Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2019r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Mirosław Kowalewski
Protokolant:	st. sekr. sądowy Marta Majewska-Wronowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2019r. w Suwałkach

sprawy (...) Sp. z o.o. i M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie

w związku z odwołaniami (...) Sp. z o.o. i M. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 29 maja 2019 r. znak (...)

1.  oddala oba odwołania;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. i od M. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. po 180 (sto osiemdziesiąt) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III U 654/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.05.2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., powołując się na art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit a ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019r. poz. 300 ze zm.), art. 83 §1 kc i art. 300 kp, stwierdził, że M. R. od 01.01.2019r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emertytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o.

Argumentował, iż krótki okres pomiędzy zgłoszeniem M. R. do ubezpieczeń społecznych a wystąpieniem u niej niezdolności do pracy zainicjowało wszczęcie postępowania wyjaśniającego. Z ustaleń organu rentowego wynikało, że celem zawarcia umowy nie było faktyczne realizowanie stosunku pracy, lecz stworzenie pozorów jego realizowania w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Podniósł, iż M. R. przed podjęciem zatrudnienia nie posiadała tytułu podlegania do ubezpieczeń społecznych. Niepewność dotycząca braku tytułu do ubezpieczeń, z którego mogłaby nabyć prawo do zasiłku chorobowego, a następnie do macierzyńskiego była czynnikiem inicjującym do podjęcia zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Płatnik składek nie wykazał istnienia rzeczywistej potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni na wskazanym w umowie stanowisku. Co więcej, powodem zatrudnienia M. R. i utworzenia nowego stanowiska pracy miała być zwiększona ilość projektów oraz duże opóźnienia w terminowym wykonywaniu projektów, co wiązało się z ponoszeniem kar. Krótko po zatrudnieniu ubezpieczonej okazało się, że nie wypełnia ona powierzonych jej obowiązków z powodu niezdolności do pracy, jednak w związku z nieobecnością pracownicy nie zatrudniono nikogo na jej miejsce. Jej obowiązki przejął A. F., zatrudniony jako pracownik od 01.09.2017r. Zatem została ona zatrudniona na stanowisko, na którym płatnik składek wcześniej nikogo nie zatrudniał i nie widział potrzeby stosowania żadnych zastępstw pomimo długotrwałej nieobecności w pracy ubezpieczonej. Wskazał, iż w toku postępowania wyjaśniającego strony nie przedłożyły żadnych dowodów, które potwierdziłyby, że M. R. wypełniała obowiązki pracownika 8 godzin dziennie przez pięć dni w tygodniu. W toku postępowania wyjaśniającego płatnik składek oświadczył, że M. R. posiada odpowiednie kwalifikacje do wykonywania powierzonych zadań, jednak nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzających jej umiejętności. Tym samym zgromadzony materiał dowodowy nie wykazał, by M. R. wykonywała rzeczywiście pracę na rzecz (...) Sp. z o.o.

Odwołania od tej decyzji złożyli M. R. i P. F. – prokurent (...) Sp. z o.o.

Odwołująca M. R. domagała się jej zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, że od 01.01.2019r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o. Wskazała, że o ofercie pracy dowiedziała się od kolegi – K. M.. Umówiła się na spotkanie i po kilku rozmowach została zaproszona na dzień próbny, po którym została zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Jej niezdolność do pracy była związana z komplikacjami z powodu ciąży, a nie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego – zasiłku chorobowego. Podejmując zatrudnienie nie wiedziała o faktycznym stanie ciąży. Podniosła, że zostały złożone wszystkie dokumenty, które potwierdzają jej faktyczne zatrudnienie i wykonywanie obowiązków pracowniczych, jednak z niezrozumiałych powodów organ rentowy zupełnie je pominął. Za karygodne uznała twierdzenia organu rentowego, iż nie było potrzeby jej zatrudnienia, gdyż to dzięki jej pracy firma poprawiła swoją terminowość w realizacji projektów, jak również oddania zaległych i unikania kar pieniężnych. Posiadała wystarczające kwalifikacje do wykonywania powierzonych jej obowiązków.

Płatnik składek również domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia, że M. R. od 01.01.2019r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, jako jego pracownik. Wskazał, iż w spółce prowadzona jest pełna księgowość i dokumentacja dotycząca pracownika (listy obecności, delegacje wyjazdów służbowych samochodem prywatnym w teren). Istnieją również dowody potwierdzające nadania przez M. R. listów poleconych, osobiście przez nią wypełnione. Stanowisko organu rentowego, iż na miejscu nieobecnej M. R. nie został zatrudniony inny pracownik „źle świadczy o podejściu ZUS do spraw pracowniczych”. Spółka rozwija swoją działalność projektową i nie zamierza likwidować stanowiska, które zostało odwołującej zapewnione. Firma działa od 1997r. i organ rentowy skażoną decyzją próbuje „oczernić’ działania Spółki.

W odpowiedziach na odwaniania organ rentowy wniósł o ich oddalenie i zasądzenie od odwołujących zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił, co następuje:

M. R. (z d. B. , ur. (...)) w dniu 28.06.2013r. uzyskała świadectwo dojrzałości , uzyskując pozytywny wynik egzaminu maturalnego.

Decyzją z 27.02.2017r. odwołująca została przyjęta na studia niestacjonarne zaoczne I stopnia na (...) w B.. Z wyjaśnień odwołującej wynikało, że studiuje psychopedagogikę.

Spółka z o.o. (...) – E. prowadzi działalność od 10.10.1997r. świadcząc usługi przede wszystkim z zakresu architektury (według PKD). Firma zatrudniała dwie osoby – A. F. i K. F..

Z wyjaśnień prokurenta spółki – (...) oraz świadka A. F. wynikało, że z uwagi na opóźnienia w realizacji projektów na rzecz (...) L. Oddział w B. na spółkę zostały nałożone kary . Podjęto decyzję o zatrudnieniu osoby, która pomogłaby w realizowaniu projektów w ramach wygranych przetargów. Osoby godnej zaufania i spełniającej wymagania do zatrudnienia na stanowisku pracownika biurowego poszukiwano wśród znajomych. Osobą, która przekazała odwołującej się informację o poszukiwaniu pracownika przez Spółkę był świadek K. M.. Jest on żołnierzem zawodowym i pracuje razem z mężem odwołującej, który również jest żołnierzem zawodowym.

Odwołująca zgłosiła się do firmy i po przeprowadzeniu z nią rozmowy oraz sprawdzeniu jej umiejętności w trakcie jednego dnia, została podjęta decyzja o jej zatrudnieniu. Była to jedyna osoba, z którą prowadzono rozmowy nt. zatrudnienia.

Umowa o pracę została podpisana 02.01.2019r. i na jej podstawie odwołująca miała być zatrudniona od 01.01.2019r. na czas nieokreślony jako pracownik biurowy, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem (...)wraz z premią uznaniową. Do jej obowiązków na zajmowanym stanowisku należało: kompletowanie oraz ewidencjonowanie dokumentacji projektowej, nadzór nad dokumentami firmowymi, z którymi pracownik ma styczność, oraz ich odpowiednie zabezpieczenie, opracowywanie pism, wniosków, druków uzgodnień, wykonywanie zadań mających na celu organizację spotkań z właścicielami nieruchomości objętych projektowanym zadaniem inwestycyjnym oraz pozyskiwanie uzgodnień z nimi, obsługę urządzeń biurowych, odbieranie połączeń telefonicznych wraz z rozmową i kierowanie ich do odpowiednich organów w firmie, monitorowanie zamówień/ofert dostępnych na rynku, przekazywanie przełożonemu lub pracodawcy wyników z prowadzonej przez siebie pracy, organizacje własnej pracy w celu prawidłowego funkcjonowania biura, zachowanie w tajemnicy danych pracowników i całego przedsiębiorstwa i działanie zgodnie z interesem firmy.

Swoje obowiązki odwołująca miała wykonywać w godzinach 8-16 od poniedziałku do piątku. W momencie podpisywania umowy odwołująca miała 18-miesięczne dziecko. Opieką nad nim zajmowała się teściowa – świadek J. R..

Z listy obecności wynikało, że w dniu 28.01.2019r. korzystała z urlopu wypoczynkowego, natomiast w dniu 8.02.2019r. z urlopu bezpłatnego. Od dnia 04.03.2019r. przebywała na zwolnieniu lekarskim.

W trakcie badania w dniu 24.01.2019r. lekarz potwierdził, że odwołująca jest w 9 tygodniu ciąży.

Polecenia wyjazdów służbowych (k. 15-17) nie zawierały kolejnego numeru ewidencyjnego. Wynikało z nich, iż odwołująca odbywała wyjazdy służbowe w celu: uprawomocnienia decyzji o pozwoleniu na budowę, odbioru uzgodnień z właścicielami działek (projekt linii elektroenergetycznych), uprawomocnienia decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, odbioru map do celów projektowych, dostarczenia wniosku wraz z dokumentami o przeprowadzeniu narady koordynacyjnej (projekt linii elektroenergetycznej), odbioru uzgodnień z właścicielami działek (projekt linii elektroenergetycznej). Poniższe zestawienie przedstawia ilość wykazanych wyjazdów służbowych w dniach, na trasie, w godzinach od-do oraz długość jej pobytu na miejscu:

- 09.01.2019r. - E. - G. – E. - 9.00 -11.20 - 30 minut;

- 10.01.2019r. - E. - B. – E. - 12.00-13.00 - 30 minut;

- 11.01.2019r. - E. - S. - E. - 10.00-11.30 - 30 minut;

- 04.01.2019r. - E. - P. – E. - 10.00-12.15 - 15 minut;

- 21.01.2019r. - E. - P. – E. - 12.00-14.30 - 30 minut;

- 24.01.2019r. - E. - G. – E. - 14.00-16.15 - 15 minut;

- 28.01.2019r. - E. - O. – E. - 10.00-11.30 - 30 minut;

- 07.02.2019r. - E. - O. – E. - 10.00-11.30 - 30 minut;

- 13.02.2019r. - E. - B. – E. - 10.00-11.30 - 30 minut.

Przed zatrudnieniem odwołującej obowiązki jej powierzone wykonywał A. F.. Natomiast ma czas jej nieobecności czynności te wykonywał A. F. i prokurent – P. F..

Sąd zważył, co następuje :

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 punkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 300 z późn. zm.) osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy systemowej, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art. 8 ust. 1 ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art. 22 kp (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2005r. sygn.I UK 296/04).

Jak stanowi art. 22 § 1 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosunek pracy posiada szczególne cechy, które pozwalają na jego odróżnienie od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych i wyróżnia się:

1) koniecznością osobistego wykonania pracy,

2) podporządkowaniem pracownika pracodawcy,

3) wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy

4) i na jego ryzyko,

5) odpłatnością pracy.

W razie ustalenia, że w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy obce stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że zawarta została umowa o pracę. Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Mimo że oba te stosunki maja różne cele to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może bowiem istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 17.01.2006 r. III AUa 433/05). Sam fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art. 22 kp formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna.

W sprawie strony przedstawiły dokumenty, które miały potwierdzić zawarcie i realizowanie przez nie umowy o pracę. Wśród nich znajdowała się umowa o prace, zakres obowiązków, potwierdzenie odbycia przez odwołującą szkolenia z zakresu bhp czy też zaświadczenie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na stanowisku pracownika biurowego. Nie stanowiły one same w sobie jednoznacznego potwierdzenia, że umowa ta była rzeczywiście realizowania. Do oceny tych dokumentów należało podjeść z dużą ostrożnością, gdyż ich dokładna analiza potwierdza stanowisko organu rentowego i daje podstawy do przyjęcia, że zostały wytworzone jedynie w celu uwiarygodnienia stanowiska odwołujących.

Taki wniosek płynie m.in. z analizowany zestawienia list obecności i potwierdzeń wyjazdów służbowych odwołującej. W liście obecności odnotowano, że w dniu 28.01.2018r. wnioskodawczyni korzystała z urlopu wypoczynkowego. W dokumentacji pracowniczej nie odnotowano jej wniosku o urlop, ale należało założyć, iż zgodnie ze stanowiskiem odwołujących, dokument ten – lista obecności – jest zgodny z prawdą. Zastawienie tej informacji z datami wyjazdów służbowych odwołującej daje podstawy do odmówienia wiarygodności tym dokumentów. W zestawieniach wyjazdów służbowych wskazano bowiem, że w dniu 28.01.2019r. odwołująca była w podróży służbowej. Wyjechała z E. do O. o godzinie 10.00, na miejscu przebywała 30 minut i wróciła do O. o 11.30.

Zdaniem Sądu dokumenty w postaci potwierdzenia wyjazdów służbowych służyły jedynie uprawdopodobnienie stanowiska odwołujących tj. wykonywania przez odwołująca zadań pracowniczych. W toku postępowania sądowego odwołujący nie przedłożyli żadnych dowodów, które potwierdziłyby wykonywanie przez odwołującą obowiązków pracowniczych. Należy zaznaczyć, że w stanowisku skarżących przewijał się wątek związany z bardzo dobrym kontaktem odwołującej z klientami firmy. Można wręcz uznać, że to zadecydowało o jej zatrudnieniu, gdyż dobrze radziła sobie z ludźmi. Jednak z drugiej strony odwołujący nie zdecydowali się na zgłoszenie dowodu z zeznań świadków, którzy mieliby z odwołującą kontakt jako pracownikiem firmy. Zasłanianie się w tym zakresie ochroną danych osobowych (RODO) jest kompletnie nietrafione, gdyż nie dotyczy ono sytuacji, gdy strona chce uwiarygodnić, wykazać fakty mające wpływ na wynik postępowania sądowego. Brak inicjatywny dowodowej ze strony odwołujących należy tłumaczyć brakiem dowodów, które potwierdziłby faktyczne wykonywanie przez odwołującą obowiązków pracowniczych w ramach umowy o pracę.

Podkreślić należy, że uzasadnione wątpliwości, co do rzeczywistego charakteru umowy zawartej przez strony, pojawiają się już na etapie rekrutacji pracownika. Utworzenie nowego stanowiska pracy i zatrudnienie pracownika miało służyć przyśpieszeniu realizacji projektów. Pracodawca nie był jednak w stanie wyjaśnić jakie cechy, oprócz zaufania, winna mieć osoba, która miałaby realizować zadania na stanowisku pracownika biurowego. Pisemny zakres obowiązków był na tyle lapidarny i ogólny, że nie wynikało z niego, aby do jego realizacji należało mieć szczególne predyspozycje, umiejętności. W trakcie zeznań A. F. potwierdził że przed podpisaniem umowy to on wykonywał to, co zawarte było w zakresie obowiązków odwołującej, natomiast na czas jej nieobecności czynności te wykonywał wraz z P. F.. Trudno zatem wskazać, jakie konkretne czynności wykonywane przez odwołującą miały służyć przyśpieszaniu realizacji projektów, gdy zadania wynikające z zakres obowiązków były realizowane w ramach stałego zespołu prawników firmy (2 osoby) przed jak i po zatrudnieniu odwołującej. Nie zmienia to również faktu, że strony nie przedłożyły żadnych dowodów, które choćby w minimalnym stopniu potwierdzałyby wykonywanie przez odwołująca obowiązków w ramach pracowniczego podporządkowania.

Odnośnie świadków, to strony zawnioskowały dowód z przesłuchania czterech osób ostatecznie ograniczając go do trzech. Świadek J. R. jest teściową odwołującej i jej zaznania miały na celu wykazanie, że wnioskodawczyni miała osobę, która mogłaby zając się 18-miesięcznym dzieckiem na czas jej pobytu w pracy. A. F. jest wieloletnim pracownikiem firmy i synem prokurenta firmy - P. F.. Świadek K. M. to znajomy A. F. i męża odwołujący. Z tych powodów należało podjeść do ich zeznań z dużą doza ostrożności.

Strony nie przedstawiły żadnych innych świadków, którzy w jakimkolwiek stopniu nie byliby związani z działalnością firmy lub nie były osobami bliskimi bądź znajomymi odwołujących.

W tym stanie faktycznym Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, że zawarta umowa o pracę miała głównie na celu ominięcie przepisów prawa. Poczynione w sprawie ustalenia uzasadniają twierdzenie, iż zakwestionowana umowa o pracę została zawarta dla pozoru, to jest bez zamiaru realizacji obowiązków z niej wynikających, a jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Umowa taka z mocy art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 kp jest nieważna.

Zgodnie z treścią art. 83 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę.

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli, a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru. Głównym celem zawarcia umowy o pracę winno być nawiązanie stosunku pracy, a jedynie rezultatem i pośrednim celem zatrudnienia jest uzyskanie wskazanych korzyści.

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 kpc orzeczono, jak w punkcie 1.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1, 1 ¹ i 3 kpc w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

mt