Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Maksymilian Wesołowski
Protokolant:	sekr. sądowy Anastazja Gosz

po rozpoznaniu 18 czerwca 2025 r. na rozprawie w Warszawie

sprawy z powództwa K. Z., S. W. oraz K. B.

przeciwko (...) Spółki Akcyjnej w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

z 14 marca 2024 r., sygn. akt VI C 74/24

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w B. na rzecz każdego z powodów K. Z., S. W. oraz K. B. kwoty po 400 (czterysta) euro z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od 4 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty oraz kwoty po 1117 (tysiąc sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od daty uprawomocnienia się orzeczenia którym je zasądzono do dnia zapłaty;

II.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w B. na rzecz każdego z powodów K. Z., S. W. oraz K. B. kwoty po 650 (sześćset pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od daty uprawomocnienia się orzeczenia którym je zasądzono do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVII Ca 1433/24

UZASADNIENIE

Niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Wobec tego Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd II instancji:

Apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia w postulowanym przez skarżących kierunku.

Istota zagadnienia, które zdeterminowało rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy oferta złożona powodom przez przewoźnika na lot alternatywny zwalnia go z odpowiedzialności z tytułu opóźnionego lotu, a ponadto czy pozwany sprostał ciężarowi dowodu w tym zakresie. Sąd I instancji uznając ww. okoliczność, oddalił powództwo.

Sąd Okręgowy oceny tej nie podziela. Stanowisko pozwanego obejmowało własną interpretację stanu faktycznego, w szczególności w odniesieniu do związku przebiegającego między ograniczeniem przepustowości lotniska wskutek strajku kontrolerów lotniczych oraz zaoferowania powodom pierwszego możliwego lotu alternatywnego z lotniska w B. do K.. Sąd Rejonowy błędnie ocenił, że pozwany wykazał, iż podjął środki dostosowane do zaistniałej sytuacji w celu uniknięcia znacznego opóźnienia lotu łączonego.

Przepis art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 stanowi, że obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Zgodnie z brzmieniem motywów 14 i 15 oraz art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, w świetle ich interpretacji dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zwany dalej „TSUE”, przewoźnik lotniczy jest zatem zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli może dowieść, że odwołanie lub opóźnienie lotu wynoszące co najmniej trzy godziny jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, i – w przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnej – że podjął dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu, przy czym nie można wymagać od niego poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie (zob. wyrok z dnia 4 maja 2017 r., C-315/15). Innymi słowy, w przypadku zaistnienia nadzwyczajnej okoliczności warunkiem zwolnienia z obowiązku zapłaty odszkodowania jest wykazanie przez przewoźnika, że przyjął on środki dostosowane do sytuacji w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu w następstwie zaistnienia tej okoliczności (wyroki TSUE: z dnia 26 czerwca 2019 r., C-159/18; z dnia 4 kwietnia 2019 r., C-501/17 i przytoczone tam orzecznictwo).

Strona pozwana nie wykazała, że podjęła wszelkie racjonalne środki celem uniknięcia opóźnienia lotu powodów. W okolicznościach tej sprawy niewątpliwie doszło do znacznego opóźnienia w dotarciu do miejsca docelowego, jak i utrudnień z którymi musieli się zmierzyć powodowie. Pozwany oświadczył, że zaoferował powodom najwcześniejszy możliwy i dostępny lot alternatywny do miejsca docelowego. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego należy stwierdzić, że mimo zakwestionowania tej okoliczności przez powodów, pozwany nie przedstawił żadnych dowodów wskazujących na to, że zaoferowany lot faktycznie stanowił najwcześniejszy możliwy dostępny lot alternatywny.

Dokonując oceny tej okoliczności Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia art. 8 rozporządzenia nr 261/2004. Przepis ten stanowi w ust. 1, że pasażerowie mają prawo wyboru pomiędzy trzema możliwościami, które zostały tam wymienione: po pierwsze, zwrotem kosztów biletu i, w odpowiednim przypadku, lotem powrotnym do miejsca ich pierwotnego wylotu w najwcześniejszym możliwym terminie, po drugie, zmianą planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy termin, oraz po trzecie, zmianą planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na późniejszy, dogodny dla nich termin, z zastrzeżeniem dostępności wolnych miejsc. Art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że zobowiązuje on obsługującego lot przewoźnika lotniczego do przedstawienia odnośnym pasażerom pełnych informacji na temat wszystkich możliwości przewidzianych w tym przepisie, przy czym pasażerowie ci nie mają żadnego obowiązku aktywnego uczestniczenia

w poszukiwaniu informacji w tym celu (wyrok TSUE z dnia 29 lipca 2019 r., C-354/18).

Z motywu 20 rozporządzenia nr 261/2004 wynika, że pasażer powinien zostać w pełni poinformowany o jego prawach, tak aby mógł on skutecznie z nich skorzystać. Oznacza to,

że przewoźnik ma obowiązek udzielenia pasażerowi pomocy w taki sposób, aby umożliwić mu dokonanie skutecznego wyboru w oparciu o udzielone informacje pomiędzy możliwościami wymienionymi w art 8 ust. 1 w lit. a - c rozporządzenia nr 261/2004. W związku z tym to do obsługującego lot przewoźnika lotniczego należy zaoferowanie pasażerowi również wariantu zmiany planu podróży na porównywalnych warunkach do miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy termin, zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 261/2004. Przedstawiając konkretną propozycję, przewoźnik powinien wziąć pod uwagę i połączyć kilka mających znaczenie, determinujących ją elementów, a w szczególności godzinę przybycia do miejsca docelowego na podstawie zamierzonej zmiany planu podróży, warunki, na jakich może nastąpić zmiana planu podróży, oraz to, czy zmiana planu podróży jest wykonalna za pomocą jego własnych zasobów, czy też wymaga pomocy innego przewoźnika lotniczego, w zależności od jego wolnych miejsc.

Dokonanie przez przewoźnika lotniczego zmiany planu podróży pasażerów – ze względu na to, iż na lotnisko, z którego mieli lecieć, miała wpływ nadzwyczajna okoliczność – polegającej na przekierowaniu go na inny lot, co doprowadziło do tego, iż pasażerowie dotarli do miejsca docelowego znacznie później, aniżeli było to pierwotnie zaplanowane, nie stanowi „racjonalnego środka” zwalniającego tego przewoźnika z obowiązku wypłaty odszkodowania przewidzianego w art. 5 ust. 1 lit. c i art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004, chyba że plan podróży pasażera nie może zostać zmieniony w inny sposób, za pomocą lotu bezpośredniego lub łączonego obsługiwanego przez tego przewoźnika lub przez innego przewoźnika lotniczego, przylatującego do miejsca docelowego wcześniej niż umożliwia to następny lot danego przewoźnika lotniczego, względnie że dokonanie takiej zmiany planu podróży stanowiłoby dla tego przewoźnika lotniczego poświęcenie, jakiego nie można od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie, czego ocena należy do sądu odsyłającego (wyrok TSUE z dnia 11 czerwca 2020 r., C-74/19).

Art. 8 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że

w rozumieniu tego przepisu ciężar udowodnienia tego, iż zmiana planu podróży została dokonana na najwcześniejszy możliwy termin, spoczywa na obsługującym lot przewoźniku lotniczym (wyrok TSUE z dnia 29 lipca 2019 r., C-354/18). Pozwany nie sprostał temu ciężarowi. Przedstawione przez niego dowody w postaci artykułów prasowych, komunikatów dotyczących strajku oraz wydruków wylotów z lotniska w B. wykazały jedynie, że nie było żadnych innych połączeń w tym czasie do Polski. Dowód ten nie jest jednak wystarczający do wykazania, że z lotniska w B., które jest portem obsługującym połączenia do wielu krajów europejskich, brak było łączonego lotu, obsługiwanego przez pozwanego lub przez innego przewoźnika lotniczego, umożliwiającego powodom dotarcie na czas na lot przesiadkowy, czy to bezpośrednio do miejsca docelowego wcześniej niż umożliwił to lot zaoferowany przez pozwanego. Pozwany nie wystąpił z jakąkolwiek inicjatywą, aby rozwiązać w sposób najbardziej korzystny zaistniałą sytuację.

Staranność wymagana od przewoźnika lotniczego, mająca umożliwić mu uzyskanie zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania, zakłada bowiem zastosowanie przez niego wszelkich dostępnych mu środków w celu zapewnienia racjonalnej, zadowalającej i zrealizowanej w możliwie najszybszym terminie zmiany planu podróży, do których to środków należy poszukiwanie innych lotów bezpośrednich lub łączonych obsługiwanych ewentualnie przez innych przewoźników lotniczych należących do tego samego sojuszu lotniczego lub spoza niego, przylatujących do celu wcześniej niż następny lot pozwanego przewoźnika lotniczego. Jedynie w przypadku braku jakichkolwiek wolnych miejsc w ramach innego bezpośredniego lub łączonego lotu umożliwiającego danemu pasażerowi dotarcie do miejsca docelowego wcześniej, niż umożliwia to następny lot pozwanego przewoźnika lotniczego, lub gdy dokonanie takiej zmiany planu podróży stanowi dla tego przewoźnika lotniczego poświęcenie, jakiego nie można od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie, można byłoby uznać, że wykorzystując w celu dokonania zmiany planu podróży danego pasażera następny obsługiwany przez siebie lot, pozwany przewoźnik lotniczy zastosował wszelkie dostępne mu środki. Pozwany, na której spoczywał ciężar dowodu, takich okoliczności nie wykazał. Gołosłowne wywody o braku lotów łączonych realizowanych przez linie lotnicze nie mogły zastąpić dowodu w sytuacji, gdy powodowie kwestionowali twierdzenia pozwanego. W tym miejscu wskazać należy na obowiązującą w polskim procesie cywilnym tzw. zasadę ciężaru dowodu, zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Tymczasem chcąc wykazać powyższe okoliczności pozwany nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi przedstawienia dowodów potwierdzających zaproponowaną tezę.

Należy zauważyć, iż ustalenie, czy zaoferowane przez przewoźnika warunki

są porównywalne z lotem, który został odwołany, ma charakter ocenny i należy do konkretnego pasażera, a nie do przewoźnika. Pasażer może uznać, że lot łączony, który może nastąpić niezwłocznie, jest atrakcyjniejszy aniżeli wielogodzinne oczekiwanie na lotnisku na następny lot. Jednakże pozwany nie umożliwił powodom oceny porównywalności lotów, gdyż zaproponował tylko jeden, obsługiwany przez siebie bezpośredni lot alternatywny, umożliwiający dotarcie do miejsca docelowego ze znacznym opóźnieniem w stosunku do zaplanowanej godziny przybycia.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności wskazać należy, że przewoźnik nie wykazał, że podjął wszelkie racjonalne środki celem uniknięcia tak znacznego opóźnienia do jakiego doszło w niniejszej sprawie.

Tym samym uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 5 ust. 3 wskazanego rozporządzenia. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, iż powodowie w sposób wystarczający wykazali, że ziściły się przesłanki do przyznania odszkodowania na podstawie art. 7 powołanego rozporządzenia. Pasażerowie lecieli lotem opóźnionym o ponad 3 godziny, a dystans mieścił się w przedziale 1500-3500 kilometrów co uzasadniało zasądzenie na rzecz powodów odszkodowania w wysokości po 400 euro.

W przedmiocie odsetek orzeczono na podstawie art. 481 §1 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu, zasądzając odsetki od 4 grudnia 2022 r., tj. od dnia następującego po doręczeniu wezwania do zapłaty skierowanego do pozwanego przewoźnika, jako ostateczny termin zapłaty odszkodowania. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy stwierdził, że zachodzą podstawy do uwzględnienia apelacji, wobec czego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok uwzględniając roszczenie pozwu.

Konsekwencją wydania orzeczenia reformatoryjnego była konieczność zmiany rozstrzygnięcia także w przedmiocie kosztów postępowania za I instancję. O kosztach postępowania przed Sądem Rejonowym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu. Na koszty te złożyły się opłata od pozwu w wysokości 200 zł, oplata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy również orzekł na podstawie art. 98 § 1 k. p. c. Na koszty te złożyły się oplata od apelacji w wysokości 200 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika profesjonalnego ustalone na podstawie § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.