Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 12 lutego 2020 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie VIII Wydział Rodzinny i Nieletnich      w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Dorota Pękała     

Protokolant: sekretarz sądowy Monika Frontczak     

po rozpoznaniu w dniu 31 styczna 2020 r.      w S.     

na rozprawie sprawy

z powództwa małoletniej M. O. (1) i A. O. (1)     

przeciwko M. O. (2)     

o podwyższenie alimentów     

I.  podwyższa rentę alimentacyjną należną małoletniej powódce M. O. (1) od pozwanego M. O. (2) z kwoty po 500 zł miesięcznie orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2013 r. wydanym w sprawie X RC 2692/11 do kwoty po 700 (siedemset) złotych miesięcznie, płatnej z góry do dnia 10 każdego miesiąca

z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek

z rat poczynając od dnia 23 lipca 2019 r.;

II.  podwyższa rentę alimentacyjną należną powódce A. O. (1) od pozwanego M. O. (2) z kwoty po 550 zł miesięcznie orzeczonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2013 r. wydanym w sprawie X RC 2692/11 do kwoty po 700 (siedemset) złotych miesięcznie, płatnej z góry do dnia 10 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat poczynając od dnia 23 lipca 2019 r.;

III.  w pozostałej części powództwo oddala;

IV.  zasądza od pozwanego M. O. (2) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 210 (dwieście dziesięć) złotych z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych;

V.  zasądza od pozwanego M. O. (2) na rzecz małoletniej powódki M. O. (1) oraz powódki A. O. (1) kwotę 900 (dziewięćset) złotych

z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

VI.  wyrokowi w pkt I i II nadaje rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt VIII RC 333/19

UZASADNIENIE

Powódki A. O. (1) i małoletnia M. O. (1), reprezentowane przez zawodowego pełnomocnika, a małoletnia M. O. (1) działająca również przez swoją matkę, tj. jej przedstawicielkę ustawową, w dniu 23 lipca 2019 roku wystąpiły do tutejszego Sądu o podwyższenie kwoty alimentów należnych im od ich ojca M. O. (2), zasądzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt X RC 2692/11. Przy czym małoletnia M. O. (1) wniosła o podwyższenie z kwoty 500 złotych miesięcznie do kwoty 2.000 złotych miesięcznie, zaś A. O. (1) wniosła o podwyższenie z kwoty 550 złotych do kwoty 1.600 złotych miesięcznie.

W uzasadnieniu pozwu podano w szczególności, że od daty ostatniego orzeczenia o alimentach upłynęło sześć lat i od tego czasu znacznie wzrosły zarówno potrzeby małoletnich powódek, jak też ceny towarów i usług potrzebnych na zaspokojenie tych potrzeb. Ponadto podano, że od tego czasu zmienił się również stosunek pozwanego do jego obowiązku alimentacyjnego oraz zmieniły się warunki bytowe małoletnich powódek, ponieważ nie zamieszkują już one w mieszkaniu swojej babci, a zamieszkują wraz z matką w wynajętym przez nią mieszkaniu Do grudnia 2018 roku małoletnia M. zamieszkiwała u pozwanego, a później oboje rodzice sprawowali nad nią opiekę naprzemienną. Obecnie obie powódki zamieszkują wyłącznie z matką. Podano także, że obecnie pozwany nie kontaktuje się z córkami i nie interesuje się ich sytuacją, a alimenty wypłaca im z opóźnieniem.

Strona powodowa wskazała, iż uzasadnione koszty utrzymania małoletniej M. O. (1) wynoszą ok. 2150 zł miesięcznie (m.in. koszt zakupu żywności (500 zł), koszt partycypowania w opłatach za mieszkanie (750 zł) koszt zakupu odzieży czy środków chemicznych (200 zł), wydatki związane ze szkołą (140 zł), koszt udziału w terapii (400 zł). Natomiast miesięczny koszt utrzymania powódki A. O. (1) wynosi ok. 1660 zł i na powyższa kwotę również składają się koszty związane z zakupem żywności, partycypowania w opłatach za lokal, opłaty za szkołę, kieszonkowe czy też koszt zakupu odzieży czy środków czystości.

W dniu 9 września 2020 roku pozwany M. O. (2), działając przez zawodowego pełnomocnika, złożył odpowiedź na pozew, w której wniósł on o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu tego pisma podał on, że nie jest prawdą, że nie utrzymuje on kontaktu z córkami, bowiem do grudnia 2018 roku miała miejsce sytuacja, że małoletnia M. zamieszkiwała wraz z ojcem, który sprawował nad nią wyłącznie opiekę, zaś A. O. (1) mieszkała wraz ze swoją babcią. W tym samym czasie matka powódek mieszkała osobno i utrzymywała tylko sporadyczny kontakt z nimi, mieszkając na stałe na terenie Wielkiej Brytanii. Sytuacja zmieniła się na skutek tego, że małoletnia M. miała problemy z odnalezieniem się w szkole, czemu pozwany chciał zaradzić skierowaniem jej na psychoterapię, jednakże małoletnia miała stanowczo odmówić udziału w niej, a jej stosunek do ojca stał się negatywny. Pozwany podał, że od tego czasu kontakt z córkami utrzymuje głównie telefonicznie, bowiem nie może ich zmuszać do kontaktów. Ponadto pozwany zaprzeczył, że wypłaca alimenty z opóźnieniem i podał, że wypłaca je zawsze następnego dnia po otrzymaniu wynagrodzenia, poza szczególną sytuacją, gdy uległ on wypadkowi motocyklowemu i z tego powodu przez trzy miesiące przebywał na zwolnieniu lekarskim. W tym czasie żadna z córek miała nie interesować się stanem pozwanego i go nie odwiedzać. Pozwany zaprzeczył również podanej w pozwie kwocie zaspokojenia potrzeb powódek, albowiem kwota ta nie została poparta żadnymi dowodami, a ponadto matka powódek przeznacza pieniądze na zbyteczne rzeczy i mieszka w wynajętym mieszkaniu o wysokim standardzie, przekraczającym usprawiedliwione potrzeby córek.

Jednocześnie w pozwie strona powodowa złożyła wniosek o udzielenie jej zabezpieczenia na czas trwania postępowania poprzez zobowiązanie pozwanego do wypłacania alimentów w kwocie 2000 złotych miesięcznie na rzecz małoletniej M. O. (1) i w kwocie 1600 złotych miesięcznie na rzecz A. O. (1).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie wniosku o zabezpieczenie podając w szczególności, że powódki nie mają interesu prawnego w żądaniu zabezpieczenia, bowiem nie istnieje konieczność natychmiastowego zapewnienia im środków niezbędnych do zaspokojenia ich usprawiedliwionych potrzeb, ponieważ w dostatecznym zakresie potrzeby te mogą być zaspokajane z wypłacanych przez niego obecnie alimentów, a strona powodowa nie wykazała, że jakiekolwiek tego typu potrzeby są aktualnie niezaspokajane z uwagi na niewystarczające środki.

W dniu 9 września 2019 roku Sąd postanowił udzielić zabezpieczenia w ten sposób, że zobowiązał pozwanego, aby do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie poza dotychczas wypłacanymi alimentami, wypłacał małoletniej powódce M. O. (1) dodatkowo kwotę 200 złotych miesięcznie, a powódce A. O. (1) dodatkowo kwotę 150 złotych miesięcznie, tytułem należnych im alimentów.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódki A. O. (1), urodzona (...) i małoletnia M. O. (1), urodzona (...) są córkami M. O. (2) i A. M. (poprzednio O.), których małżeństwo rozwiązano przez rozwód bez orzekania o winie, wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2013 roku (sygn. akt X RC 2692/11).

Dowód:

⚫

odpis skrócony aktu małżeństwa – k. 7;

⚫

odpisy skrócone aktów urodzenia – k. 8 i 9; w aktach sprawy X RC 2692/11

⚫

wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie – k. 174-175.

W momencie orzekania przez Sąd Okręgowy o alimentach należnych powódkom od ich ojca, M. O. (2), ten zatrudniony był w firmie (...) jako serwisant-informatyk i otrzymywał wynagrodzenie w kwocie około 2500 złotych netto miesięcznie. Ponadto współpracował z dwiema innymi firmami i z tego tytułu osiągał dodatkowo roczny dochód w kwocie kilkuset złotych. Powód ponosił koszty związane z utrzymywaniem zajmowanego przez niego mieszkania. Na jego miesięczne opłaty składały się: czynsz (500 złotych), opłata za zużycie energii elektrycznej (100 złotych co drugi miesiąc), opłata za gaz (100 złotych w okresie letnim i 300 złotych w okresie zimowym – co dwa miesiące) i abonament telefoniczny (100-150 złotych miesięcznie).

Dowód:

⚫

zeznania M. O. (2) – k. 126-127 i 161;

⚫

zaświadczenie o zarobkach – k. 124; w aktach sprawy X RC 2692/11

⚫

wykaz wpłat mieszkaniowych – k. 115-116.

Matka powódek prowadziła wówczas działalność gospodarczą w zakresie doradztwa kredytowego. Biuro prowadziła z przyjaciółką, z którą była w związku. Razem pokrywały koszty utrzymania tego lokalu. Uzyskiwała wówczas dochody w kwocie 3000 złotych miesięcznie. Podjęła ona studia prawnicze w trybie niestacjonarnym. Chorowała na stwardnienie rozsiane, które objawiało się m.in. zanikiem nerwu wzrokowego. Miała ona wówczas orzeczoną niepełnosprawność w stopniu lekkim. Zamieszkiwała w wynajętym mieszkaniu, za które ponosiła opłaty w granicach 1300-1400 złotych miesięcznie.

Dowód:

⚫

zeznania A. O. (2)– k. 128-129;

⚫

księga przychodów i rozchodów – k. 122-124; w aktach sprawy X RC 2692/11

⚫

orzeczenie o niepełnosprawności – k. 115-116.

Powódki, tj. małoletnia M. i wówczas małoletnia A. zamieszkiwały wraz z babcią. M. uczęszczała do szkoły podstawowej, zaś A. do gimnazjum. Sąd Okręgowy ustalił wówczas, że koszt utrzymania A. O. (1) wynosił 1000 złotych miesięcznie, zaś M. O. (1) 850-900 złotych miesięcznie. Wyższe koszty utrzymania starszej z córek były usprawiedliwię jej wiekiem oraz zwiększonymi i potrzebami wynikającymi z fazy rozwoju w jakim wówczas się znajdowała. Za uzasadnione wydatki uznano te związane z zakupem środków higieny i kosmetyków – dla starszej powódki w kwocie 50 złotych miesięcznie, dla młodszej 30 złotych miesięcznie. Wyższe koszty utrzymania starszej powódki były nadto uzasadnione koniecznością ponoszenia kosztów za posiadany przez nią wówczas telefon komórkowy – 20 złotych miesięcznie. Ponadto na koszty ich utrzymania składały się koszty wyżywienia (po około 300 złotych na każdą powódkę), zakup obiadów szkolnych (po 60 złotych), zakupu odzieży i obuwia oraz leczenia (po 100 złotych miesięcznie), przyborów szkolnych i pomocy edukacyjnych (po 60 złotych miesięcznie), koszty utrzymania mieszkania (po 200 złotych miesięcznie), kieszonkowego (po 50 złotych miesięcznie), opłaty szkolne (po 6 złotych miesięcznie), koszty rozrywki (po 50 złotych miesięcznie). Powódki nie korzystały wówczas z żadnych zajęć dodatkowych.

Dowód:

⚫

zeznania A. O. (2) – k. 128-129;

⚫

zeznania M. O. (2) – k. 126-127; w aktach sprawy X RC 2692/11

⚫

sprawozdanie z wywiadu kuratora – k. 141.

Obecnie pozwany M. O. (2) nadal jest zatrudniony na czas nieokreślony w firmie (...). Obecnie zajmuje stanowisko starszego serwisanta i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie około 3.600 złotych netto miesięcznie. Ponadto podejmuje on prace dorywcze, m.in. w firmie (...), za wynagrodzeniem 100 złotych miesięcznie. Pozwany mieszka w mieszkaniu o powierzchni 44 m ², które stanowiło własność jego zmarłych dziadków. Obecnie toczy się w zakresie majątku po nich postępowanie spadkowe, a pozwany należy do kręgu spadkobierców i jest powołany do ½ części spadku. Pozwany jest zobowiązany do ponoszenia następujących opłat za to mieszkanie: czynsz (150 złotych miesięcznie), energia elektryczna (110 złotych co dwa miesiące), gaz (150 złotych co dwa miesiące).

Ponadto pozwany posiada motocykl o wartości około 7.000-8.000 złotych. Posiada on również zobowiązania kredytowe. Kredyty te zostały zaciągnięte m.in. na zakup pralki i lodówki oraz na zakup samochodu H. o wartości 12.000, który był prezentem dla byłej już jego konkubiny K. Ł.. Konkubina zwróciła mu za ten samochód 7.000 złotych. Pozwany wydaje ponadto na własne utrzymanie kwotę około 1.000 złotych miesięcznie. Ponadto wypłaca on córkom alimenty w kwotach 500 i 550 złotych, co do zasady regularnie.

Dowód:

⚫

zaświadczenie o zarobkach – k. 53;

⚫

przesłuchanie M. O. (2) – k. 97-98 i 116-118;

⚫

rachunek za gaz – k. 55;

⚫

rachunek z (...) k. 56;

⚫

potwierdzenie spłaty kredytu – k. 57, 59, 61;

⚫

rachunek za energię elektryczną – k. 60;

⚫

opłata do wspólnoty mieszkaniowej – k. 62;

⚫

testament – k. 113.

Matka powódek obecnie pracuje jako księgowa w firmie brytyjskiej, jednak wykonuje ona zdalnie pracę w Polsce. Osiąga ona wynagrodzenie w kwocie około 3.500 złotych miesięcznie. Razem z córkami zamieszkuje w wynajętym mieszkaniu, za które płaci czynsz dla właściciela w kwocie 1800 złotych miesięcznie oraz czynsz w kwocie 150 złotych, a ponadto opłaca rachunki: za zużycie energii elektrycznej – 100 złotych co dwa miesiące i 60 złotych miesięcznie za ogrzewanie. Ponadto otrzymuje ona świadczenie z programu Rodzina 500+ na małoletnią M. oraz świadczenie na nią z programu Dobry Start w kwocie 300 złotych rocznie.

Małoletnia M. uczęszcza do I klasy technikum o profilu fotograficznym. Ma ona stwierdzone zaburzenia depresyjno-lękowe i potrzebuje leczenia psychiatrycznego. Dokonała ona samookaleczania. Ma problemy z nauką matematyki i fizyki.

Powódka A. O. (1) obecnie uczy się w Zespole Szkół Budowlanych, jest w IV klasie. Uczęszcza na korepetycje z matematyki i fizyki. Planuje zdawać maturę rozszerzoną z tych przedmiotów. W przeszłości uczęszczała na zajęcia wokalne i muzyczne, ale obecnie nie stać jej na ich kontynuowanie. A. O. (1) również ma zaburzenia lękowe i nerwicę. W związku z tym odbyła prywatną wizytę u lekarza-psychiatry. Ma ona również niską odporność. Matka powódki wykupiła dla niej ubezpieczenie L.. W okresie wakacyjnym A. O. (1) pracowała i osiągała wynagrodzenie 1500 złotych miesięcznie.

Koszt utrzymania powódek wynosi około 1300-1400 złotych miesięcznie. Obie powódki mają takie same potrzeby, również w zakresie ich problemów ze zdrowiem psychicznym. Na koszty ich utrzymania składają się koszty wyżywienia (po około 450 złotych na każdą powódkę), zakupu odzieży i obuwia (po 100 złotych miesięcznie), przyborów szkolnych i pomocy edukacyjnych, a także opłat szkolnych (po 100 złotych miesięcznie), koszty utrzymania mieszkania (po 650 złotych miesięcznie), kieszonkowego (po 100 złotych miesięcznie), koszty rozrywki (po 100 złotych miesięcznie).

Dowód:

⚫

zaświadczenie o zarobkach – k. 158;

⚫

przesłuchanie A. O. (1)– k. 116-118;

⚫

przesłuchanie A. M. – k. 116-118;

⚫

umowa najmu lokalu - k. 10;

⚫

aneks do umowy – k.14;

⚫

zaświadczenie – k. 15;

⚫

zaświadczenie - k. 16;

⚫

zaświadczenie psychoterapeuty – k. 17 i 94;

⚫

opłata za ogrzewanie – k. 20, 22 i 24;

⚫

opłata za energię elektryczną – k. 21 i 23;

⚫

faktura za czynsz – k. 25;

⚫

opłata za abonament – k. 26l

⚫

świadczenie z programu Dobry Start – k. 27;

⚫

świadczenie z programu Rodzina 500+ - k. 29-31;

⚫

konwersacja pozwanego z matką powódek – k. 32-33.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie treści pism procesowych stron, bezspornie wiarygodnych dokumentów dołączonych do tych pism, a nadto przesłuchania stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Materialną podstawą prawną żądania stanowił przepis art. 138 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2019 r. poz. 2086 i 2089), zwanej dalej „k.r.o.”. Zgodnie z tym przepisem w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez "zmianę stosunków" należy rozumieć zmianę okoliczności istotnych z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego i zakresu świadczeń alimentacyjnych, w szczególności określonych w art. 133 i 135 k.r.o1.

Zgodnie z tymi przepisami rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem swojego dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, zaś zakres tych świadczeń zależy od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz od możliwości zarobkowych i majątkowych rodziców, przy czym jeśli świadczenie to nie polega na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie małoletniego dziecka, to wówczas polega ono na pokrywaniu całości lub części kosztów jego utrzymania lub wychowania. Wobec tego owa zmiana stosunków może być między innymi skutkiem zwiększenia się lub zmniejszenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, jak i zarobkowych oraz majątkowych możliwości zobowiązanego.

Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka spełnia doniosłe funkcje społeczne, umacnia więzi rodzinne i wzajemną odpowiedzialność za członków rodziny. Ma on więc wymiar moralny i ekonomiczny. Rodzice dziecka w naturalnym porządku rzeczy są zobowiązani do utrzymania swego potomstwa i do przygotowania go do samodzielnego życia2. Doniosłość tego poglądu jest przyjęta w polskim orzecznictwie, wskazuje się w nim, że obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka – zarówno zrodzonego w małżeństwie, jak i dziecka pozamałżeńskiego – jest indywidualnym obowiązkiem każdej matki i ojca dostarczania swojemu dziecku środków utrzymania i wychowania. Obowiązek ten podlega regulacji specjalnej, uprzywilejowanej i jest wyrazem właściwej dla naszego ustawodawstwa rodzinnego zasady dobra dziecka3.

W odniesieniu do okoliczności niniejszej sprawy należy podać, że przedstawiciel ustawowy małoletniej powódki M. O. (1) i powódka A. O. (1), wykazały, że owa zmiana stosunków nastąpiła. Od ostatniego orzeczenia o obowiązku alimentacyjnym pozwanego względem powódek minęło ponad 6 lat i w tym czasie nie tylko zmieniła się siła nabywcza pieniądza, ale także wzrosły potrzeby powódek. W szczególności należy zwrócić uwagę na wzrost kosztów utrzymania mieszkania, w którym powódki zamieszkują. W momencie orzekania przez Sąd Okręgowy, powódki zamieszkiwały mieszkaniu swojej babci i koszty z tym związane wynosiły po 200 złotych na każdą z powódek. Obecnie koszty te wzrosły do około 650 złotych.

Sąd dokonał oceny potrzeb powódek kierując się wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, określając koszt zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb powódek na kwotę po około 1300-1400 złotych miesięcznie. W chwili obecnej nie ma potrzeby już rozróżnianie tej kwoty na każdą z powódek, albowiem obecnie są one w takim przedziale wiekowym, że mają one podobne potrzeby, także w zakresie ich problemów ze zdrowiem psychicznym.

Sąd nie przychylił się do twierdzeń pozwanego, że powódki mieszkają w mieszkaniu o zbytecznie wysokim standardzie. Kwota 1800 złotych miesięcznie za takie mieszkanie mieści się, w ocenie Sądu, w standardzie właściwym dla (...) rynku nieruchomości.

Również w zakresie możliwości majątkowych pozwanego nastąpiła zmiana. Od ostatniego orzeczenia o alimentach wynagrodzenie pozwanego wzrosło o około 1000 złotych, ponadto nadal wykonuje on dodatkowe zlecenia. Poza tym w toku jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po jego zmarłych dziadkach. Pozwany jest powołany do połowy spadku, w skład którego wchodzi m.in. mieszkanie, w którym obecnie mieszka. Ponadto pozwany posiada majątek ruchomy w postaci np. motocykla o wartości około 7.000 złotych. Wobec tego jest on zdolny do pokrycia kosztów zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb powódek w potrzebnym zakresie.

Należy zwrócić uwagę jeszcze na okoliczność, że obie powódki są obecnie już niemal dorosłe, wobec tego pozwany nie ma możliwości spowodowania tego, że będą one przebywać z nim czas w takim zakresie, w jakim czyniły to w przeszłości, ponieważ zależy to obecnie wyłącznie od ich ochoty. Jednocześnie pozwany oferuje swój czas dla córek, jeżeliby miały one pragnienie kontaktu z nim. Pamiętać również należy, że przez pewien okres małoletnia M. zamieszkiwała z ojcem na stałe, będąc pod jego wyłączną opieką. Wobec tego nie należy rozróżniać proporcji w jakiej oboje rodzice mają pokrywać koszty utrzymania córek.

Mając powyższe na względzie Sąd w punkcie I i II wyroku zwiększył kwotę alimentów należnych powódkom od ich ojca do kwot po 700 złotych dla każdej z nich, poczynając od dnia wniesienia pozwu, tj. 23 lipca 2019 roku – obciążając tym samym oboje rodziców powódek kosztami zaspokojenia ich usprawiedliwionych potrzeb po połowie. W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo.

Na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800, z późn. zm.) Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódek kwotę 900 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie.

Zgodnie z art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd z urzędu nadał wyrokowi w zakresie punktu I rygor natychmiastowej wykonalności.

Wedle powyższych spostrzeżeń, orzeczono jak w sentencji wyroku.

1 J. P., Art. 138 KRO , [w:] red. K. O., Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 6, W. 2019.

2 T. S., Obowiązek alimentacyjny, s. 758-759, [w:] red. T. S., Prawo rodzinne i opiekuńcze. System Prawa Prywatnego, wyd. 2, W. 2011.

3 Uchwała Pełnego Składu Izby Cywilnej i Administracyjnej Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86.