Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Edyta Bronowicka

Protokolant: Sebastian Sosnowski

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa V. K., L. K., J. Ż. oraz I. K.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z 21 maja 2024 r. sygn. akt II C 957/22, do której dołączono sprawę I C 413/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok i nadaje mu treść:

1.  w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym pod sygn. akt II C 957/22

a.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz powoda V. K. kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 września 2019 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz V. K. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 lipca 2025 r. do dnia zapłaty,

c.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz powoda L. K. kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 września 2019 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

d.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz L. K. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 lipca 2025 r. do dnia zapłaty,

e.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz powoda J. Ż. kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 września 2019 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

f.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz J. Ż. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 lipca 2025 r. do dnia zapłaty

2.  w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym pod sygn. akt II C 413/22

a.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz powoda I. K. kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 września 2019 r. do dnia zapłaty,

b.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz I. K. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 lipca 2025 r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie oddala apelację,

III.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą

w W. na rzecz powodów V. K., L. K., J. Ż. oraz I. K. kwotę łącznie 550 zł (pięćset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVII Ca 2631/24

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niniejsza sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, zatem do uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego stosuje się art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli Sąd Odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelacja wywiedziona przez stronę powodową zasługiwała na uwzględnienie w przeważającej części, a zaskarżony wyrok podlegał zmianie.

W ocenie Sądu Okręgowego, żadnego ze zdarzeń uznawanych przez pozwanego za okoliczność nadzwyczajną i tym samym wyłączającą jego odpowiedzialność, tj. usterki technicznej samolotu i wydawanych kolejno decyzji służb kontroli lotów związanych z przydziałem slotu na start samolotu, nie można uznać za nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu art. 5 ust. 3 Rozporządzenia 261/2004 (dalej: „rozporządzenie nr 261/04”).

Nie budzi wątpliwości, że lot nr LO (...) z W. ( (...)) do L. ( (...)), który 26 lipca 2019 r. odbyli powodowie był opóźniony, na skutek czego powodowie dotarli na miejsce docelowe z ponad 3 godzinnym opóźnieniem.

Stosownie do art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 261/04 pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości:

a)  250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1.500 kilometrów,

b)  400 EUR dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1.500 kilometrów i wszystkich innych lotów o długości od 1.500 do 3.500 kilometrów,

c)  600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

Uprawnienie do żądania odszkodowania zostało rozszerzone na pasażerów lotów opóźnionych, jeżeli poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, tzn. jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Taką wykładnię przyjął Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 19 listopada 2009 roku w sprawach połączonych C-402/07 i C 432/07 mających za przedmiot wnioski o wydanie na podstawie art. 234 WE orzeczeń w trybie prejudycjalnym, złożone w postępowaniu C. S., G. S., A. S. p-ko (...) (C-402/07) oraz S. B., K. L. p-ko (...)SA (C-432/07).

Rozporządzenie nr 261/2004 w art. 5 ust. 3 stanowi zaś, że obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Zgodnie z brzmieniem motywów 14 i 15 oraz art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, w świetle ich interpretacji dokonanej przez TSUE, przewoźnik lotniczy jest zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli może dowieść, że odwołanie lub opóźnienie lotu wynoszące co najmniej trzy godziny jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, i – w przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnej – że podjął dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu, przy czym nie można wymagać od niego poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie (zob. wyrok z 4 maja 2017 r., C-315/15). Innymi słowy, w przypadku zaistnienia nadzwyczajnej okoliczności warunkiem zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania jest wykazanie przez przewoźnika, że przyjął on środki dostosowane do sytuacji w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu w następstwie zaistnienia tej okoliczności (wyroki TSUE: z 26 czerwca 2019 r., C-159/18; z 4 kwietnia 2019 r., C-501/17 i przytoczone tam orzecznictwo).

Z utrwalonego orzecznictwa TSUE wynika, że pojęcie nadzwyczajnych okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 obejmuje zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub źródło nie wpisują się w normalne wykonywanie działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli, przy czym te dwie przesłanki muszą być spełnione kumulatywnie, a ich zbadanie wymaga przeprowadzenia oceny każdego przypadku z osobna (zob. wyroki TSUE: z 23 marca 2021 r., C-28/20; z 7 lipca 2022 r., C-308/21). Ponadto, mając na uwadze z jednej strony cel tego rozporządzenia wskazany w jego motywie 1, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów oraz z drugiej strony to, że art. 5 ust. 3 tego rozporządzenia stanowi odstępstwo od zasady prawa pasażerów do odszkodowania w przypadku opóźnienia lotu, pojęcie nadzwyczajnych okoliczności w rozumieniu tego przepisu należy wykładać ściśle (wyrok TSUE z 23 marca 2021 r., C-28/20, i przytoczone tam orzecznictwo). Nie ulega wątpliwości, iż przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy, gdyż jest to zasada stojąca u podstaw rozrządzenia nr 261/2004.

Jak zauważył Trybunał Sprawiedliwości ,,Artykuły 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/04 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego”.

Mając na uwadze związanie sądów krajowych wykładnią aktów Unii Europejskiej sformułowaną przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, powyższe regulacje stanowiły normatywną podstawę roszczenia powodów.

Sąd Okręgowy nie podzielił oceny Sądu Rejonowego, wyrażonej w odmowie przyjęcia słuszności stanowisku strony powodowej co do zasadności powództwa. Sąd I instancji błędnie uznał, że w niniejszej sprawie zaistniały okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego przewoźnika. W ocenie Sądu Okręgowego wystąpienie usterki technicznej samolotu, a w następstwie opóźnienia wynoszącego 2 godziny i 49 minut, utraty pierwotnego slotu i opóźnienia lotu o kolejne 43 minuty, nie stanowi okoliczności nadzwyczajnej, której wystąpienie zwalnia pozwanego z konieczności wypłacenia odszkodowania pasażerowi opóźnionego lotu. Gdyby nie doszło do usterki technicznej samolotu skutkującej jego naprawą trwającą prawie 3 godziny (2 godziny i 49 minut), pozwany nie utraciłby slotu i zaplanowany lot zostałby wykonany zgodnie z planem. Pozwany przy tym nie mógł oczekiwać, że uzyska slot natychmiast po zakończeniu naprawy maszyny.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 4 maja 2017 r., sygn. akt C-315/15 wskazał, że za nadzwyczajne okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 można uznać zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają na skuteczne nad nim panowanie (zob. podobnie wyroki z 22 grudnia 2008 r., W.-H., C-549/07, EU:C:2008:771, pkt 23; z 31 stycznia 2013 r., M., C-12/11, EU:C:2013:43, pkt 29; z 17 września 2015 r., (...) L., C-257/14, EU:C:2015:618, pkt 36).

Poza przyznaniem, że doszło do usterki technicznej z winy pozwanej, strona pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów na podjęte przez przewoźnika racjonalne środki, które zmierzałyby do naprawy problemu technicznego w krótszym czasie i przyczyniły się do zmniejszenia opóźnienia. Strona pozwana ograniczyła swoje twierdzenia do potwierdzenia, że usterka techniczna wystąpiła. Pozwany nie przedstawił charakteru usterki, podjętych działań w celu jej usunięcia, czasu wystąpienia usterki i wskazania, na którym z lotów problem techniczny wystąpił. Przewoźnik lotniczy powinien panować nad zapobieganiem występowania awarii, bowiem do niego należy zapewnienie obsługi technicznej i właściwego funkcjonowania statku powietrznego, wykorzystywanego do celów prowadzonej działalności gospodarczej. Usterka techniczna po stronie pozwanego nie mogła więc zostać zaliczona do kategorii okoliczności nadzwyczajnych.

Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z 12 października 2015 r., gdzie wskazano, że zważywszy na zaawansowany charakter procedur lotniczych wykazanie: awarii samolotu, jej charakteru, daty i godziny jej wystąpienia i usunięcia winno być wykazane odpowiednimi dokumentami (…) tym bardziej, że awaria - sama w sobie - nie stanowi przyczyny, którą można uznać za uzasadniającą opóźnienie przewoźnika lotniczego. Orzecznictwo sądów rozmaitego szczebla wielokrotnie już wskazywało, że linia lotnicza, chcąc uniknąć wypłaty odszkodowania pasażerom, których loty są opóźnione, musi wykazać, że opóźnienie jest wynikiem okoliczności nadzwyczajnych i niezależnych od przewoźnika, których nie można było uniknąć i wyeliminować.

Do sfery panowania przez przewoźnika lotniczego nad zaistniałymi okolicznościami należy nie tylko eksploatacja statku powietrznego i dokonywanie jego przeglądów technicznych, ale także ponoszenie ryzyka gospodarczego w ramach prowadzonej działalności za wystąpienie usterek technicznych, gdy powstają one w związku z eksploatacją statku powietrznego w ramach prowadzonej działalności lotniczej. Takie zdarzenie pozostaje w ramach normalnego funkcjonowania przewoźnika, który jako profesjonalista winien zabezpieczyć się przed tego typu sytuacjami, wprowadzając odpowiednie rozwiązania, jeśli zaś tego nie uczynił, winien ponosić odpowiedzialność względem pasażerów. Przyczyny opóźnienia, czy w ogóle odwołania rejsu w tego typu sytuacjach trzeba upatrywać w sposobie organizacji i funkcjonowaniu samego przewoźnika, a nie w samej awarii samolotu.

Zgodnie z regulacją art. 6 k.c. - ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z przepisem art. 6 k.c. koresponduje nadto art. 232 k.p.c., który nakłada na strony obowiązek wykazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Jeśli zatem strona nie przedstawia dowodów, to – co do zasady – należy uznać, iż dany fakt nie został udowodniony. Wprawdzie cytowany przepis zawiera nadto postanowienie uprawniające Sąd do dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez strony, jednakże jest to tylko możliwość, a nie obowiązek (tak SN w wyr. z 11.07.2001 r., sygn. akt V CKN 406/00, Prok. i Pr. 2002/4/45). Jeśli strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających – jej zdaniem – oddalenie powództwa (tak SN w wyroku z 20.04.1982 r., sygn. akt I CR 79/82, LEX nr 8416). Niczym nie usprawiedliwiona bezczynność strony w zakresie inicjatyw dowodowych przynieść może zatem ujemny dla niej skutek związany ze stanem nieudowodnienia powoływanych faktów. Powyższe reguły winny być przestrzegane rygorystycznie szczególnie w tych przypadkach, gdzie reprezentacja stron sprawowana jest przez fachowych pełnomocników, jak miało to miejsce w przedmiotowym postępowaniu. W takich bowiem okolicznościach inspirowanie jednej ze stron w kierunku przedstawienia określonego dowodu, czy wręcz dopuszczenie takiego dowodu z urzędu, zasadniczo narażałoby na zarzut stronniczości sądu.

Pozwany, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie przedstawił dowodów, które zwalniałyby go od odpowiedzialności odszkodowawczej względem powodów, którzy przybyli na miejsce docelowe ponad 3 godziny później niż pierwotnie planowano. Pozwany nie wykazał też, że opóźnienie samolotu uzasadnione było wystąpieniem nadzwyczajnych okoliczności. Nie powoływał się w szczególności na opisywane przez biegłego sądowego z zakresu lotnictwa utrudnienia w ruchu lotniczym w dniu 26 lipca 2019 r. Zdaniem Sądu Okręgowego, pozwany nie mógł oczekiwać, że bezpośrednio po zakończeniu naprawy trwającej niespełna trzy godziny otrzyma slot. Takie założenie było sprzeczne z doświadczeniem życiowym, zatem brak otrzymania slotu nie może być ocenione jako okoliczność nadzwyczajna w niniejszym stanie faktycznym.

Apelacja powodów skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Długość spornego lotu nie przekraczała 1500 km. W art. 7 ust. 1 pkt a rozporządzenia nr 261/2004 w przypadku takich lotów należną wysokość odszkodowania określono na kwotę 250 euro i taką też kwotę Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów – w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym pod sygn. akt II C 957/22 oraz drugiej połączonej sprawie o sygn. akt I C 413/22.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia 3 września 2019 r. do dnia zapłaty. Tryb dochodzenia roszczeń wynikających z przepisów rozporządzenia nr 261/2004 uregulowany został w ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. W art. 205c powyższej ustawy wskazano, że dochodzenie tych roszczeń przysługuje pasażerowi po wyczerpaniu postępowania reklamacyjnego (ust. 1). Postępowanie reklamacyjne uważa się za wyczerpane w przypadku, gdy przewoźnik lotniczy, organizator turystyki albo sprzedawca biletów rozpatrzył reklamację albo upłynął termin do jej rozpatrzenia. Reklamacja została rozpatrzona przez przewoźnika w piśmie z 2 września 2019 r. (k. 13 akt sprawy II C 957/22; k. 7 akt sprawy I C 413/22). Żądanie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od 26 lipca 2019 r. nie zasługiwało na uwzględnienie i w tym zakresie roszczenie należało oddalić.

Sąd Okręgowy na podstawie na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zasądził od przegrywającego pozwanego na rzecz każdego z powodów koszty postępowania, na które składały się kwota 100 zł tytułem opłaty od pozwu, opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 270 zł ustalone zgodnie z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lipca 2025 r. do dnia zapłaty. O powyższym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie – roszczenia odsetkowego, apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie drugim sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Pozwany przegrał sprawę niemalże w całości, dlatego też Sąd Okręgowy zasądził od niego na rzecz powodów tytułem kosztów procesu łącznie kwotę 550 zł, na którą złożyły się opłata od apelacji w wysokości 100 zł oraz koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika powodów w wysokości 450 zł, przewidzianej w § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia. W wyniku połączenia spraw do wspólnego rozpoznania wartość przedmiotu sporu wyniosła 4592 zł (1148 zł x 4), powodowie wnieśli jeden środek zaskarżenia oraz uiścili jedną opłatę od apelacji. O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd Okręgowy orzekł z urzędu, stosownie do art. 98 § 1 ¹ k.p.c. O powyższym orzeczono w punkcie trzecim sentencji wyroku.