Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Edyta Bronowicka
Protokolant:	sekr. sądowy Anastazja Gosz

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2024r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K., W. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie

z dnia 16 grudnia 2022 r., sygn. akt II C 766/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od M. K., W. K. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 752/23

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez powodów jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Na wstępie wskazać należy, iż Sąd Okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne dokonane w sprawie przez Sąd Rejonowy, czyniąc je jednocześnie podstawą swojego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, które znajdowały odzwierciedlenie w całokształcie zaoferowanego przez strony materiału dowodowego. Jednocześnie na podstawie tak przeprowadzonego postępowania dowodowego i zgromadzonych dowodów, Sąd I instancji wywiódł trafne wnioski i oceny prawne, które Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Sąd Okręgowy pominął na podstawie art. 381 k.p.c., jako spóźniony, zgłoszony w apelacji wniosek powodów o zobowiązanie Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej do dostarczenia informacji o okolicznościach dotyczących lotu (...).

Przystępując do rozpoznania apelacji, w pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, gdyż wnioski te determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów należy wskazać, że zasada swobodnej oceny dowodów wyraża się w ich ocenie według własnego przekonania Sądu, opartego na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Jej istotną cechą jest bezstronność, brak arbitralności i dowolności, przestrzeganie zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego w wyciąganiu wniosków. Niewątpliwie wszechstronne rozważenie zebranego materiału oznacza uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych środków dowodowych, a mających znaczenie dla ich mocy dowodowej i wiarygodności. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając (vide: postanowienie SN z 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00; wyrok SN z 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, wyrok SN z 16 grudnia 2005 r. III CK 314/05).

W analizowanej sprawie Sąd Odwoławczy nie dostrzegł w rozumowaniu Sądu pierwszej instancji naruszenia zasad swobodnej oceny dowodów na gruncie art. 233 § 1 k.p.c., a zarzuty stawiane przez powodów nie zasługiwały na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, dla przeprowadzenia rozważań w niniejszej sprawie w pierwszej kolejności należało odwołać się do treści art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c. i wynikających stąd reguł dowodzenia w procesie cywilnym. Zgodnie z regulacją art. 6 k.c. - ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Z przepisem art. 6 k.c. koresponduje nadto art. 232 k.p.c., który nakłada na strony obowiązek wykazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Jeśli zatem strona nie przedstawia dowodów, to – co do zasady – należy uznać, iż dany fakt nie został udowodniony. Wprawdzie cytowany przepis zawiera nadto postanowienie uprawniające Sąd do dopuszczenia dowodu nie wskazanego przez strony, jednakże jest to tylko możliwość, a nie obowiązek (tak SN w wyr. z 11.07.2001r., sygn. akt V CKN 406/00, Prok. i Pr. 2002/4/45). Trzeba mieć bowiem na względzie fakt, iż działanie Sądu z urzędu w konkretnym przypadku może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego Sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron - art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP (tak SN w wyroku z 12.12.2000r., sygn. akt V CKN 175/00, OSP 2001/7-8/116). Tak więc regułą winna być inicjatywa dowodowa stron. Oczywiście, określona przepisem art. 6 k.c. zasada dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze – bez względu na okoliczności sprawy – ciężar ten spoczywa na stronie powodowej. Jeśli bowiem strona powodowa udowodniła fakty przemawiające za zasadnością powództwa, to na stronie pozwanej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających – jej zdaniem – oddalenie powództwa (tak SN w wyroku z 20.04.1982 r., sygn. akt I CR 79/82, LEX nr 8416). Bezczynność strony w zakresie inicjatyw dowodowych przynieść może zatem ujemny dla niej skutek związany ze stanem nieudowodnienia powoływanych faktów, bez możliwości wykazywania sądowi naruszenia art. 232 zdanie 2 k.p.c. Powyższe reguły winny być przestrzegane rygorystycznie szczególnie w tych przypadkach, gdzie reprezentacja stron sprawowana jest przez fachowych pełnomocników, jak miało to miejsce w przedmiotowym postępowaniu. W takich bowiem okolicznościach inspirowanie jednej ze stron w kierunku przedstawienia określonego dowodu, czy wręcz dopuszczenie takiego dowodu z urzędu, zasadniczo narażałoby się na zarzut stronniczości sądu.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 22 listopada 2001 r., I PKN 660/00 samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Z zasadą ciężaru dowodu łączy się ponadto negatywna konsekwencja dla strony niepotrafiącej udowodnić swoich twierdzeń. Sąd powinien przyjąć za prawdziwe fakty udowodnione przez stronę obciążoną dowodem i pominąć te, których nie wykazała w sposób przekonujący. Ponadto z komentowanego przepisu wynika jeszcze jedna konsekwencja – sąd ma obowiązek rozstrzygnięcia merytorycznego w danej sprawie, nawet wtedy, gdy postępowanie dowodowe nie przyniosło efektu. Zgodnie z podzielanym powszechnie poglądem doktryny, w takim wypadku sąd powinien rozstrzygnąć na niekorzyść osoby, która opierała swe twierdzenia na faktach nieudowodnionych (P. Machnikowski (w:) Kodeks cywilny..., red. E. Gniewek, t. I, s. 34; podobnie K. Piasecki (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., red. K. Piasecki, s. 770). Wynika z tego, że strona która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów (tak trafnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku, postanowienie z 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12).

Powodowie, reprezentowani w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika nie zgłosili w zasadzie żadnych wniosków dowodowych na poparcie swoich twierdzeń i w ocenie Sądu Okręgowego nie wykazali zasadności dochodzonego pozwem roszczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego niezasadne były także zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 3 ust 2 lit. a Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91. Nie można zgodzić się z argumentami powodów, że wypłata odszkodowania determinowana jest poprzez samo przedstawienie potwierdzenia rezerwacji oraz udowodnienie stawienia się na odprawę. Pozwany trafnie wskazał, iż powołany przepis statuuje zakres zastosowania Rozporządzenia, wprowadzając formalny wymóg posiadania przez pasażera potwierdzonej rezerwacji na dany lot oraz stawienia się na odprawę pasażerów. Spełnienie tego warunku jest zatem niezbędne do udowodnienia samej dopuszczalności dochodzenia odszkodowania. Przedłożone do akt sprawy przez stronę powodową dowody nie potwierdzały wystąpienia opóźnienia uzasadniającego odpowiedzialność pozwanego względem pasażerów.

Chybiony okazał się także zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 i 4 w zw. z punktem 1 i 4 preambuły Rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy trafnie uznał w niniejszej sprawie, że to powodowie nie sprostali ciężarowi udowodnienia faktu zaistnienia najważniejszej okoliczności, tj. wystąpienia ponad trzygodzinnego opóźnienia skarżonego lotu. Skoro powodowie twierdzili, że lot na trasie A. (T.) – K. nie odbył się o czasie i był opóźniony 4 godziny i 25 minut, to zgodnie z art. 6 k.c. powinni tę okoliczność wykazać. Tymczasem skarżący, poza własnymi twierdzeniami nie przedłożyli żadnego dowodu na poparcie swoich racji (nawet zeznań strony powodowej – pasażerów), dążąc do przeniesienia ciężaru dowodu na pozwanego. Z konieczności udowodnienia żądania powodowie zdawali sobie niewątpliwie sprawę i powołując się w apelacji na Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 wskazywali, że przewoźnik lotniczy powinien przekazać czas przylotu bezpłatnie krajowemu organowi odpowiedzialnemu za egzekwowanie przepisów i pasażerom. Przewoźnik nie jest zatem zobowiązany do przekazywania dokumentów i dowodzenia kwestii spornych, jeśli uprzednio podmiot uprawniony nie wystąpi do niego ze stosownym żądaniem. W rozpoznawanej sprawie nie ulegało wątpliwości, że powodowie nie zwrócili się do pozwanego o doręczenie informacji o faktycznej godzinie przylotu. Powodowie nie udowodnili także poprzez załączenie do pozwu uzyskanego ewentualnie od przewoźnika dokumentu, będącego decyzją odmowną udzielenia wnioskowanych informacji, że o taki dokument w okolicznościach sprawy w ogóle wnioskowali. Nie złożyli także stosownych wniosków dowodowych po wniesieniu odpowiedzi na pozew przez stronę pozwaną, mimo że już na tym etapie fakt opóźnienia został wyraźnie zakwestionowany przez stronę pozwaną.

Dopiero skutecznie wykazany brak przekazania powodom, zarejestrowanego przez przewoźnika czasu przylotu i złożenie przez powodów wniosku o zobowiązanie pozwanego przez Sąd do przedłożenia stosownych informacji, stanowiłby podstawę do wydania przez Sąd odpowiednich zarządzeń. Czynności podjęte przez powodów przed Sądem pierwszej instancji dążyły jednak do sytuacji, w której to pozwany musiałby wykazywać okoliczność negatywną, tj. brak wystąpienia opóźnienia spornego lotu. Takie działanie pozostawałoby sprzeczne z powoływaną przez powodów treścią części C załącznika II do Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/123 z dnia 24 stycznia 2019 r., z której nie wynika, że Polska Agencja Żeglugi Powietrznej nie jest uprawniona do udostępniania opisywanych informacji pasażerom. Złożony przez powodów wniosek został oceniony jako spóźniony i sprzeczny z zasadą szybkości postępowania, a jego uwzględnienie przez Sąd II instancji prowadziłoby w konsekwencji także do nieuprawnionego przedłużania procesu.

Sąd Odwoławczy nie podzielił również zarzutu naruszenia art. 205c ust. 6 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze poprzez pominięcie okoliczności, że brak udzielenia odpowiedzi na reklamację w terminie 30 dni wiąże się z uznaniem reklamacji przez przewoźnika lotniczego. Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że nieudzielenie przez pozwanego odpowiedzi w terminie 30 dni na pismo powodów zatytułowane „Wezwanie do zapłaty” nie mogło być uznane za podstawę do uwzględnienia przez pozwanego reklamacji. Brak odpowiedzi na reklamację w przewidzianym prawem terminie nie może być utożsamiony z uwzględnieniem roszczenia dochodzonego przed sądem.

Reasumując, dostarczenie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach, z których wywodzi ona korzystne dla siebie skutki, nie jest jej prawem czy obowiązkiem procesowym, lecz ciężarem procesowym (por. wyrok SN z 17 czerwca 2009 r., sygn. akt IV CSK 71/09). Następstwa braku inicjatywy w tym zakresie obciążają stronę, która dopuszcza się zaniechania, gdyż to jej interesowi służy właściwe udowodnienie twierdzeń podnoszonych w postępowaniu. Strona winna zatem liczyć się z możliwością oddalenia jej żądań, jeżeli nie dostarczyła wcześniej odpowiednich dowodów.

W rozpoznawanej sprawie, co nie ulega wątpliwości, to na stronie powodowej spoczywał ciężar wykazania faktu opóźnienia lotu. Powodowie nie wykazali jednak, poza twierdzeniami zawartymi w pozwie, by sporny lot był opóźniony w wymiarze przekraczającym trzy godziny, co prowadziło do wydania przez Sąd Rejonowy prawidłowego wyroku oddalającego powództwo.

W ocenie Sądu Okręgowego nie wystąpiły również okoliczności uzasadniające skierowanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dotyczącego wykładni przepisów Rozporządzenia w zakresie konieczności udowodnienia przez pasażerów faktu opóźnienia lotu. Wniosek powodów złożony w apelacji podlegał zatem oddaleniu. Wobec poczynionych rozważań, Sąd Odwoławczy uznał, że uzyskanie odpowiedzi na zadane przez powodów pytanie było zbędne do wydania orzeczenia w niniejszej sprawie. Treść przywołanych przez powodów przepisów, tj. art. 3 ust 2 lit. a i art. 5 ust. 3 i 4 Rozporządzenia nie budzi wątpliwości interpretacyjnych, co jest wynikiem ugruntowanego stanowiska judykatury we wskazanym zakresie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację powodów na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzekł w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy oparł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 3 w zw. z §10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od powodów na rzecz pozwanego kwotę 450 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, do dnia zapłaty (art. 98 § 1 ¹ k.p.c.), o czym orzekł w punkcie drugim sentencji wyroku.