Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada 2023 roku w W.

sprawy D. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego

na skutek odwołania D. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 4 listopada 2022 roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że D. S. nie jest zobowiązany do zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 2.080 zł (dwa tysiące osiemdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

UZASADNIENIE

W dniu 17 listopada 2022r. D. S. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 4 listopada 2022r., znak: (...) - (...)/RO, wskazując że nie zgadza się z decyzją zobowiązującą do zwrotu pobranego świadczenia postojowego. Uzasadniając swe stanowisko, wskazał, że od maja 2019 roku do marca 2020 roku średnia z umów o dzieło, które wykonywał, wyniosła 5.738,49 zł. Dla porównania przedstawił umowy o dzieło z okresu pandemii, z których wynika, że w tym czasie zarobił:

- kwotę 5.688,00 zł brutto za luty 2020r. - umowa dla Fundacji Firma dla Każdego w okresie od 2 lutego do 20 lutego (wypłata przed pandemią);

- kwotę 4.195,17 zł brutto za marzec 2020r. - umowa dla Fundacji Firma dla Każdego w okresie od 2 marca do 27 marca (pogorszenie sytuacji materialnej wywołanej pandemią);

- kwotę 3.844,44 brutto za kwiecień 2020r. - umowa dla Fundacji (...) w okresie od 2 kwietnia do 17 kwietnia (pogorszenie sytuacji materialnej wywołanej pandemią i pandemia spowodowała zerwanie współpracy z poprzednią fundacją);

- kwotę 3.471,21 zł brutto za maj 2020r. - umowa dla Fundacji (...) w okresie 4 maja - 20 maja (kolejne pogorszenie sytuacji materialnej wywołane pandemią).

Odwołujący się wskazał , że powyższe umowy o dzieło potwierdzają, że jego warunki materialne nie uległy poprawie (luty 5.688 zł - maj 3.471,21 zł), gdyż z miesiąca na miesiąc zarabiał mniej. W związku z powyższym, zgodnie z warunkami podanymi na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, spełniał wytyczne dotyczące kolejnych świadczeń. Poza tym pogorszenie jego sytuacji materialnej trwało do końca 2021 roku. Dlatego świadczenie, które pobrał, pozwoliło przetrwać trudny dla niego okres.

Dodatkowo odwołujący się zwrócił uwagę, że jego wniosek został zweryfikowany i zaakceptowany, zatem został zakwalifikowany do grona osób mających uprawnienia do wypłacenia świadczeń postojowych, a jego aplikacja została potwierdzona, zatem nie jest zrozumiałe, dlaczego obecnie ZUS żąda zwrotu pobranego świadczenia. Według odwołującego się świadczenie pobrał właściwie, wobec czego wniósł o zmianę decyzji (odwołanie z 10 listopada 2022r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko powołał się na przepis art. 15 zq ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wskazując że świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. Dalej organ rentowy powołał się na przepis art. 15 zs ust. 4 pkt 1 lit. a podkreślając, że z powołanego przepisu wynika, że odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku, o którym mowa w ust. 1, oświadczenie potwierdzające niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3. Zgodnie z art. 15zx ust. 1 ww. ustawy osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Przy czym w myśl ust. 2 pkt 1 wskazanego przepisu za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego, a zgodnie z ust. 3 tego przepisu odsetki, o których mowa w ust. 1, są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

Organ wskazał również, że w analizowanym przypadku w dniu 4 maja 2020r. został złożony wniosek o świadczenie postojowe na rzecz odwołującego się jako osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, a 15 maja 2020r. organ rentowy wypłacił ww. świadczenie postojowe w kwocie 2.080,00 zł. W dniach 17 maja 2022r. – 27 maja 2022r. u płatnika w Fundacji Firma dla Każdego została przeprowadzona kontrola, między innym w zakresie prawidłowości i rzetelności danych przekazanych do ZUS we wniosku o świadczenie postojowe. W toku kontroli organ rentowy ustalił, na podstawie zeznania prezesa zarządu, że nie miało miejsca niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3. Umowa wskazana we wniosku o wypłatę świadczenia postojowego, zawarta na okres od 2 marca 2020r. do 27 marca 2020r., została zrealizowana w całości i w dniu 16 kwietnia 2020r. zostało wypłacone w pełnej wysokości wynagrodzenie z tego tytułu. Opóźnienie w wypłacie wynikało z konieczności usunięcia wad w przedmiocie dzieła, tym samym nie nastąpiło ograniczenie umowy w związku z (...)19. Wobec tego ZUS ocenił, że wniosek został złożony bezpodstawnie i świadczenie postojowe nie należało się D. S.. Organ rentowy zażądał zwrotu kwoty wypłaconego świadczenia postojowego wraz z odsetkami. Ponadto, na marginesie organ rentowy wskazał, że podczas kontroli stwierdzono także nieprawidłowości w złożonym wniosku w części dotyczącej kwoty przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 16 grudnia 2022r., k. 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. S. w roku 2020, a także wcześniej, współpracował z Fundacją Firma dla Każdego. Wskazana Fundacja na kolejne miesiące zawierała z D. S. umowy o dzieło między innymi:

- z dnia 16 października 2019r., przewidującą wynagrodzenie w kwocie 5.427,00 zł, której przedmiotem umowy było wykonanie dzieła w postaci opracowania graficznego broszury (...), broszury E. i S. (...), reklamy mobilne i bezpieczne miasto oraz prezentacji firmy (...) ( umowa o dzieło z 16 października 2019r. k.49 a.s.);

- z dnia 13 listopada 2019r., przewidującej wynagrodzenie w kwocie 5.239,00 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci opracowania graficznego materiałów konferencyjnych (grafiki social media, identyfikatory, mapka wydarzenia, program konferencje) oraz logo (...) Meeting ( umowa o dzieło z 13 listopada 2019r., k. 50 a,.s);

- z dnia 9 grudnia 2019r., przewidującej wynagrodzenie w kwocie 5.990,00 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci prezentacji multimedialnej dla (...), raportu z konferencji, logotypu dla (...) Inżynierskich oraz banerów i kartek świątecznych ( umowa o dzieło z 9 grudnia 2019r., k. 51 a.s.);

- z dnia 13 stycznia 2020r., przewidującej wynagrodzenie w kwocie 5.374,00 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci projektów graficznych w postaci: banera reklamowego, logo konferencji, naklejki, slajdu początkowego, vouchera podarunkowego, reklamy do gazet ( umowa o dzieło z 13 stycznia 2020r., k. 52 a.s.);

- z dnia 6 lutego 2020r., przewidującej wynagrodzenie w kwocie 5.688,00 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci projektów graficznych: baner (...), baner konferencji pt. Karta Miejska, logo konferencji E-commerce, prezentacja Polskie N. K., materiały konferencyjne (...) Inżynieryjnego ( umowa o dzieło z 6 lutego 2020r., k. 53 a.s.);

- z dnia 2 marca 2020r., przewidującej wynagrodzenie w kwocie 4.350,00 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci prac graficznych polegających na wykonaniu banera o konferencji parkingowej, projektu ścianki reklamowej, kalendarium konferencji, kartki świątecznej oraz banerów reklamowych ( umowa o dzieło z 2 marca 2020r., k. 54 a.s.).

Od 1 kwietnia 2020r. podmiotem zawierającym umowy o dzieło z D. S. była Fundacja (...). Odwołujący się zawarł z tą Fundacją:

- umowę o dzieło z 2 kwietnia 2020r., przewidującą wynagrodzenie w kwocie 3.844,44 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci stworzenia autorskiego projektu graficznego broszury informacyjnej na temat wideokonferencji dla firmy (...) ( umowa o dzieło z 2 kwietnia 2020r., k. 55 a.s.);

- umowę o dzieło z 4 maja 2020r., przewidującą wynagrodzenie w kwocie 3.471,21 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci autorskiego projektu graficznego broszury informacyjnej na temat elektromobilności i rynku lotniczego ( umowa o dzieło z 4 maja 2020r., k. 56 a.s.);

- umowę o dzieło z 10 czerwca 2020r., przewidującą wynagrodzenie w kwocie 4.471,21 zł, której przedmiotem było wykonanie dzieła w postaci opracowania autorskiego projektu graficznego i skład raportu „Hałas komunikacyjny, źródła i metody przeciwdziałania" ( umowa o dzieło z 10 czerwca 2020r., k. 57 a.s.).

Podmiotem, dla którego D. S. realizował ww. dzieła, przewidziane we wskazanych umowach, był w głównej mierze Zespół Doradców (...) sp. z o.o. Do marca 2020r. odwołujący się we współpracy z ww. spółką reprezentował Fundację Firma dla Każdego, a od kwietnia 2020r. Fundację (...). Ww. Fundacje za usługi świadczone przez D. S. rozliczały się z Zespołem Doradców (...) sp. z o.o. za pośrednictwem faktur. W fakturach wystawianych w kolejnych miesiącach było wskazywane, że sprzedaż była realizowana przez B. D. S.. Zakres usług wykonywanych przez D. S. zmniejszył się od momentu wybuchu epidemii (początek marca 2020r.). Spółka Zespół Doradców (...) musiała znacząco ograniczyć lub wręcz zaprzestać organizowania konferencji w dotychczasowy sposób. Konferencje i inne wydarzenia zaczęły być organizowane w mniejszym zakresie i w formie zdalnej. W marcu 2020r. działalność konferencyjna spółki spadła niemal do zera, a w kolejnych miesiącach, w zależności od obowiązujących obostrzeń covidowych, była znikoma lub odbywała się w formie zdalnej. Z uwagi na sytuację spadło też zapotrzebowanie na usługi związane z projektami graficznymi. Z tego powodu zmalało zapotrzebowanie na usługi świadczone przez D. S.. W związku z powyższym Zespół Doradców (...) sp. z o.o. przekazywał do realizacji mniej zleceń związanych z organizacją wydarzeń i projektów graficznych. Do tego rodzaju usług, realizowanych przez odwołującego się, nigdy nie było zastrzeżeń ani wówczas, gdy odwołujący się realizował usługi na rzecz spółki z ramienia Fundacji Firma dla Każdego, jak i wtedy, gdy reprezentował Fundację (...) (pismo Zespołu Doradców (...) sp. z o.o. z dnia 30 czerwca 2023r., k. 124 a.s.; oświadczenie z 30 stycznia 2023r., k. 58 a.s.; faktura z dnia 25 października 2019r., k. 38 a.s.; faktura z 26 listopada 2019r., k. 39 a.s.; faktura z 19 grudnia 2019r., k. 40 a.s.; faktura z 23 stycznia 2020r., k. 41 a.s.; faktura z 27 lutego 2020r., k. 42 a.s.; faktura z 31 marca 2020r., k. 43 a.s.; faktura z 30 kwietnia 2020r., k. 46 a.s.; faktura z 29 maja 2020r., k. 47 a.s.; faktura z 29 czerwca 2020r., k. 48 a.s.; umowa o dzieło z 16 paździenrika 2019r., k. 49 a.s.; umowa o dzieło z 13 listopada 2019r., k. 50 a.s.; umowa o dzieło z 9 grudnia 2019r., k. 51 a.s.; umowa o dzieło z 13 stycznia 2020r., k. 52 a.s.; umowa o dzieło z 6 lutego 2020r., k. 53 a.s.; umowa o dzieło z 2 marca 2020r., k. 54 a.s.; umowa o dzieło z 2 kwietnia 2020r., k. 55 a.s.; umowa o dzieło z 4 maja 2020r., k. 56 a.s.; umowa o dzieło z 10 czerwca 2020r., k. 57 a.s.).

W dniu 4 maja 2020r. do ZUS wpłynął wniosek D. S. o świadczenie postojowe, w którym jako zamawiająca wykonanie umowy cywilnoprawnej została wskazana Fundacja Firma dla Każdego, zaś w informacjach o umowie cywilnoprawnej wskazano umowę o dzieło zawartą na okres od 2 marca 2020r. do 27 marca 2020r. We wniosku jako miesięczny dochód wynikający z umowy wskazano kwotę 4.195,17 zł, a jako przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku wskazano kwotę 5.688,00 zł. Równocześnie wskazano, że przychód uzyskany z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniósł 0 zł (wniosek z dnia 4 maja 2020r.- nienumerowane karty akt ZUS).

Po weryfikacji wniosku odwołującemu się zostało wypłacone świadczenie postojowe w kwocie 2.080 zł. W dniach 20 i 28 maja 2020r. D. S. złożył w ZUS wnioski w formie elektronicznej o świadczenie postojowe za kolejny okres. We wskazanych wnioskach oświadczył, że jego sytuacja materialna nie uległa poprawie (okoliczności bezsporne).

U płatnika składek Fundacja Firma dla Każdego organ rentowy przeprowadził kontrolę dotyczącą między innymi prawidłowości i rzetelności składanych wniosków o świadczenie postojowe. W trakcie tego postępowania zeznania złożył prezes zarządu Fundacji G. S. (protokół przesłuchania, k. 82-84 a.s.).

Decyzją z dnia 4 listopada 2022r. ZUS zobowiązał odwołującego się do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 2.080,00 zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że zawarte z odwołującym się umowy cywilnoprawne, na podstawie których nastąpiło wypłacenie świadczenia postojowego, nie uległy ograniczeniu bądź rozwiązaniu w związku z przestojem. ZUS ponadto wskazał, że wypłata nastąpiła z opóźnieniem z uwagi na wady dzieła, które należało usunąć. Powyższe oznacza, że wniosek o świadczenie postojowe został złożony niezasadnie, a świadczenie zostało pobrane nienależnie. W decyzji wskazano ponadto, że podczas kontroli stwierdzono, że w złożonym wniosku została błędnie podana kwota przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku, ponieważ w złożonym wniosku wskazano, że przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku, tj. w kwietniu 2020r. wyniósł 5.688,00 zł, natomiast z dokumentacji płacowej płatnika wynika, że ubezpieczony uzyskał przychód w wysokości 0,00 zł. Ponadto w części obejmującej wysokość uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wykazana została kwota 0,00 zł, a ustalono, że wysokość przychodów z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniosła 4.195,17 zł (decyzja z dnia 4 listopada 2022r. nr (...) - nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, które w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniając, a przy tym nie były kwestionowane przez strony sporu. Jedynym dokumentem, którego wiarygodność Sąd w części zakwestionował, jest protokół przesłuchania G. S. – prezesa zarządu Fundacji Firma dla Każdego, z tym że w takim tylko zakresie, w jakim prezes zarządu wskazał, że w przypadku D. S. nie nastąpiło ograniczenie umowy z powodu (...)19 oraz że wypłacenie wynagrodzenia miało miejsce z opóźnieniem z powodu wad dzieła, które musiały być usunięte. Jeśli chodzi o wady dzieła, to należy wskazać, iż Zespół Doradców (...) sp. z o.o., dla którego odwołujący się świadczył usługi, nie potwierdził, by w pracy D. S. występowały jakiekolwiek wady. Wobec tego Sąd przyjął, że protokół przesłuchania G. S. w części, w której wskazuje na okoliczność przeciwną, jest niewiarygodny, tym bardziej że G. S. dla potwierdzenia okoliczności, na jaką wskazał, nie przedstawił dowodów, a w każdym razie organ rentowy na to nie wskazywał. Jeśli chodzi zaś o część zeznań prezesa zarządu Fundacji, dotyczącą braku ograniczenia umowy zawartej z D. S., to w tym zakresie należy odwołać się do informacji z 30 czerwca 2023r., udzielonej w toku postępowania przez Zespół Doradców (...) sp. z o.o. Wynika z niej, że osobą realizującą usługi z ramienia Fundacji Firma dla Każdego był w ww. spółce wyłącznie D. S. i w zamówieniach, która ta spółka kierowała do Fundacji, nastąpiło od wybuchu pandemii znaczące ograniczenie. Ze wskazaną informacją koresponduje również to, co zeznał G. S. w trakcie kontroli prowadzonej przez ZUS. W protokole jego przesłuchania na stronie 5 (ostatni akapit) znajduje się informacja, że prezes zarządu jako podstawę do wypłaty świadczeń postojowych przyjął to, że ze względu na wybuch pandemii Fundacja Firma dla Każdego straciła wiele kontraktów, a dużą część ograniczyła, dlatego odbiorcy świadczenia postojowego otrzymywali zamówienia na przedmioty dzieł zgodne z tymi zmniejszonymi potrzebami. Skutkiem tych zmniejszonych potrzeb i spadku zamówień był spadek przychodów za kwiecień 2020r. w porównaniu do miesiąca poprzedniego o 27%. To z kolei niewątpliwie oznacza, że w realizacji usług przez zamawiającego wykonanie umowy cywilnoprawnej, a więc Fundację Firma dla Każdego, nastąpiło ograniczenie działalności i realizacji usług w wyniku pandemii. Skutkiem tego również i D. S. realizował usługi w rozmiarze mniejszym niż poprzednio, a okoliczność, że umowę o dzieło w marcu 2020r. zrealizował w całości, nie ma w sprawie znaczenia. O tym jednak szerzej będzie mowa w rozważaniach.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Prawo do świadczenia postojowego zostało przewidziane w ustawie z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020r., poz. 1842 – dalej jako „ustawa (...)19”).

Na wstępie należy zaznaczyć, że główne zadania pakietu regulacji, które składają się na „tarczę antykryzysową” dotyczą ochrony zatrudnienia oraz zmniejszenia obciążeń i zachowania płynności finansowej przedsiębiorców. Rozwiązania tam zawarte obejmują nie tylko przedsiębiorców zatrudniających pracowników, a więc zapewniających miejsca pracy, ale również osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i wykonują pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Wśród rozwiązań, które mają zapobiegać skutkom epidemii (...)19 w Polsce, przewidziano wsparcie realizowane przez ZUS w postaci wypłacania świadczeń postojowych. W uzasadnieniu projektu nowelizacji, która dodała do komentowanej ustawy między innymi art. 15zq-15zx, podkreślono, że osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia, a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, są szczególnie narażone na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii (...)19, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów. Rozwiązania legislacyjne obowiązujące już dużo wcześniej (możliwość skorzystania z odroczenia terminu płatności składek, układu ratalnego, umorzenia należności składek) w obliczu pandemii wywołanej (...)19 w wielu przypadkach okazały się niewystarczające, aby uchronić określone grupy podmiotów przed zatorami płatniczymi i upadłością, jak również brakiem środków finansowych przeznaczanych na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Wprowadzając przepis art. 15zq ustawy (...)19 ustawodawca zaproponował możliwość pomocy publicznej dla osób najbardziej dotkniętych epidemią, czyli wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych i osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. W oczywisty sposób przepis ten miał niejako „ratować” osoby wymienione w ustawie przed bankructwem, co z jednej strony miało chronić ich zabezpieczenie socjalne, a z drugiej strony również ochraniać gospodarkę przed zapaścią.

Szczegółowe regulacje w zakresie świadczenia postojowego zawiera art. 15zq ustawy (...)19. Zgodnie z jego ust. 1 pkt 1, świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej ,,umową cywilnoprawną”. Świadczenie postojowe przysługuje przy tym, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. (ust. 3). Na podstawie art. 15zq ust. 5 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020r.;

przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Przepis art. 15zr ust. 1-4 ustawy (...)19 zawiera regulacje dotyczące określenia wysokości przyznawanego świadczenia postojowego. Świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020r. nie więcej niż trzykrotnie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4 (ust. 1). W przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych (ust. 2). W przypadku zbiegu praw do więcej niż jednego świadczenia postojowego przysługuje jedno świadczenie postojowe (ust. 4).

Ustalenie prawa oraz wypłata świadczeń postojowych należy do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 15zs ust. 1 ustawy (...)19, ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 1). W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego (ust. 2).

Powyższe oznacza, że wniosek, jeśli składa go zleceniodawca czy zamawiający, pochodzi od zleceniobiorcy, a zleceniodawca czy zamawiający jest jedynie jego „przekazicielem”. Zgodnie z art. 15 zs ust. 4 ustawy (...), odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku:

oświadczenie potwierdzające:

niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej

z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3;

datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu i o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

kopię umów cywilnoprawnych.

O tym, w jakich przypadkach mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym decyduje art. 15 zx ustawy (...). W dacie, kiedy D. S. pobrał świadczenie postojowe, do którego zwrotu został zobowiązany, przepis ten wskazywał, że za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona.

Odnosząc powyższe uregulowania do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy, zdaniem Sądu nie ma podstaw, by przyjąć, że świadczenie postojowe zostało wypłacone D. S. na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów lub w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie (art. 15zx ust. 2 pkt 1 ww. ustawy). Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że na skutek pandemii (...)19 sytuacja odwołującego się uległa znacznemu pogorszeniu. W okresie od marca 2020r. spadło znacząco zapotrzebowanie na usługi, jakie świadczył D. S. w głównej mierze na rzecz Zespołu Doradców (...) sp. z o.o. Co prawda, jak słusznie wskazywał ZUS, to nie ten podmiot zawarł umowę cywilnoprawną z odwołującym się, ale ten podmiot był głównym odbiorcą usług, które D. S. – jako podwykonawca – realizował w imieniu Fundacji Firma dla Każdego, a potem Fundacji (...). W związku z tym, jeśli przekazywał on do ww. Fundacji zlecenia ograniczone z powodu pandemii, to tym samym Fundacje zlecały D. S. mniejszą ilość pracy do wykonania na podstawie comiesięcznych umów o dzieło. Potwierdzeniem takiego zmniejszenia ilości zamawianych prac przez Zespół Doradców (...) sp. z o.o. jest pismo tej spółki z 30 czerwca 2023r., a także fragmenty protokołu przesłuchania G. S., które zostały omówione w części obejmującej ocenę dowodów. Wynika z nich, że Fundacja Firma dla Każdego w wyniku pandemii odnotowała spadek zamówień na usługi oraz utratę części kontraktów. W związku z tym podmioty z Fundacją współpracujące – tak, jak D. S. – podpisywały umowy na zmniejszony zakres prac. Skutkiem tego było zmniejszenie przychodów tych podmiotów, także odwołującego się oraz spadek przychodów Fundacji Firma dla Każdego, co także potwierdził G. S.. W związku z tym nie może być żadnych wątpliwości, że doszło do ograniczenia realizacji usług przez ww. Fundację w związku z pandemią, co należy traktować jako przestój w rozumieniu, jakie temu pojęciu należy nadać na gruncie przepisów ustawy (...)19.

Przeciwna argumentacja organu rentowego opierała się w głównej mierze na tym, że w sytuacji odwołującego się nie miało miejsca niedojście do skutku albo ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu panującej pandemii, a wynagrodzenie zostało wypłacone w całości. Organ wskazał przy tym, że do opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia doszło na skutek wad w dziele oddanym przez odwołującego się i konieczności poprawek. Niemniej jednak zebrany w toku postepowania materiał dowodowy nie potwierdził twierdzenia, jakoby oddane przez odwołującego się dzieło w tamtym okresie wymagało poprawek, co było już przedmiotem analizy. Z kolei jeśli chodzi o brak ograniczenia umowy wskutek (...)19, to należy zwrócić uwagę na to, że D. S. podpisywał umowy na okresy miesięczne. To, że Fundacja podpisała z nim taką umowę w marcu 2020r. i wypłaciła całe wynagrodzenia nie ma w związku z tym znaczenia o tyle, że zakres usług przekazanych odwołującemu się do realizacji w tej umowie, a tym samym kwota wynagrodzenia z tej umowy, były zmniejszone w stosunku do umów z miesięcy poprzednich. Zatem odwołujący się choć zrealizował tę umowę w całości, to nie można pominąć tego o czym była mowa, a więc że Fundacja miała w tym czasie ograniczoną ilość zleceń, a tym samym osoby dla Fundacji pracujące dostawały do realizacji mniejszy zakres prac. Tak było też w przypadku D. S. i to właśnie ta okoliczność musi być wzięta pod uwagę. Ona potwierdza, że nastąpił przestój, tak w działalności zamawiającego usługi, a więc w Fundacji Firma dla Każdego, jak i w zakresie prac realizowanych przez odwołującego się. Prace te wyceniane w miesiącach styczeń – luty 2020r. na kwoty ponad 5.000 zł miesięcznie, w marcu 2020r. zostały wycenione na 4.195,17 zł.

Jeśli chodzi zaś o wskazanie we wniosku nieprawidłowej kwoty przychodu osiągniętego w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku, to należy wskazać, że ona w żaden sposób nie może wpływać na ocenę, że świadczenie wypłacone D. S. jest nienależnie pobrane. Prawidłowa kwota takiego przychodu także uprawniałby odwołującego się do uzyskania świadczenia postojowego, nie można więc z faktu omyłki popełnionej przez składającego wniosek, nie wpływającej na zasadność przyznania świadczenia, czynić argumentu przemawiającego za koniecznością jego zwrotu. Zwrot może dotyczyć świadczenia, które jest nienależne, a to które pobrał D. S. takim nie było. Poza tym nie zaistniała sytuacja, w której czy to odwołujący, czy jego zleceniodawca wprowadziliby w błąd organ rentowy bądź złożyli fałszywe oświadczenie czy dokumenty. Zatem, nawet gdyby podzielić argumentację organu rentowego, Sąd wskazuje, że świadczenie – przy założeniu, że zostałoby uznane za nienależne – nie może być uznane jako nienależnie pobrane. Wynika to z tego, że ani po stronie zleceniodawcy, ani tym bardziej po stronie ubezpieczonego nie wystąpiła sytuacja świadomego wprowadzenia w błąd Zakładu, a więc działania ukierunkowanego celowo na uzyskanie świadczenia, które nie jest należne. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że w czasie, kiedy ww. wniosek był składany, pandemia dopiero się rozpoczynała, powodując chaos, także organizacyjny. Regulacje prawne, które zostały wprowadzone, nie były i wciąż nie są w pełni jasne i precyzyjne, skutkiem czego jest choćby toczący się spór. W związku z tym zleceniodawca nie miał złej woli ani zamiaru wprowadzenia organu rentowego w błąd. Tym bardziej taki cel nie przyświecał odwołującemu się, który wniosek skierowany do zleceniobiorcy wypełnił zgodnie z przepisami i zgodnie z prawdą. We wniosku, zgodnie z cytowanymi przepisami, najpewniej zostały podane dane aktualne na dzień, w którym wniosek był składany przez D. S. i wskazując dane według tej daty zleceniodawca przekazał go dalej do ZUS. Zleceniodawcy nie można więc przypisać złej woli i świadomości w działaniu, mającej na celu wprowadzenie organu rentowego w błąd. Takiej oceny Sąd dokonał z powodów, o których była mowa, wzmocnionych argumentacją, wynikającą z cytowanego uzasadnienia do projektu ustawy, która wprowadziła m.in. dla zleceniobiorców prawo do świadczenia postojowego. To świadczenie miało być realnym wsparciem w czasie pandemii, tymczasem ZUS – interpretując nie w pełni jasne przepisy w sposób dla zleceniobiorców niekorzystany – wzywa do zwrotu pobranych świadczeń. Zdaniem Sądu opisane okoliczności nie dają podstaw do stwierdzenia, by świadczenie pobrane w takich warunkach, jak w przedmiotowej sprawie, było nienależnie pobrane, nawet gdyby zgodzić się z Zakładem, że było nienależne.

Mając na względzie wskazane okoliczności Sąd ocenił, że odwołujący się spełnił wszystkie wymagane przez ustawodawcę warunki do uzyskania prawa do świadczenia postojowego, określone w cytowanym art. 15zq ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych i brak było podstaw do uznania, że wypłacone mu świadczenie było nienależne.

Odwołujący się zawarł umowę cywilnoprawną przed dniem 1 kwietnia 2020r., nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, zamieszkuje na terytorium Polski i posiada obywatelstwo RP, od marca 2020r. nie miał możliwości wykonywania umowy cywilnoprawnej w całości z powodu przestoju spowodowanego pandemią w prowadzeniu działalności zleceniodawcy (brak możliwości organizacji konferencji i innych wydarzeń) i nie przekroczył granicznej kwoty przychodu z umowy, o której mowa wart. l5zq ust. 5 pkt 2 zacytowanej ustawy.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy, stosując art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że D. S. nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego świadczenia postojowego w kwocie 2.080,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.