Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Edyta Bronowicka

Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Kacprzyk

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z 5 kwietnia 2024 r. sygn. akt II C 1691/23

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie pierwszym zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 400 (czterysta) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 marca 2023 r. do dnia zapłaty a w pozostałym zakresie powództwo oddala,

- w punkcie drugim zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 1117 (tysiąc sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 maja 2025 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania,

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala,

3.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 650 (sześćset pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVII Ca 1913/24

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Niniejsza sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, zatem do uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego stosuje się art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli Sąd Odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie w przeważającej części.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 235 ² § 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek dowodowy złożony w apelacji powoda o zwrócenie się do lotniska Z. – B. o udzielenie informacji czy lotnisko to zapewnia obsługę techniczną mechaników lotniczych. Wydanie orzeczenia zmieniającego przez Sąd II instancji było możliwe na podstawie ustalonego przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego sprawy, bez konieczności ustalenia powyższej okoliczności, a przeprowadzenie wnioskowanego dowodu zmierzałoby do przedłużenia postępowania. Sąd Rejonowy pominął wniosek dowodowy jako spóźniony, czego nie kwestionował powód.

Powód – (...) S.A. wywodził swoje roszczenie z przepisów rozporządzenia nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającym rozporządzenie nr 295/91 (dalej: „rozporządzenie nr 261/04”).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 261/04, w przypadku odwołania lotu, pasażerowie których to odwołanie dotyczy mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, chyba że: i) zostali poinformowani o odwołaniu co najmniej dwa tygodnie przed planowym czasem odlotu, ii) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie od dwóch tygodni do siedmiu dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot najpóźniej dwie godziny przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej cztery godziny po planowym czasie przylotu, lub (...)) zostali poinformowani o odwołaniu w okresie krótszym niż siedem dni przed planowym czasem odlotu i zaoferowano im zmianę planu podróży, umożliwiającą im wylot nie więcej niż godzinę przed planowym czasem odlotu i dotarcie do ich miejsca docelowego najwyżej dwie godziny po planowym czasie przylotu.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 lit. a) - c) rozporządzenia nr 261/04, w przypadku odwołania do powyższego artykułu, pasażerowie otrzymują odszkodowanie w wysokości 250 EUR dla wszystkich lotów o długości do 1 500 kilometrów, w wysokości 400 EUR dla wszystkich lotów o długości od 1 500 do 3 500 kilometrów oraz 600 EUR dla wszystkich innych lotów niż loty określone w lit. a) lub b).

Uprawnienie do żądania odszkodowania zostało rozciągnięte na pasażerów lotów opóźnionych, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Taką wykładnię przyjął Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 19 listopada 2009 roku w sprawach połączonych C-402/07 i C-432/07 mających za przedmiot wnioski o wydanie na podstawie art. 234 WE orzeczeń w trybie prejudycjalnym, złożone w postępowaniu C. S., G. S., A. S. p-ko (...) (C-402/07) oraz S. B., K. L. p-ko A. France SA (C-432/07).

Jak zauważył Trybunał Sprawiedliwości ,,Artykuły 5, 6 i 7 rozporządzenia nr 261/04 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów należy interpretować w ten sposób, że do celów stosowania prawa do odszkodowania pasażerów opóźnionych lotów można traktować jak pasażerów odwołanych lotów oraz że mogą oni powoływać się na prawo do odszkodowania przewidziane w art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli z powodu tych lotów poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, czyli jeżeli przybędą do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu. Niemniej takie opóźnienie nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego”.

Mając na uwadze związanie sądów krajowych wykładnią aktów Unii Europejskiej sformułowaną przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości, powyższe regulacje stanowiły normatywną podstawę roszczenia powoda.

Jak wskazano powyżej, opóźnienie lotu nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (art. 5 ust. 3 rozporządzenia), to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego.

Sąd Okręgowy nie podzielił oceny Sądu Rejonowego, wyrażonej w odmowie przyjęcia słuszności stanowisku strony powodowej co do zasadności powództwa. Sąd I instancji błędnie uznał, że w niniejszej sprawie zaistniały okoliczności wyłączające odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego przewoźnika. W ocenie Sądu Okręgowego konieczność użycia butli tlenowej podczas lotu w wyniku zajścia nagłego zdarzenia medycznego nie stanowi okoliczności nadzwyczajnej, której wystąpienie zwalniałoby pozwanego z konieczności wypłacenia odszkodowania pasażerowi opóźnionego lotu.

Lot nr (...) z Z. . A. ( (...)) do T.( (...)), który 1 lutego 2023 r. odbyła pasażerka A. C. był opóźniony, na skutek czego poprzednik prawny powoda dotarł na miejsce docelowe z ponad 3 godzinnym opóźnieniem. Konieczność użycia butli tlenowej nastąpiła na locie poprzedzającym loty w rotacji, tj. nr (...).

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 4 maja 2017 r., sygn. akt C-315/15 wskazał, że za nadzwyczajne okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 można uznać zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają na skuteczne nad nim panowanie (zob. podobnie wyroki z 22 grudnia 2008 r., W.-H., C-549/07, EU:C:2008:771, pkt 23; z 31 stycznia 2013 r., M., C-12/11, EU:C:2013:43, pkt 29; z 17 września 2015 r., (...) L., C-257/14, EU:C:2015:618, pkt 36). Ponadto, przewoźnicy lotniczy powinni rozważyć zawarcie umów ze spółkami lotniczej obsługi technicznej na wszystkich obsługiwanych przez nich lotniskach o dokonanie wymiany wadliwych części, na zasadach pierwszeństwa obsługi (zob. podobnie wyroki (...) z 22 grudnia 2008 r. w sprawie W.-H., C-549/07, EU:C:2008:771, pkt 40-41; z 4 kwietnia 2019 r. w sprawie G., C-501/17, EU:C:2019:288, pkt 31-32).

W orzecznictwie TSUE przyjmuje się również, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że przewoźnik lotniczy nie może w celu uwolnienia się od obowiązku odszkodowania powoływać się na „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu tego przepisu, związane z wystąpieniem usterki tzw. części „on conditio”, tj. części, którą wymienia się wyłącznie w przypadku jej usterki, również gdy stale dysponuje on zapasową częścią zamienną, chyba że – czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego – tego rodzaju usterka stanowi zdarzenie, które ze względu na swój charakter lub źródło nie wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwala mu na skuteczne nad nim zapanowanie, przy czym usterki tej nie należy uważać za tego rodzaju zdarzenie, jeśli jest ona co do zasady nierozerwalnie związana z systemem funkcjonowania samolotu.

Zdaniem Sądu Okręgowego powód słusznie uznaje, że zużycie butli tlenowych powinno zostać zakwalifikowane jako techniczna usterka samolotu, której ryzykiem wystąpienia obciążyć trzeba pozwanego przewoźnika w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Przewoźnik lotniczy jest zobowiązany do zachowania wykorzystywanych przez siebie statków powietrznych w bezpiecznym stanie technicznym oraz operacyjnym. Pozwany przewoźnik powinien uwzględniać możliwość wystąpienia zdarzenia medycznego i zapewniać obsługę techniczną samolotu na lotniskach, która tak jak w niniejszej sprawie, byłaby uprawniona do dopuszczenia danego rejsu do lotu. Świadek P. G. – koordynator obsługi technicznej zeznał, że w ciągu tygodnia konieczne jest kilkukrotne użycie butli tlenowych (por. protokół rozprawy z 8 sierpnia 2023 r., sygn. akt I C 1620/23, k. 105v). Nie jest to zatem okoliczność nadzwyczajna, ale zdarzenia te występują stosunkowo często i wpisane są w ramy działalności pozwanego.

Za nadzwyczajną okoliczność nie można uznać usterki technicznej samolotu, która wynika z jego normalnej eksploatacji (wyrok WSA z 21 sierpnia 2014 r., sygn. akt VII SA/Wa 2405/13). Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że zużycie butli z tlenem jest częścią normalnego wykonywania działalności przez przewoźników lotniczych. Każdy wykonywany lot wiąże się z ryzykiem wystąpienia konieczności użycia butli z tlenem w celu udzielenia pierwszej pomocy pasażerowi czy członkowi załogi. Zużycie butli tlenowej trzeba więc w skutkach, zakwalifikować jako usterkę techniczną samolotu, wpisaną w ryzyko obciążające przewoźnika lotniczego. Pozwany na wypadek konieczności wymiany butli tlenowych mógł przed wykonaniem lotu zabezpieczyć odpowiednią liczbę butli tlenowych na lotnisku w Z.. Nawet konieczność sprowadzenia na lotnisko w Z. najbliżej stacjonujących techników z P., powinna zająć ok. 2 godzin transportem kołowym, zatem możliwe było sprawniejsze uzupełnienie butli tlenowej i dopuszczenie samolotu do rejsu.

Bezpośrednią przyczyną opóźnienia spornego lotu był też ograniczony czas pracy personelu lotniska w Z.. Okoliczność ta również nie wpływa na zwolnienie przewoźnika z obowiązku odszkodowawczego. Pozwany powinien w taki sposób zorganizować pracę własnego przedsiębiorstwa, by możliwe było zastąpienie personelu lotniska, któremu upłynął dopuszczalny czas pracy, nową załogą. Planowanie czasu pracy załogi lotniska, zapewnienie pełnej obsady i wyznaczenie zastępstw nieobecnych pracowników jest nieodłącznym elementem organizacji przedsiębiorstwa lotniczego. Pozwany zdawał sobie sprawę, na co powoływał się w sprzeciwie od nakazu zapłaty, że lotnisko w Z. jest niewielkie i nie posiada tak licznej obsługi jak np. lotnisko w W., a godziny lądowań są tam ograniczone. Nie można więc przyjąć, aby decyzja o międzylądowaniu była niezależna i niezwiązana z prowadzeniem działalności gospodarczej przez pozwanego.

Wykorzystanie butli tlenowych, jedynie w rozumieniu możliwości przewidzenia momentu, w którym ich wykorzystanie okaże się konieczne, może pozostawać poza skuteczną kontrolą przewoźnika. Pozwany powinien mieć zapewnioną należytą obsługę w zakresie standardowego wyposażenia statku powietrznego w wymaganą liczbę butli tlenowych. Posiadanie chociażby jednej dodatkowej butli tlenowej na lotnisku w Z. w ramach obsługi w konkretnym porcie lotniczym, nie stanowiłoby ciężaru dla pozwanego, który wykraczałby poza możliwości prawidłowej organizacji przedsiębiorstwa lotniczego. Butle tlenowe, należy zakwalifikować jako standardowe wyposażenie samolotu, a potrzeba ich użycia jest bezpośrednio związana z wykonywaniem działalności transportu lotniczego i zapewnienia bezpieczeństwa pasażerom i załodze samolotu. To na pozwanym, jako przewoźniku lotniczym ciąży zatem obowiązek zapewnienia kompletności wyposażenia samolotu i wymiany części zamiennych w taki sposób, by nie wpływało to na opóźnienie lotów. Od racjonalnie działającego na rynku przewoźnika wymaga się zachowania standardów pozwalających na usunięcie ewentualnych usterek bez doprowadzania do opóźnienia zaplanowanych rejsów.

W tej sprawie pozwany nie wykazał, że dysponował odpowiednimi zasobami i środkami, w celu uniknięcia sytuacji, w której wymiana na pokładzie samolotu butli tlenowych, doprowadziła do dużego opóźnienia lotów. Pozwany powinien w szczególności rozważyć takie zorganizowanie swojej działalności, w tym podpisanie stosownych umów, aby agent serwisowy zapewniał odpowiedni sprzęt i wykwalifikowany personel posiadający uprawnienia do dopuszczenia samolotu do wykonania planowego połączenia. Przewoźnik niezapewniający niezwłocznego uzupełnienia obowiązkowego wyposażenia w postaci przynajmniej jednej sztuki butli tlenowej, naraża się na ryzyko poniesienia kosztów w przypadku, gdy wystąpi zdarzenie obligujące do skorzystania z tego rodzaju wyposażenia samolotu. Brak posiadania zapasowego sprzętu stanowi ryzyko opóźnień lotu, których implikacją może być obowiązek wypłaty określonych należności. Inny sposób funkcjonowania trudno uznać za racjonalny i zabezpieczający pasażerów przed ryzykiem opóźnień lotniczych.

Okoliczność nadzwyczajna w tym zakresie nie zaistniała, a orzeczenia zmieniające wyroki oddalające powództwo są zgodne z kształtującą się linią orzeczniczą tut. Sądu w analogicznych sprawach.

Apelacja powoda skutkowała zmianą zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Długość spornego lotu nie przekraczała 3500 km. W art. 7 ust. 1 pkt b Rozporządzenia nr 261/2004 w przypadku takich lotów należną wysokość odszkodowania określono na kwotę 400 euro i taką też kwotę Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

O odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia 27 marca 2023 r. do dnia zapłaty. Tryb dochodzenia roszczeń wynikających z przepisów rozporządzenia nr 261/2004 uregulowany został w ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze. W art. 205c powyższej ustawy wskazano, że dochodzenie tych roszczeń przysługuje pasażerowi po wyczerpaniu postępowania reklamacyjnego (ust. 1). Postępowanie reklamacyjne uważa się za wyczerpane w przypadku, gdy przewoźnik lotniczy, organizator turystyki albo sprzedawca biletów rozpatrzył reklamację albo upłynął termin do jej rozpatrzenia, zaś termin do rozpoznania reklamacji wynosi 30 dni.

Sąd Okręgowy na podstawie na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądził od przegrywającego pozwanego na rzecz powoda koszty postępowania, na które składały się kwota 200 zł tytułem opłaty od pozwu, opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 900 zł ustalone zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 maja 2025 r. do dnia zapłaty. O powyższym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

W pozostałym zakresie – roszczenia odsetkowego, apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie drugim sentencji wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Pozwany przegrał sprawę niemalże w całości, dlatego też Sąd Okręgowy zasądził od niego na rzecz powoda tytułem kosztów procesu kwotę 650 zł, na którą złożyły się opłata od apelacji w wysokości 200 zł oraz koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika powoda w wysokości 450 zł, przewidzianej w § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia. O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd Okręgowy orzekł z urzędu, stosownie do art. 98 § 1 ¹ k.p.c. O powyższym orzeczono w punkcie trzecim sentencji wyroku.