Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 marca 2025 roku w Warszawie

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania A. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 3 sierpnia 2023 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje A. M. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 22 maja 2023 roku do 21 maja 2026 roku;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

3.  stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

4.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. na rzecz A. M. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

A. M., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w dniu 18 września 2023r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 3 sierpnia 2023r., znak: (...), odmawiającej renty z tytułu niezdolności do pracy. Wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do ww. świadczenia od 1 maja 2023r. oraz o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania wskazał, że podstawowym schorzeniem, jakie u niego występuje, jest cukrzyca i związana z nią neuropatia cukrzycowa, z powodu której ma uszkodzenia neurogennych mięśni ksobnych i odsiebnych kończyn dolnych, co powoduje częste upadki i urazy. Z powodu wskazanych schorzeń cierpi również na ból kończyn dolnych i brak czucia, co przyczynia się do zaburzenia równowagi, częstych potknięć, upadków oraz w efekcie złamań. Dokuczają mu też zaburzenia pamięci. Wobec powyższego nie można zgodzić się z orzeczeniami Lekarza Orzecznika ZUS i Komisji Lekarskiej ZUS, że jest zdolny do pracy (odwołanie z dnia 11 września 2023r., k. 3-7 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko powołał się na treść art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dalej wskazał, że w orzeczeniu Komisji Lekarskiej ZUS z 1 sierpnia 2023r. ustalono, że A. M. nie jest niezdolny do pracy, dlatego organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiedź na odwołanie z dnia 29 września 2023r., k. 45 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. M., urodzony (...), z zawodu jest technikiem teletransmisji (bezsporne). W okresie od 15 grudnia 1987r. do 31 lipca 1989r. pracował w Instytucie (...) w W., w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku stażysty. Od 1 września 1989r. do 30 września 2002r. był zatrudniony w Zakładach (...) S.A. w W. na stanowisku specjalisty ds. technologii informatycznej, w wymiarze pełnego etatu. Następnie od 15 maja 2003r. do 31 marca 2013r. pracował w Aeroklubie (...) na różnych stanowiskach specjalistycznych, w pełnym wymiarze czasu pracy, a od 2013r. do 2017r. w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego na stanowisku inspektora w dziale licencjonowania personelu lotniczego, w oparciu o umowy o świadczenie usług/zlecenia. Od 6 czerwca 2018r. do 28 lutego 2022r. był zatrudniony w Aeroklubie (...) na stanowisku zastępcy szefa instruktorów szkolenia teoretycznego (świadectwo pracy z dnia 31 lipca 1989r., k. 9 akt rentowych; świadectwo pracy z 30 września 2002r., k. 11 akt rentowych; świadectwo pracy z 2 kwietnia 2013r., k. 13 akt rentowych; umowy o świadczenie usług, k. 17-70 akt rentowych; świadectwo pracy z 2 marca 2022r., k. 75 akt rentowych).

W okresach od 1 października 2002r. do 14 maja 2003r., od 19 kwietnia 2013r. do 9 czerwca 2013r., od 4 stycznia 2018r. do 1 maja 2018r., od 25 maja 2018r. do 4 czerwca 2018r. i od 7 września 2022r. do daty wystawienia zaświadczenia przez Urząd Pracy, tj. 13 czerwca 2023r., A. M. był zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna (zaświadczenie z Urzędu Pracy z 13 czerwca 2023r., k. 221 akt rentowych).

Ubezpieczony od 2009r. choruje na cukrzycę typu drugiego, w przebiegu której współistnieją powikłania narządowe w postaci polineuropatii cukrzycowej i stopy cukrzycowej neuropatycznej. W związku z ww. chorobą jest pod stałą opieką diabetologa i neurologa. Dwukrotnie był hospitalizowany w Zespole Oddziałów (...), Endokrynologii i Diabetologii (...) Szpitala (...) w W.: w 2017r. i od 4 marca 2024r. do 8 marca 2024r., z powodu niewyrównania cukrzycy. Ponadto A. M. cierpi na bóle kończyn, zaburzenia czucia stóp, pieczenie, trudności w chodzeniu, upadki z urazami, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zaniki pamięci, bóle kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego oraz choruje na nadciśnienie tętnicze (dokumentacja medyczna - akta rentowe; opinie biegłych sądowych, k. 61 a.s., 67 a.s., 112 a.s.).

Ubezpieczony w dniu 22 maja 2023r. złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 22 maja 2023r. z załącznikami, k. 1-77 akt rentowych). W toku postępowania przed organem rentowym został skierowany do Lekarza Orzecznika ZUS, który po analizie dokumentacji medycznej oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania, w orzeczeniu z 30 czerwca 2023r. stwierdził, że A. M. nie jest niezdolny do pracy (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z 30 czerwca 2023r., k. 85 akt rentowych). Komisja Lekarska ZUS, rozpatrując sprzeciw wniesiony przez A. M., w dniu 1 sierpnia 2023r. - po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej – podtrzymała stanowisko Lekarza Orzecznika ZUS (orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 1 sierpnia 2023r., k. 235 akt rentowych). W dniu 3 sierpnia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą odmówił A. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja z 3 sierpnia 2023r., znak:(...) k. 249 akt rentowych).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, a Sąd postanowieniem z 10 października 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: neurologa, diabetologa i specjalisty medycyny pracy celem ustalenia, czy A. M. jest niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 10 października 2023r., k. 47 a.s.).

W opinii z 12 grudnia 2023r. biegła sądowa z zakresu neurologii B. A., po przeprowadzeniu badania ubezpieczonego oraz analizie dokumentacji medycznej, rozpoznała u A. M. cechy przewlekłej czuciowo-ruchowej polineuropatii typu demielinizacyjnego w przebiegu cukrzycy, zmiany naczyniopochodne w obu półkulach mózgu, zaniki korowo-podkorowe, zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej, zaćmę obu oczu po leczeniu operacyjnym, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych, stan po urazie rzepki prawej i leczeniu operacyjnym w 2021r., organiczną chwiejność afektywną oraz nadciśnienie tętnicze. Biegła wskazała, że podczas badania ubezpieczony prezentował logiczny kontakt, prawidłową orientację auto i allopsychiczną. Biegła nie stwierdziła u ubezpieczonego istotnych objawów uszkodzenia w zakresie ośrodkowego układu nerwowego - nerwy czaszkowe były wolne. Ponadto nie stwierdziła wyraźnych niedowładów kończyn i ataksji, ale stwierdziła obustronny brak odruchów kolanowych i skokowych, brak objawów podeszwowych oraz zaburzenia czucia powierzchownego stóp i podudzi. Dodatkowo zwróciła uwagę, że sprawność manualna obu rąk była zachowana, a próba R. była wątpliwa, brak było objawów zespołu móżdżkowego. Ubezpieczony podczas badania chodził samodzielnie - dość sprawnie, ale biegła zaznaczyła, że w ocenie neurologicznej stwierdzone schorzenia wymagają dalszego leczenia oraz rehabilitacji, a przy aktualnym stopniu zaawansowania i nasileniu objawów, powodują częściowe upośledzenie funkcji organizmu, co sprowadza częściową niezdolność do pracy ze względu na ogólny stan zdrowia, w tym stan neurologiczny, najprawdopodobniej od 7 kwietnia 2023 roku do 31 grudnia 2025 roku (opinia biegłej sądowej neurolog B. A., k. 61-63 a.s.).

Biegła z zakresu diabetologii E. R. w opinii z 12 grudnia 2023r., wydanej po przeprowadzeniu bezpośredniego badania ubezpieczonego oraz po analizie dokumentacji medycznej, wskazała, że A. M. wymaga systematycznego leczenia, okresowych weryfikacji dawek insuliny, oznaczania poziomów glikemii, przestrzegania diety cukrzycowej oraz edukacji diabetologicznej. Przebieg schorzenia jest u niego przewlekle niewyrównany, o czym świadczą poziomy hemoglobiny glikowanej HbAlC. Jeśli chodzi zaś o występujące niedocukrzenia, to mają przebieg lekki i średni - aktualnie bez ciężkich niedocukrzeń, bez ostrych metabolicznych powikłań cukrzycy. Dodatkowo biegła diabetolog zwróciła uwagę, że w trakcie trwania schorzenia doszło do pojawienia się późnych mikroangiopatycznych narządowych powikłań cukrzycy w postaci polineuropatii cukrzycowej i zespołu stopy cukrzycowej neuropatycznej. Biegła oceniła zatem, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 25 lipca 2023r. do 31 grudnia 2024r. (opinia biegłej sądowej diabetolog E. R., k. 67-69 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu medycyny pracy M. K. w opinii wydanej 15 sierpnia 2024r., wskazała, że rozpoznała u A. M. cukrzycę typu drugiego, leczoną metodą skojarzoną z powikłaniami narządowymi - polineuropatią cukrzycową i stopą cukrzycową neuropatyczną, przewlekle niewyrównaną błonę nasiatkówkową oka prawego, epizod depresyjny umiarkowany, nadciśnienie tętnicze, otyłość, niedobór witaminy D3, stan po obustronnej operacji usunięcia zaćmy, stan po leczeniu operacyjnym z powodu złamania rzepki prawej z następowym uszkodzeniem materiału zespalającego, stan po leczeniu operacyjnym z powodu zwichnięcia stawu skokowego prawego ze złamaniem kostki goleni prawej oraz stan po usunięciu włókniaka opłucnej lewej. Biegła podkreśliła, że w trakcie występowania u ubezpieczonego cukrzycy typu drugiego doszło do późnych powikłań narządowych w postaci polineuropatii cukrzycowej i stopy cukrzycowej neuropatycznej. Z powodu rozpoznanej w trakcie ostatniej hospitalizacji błony nasiatkówkowej oka prawego (z pogorszeniem widzenia tym okiem) ubezpieczony został zakwalifikowany do witrektomii. Ponadto jest leczony z powodu nadciśnienia tętniczego oraz jest w opiece psychiatrycznej. Rozpoznawano u niego organiczną chwiejność afektywną, a obecnie epizod depresyjny umiarkowany. W przebiegu polineuropatii cukrzycowej i stopy cukrzycowej u ubezpieczonego występują upadki z urazami (porusza się asekuracyjnie przy pomocy kuli łokciowej). W 2021r. doznał złamania rzepki prawej z następowym uszkodzeniem materiału zespalającego, a wcześniej w 2015r. doznał złamania kostki goleni prawej - dołączyły się dolegliwości bólowe ze strony kręgosłupa i kolana lewego. Obecnie A. M. jest w opiece wielospecjalistycznej: diabetologicznej, ortopedycznej, neurologicznej, psychiatrycznej, chirurgicznej, okulistycznej i chirurga naczyniowego. Biegła M. K. podkreśliła, że biegłe z dziedzin neurologii i diabetologii opiniowały już długotrwałą niezdolność do pracy, oceniając zaburzenia funkcjonalne opisywanych narządów. Stąd też, biorąc pod uwagę powyższe opinie, jak i stwierdzoną wielochorobowość, w ocenie biegłej z zakresu medycyny pracy należy uznać ubezpieczonego za długotrwale niezdolnego do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Biegła wskazała, że jest on częściowo niezdolny do pracy od daty złożenia wniosku, tj. od 22 maja 2023r., na okres trzech lat, tj. do 21 maja 2026r., z powodu schorzeń wymienionych w rozpoznaniu. Biegła dodała, że orzekła okresową częściową niezdolność do pracy z uwagi na możliwość poprawy stanu zdrowia po zastosowanym leczeniu oraz przestrzeganiu diety cukrzycowej i wdrożeniu większej aktywności fizycznej. Jeśli chodzi zaś o przekwalifikowanie zawodowe, to oceniła, że nie widzi zasadności do takiego przekwalifikowania (opinia biegłej z zakresu medycyny pracy M. K. z dnia 15 sierpnia 2024r., k. 112-114 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną A. M. konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych: neurologa B. A., diabetologa E. R. oraz specjalistkę z zakresu medycyny pracy M. K.. Zostały one sporządzone w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu badań. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski dotyczące istnienia u ubezpieczonego częściowej niezdolności do pracy mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały wyczerpująco uzasadnione oraz są spójne.

Organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do opinii sporządzonych przez wszystkich powołanych w sprawie biegłych i równocześnie wnioskował o wydanie opinii uzupełniających bądź przeprowadzenie dowodu z opinii innych specjalistów. Kwestionując powyższe opinie, koncentrował się przede wszystkim na dacie powstania niezdolności do pracy. Równocześnie wskazywał, że A. M. ze swoimi chorobami mógłby pracować i w razie konieczności leczyć się w ramach czasowej niezdolności do pracy. Sąd ocenił jednak, że tego rodzaju polemika Zakładu z opiniami biegłych, wydanymi na podstawie badań ubezpieczonego i mającymi oparcie w faktach płynących z dokumentacji medycznej, jest mało przekonująca. Co prawda, dodatkowo organ rentowy powoływał się na okoliczność, że nie można ignorować ani zaprzeczać wynikom badań przeprowadzonych przez Lekarza Orzecznika ZUS będącego neurologiem, które stanowią dowód w sprawie, jednak Sąd i tego argumentu nie podzielił. Rozpoznając sprawę - wobec zakwestionowania przez ubezpieczonego decyzji ZUS, a tym samym orzeczeń organów orzeczniczych ZUS, jakie legły u podstaw jej wydania - nie można opierać się na tych orzeczeniach przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Przeciwstawia się temu obowiązująca w postępowaniu sądowym zasada bezpośredniości przeprowadzania dowodów. Oznacza ona, że po pierwsze sąd musi w takiej sprawie, jak rozpatrywana, przeprowadzić dowód z opinii biegłych sądowych, a po drugie, w procesie sądowym orzeczenie lekarskie ZUS nie może podważyć wiarygodności opinii, którą sporządził biegły sądowy. To opinia biegłego sądowego, a nie orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS, jest dla Sądu podstawą do stwierdzenia bądź nie niezdolności do pracy czy niezdolności do samodzielnej egzystencji. Sam więc tylko argument odwołujący się do tego, co orzekł organ orzeczniczy ZUS, nie jest wystarczający, aby skutecznie zakwestionować opinię i przeprowadzić dowód z opinii kolejnego biegłego sądowego tej samej specjalności bądź dowód z opinii uzupełniającej. Poza tym Sąd zwraca uwagę, iż w przedmiotowej sprawie opinię wydał nie tylko neurolog, ale również diabetolog w związku z wiodącym schorzeniem A. M. – cukrzycą typu drugiego, a także specjalista medycyny pracy, który z uwagi na swoją specjalizację, był w stanie kompleksowo i podsumowująco ocenić stan zdrowia ubezpieczonego, przy uwzględnieniu wszystkich schorzeń oraz jego poziomu kwalifikacji. Opinie wszystkich wymienionych specjalistów zawierają tożsame wnioski co do występowania u A. M. częściowej niezdolności do pracy i choć różnią się datami powstania i czasu trwania tej niezdolności, to są spójne. Wskazanym opiniom trudno skutecznie przeciwstawić ocenę Lekarza Orzecznika ZUS, mającego specjalizację neurologiczną.

Mając powyższe na względzie Sąd postanowieniem z 25 listopada 2024r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., pominął wniosek Zakładu o przeprowadzenie dowodu z uzupełniających opinii biegłych sądowych neurologa, diabetologa i specjalisty medycyny pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia całkowita niezdolność do pracy należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r . (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: neurologa B. A., diabetologa E. R. i biegłej z zakresu medycyny pracy M. K.. Ich ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej, tylko przypomnieć należy, że wszystkie opinie zostały rzetelnie oraz jasno i przekonująco uzasadnione. Powołani w sprawie biegli byli zgodni co do istnienia u A. M. częściowej niezdolności do pracy. Biegła z zakresu neurologii B. A. podkreśliła, że schorzenia, na jakie cierpi A. M., wymagają dalszego leczenia oraz rehabilitacji, a przy aktualnym stopniu zaawansowania i nasileniu objawów powodują częściowe upośledzenie funkcji organizmu z powodu ogólnego stanu zdrowia – w tym schorzeń neurologicznych. Również biegła z zakresu diabetologii wskazała, że z powodu problemów diabetologicznych A. M. jest częściowo niezdolny do pracy. Biegła podkreśliła, że to schorzenie jest przewlekłe, a jego przebieg jest niewyrównany, wobec czego ubezpieczony wymaga systematycznego leczenia oraz okresowych weryfikacji dawek insuliny, oznaczania poziomów glikemii, przestrzegania diety cukrzycowej i edukacji diabetologicznej. Równocześnie biegła zwróciła uwagę, że u ubezpieczonego doszło do pojawiania się powikłań związanych z cukrzycą w postaci polineuropatii cukrzycowej i zespołu stopy cukrzycowej. Na te same okoliczności zwróciła uwagę również biegła z zakresu medycyny pracy M. K.. Dodatkowo, jako specjalistka oceniająca stan zdrowia ubezpieczonego kompleksowo, wskazała, że z uwagi na wiele chorób, w tym, cukrzycę z powikłaniami, nadciśnienie i przebyte zabiegi, ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy. Sąd oparł się na wskazanych opiniach, ponieważ zawierają spójne wnioski co do częściowej niezdolności do pracy, a polemika Zakładu z tymi opiniami okazała się nieskuteczna.

Biegli nie byli zgodni jedynie odnośnie okresu trwania częściowej niezdolności do pracy. Specjalistka z zakresu neurologii wskazała, że częściowa niezdolność do pracy powstała najprawdopodobniej od 7 kwietnia 2023r. i trwać powinna do 31 grudnia 2025r. Z kolei biegła z zakresu diabetologii jako początek niezdolności ubezpieczonego do pracy oznaczyła datę 25 lipca 2023r., wskazując iż, jako końcowa, powinna być przyjęta data 31 grudnia 2024r. Natomiast biegła z zakresu medycyny pracy czas trwania niezdolności do pracy oznaczyła od 22 maja 2023r. do 21 maja 2026r.

Sąd - uwzględniając najpóźniejszy czas oceny przeprowadzonej przez biegłą z zakresu medycyny pracy oraz jej specyfikę – kompleksowy charakter oraz dodatkowy aspekt poddany ocenie, tj. kwalifikacje zawodowe ubezpieczonego - przyjął, że to właśnie zgodnie z opinią biegłej M. K. należy przyjąć, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od daty złożenia wniosku, czyli od 22 maja 2023r., na okres trzech lat, a więc do 21 maja 2026r.

Organ rentowy w toku postępowania kwestionował wskazane opinie biegłych, wnosząc o wydanie opinii uzupełniających. Argumentację wskazującą na bezzasadność takiego wniosku i zgłoszonych zarzutów Sąd już przedstawił. Należy jednak uzupełnić ją jeszcze, wskazując, że jednomyślne opinie w zakresie istnienia czasowej niezdolności do pracy, niezgodne ze stanowiskiem ZUS, wydało w sprawie trzech biegłych. Ocena stanu zdrowia ubezpieczonego była więc kompleksowa, a poza tym dokonana nie tylko przez jednego specjalistę, lecz przez trzech, których wnioski odnośnie istnienia częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy są zgodne. Organ rentowy, kwestionując je, ograniczył się do nie merytorycznej w znaczeniu medycznym, oceny i zarzutów. Sąd z takimi zarzutami Zakładu nie zgodził się, gdyż fakt dokonania oceny, która nastąpiła czasowo wcześniej, jako jedyny nie świadczy o nieomylności i słuszności wniosków organów orzeczniczych ZUS.

Dodatkowo Sąd zwraca uwagę, że kwestią możliwości dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych wielokrotnie zajmowano się w orzecznictwie, które niezmiennie od wielu lat przyjmuje, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że Sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974r., II CR 638/74). Tego rodzaju dowód ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw do takiej oceny i do kontynuowania postępowania dowodowego.

Podsumowując, Sąd przyjął, wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że ubezpieczony jest osobą częściowo niezdolną do pracy. Zarazem spełnia przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 2 – 4 ustawy emerytalnej, co organ rentowy potwierdził w piśmie procesowym z dnia 10 grudnia 2024r. (k. 142), a co – biorąc pod uwagę zgromadzone dokumenty – nie budzi wątpliwości. Ubezpieczony bowiem w dacie, kiedy stał się niezdolny do pracy, tj. 22 maja 2023r., był zarejestrowany w Urzędzie Pracy z prawem do zasiłku. Zarazem w dziesięcioleciu poprzedzającym i datę złożenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy, i datę powstania niezdolności do pracy, legitymuje się co najmniej 5 letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Poza tym nie uzyskał prawa do emerytury ani - biorąc pod uwagę wiek - nie był jeszcze do tego świadczenia uprawniony.

W związku z powyższy zaskarżona decyzja, odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jako błędna, podlegała zmianie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez przyznanie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 22 maja 2023r. do 21 maja 2026r.

Data, od której Sąd przyznał ww. świadczenie, została wskazana przez biegłą sądową M. K., której opinii ubezpieczony nie kwestionował i wnioskował o orzeczenie zgodnie z tym, co wskazała biegła. Zarazem zamiast daty 22 maja 2023r., ubezpieczony wskazał datę 1 maja 2023r., ale zdaniem Sądu nie ma możliwości przyznania ubezpieczonemu wnioskowanego świadczenia od pierwszego dnia miesiąca, w którym wniosek o rentę został złożony. Art. 129 ustawy emerytalnej przewiduje, że świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. W przedmiotowej sprawie ubezpieczony złożył wniosek o rentę w dacie 22 maja 2023r. i według biegłej M. K. w tej dacie stał się częściowo niezdolny do pracy, a to oznacza, że przed wskazaną datą nie spełniał jeszcze wszystkich warunków do uzyskania świadczenia. Świadczenie można byłoby mu przyznać od pierwszego dnia miesiąca, gdyby ubezpieczony został uznany za osobę niezdolną do pracy od daty wcześniejszej niż data złożenia wniosku, co najmniej 1 maja 2023r. bądź wcześniej. Wówczas, w sytuacji gdy wniosek został złożony 22 maja 2023r., świadczenie przysługiwałoby od początku miesiąca, w którym wniosek złożono. Jednak w przedmiotowej sprawie nie zachodziła taka sytuacja i świadczenie zostało przyznane od chwili powstania niezdolności do pracy, tj. zgodnie z opinią biegłej z zakresu medycyny pracy od 22 maja 2023r. W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu na art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sąd, zgodnie z wnioskiem, jaki złożył ubezpieczony, orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia. W myśl art. 118 ust. 1 i 1a ustawy emerytalnej organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem, a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. W judykaturze ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym przez nieustalenie prawa do świadczenia, należy rozumieć zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym drugim przypadku zachodzi sytuacja, gdy do wydania przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia doszło, mimo że było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, czyli w wyniku błędu organu rentowego. W judykaturze dokonuje się kwalifikacji takich błędów na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa ma miejsce wówczas, gdy organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, z uwagi na błędną interpretację relewantnych przepisów prawa w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym. Bardziej złożona jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie organ rentowy nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 maja 2014r., III AUa 2071/13, LEX nr 1483723).

W analizowanej sprawie organ rentowy już na etapie prowadzenia postępowania zakończonego wydaniem zaskarżonej decyzji dysponował dokumentacją i informacjami, jakie były konieczne, aby ustalić częściową niezdolność do pracy A. M.. Wprawdzie ubezpieczony w postępowaniu sądowym złożył aktualną dokumentację medyczną, ale opinie biegłych sądowych nie wskazują, aby dopiero informacje z tej dokumentacji wynikające dawały możliwość prawidłowej oceny, jaką biegli zaprezentowali w opiniach. Ich treść wskazuje, że biegli, choć odnotowywali aktualne dane medyczne, to opierali się na informacjach, które potwierdzają dokumenty, jakie ubezpieczony złożył do organu rentowego. W związku z tym uznanie, iż nie jest on osobą częściowo niezdolną do pracy było wynikiem błędnej oceny organów orzeczniczych ZUS, za których wadliwe działanie organ rentowy ponosi odpowiedzialność. W związku z tym Sąd o takiej odpowiedzialności orzekł w wyroku.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. na rzecz A. M., reprezentowanego przez pełnomocnika, który złożył stosowny wniosek, kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wskazana kwota, stanowiąca stawkę minimalną, została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1964), który rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 23 grudnia 2024r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat adwokackich ( Dz. U. z 2024r., poz. 1949), został zmieniony od 31 grudnia 2024r. Zmiana, nie zawierająca przepisów przejściowych, polegała na zastąpieniu dotychczasowej stawki 180 zł stawką wynoszącą 360 zł i stąd taka została zasądzona na rzecz A. M..