Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia SO Ada Sędrowska

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2023 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. P. i J. P.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 24 marca 2023 r., sygn. akt I C 1439/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym (1) i trzecim (3) w ten sposób, że:

- w punkcie pierwszym (1) oddala powództwo;

- w punkcie trzecim (3) zasądza od M. P. i J. P. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 917 zł (dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenie wyroku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od M. P. i J. P. rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 950 zł (dziewięćset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi od stekami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVII Ca 1995/23

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie zasądził od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę po 600 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 3 listopada 2021 r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo oddalił. Jednocześnie zasądził od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwotę po 1117 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym po 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (wyrok k.211, uzasadnienie k.218-225v).

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację w zakresie pkt 1 i 3 wywiodła strona pozwana tj. (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. zarzucając naruszenie: 1) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów: a) z kopii kart pokładowych powodów i dowolne uznanie na podstawie tych dowodów, że powodowie posiadali potwierdzoną i opłaconą rezerwację na sporny lot, podczas gdy karta pokładowa potwierdza jedynie fakt stawienia się pasażera do odprawy na dany lot a informacje w niej zawarte czy sam fakt wydania jej pasażerowi nie wskazuje na jakich warunkach pasażer odbywa podróż, b) w konsekwencji powyższego poczynienie błędnych ustaleń faktycznych (szczegółowo wymienione k.228), c) ustalenie, że powodowie posiadali potwierdzoną rezerwację na obsługiwany lot (...) i wykazali opłacenie przelotu, podczas gdy z treści dokumentu nie wynika aby pozwana w sprawie spółka miała obsługiwać sporny lot; d) nielogiczną i dowolną ocenę dowodów z zeznań świadków M. W., M. M. i S. M. prowadzącą do stwierdzenia, że włączenie się systemu przeciwpożarowego w luku bagażowym sprawnego do lotu i prawidłowo serwisowanego samolotu nie jest zdarzeniem które leży poza kontrolą pozwanego i tym samym przewoźnik ma wpływ na wystąpienie takich zdarzeń i im skutecznie przeciwdziałać; e) przyjęcie, że zajście między pasażerami nie stanowi okoliczności nadzwyczajnej, a pasażerowie mieli prawo do utrudniania lotu; f) stwierdzenie, że awaria silnika w trakcie lotu i włączenie się alarmu przeciwpożarowego w luku bagażowym są sytuacjami typowymi w lotnictwie a przewoźnik może im skutecznie przeciwdziałać i nad nimi panować; g) założenie, że alarm przeciwpożarowy wynikał z niewłaściwego rozpylenia środka do dezynsekcji, podczas gdy z zeznań świadków wynikało, że alarm przeciwpożarowy nie był błędny; h) przyjęcie tezy, że o nadzwyczajnym charakterze usterki decyduje jej źródło a nie charakter; i) stwierdzenia, że przegląd przestrzeni w której czujnik wykrył zagrożenie nie wskazywał na obecność ognia, podczas gdy z materiału wynikało, że po otworzeniu drzwi bagażnika w przestrzeni ładunkowej była widoczna zawiesina dymna która mogła zwiastować ogień; j) przyjęcie, że w razie ponownego załadowania bagaży do luku bagażowego w którym doszło do alarmu przeciwpożarowego i akcji gaśniczej, załoga mogłaby ze zbyt dużym opóźnieniem odnotować zagrożenie pożarowego, podczas gdy z zeznań wynika, że w razie pożaru załoga w ogóle nie otrzymałaby w takiej sytuacji ostrzeżenia i o pożarze dowiedziałaby się dopiero na zaawansowanym etapie, gdy samolot zacząłby płonąć, k) błędne ustalenia faktyczne poprzez stwierdzenie, że załoga i kapitan w żaden sposób nie starali się załagodzić nastrojów wśród zdenerwowanych pasażerów; 2) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uznanie, że w sprawie zaistniały okoliczności obligujące pozwanego do zapłaty odszkodowania na rzecz powodów; 3) art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw lotnictwa cywilnego jako zbędnego, podczas gdy niniejszy dowód miał kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia, zaś w sprawie zachodziła potrzeba pozyskania wiedzy specjalnej; 4) art. 3 ust. 2 i 3 w zw. z art. 7 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 PE i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. poprzez ich błędną wykładnię i orzeczenie o odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej w sytuacji gdy powodowie nie wykazali faktu posiadania legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia; 5) art. 2 lit. g w/w rozporządzenia poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że innym dowodem potwierdzającym, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana jest kopia karty pokładowej; 6) art. 7 ust. 1 lit. b. w/w rozporządzenia poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że strona pozwana winna wypłacić odszkodowanie z tytułu opóźnienia lotu, mimo zaistnienia okoliczności nadzwyczajnych w rozumieniu art. 5 ust. 3 w/w rozporządzenia; 7) art. 471 k.p.c. w zw. z art. 7 i art. 5 w/w rozporządzenia poprzez błędną wykładnię i uznanie, że odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanego za opóźniony lot nie jest ukształtowana na zasadzie winy lecz na zasadzie ryzyka (zarzuty szczegółowo opisane k.227-252).

Powołując się na wskazane zarzuty apelujący wniósł o: 1) zmianę zakażonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za I instancję; 2) zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za II instancję (apelacja k.232).

W odpowiedzi na apelację, powodowie wnieśli o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych na rzecz M. P. oraz J. P. (pismo k.264-281).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Tytułem wstępu Sąd Odwoławczy nadmienia, że sprawa została rozpoznana według przepisów o postępowaniu uproszczonym art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.). Jednocześnie Sąd II instancji ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa, wskazując własne rozważania bez powielania uzasadnienia Sądu I instancji, które jest znane stronom i stanowi element akt sprawy.

Zarzuty podniesione przez skarżącego okazały się w większości zasadne, w szczególności te zarzucające naruszenie przepisów materialnego art. 5 ust 3. i art. 7 ust. 1 lit. b) Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźniania lotów.

Niezasadne natomiast są zarzuty dotyczące naruszenia przepisów procesowych skutkujące, zdaniem apelującego, błędnymi ustaleniami stanu faktycznego. Przede wszystkim większość faktów ustalonych w zaskarżonym wyroku nie była sporna między stronami. Pozwany nie kwestionował, że przedmiotowy lot odbył się, przy czym jego strat nastąpił z opóźnieniem, a w czasie lotu doszło do sytuacji, która w ramach procedur bezpieczeństwa uzasadniała lądowanie awaryjne. Nie jest spornym również to z jakich przyczyn samolot wyleciał z lotniska z opóźnieniem. Ocena tych zdarzeń, powodujących późniejszy niż planowy wylot samolotu nie należy do ustaleń faktycznych, ale do subsumpcji prawnej ujawnionych faktów w kontekście przesłanek art. 5 ust. 3 powołanego Rozporządzenia zwalniających poznawanego z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania przewidzianego w art. 7 ust. 1 Rozporządzenia.

Spór stron dotyczył przede wszystkim legitymacji procesowej strony powodowej oraz oceny, czy zdarzenia powodujące opóźeninie lotu stanowią okoliczności nadzwyczajne, o których mowa w art. 5 ust. 3 Rozporządzenia.

Nie są zasadne zarzuty apelacji kwestionujące legitymację procesową strony powodowej. Zgodnie z art. 3 ust 2 lit. a) przepisy Rozporządzenia mają zastosowanie do pasażerów, którzy posiadają potwierdzoną rezerwację na dany lot oraz stawią się na odprawę. Postępowanie dowodowe wykazało, że przedmiotowy lot był częścią wycieczki wykupionej przez powodów. W umowie zawartej z biurem podróży (...) jako przewoźnika wskazano (...), a powodom wydano karty pokładowe na lot (...) o numerze (...) z M. do W.. Wbrew zarzutom apelującego wycieczka została przez powodów opłacona, a jej część stanowił przedmiotowy lot (k. (...) i nast.). Fakt sprzedaży wycieczki oraz realizacji przelotu lotem obsługiwanym (...) o numerze (...) potwierdza również treść korespondencji wymienianej między powodami a Biurem (...) (k. 150-151).

W świetle wykładni powołanego przepisu Rozporządzenia (WE) 261/2004, pasażerom lotu czarterowego, a taki jak ustalono status miał przedmiotowy lot, również przysługuje możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu opóźnionego lotu. Bez znaczenia pozostaje bowiem okoliczność, czy podróż nastąpiła samolotem rejsowym, czy też lot był częścią wycieczki wykupionej w biurze podróży (vide: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2021 r., C-146/20, C- 88/20, C-196/20 i C-270/20; pkt 40). Odpowiedzialnym za opóźnienie lotu jest przewoźnik obsługujący dany lot. Nie zasadnie więc twierdzi strona pozwana, że powodowie nie wykazali podstaw uprawnienia do wszczęcia i prowadzenia procesu.

Zasadnie natomiast wywodziła pozwana brak odpowiedzialności za opóźniony lot, z uwagi na zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, a które uniemożliwiły przewoźnikowi wykonanie lotu w umówionym czasie. O ile wystąpienie usterki czujnika pożarowego w luku bagażowym nie może być kwalifikowane jako okoliczność nadzwyczajna, o tyle pozostałe zdarzenia, które spowodowały opóźnienie lotu tj. odmowa wejścia na pokład części pasażerów na lotnisku w M. oraz awaria silnika, która ujawniła się podczas wykonywania lotu i bezwzględnie obligowała do lądowania awaryjnego na najbliższym lotnisku, kwalifikowane powinny być jako okoliczności nadzwyczajne w rozumieniu art. 5 ust.3 Rozporządzenia.

Z opisu lotu, a wcześniej przygotowań do jego wykonania, przedstawionych przez przesłuchanych w sprawie świadków, w szczególności kapitana samolotu M. W. (2) wynika, że wylot nie rozpoczął się o czasie z uwagi na wzbudzenie alarmu czujnika pożarowego w jednym z luków bagażowych. Bezpieczeństwo wymagało wyprowadzanie pasażerów z samolotu. Finalnie okazało się, że nie było zaprószenia ognia, wykonano testy czujników, jeden z nich był wadliwy i został odłączony od instalacji. Po sprawdzeniu luku z zachowaniem wymaganych procedur, samolot mógł odbyć planowany lot, przy czym z uwagi na bezpieczeństwem pasażerów i członków załogi przewoźnik podjął decyzję o pozostawieniu tego luku pustego i przewóz części bagaży innym lotem. Kapitan wyszedł do pasażerów do terminalu i zapewnił o bezpieczeństwie lotu (zeznania kapitana k.204). Rozpoczęto ponowne przyjęcie pasażerów na pokład. Obsługa lotu zakomunikowała decyzję o pozostawieniu części bagaży. Do tego momentu opóźnienie wylotu wyniosło, jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, 2 godziny 40 minut. Część z pasażerów z uwagi na pozostawienie bagaży odmawiało wejścia na pokład. Pomimo zapewnień kapitana kilkukrotnie ponawianych przez interkom (zeznania kapitana k.203v), że bagaże dolecą innym lotem pasażerowie odmawiali wejścia na pokład, jedna osoba blokowała wejście pozostałym pasażerom oraz wejście mechanika do kokpitu. Kapitan bezskutecznie wzywał policję (zeznania kapitana k.203v).

Przedstawiony przebieg wydarzeń, zachowanie pasażerów i opóźnienie wynikające z uniemożliwienia wylotu po sprawdzeniu czujników pożarowych jest okolicznością nadzwyczajną. Okolicznością wykraczających ponad przeciętność, zdarzeniem, które „nie tkwi w istocie normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie poddaje się jego skutecznej kontroli ze względu na swój charakter lub źródło” (zob. wyr. TSUE z 31.1.2013 r. (McDonagh, C-12/11, EU:C:2013:43, pkt 23). Samolot dopuszczony został do lotu przez służby lotniska po sprawdzeniu czujników pożarowych. Dla bezpieczeństwa pasażerów podjęto decyzję, by część bagaży z tego luku przewieźć innym lotem. Informację tę przekazano pasażerom. W takich okolicznościach blokada wylotu była nieuzasadniona. Do pasażerów należała decyzja, czy korzystają z lotu, czy też rezygnują z podróży tym lotem. Zachowanie części pasażerów, miało na celu wymuszenie zmiany decyzji co do bagażu, co ostatecznie opóźniło wylot o następną godzinę. Jest to zdarzenie, które nie tkwi w istocie normalnego wykonywania działalności przez przewoźnika. Pasażerowie, których dowóz bagażu został opóźniony mogli dochodzić od przewoźnika stosownego odszkodowania.

Drugim zdarzeniem, które spowodowało ponad 20 godzinne opóźnienie była awaria jednego z silników, do którego doszło już w czasie lotu, 2 godziny po starcie, samolot był na wysokości przelotowej nad terytorium Etiopii. Procedura bezpieczeństwa wymagała lądowania na najbliższym lotnisku, w trybie lądowania awaryjnego.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE problem techniczny, które wystąpił w statku powietrznym, skutkując odwołaniem (opóźnieniem) lotu nie jest objęty nadzwyczajnymi okoliczności, w rozumieniu powołanego art. 5 ust. 3 rozporządzenia, chyba że problem ten jest następstwem zdarzeń, które ze względu na swój charakter lub źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli (vide: wyrok TS z dnia 22 grudnia 2008 r. w sprawie C-549/07 W. vs. H., opubl. Eur-lex nr (...)).

W motywie 14 Rozporządzenia nr 261/2004 wskazano, że zobowiązania przewoźników lotniczych powinny być ograniczone lub ich odpowiedzialność wyłączona w przypadku, gdy zdarzenie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Jak ustalono do awarii jednego z silników doszło podczas lotu, usterka ujawniła się nagle, pozostawała poza skuteczną kontrolą przewoźnika, samolot znajdował się na wysokości przelotowej. Poza jak najszybszym lądowaniem, nie można było podjąć innych czynności. Nagły charakter usterki, której źródła w postępowaniu dowodowym nie ustalono, czas jej ujawnienia nie pozwoliły na podjęcie jakichkolwiek działań zaradczych. O ile usterka taka ujawniłaby się przed wylotem pozwany miałby możliwość podjęcia stosownych czynności, podjęcia wszelkich racjonalnych środków by uniknąć zdarzenia powodującego opóźnienie lotu. Samolot tuż przed wylotem został sprawdzony pod kątem sprawności i bezpieczeństwa po tym jak uprzednio uruchomił się alarm czujnika pożarowego w luku bagażowym (raporty k.91-93).

W związku z awaryjnym lądowaniem samolotu w E., linie lotnicze (...) sp. z.o.o. podjęły stosowne działania i zapewniły pasażerom pobyt w hotelu (zeznania S. M. (2) – protokół k.208v). Wysłały zapasowy samolot doE. celem kontynuowania lotu do W..

Wobec tych rozważań zasadnym jest stwierdzenie, że o ile opóźnienie wywołane uruchomieniem czujnika pożarowego i procedurą sprawdzającą nie jest okolicznością nadzwyczajną, o tylko pozostałe zdarzenia - brak współpracy pasażerów i awaria silnika ujawniona podczas lotu, za takie powinny być uznane. Pierwsze z tych zdarzeń powodowało opóźnienie nie przekraczające trzech godzin, a więc wyłączało odpowiedzialność pozwanego.

Z tych powodów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił (art. 386 § 1 k.p.c.)

Wobec zmiany wyroku koniecznym była zmiana rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Zgodnie z art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c., Sąd Okręgowy zasądził od powodów na rzecz (...) sp. z.o.o. z siedzibą w W. kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenie wyroku, do dnia zapłaty. Powyższa kwota została ustalona na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych § 2 pkt 3 (Dz.U.2023.1935). Sąd uwzględnił również opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł uiszczoną przez stronę pozwaną.

Przyznając pozwanemu wynagrodzenie reprezentującego go pełnomocnika Sąd miał na względzie uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2015 r. III CZP 29/15 i biorąc pod uwagę nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy (art. 109 § 2 k.p.c.) obniżył to wynagrodzenie. Stanowisko pozwanego wobec obojga powodów było tożsame, pozwany podnosił te same argumenty i zarzuty, nakład jego pracy nie był większy niż przy prowadzeniu procesu wobec jednego przeciwnika procesowego.

O kosztach postępowania apelacyjnego, Sąd orzekł jak w pkt II na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935) zasądzając wynagrodzenie jak przy prowadzeniu procesu wobec jednego przeciwnika procesowego.