmówcy jeden raz w ciągu dnia z limitem czasowym 6 minut. W uzasadnionych przypadkach dyrektor może zezwolić skazanemu na przeprowadzenie dodatkowej rozmowy telefonicznej. Po okazaniu pełnomocnictwa skazani mogą kontaktować się z obrońcą lub pełnomocnikiem; czas rozmowy telefonicznej nie podlega ograniczeniu, rozmowa nie jest kontrolowana. Powód nie zgłaszał ewentualnych problemów związanych z kontaktowaniem się z obrońcą lub pełnomocnikiem.

W zakładzie typu zamkniętego skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu; powód był odwiedzany raz, nie zwracał się z prośbą o dodatkowe widzenie. Umożliwienie widzeń intymnych w oddzielnym pomieszczeniu bez osoby dozorującej jest formą nagrody, której powód nigdy nie otrzymał.

Skazanych rozmieszcza się w celach mieszkalnych uwzględniając płeć, wiek oraz uprzednie odbywanie zasadniczej kary pozbawienia wolności albo kary aresztu wojskowego. Powód nigdy nie był osadzony ze skazanymi deklarującymi przynależność do podkultury przestępczej grypsujących. Powód deklarował się jako osoba nie używająca wyrobów tytoniowych i był zakwaterowany tylko z takimi osobami; powód nie zgłaszał jakichkolwiek problemów w tym zakresie.

Osadzeni nie mogą pozostawać samotnie w celi mieszkalnej lub innym pomieszczeniu z wyjątkiem cel i pomieszczeń monitorowanych. Cela nr 13 w oddziale mieszkalnym nr II nie jest objęta monitoringiem. Powód nigdy nie zgłaszał, że pozostał sam w celi i mogło to spowodować niebezpieczeństwo.

Powód miał możliwość korzystania z pracowni komputerowej, ze stron dostępnych przez serwis Służby Więziennej. Na tablicy ogłoszeń ogólnie dostępnej dla każdego osadzonego znajdują się informacje o sądach i innych instytucjach, skazany może również zwrócić się z prośbą o ustalenie adresu czy też numeru telefonu do różnych instytucji nie umieszczonych na tablicy ogłoszeń. Skazany może również korzystać ze świetlicy w oddziale IV-V, gdzie znajduje się TV oraz prasa codzienna. Korzystanie z Internetu odbywa się w sali komputerowej po uprzednim zgłoszeniu wniosku; powód nigdy nie zgłaszał chęci skorzystania z sali komputerowej.

Obowiązkiem skazanego jest przestrzeganie przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywanie poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych, a w szczególności w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa skazany podlega kontroli osobistej. Kontrola osobista polega na oględzinach ciała, sprawdzeniu odzieży, bielizny i obuwia, a także przedmiotów posiadanych przez skazanego. Oględziny ciała przeprowadza się w pomieszczeniu podczas nieobecności osób postronnych oraz osób odmiennej płci i dokonywane są one przez osobę tej samej płci. Kontrola może być przeprowadzona w każdym czasie, może być ona także pobieżna i przeprowadza się ją każdorazowo po wyjściu i przy powrocie do celi.

Powód podczas wykonywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w I. był regularnie konsultowany psychologicznie. Kolejne konsultacje psychologiczne nie wskazywały istotnych zaburzeń zachowania, czy też adaptacyjnych wymagających szczególnych oddziaływań penitencjarnych, poza dotychczasowymi wynikającymi z indywidualnie diagnozowanych deficytów. Powodowi przedstawiono propozycję pracy nad emocjami i ich regulacją, powód jednak odmówił pomocy psychologicznej.

Osadzeni podczas pobytu w Zakładzie Karnym w I. mają zapewnioną opiekę lekarską oraz otrzymują wszystkie zlecone leki, są oni również konsultowani przez lekarzy specjalistów zatrudnionych w ambulatorium lub w wolnościowej służbie zdrowia oraz mają wykonywane wszystkie niezbędne badania. Powód był wielokrotnie konsultowany przez lekarza ogólnego, a także specjalistów; w trakcie wizyt lekarskich zgłaszał raz ból w okolicy lędźwiowej w dniu 18 listopada 2016 r., jednak nie wskazał jako przyczyny wystąpienia dolegliwości bólowych dźwigania oraz nie było wskazań do dalszej diagnostyki w tym kierunku.

Każdy osadzony przy przyjęciu do jednostki penitencjarnej informowany jest o konieczności zachowania środków ostrożności w celu uniknięcia różnego rodzaju zagrożeń, przy czym codzienne przebywanie z chorym na wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) nie jest niebezpieczne przy braku kontaktu z krwią i płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Informacje o stanie zdrowia każdego osadzonego objęte są tajemnicą lekarską, w związku z czym nie są przekazywane współosadzonym. Jeżeli stan zdrowia uniemożliwia przebywanie w celi ogólnej, skazanych umieszcza się w izbie chorych w celu zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej.

Powód podczas pobytu w Zakładzie Karnym w I. nie był zatrudniony. W dniu 27 grudnia 2016 r. przeprowadzono z powodem rozmowę w związku z planowanym zatrudnieniem go na terenie jednostki, jednak powód stwierdził, że może pracować tylko odpłatnie w zakładzie pracy chronionej, co nie było moliwe.

Sklep w Zakładzie Karnym w I. prowadzony jest przez (...) Instytucję Gospodarki Budżetowej (...) z siedzibą w W., która kształtują politykę cenową; nie ma możliwości dokonywania zakupów przez osadzonych w dyskontach, czy dostarczania ich do zakładu karnego.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazując na przepis 417 § k.c. Sąd I instancji stwierdził, że wszystkie czynności podejmowane w stosunku do osoby pozbawionej wolności przez funkcjonariuszy publicznych w czasie pobytu tej osoby w jednostce penitencjarnej są realizowane w ramach wykonywania władzy publicznej, zaś odpowiedzialność deliktowa Skarbu Państwa nie jest uzależniona od winy jego funkcjonariuszy, lecz wyłącznie od zgodności ich zachowania z prawem.

Odpowiedzialność jednostki penitencjarnej za naruszenie dóbr osobistych jest odpowiedzialnością deliktową (art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c.) związaną z wykonywaniem władzy publicznej (art. 417 k.c.), stąd też dla oceny przedawnienia roszczenia podniesionego przez pozwanego zastosowanie znajduje art. 442 ¹ § 1 k.c. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie moment, kiedy powód dowiedział się o szkodzie jest tożsamy z datą wskazywaną przez powoda jako zaistnienie zdarzenia wyrządzającego mu szkodę. Sąd I instancji uznał, że trzyletni termin przedawnienia roszczenia rozpoczynał bieg każdego dnia osadzenia w jednostce penitencjarnej, zatem do chwili wytoczenia nie doszło do przedawnienie roszczenia jedynie w odniesieniu do pobytu powoda w Zakładzie Karnym w I. w okresie od dnia 9 stycznia 2017 r. do dnia 20 lipca 2017 r.,

Wobec powyższego rozważeniu podlegało, czy w tak wyznaczonym okresie zapewniono powodowi odpowiednie warunki odbywania kary pozbawienia wolności, przy czym w powyższym okresie powód przebywał w celi nr 13 oddziału II i nr 6 oddziału III i XII.

Sąd Okręgowy wskazując na art. 110 § 1 i 2 k.k.w., stwierdził, że z materiału dowodowego wynika, że cela nr 13 jest 5-osobowa, a jej powierzchnia mieszkalna wynosi 16,75 m ², cela nr 6 oddziału III jest 5-osobowa i jej powierzchnia mieszkalna wynosi 16,84 m ², natomiast cela nr 6 oddziału XII jest 5-osobowa i jej powierzchnia mieszkalna wynosi 16,97 m ²; powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego, w okresie pobytu powoda, była nie mniejsza niż 3 m ².

Każda cela wyposażona jest w łóżka w ilości odpowiadającej pojemności osobowej celi, wszystkie łóżka piętrowe posiadają drabinki oraz zabezpieczenia przed wypadnięciem z łóżka. Co prawda pozwany nie wskazał, czy przedmioty znajdujące się na wyposażeniu celi posiadają odpowiednie certyfikaty bezpieczeństwa, jednakże powód nie wykazał, aby kiedykolwiek zgłaszał ten problem pozwanemu.

Za nieudowodnione Sąd Okręgowy uznał twierdzenia powoda, że w celi panowała wilgoć, albowiem ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że cele mieszkalne posiadają sprawną wentylację grawitacyjną, która podlega corocznej kontroli, a dotychczasowe kontrole nie potwierdziły żadnych uchybień w działaniu wentylacji.

Niezasadny okazał się także zarzut niedostatecznego oświetlenia celi mieszkalnej. Cela wyposażona jest w oświetlenie sztuczne, ilość punktów świetlnych uzależniona od powierzchni celi, natężenie światła spełnia wymagane normy, a jego źródłem są z reguły lampy ledowe, Każda cela posiada okno co zapewnia dopływ naturalnego światła jak i możliwe jest jej wietrzenie, stolarka okienna posiada nawiewnik higrosterowany, co umożliwia wymianę powietrza nawet w przypadku zamkniętych skrzydeł okna. Ewentualne zawilgocenia ścian są na bieżąco usuwane za pomocą środków chemicznych przez specjalistyczne firmy. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2016 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (§ 31 ppkt. 6) w ochronie jednostki organizacyjnej można stosować przesłony i siatki mocnej zabezpieczające otwory okienne; w Zakładzie Karnym w I. przesłony okienne wykonane są z konstrukcji aluminiowych wypełnionych arkuszami Lexanu, który posiada przenikalność światła ponad 85%, a przesłony okien są wykonane w sposób poprawiający cyrkulację powietrza.

Zgodnie z § 31 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności osadzony korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli; w pozwanej jednostce penitencjarnej osadzeni zapewnione mają dwie ciepłe kąpiele w tygodniu. Cele jednostki nie są wyposażone w oddzielny węzeł c.w.u., co nie oznacza jednak, że osadzeni nie mają dostępu do ciepłej wody. Każdy osadzony może otrzymać taką wodę w misce lub wiadrze z punktu czerpania ciepłej wody za pośrednictwem oddziałowego lub wychowawcy lub ewentualnie może podgrzać wodę za pośrednictwem grzałki lub czajnika. W czasie kąpieli osadzeni mają możliwość wymiany sortów ubrań, bielizny pościelowej, ręczników i ścierek, które są prane w pralni zakładowej. Każdy osadzony otrzymuje również raz w miesiącu środki czystości w ilościach określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, zaś powód nie wskazał, aby pozwany naruszył w tym zakresie obowiązujące normy i wydawał nieodpowiednią ilość środków higieny.

Nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym także zarzuty powoda dotyczące braku dostępu do Internetu, prasy czy telewizji. Powód miał bowiem możliwość korzystania z sali komputerowej, z wybranych stron internetowych, zgodnie z obowiązującym grafikiem. Warunkiem uzyskania dostępu było uprzednie zgłoszenie takiego wniosku, czego powód jednak nie uczynił. Powód miał także dostępne informacje o sądach i innych instytucjach, jak również miał możliwość zwrócenia się z prośbą o ustalenie adresu lub numeru telefonu do innych instytucji.

Powód mógł również korzystać z codziennych rozmów telefonicznych zarówno prywatnych jak i urzędowych; z uwagi na dużą liczbę osadzonych czas rozmów podlegał ograniczeniu do 6 minut, ale limit nie dotyczył rozmowy z obrońcą lub pełnomocnikiem. Powód nie zgłaszał problemów związanych z kontaktowaniem się z obrońcą lub pełnomocnikiem.

Powód nie wykazał, aby cenzurowanie korespondencji odbywało się niezgodnie z prawem. Powód został umieszczony w zakładzie typu zamkniętego, gdzie korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego, przy czym nigdy nie zgłaszał on uwag co do sposobu postępowania z jego korespondencją.

Nie zasługiwały na uwzględnienie także zarzuty powoda dotyczące niewłaściwych warunków wydawania posiłków, albowiem były one wydawane z kuchni w czystych, suchych, zamykanych naczyniach, w razie potrzeby utrzymujących ciepło. Posiłki przyrządzane były zgodnie z zatwierdzanym jadłospisem; z każdego posiłku pobierane były próbki. Produkty żywnościowe zamawiane były systematycznie w ilościach dostosowanych do liczby osób żywionych w jednostce, jakość dostarczanego towaru kontrolowana była przy każdej dostawie i nie było możliwości wydawania nieświeżej żywności osadzonym.

Powód nigdy nie był osadzony ze skazanymi deklarującymi przynależność do podkultury przestępczej grypsujących, deklarował się jako osoba nie używająca wyrobów tytoniowych i był zakwaterowany tylko z takimi osobami; nie zgłaszał on jakichkolwiek problemów ze współosadzonymi, bądź złego traktowania, zatem twierdzenia powoda w tym zakresie Sąd Okręgowy uznał za bezpodstawne.

Odnosząc się dalej do kontroli osobistej przeprowadzanej wobec powoda, Sąd I instancji podkreślił, że poddanie się jej jest jednym z obowiązków skazanego wynikającym w szczególności z art. 116 § 3 k.k.w. i § 68 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2016 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej. Celem kontroli osobistych osadzonych jest zapewnienie bezpieczeństwa na terenie zakładu karnego, w tym innym osobom osadzonym i funkcjonariuszom służby więziennej, przy czym jest to wartość o tak istotnym charakterze, że usprawiedliwia powodowanie dyskomfortu dla osób poddawanych tego rodzaju kontroli. Powód nie wskazywał, aby częstotliwość kontroli osobistych zastosowanych wobec niego była nadmierna, bądź działania pozwanego cechowały się szykanowaniem powoda, a to stanowiłoby podstawę do przyjęcia bezprawności działania pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego nie potwierdziły się także zarzuty powoda dotyczące osadzenia w jednostce bez obserwacji psychiatrycznej, albowiem powód podczas pobytu w poprzedniej jednostce penitencjarnej był konsultowany przez lekarza psychiatrę, zaś po osadzeniu w Zakładzie Karnym w I. powód był konsultowany przez psychologa. Podczas pobytu w pozwanej jednostce powód otrzymywał zatem adekwatną do potrzeb opiekę psychologiczną, nie zgłaszał potrzeby konsultacji psychiatrycznej.

Osadzeni podczas pobytu w Zakładzie Karnym w I. mają zapewnioną opiekę lekarską oraz otrzymują wszystkie zlecone leki. Osadzeni są również konsultowani przez lekarzy specjalistów zatrudnionych w ambulatorium lub w wolnościowej służbie zdrowia oraz mają wykonywane wszystkie niezbędne badania. W trakcie wizyt lekarskich powód jednorazowo zgłaszał ból w okolicy lędźwiowej w dniu 18 listopada 2016 r., jednak nie wskazał jako przyczyny wystąpienia dolegliwości bólowych dźwigania.

Odnosząc się do zarzutu umieszczenia powoda z chorym na wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) Sąd Okręgowy wskazał, że administracja zakładu karnego ani więzienna służba zdrowia nie mogą informować pozostałych osadzonych o stanie zdrowia współosadzonych, albowiem dane te stanowią tajemnicę lekarską. Niemniej wszyscy skazani przyjmowani do jednostki penitencjarnej są informowani o profilaktyce chorób zakaźnych także przenoszonych drogą krwi, w tym o konieczności zachowania środków ostrożności w celu uniknięcia zagrożeń. Sam fakt umieszczenia powoda w jednej celi z osobą zarażoną wirusem HCV nie ingeruje w sferę jego dóbr osobistych; brak jest jakichkolwiek przepisów nakazujących izolację chorych na wskazaną jednostkę chorobową od pozostałych osadzonych.

Pozwany potwierdził, że w Zakładzie Karnym w I. powód nie był zatrudniony, jednak powodowi zaproponowano zatrudnienie, którego nie przyjął, zaś zgodnie z grupą i podgrupą P –l/z powoda nie było możliwości zatrudnienia go zewnętrznego w zakładzie pracy chronionej, czego powód oczekiwał.

Nie zostało potwierdzone także, aby powód był zmuszony do korzystania ze sklepu w Zakładzie Karnym w I..

Dokonując oceny całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy wskazał, że stan techniczny pomieszczeń jakie powód zajmował, przeprowadzone kontrole systemów wentylacyjnych w pozwanej jednostce Skarbu Państwa, prowadzi do wniosku, iż powód miał zapewnione warunki odbywania kary pozbawienia wolności – w okresie w jakim roszczenie nie było przedawnione – zgodne z przepisami regulującymi tę materię, tj. przepisami k.k.w. i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2016 r. w sprawie w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. 2016, poz. 2224) oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. 2016, poz. 2231).

Sąd I instancji podkreślił, że do naruszenia godności osoby pozbawionej wolności może dojść przez nieludzkie, poniżające traktowanie przez funkcjonariuszy Służby Więziennej i szeroko pojętą jej administrację; istotne znaczenie ma też to, czy administracja zakładu zamkniętego dba o poprawę warunków odbywania kary, ma to bowiem wpływ na ocenę, czy zamierzeniem służb jest poniżanie i upokarzanie osób pozbawianych wolności, czy też niektóre dolegliwości, nawet te, które nie powinny zaistnieć, są wynikiem nie dających się usunąć w skali całego państwa ograniczeń, również natury ekonomicznej i finansowej.

Niedogodności, na które wskazywał powód dotyczące standardu celi, nie mogą być w ocenie Sądu I instancji kwalifikowane jako działania bezprawne naruszające godność powoda i stanowiące źródło krzywdy. Sam pobyt w warunkach izolacji stanowi istotną dolegliwość dla osoby osadzonej i wiąże się z wieloma ograniczeniami, jednak wynika to z istoty pozbawienia wolności. W działaniach strony pozwanej jednostki trudno więc w ogóle mówić o złej woli, warunki, w jakich powód przebywał, były takie same jak dla innych więźniów, nie mogły być więc one formą jakiejkolwiek indywidualnej dyskryminacji.

Ocena, czy pobyt osadzonego w zakładzie karnym narusza jego godność osobistą, wymaga odniesienia się do wszystkich okoliczności sprawy oraz do kryteriów obiektywnych, a nie jedynie subiektywnych odczuć powoda.

Nie ulega wątpliwości, że powód doznawał ograniczeń związanych z pobytem zakładzie karnym, jednak natężenie tych niedogodności nie było na tyle silne, by stwierdzić, że przekraczało typowe i nieuniknione ograniczenia i cierpienia wiążące się z samym faktem zgodnego z prawem pozbawienia wolności.

Podczas osadzenia powoda w Areszcie Śledczym w E. w okresie od 3 października 2017 r. do dnia 20 lutego 2018 r. nie doszło do naruszenia prawa powoda do odbywania kary pozbawienia wolności w humanitarnych warunkach, a tym samym do naruszenia jego dóbr osobistych, zatem powództwo na mocy art. 448 k.c. podlegało oddaleniu.

Na podstawie art. 235 ² § 5 k.p.c. Sąd Okręgowy pominął wnioski dowodowe powoda zawarte w pozwie oraz o przesłuchanie świadków jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania Sąd Okręgowy oparł o art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł powód osobiście zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie:

1 . naruszenie przepisów prawa procesowego poprzez:

a) nie przeprowadzenie dowodów z zeznań wnioskowanych świadków oraz żądanych dokumentów będących w posiadaniu pozwanego - corocznych raportów sędziów penitencjarnych z wizytacji w pozwanej jednostce, raportów C.Z.S.W., analiz stanu ładu, dyscypliny nastrojów w jednostce pozwanej, raportów z wizytacji Rzecznika Praw Obywatelskich w pozwanej jednostce, raportów z wizytacji stacji sanitarno-epidemiologicznych w pozwanej jednostce,

b) oparcie rozstrzygnięcia na zeznaniach świadków będących funkcjonariuszami Zakładu Karnego w I.,

c) nierozpoznanie istoty sprawy w skutek przeprowadzenia wybiórczo postępowania dowodowego,

d) pominięcie w okolicznościach faktycznych sprawy, że powód jest osobą chorą psychicznie, wymagającą leczenia i zapewnienia specjalnych warunków bytowych celem utrzymania jego prawidłowego funkcjonowania,

e) odmówienia mu prawa do pełnomocnika z urzędu zgodnie z jego wnioskiem, co naruszyło jego prawo do prawidłowej reprezentacji i przełożyło się na przeprowadzone postępowanie dowodowe,

f) nie przeprowadzenie dowodu z dokumentacji medycznej;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a) przepisów o ochronie dóbr osobistych poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy powód pozbawiony był w czasie przebywania w pozwanym zakładzie podstawowych praw, które ustawodawca gwarantuje ustawowo i konstytucyjnie, tj. godności, intymności, humanitarnego traktowania osadzonych - art. 24 w zw. z art. 448 k.c. w zw. art 30 art. 40 art. 41 ust. 4 art. 47 art. 60 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 3 i art. 8 ust. 1 i 2 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Podstawowych Wolności,

b) pozbawienia prawa do odbywania widzeń intymnych z niewyjaśnionych przyczyn, mimo sześciu pochwał i braku nagan w czasie odbywania kary w pozwanym zakładzie oraz posiadania specjalnie przystosowanych pomieszczeń do odbywania widzeń bezdozorowych, czym pozwany naruszył prawo powoda do utrzymywania relacji z członkami rodziny i partnerką, jak również wpłynął na pogłębienie się zaburzeń psychicznych powoda, których leczenie wydłużyło się w czasie i trwa do dnia dzisiejszego, jak również wpłynęło na relacje z ówczesną partnerką,

c) naruszenie art. 417 (2) k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za szkodę na osobie, jakiej doznał powód nie mogąc podtrzymywać w sposób właściwy relacji z ówczesną partnerką w zakresie w jakim zezwala na to ustawa, a decyzja w tej kwestii w sposób niedostatecznie sprecyzowana co do przesłanek i możliwości zażalenia leżała w dyskrecjonalnej władzy pozwanego,

d) naruszenie prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności w warunkach właściwych dla osób z chorobami psychicznymi poprzez umieszczenie powoda w zakładzie karnym bez dokonania obserwacji w jednostce psychiatrycznej przez okres co najmniej dwóch tygodni celem stwierdzenia, czy nie będzie to zagrażało jego życiu oraz brak terapii w warunkach pozwanego zakładu, brak zainteresowania osobą powoda ze strony psychologów zakładu karnego, brak diagnostyki i leczenia,

e) naruszenie dóbr osobistych w postaci prawa do pracy i uczynienie powodowi szkody wobec uniemożliwienia mu podjęcia pracy zarobkowej na terenie zakładu karnego lub poza nim, mimo posiadania obowiązku alimentacyjnego i zabiegania o pracę, co doprowadziło do zwiększania jego zadłużenia alimentacyjnego,

f) nie zastosowania w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu art 102 k.p.c., pomimo, że powód utrzymuje się dzięki pomocy społecznej, nie posiada majątku i ma zadłużenie alimentacyjne.

Powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa, przeprowadzenia dowodów wskazanych w pozwie oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika ustanowionego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2022 r., w piśmie procesowym z dnia 7 lipca 2022 r. podtrzymał apelację, wskazując, że w sprawie doszło do naruszenia

art. 379 pkt 5 k.p.c. poprzez pozbawienie powoda możliwości obrony swoich praw, co skutkuje nieważnością postępowania poprzez:

1. naruszenie art. 214 w zw. z art. 214 ¹ k.p.c. oraz 224 k.p.c. poprzez:

a. brak odroczenia rozprawy w dniu 25 sierpnia 2020 r. podczas gdy w dniu 24 sierpnia 2020 r., do Sądu I instancji wpłynęło pismo powoda wraz z zaświadczeniem nr (...) z dnia 17 sierpnia 2020 r. lekarza sądowego Sądu Okręgowego w Łodzi, w którym to piśmie powód wskazał, że z uwagi na zły stan zdrowia nie ma możliwości uczestniczenia w rozprawie osobiście,

b. zamknięcie w dniu 25 sierpnia 2020 r. przez Sąd I instancji rozprawy, wydanie wyroku i uniemożliwienie wypowiedzenia się powodowi i wyrażenia jego stanowiska w sprawie;

2. naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § pkt 5 k.p.c. poprzez pominięcie dowodów wnioskowanych przez powoda - zeznań świadków oraz dokumentów wskazanych w pozwie jako rzekomo zmierzających jedynie do przedłużenia postępowania, podczas gdy wnioskowane dowody były zgłoszone przez powoda w pierwszym piśmie procesowym (pozwie) i miały istotne znaczenie dla ustalenia faktów, które stanowią podstawę dochodzenia przez powoda roszczeń, a pominięcie dowodów miało istotny wpływ na wyniki sprawy, gdyż doprowadziło Sąd I instancji do błędnego ustalenia stanu faktycznego oddalenia powództwa.

3. art. 227 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania stron (powoda) pomimo, że pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, wobec jego rzekomo nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie wyznaczonej na dzień 25 sierpnia 2020 r., przy czym w dniu 24 sierpnia 2020 r., do Sądu I instancji wpłynęło pismo powoda wraz z zaświadczeniem nr (...) z dnia 17 sierpnia 2020 r. lekarza sądowego Sądu Okręgowego w Łodzi, w którym to piśmie powód wskazał, że z uwagi na zły stan zdrowia nie ma możliwości uczestniczenia na rozprawie osobiście wraz z wnioskiem o przesłuchanie przez Sąd Rejonowy w Łodzi, które to naruszenie przepisów postępowania miało istotny wpływ na wyniki sprawy, gdyż Sąd I instancji bezzasadnie pomijając dowód z przesłuchania stron błędnie ustalił stan faktyczny, a w konsekwencji oddalił powództwo.

Na podstawie art. 380 k.p.c. powód wniósł o rozpoznanie przez Sąd II instancji, postanowienia Sądu I instancji z dnia 25 sierpnia 2020 r. o pominięciu wniosków dowodowych powoda zwartych w pozwie oraz o przesłuchanie świadków wymienionych w piśmie z dnia 2 lipca 2020 r. oraz przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron.

Ostatecznie powód domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku, zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenia kosztów postępowania za obie instancje, bądź ewentualnie przyznania od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda kosztów niepłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów za postępowanie apelacyjne, wskazując na niezasadność zarzutów podniesionych w wywiedzionym środku zaskarżenia.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozostaje zasadna i skutkowała koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy że skarżący zasadnie zarzuca nieważność postępowania w sprawie, która pozostaje wynikiem pozbawienia pozwanego możności obrony swych praw w znaczeniu przyjętym przez artykuł 379 pkt 5.k.p.c.

Zamknięcie rozprawy w przedmiotowej sprawie oraz ogłoszenie wyroku odbyło się na rozprawie 25 sierpnia 2020 r., zaś w dniu 24 sierpnia 2020 r. do Sądu Okręgowego Elblągu wpłynęło pismo pozwanego powoda informujące że jest on chory; do pisma powód załączył zaświadczenie 17 sierpnia 2020 r. nr (...) wystawione przez lekarza sądowego Sądu Okręgowego w Łodzi L. U., w treści którego stwierdzono że w dniu 25 sierpnia 2020 r. pozwany z powodu choroby nie może się stawić Sądzie Okręgowym w Elblągu, przy czym przewidywany termin zdolności do stawienia się został określony na 31 października 2020 r.

Słusznie zatem skarżący zarzuca naruszanie art. 214 w zw. z art. 214 ¹ k.p.c. oraz 224 k.p.c.; w stwierdzonych okolicznościach zachodziła, zgodnie z przepisem artykułu 214 § 1 k.p.c., podstawa do odroczenia rozprawy, zaś zamknięcie rozprawy i wydanie wyroku w sprawie skutkowało pozbawieniem powoda możności obrony jego praw.

Wobec stwierdzenia nieważności postępowania konieczne było, zgodnie z przepisem artykułów 386 § 2 k.p.c., uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania oraz zniesienie postępowania w zakresie objętym nieważnością, to jest dotyczącym rozprawy w dniu 25 sierpnia 2020 r.

Na marginesie zauważyć należy że zasadne pozostają również zarzut skarżącego w odniesieniu do przepisów artykułu 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 5 (bo o ten przepis skarżącemu z pewnością chodzi w formule zarzutu) i art. 299 k.p.c. Sąd I instancji na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2020 roku pominął wnioski dowodowe powoda zawarte w pozwie oraz wnioski o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków wymienionych w piśmie powoda z 2 lipca 2020 r. a także przesłuchania powoda wobec jego nieusprawiedliwionego niestawiennictwa na rozprawie, zaś nie może budzić wątpliwości że niestawiennictwo powoda na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2020 r. miało charakter usprawiedliwiony. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że pominięcie pozostałych wniosków dowodowych powoda nastąpiło wobec uznania, że zmierzają one jedynie do przedłużenia postępowania, przy czym wniosek ten nie uwzględnia okoliczności, że przedmiotowe wnioski dowodowe zostały sformułowane już w pozwie, zmierzały do wykazania okoliczności faktycznych ustalonych przez sąd pierwszej instancji odmiennie od twierdzeń powoda, a nadto częściowo dotyczyły tych okoliczności w okresie nie objętym stwierdzonym przez Sąd Okręgowy przedawnieniem roszczenia.

Zauważyć także trzeba że sąd I instancji odnosząc się do szczegółowo wskazanych przez powoda okoliczności, które w jego przekonaniu świadczyły o naruszeniu jego dóbr osobistych, pominął ocenę wskazywanych przez powoda faktów związanych z brakiem możliwości pożegnania się z rodziną i uniemożliwienie mu samodzielnego stawienia się celem odbycia kary pozbawienia wolności, umieszczenie go w celi bezpośrednio po jej remoncie, co skutkowało bólem głowy i zawrotami, brakiem odpowiedniej temperatury w celi oraz przewożenia go pojazdami bez pasów bezpieczeństwa.

Odniesienie się do pozostałych zarzutów sformułowanych przez skarżącego wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania przy zapewnieniu powodowi możności obrony jego praw.

Wobec powyższych okoliczności zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, postępowanie w zakresie rozprawy w grudniu 25 sierpnia 2020 r. zniesieniu, a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Elblągu na mocy artykułu 386 § 4 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł stosownie do artykułu 108 § 2 k.p.c.

-

SSA Teresa Karczyńska Szumilas

Na oryginale właściwy podpis.