Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Rafał Wagner

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Stefanou

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2022 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) w (...) W.

z siedzibą w W.

przeciwko (...) W.

o zapłatę

I.  zasądza od (...) W. na rzecz (...) w (...) W. z siedzibą w W. tytułem odszkodowania kwotę 13 403 000 (trzynaście milionów czterysta trzy tysiące) zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 25 lutego 2022 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  ustala, że powód ponosi koszty procesu w 10%, natomiast pozwany w 90% pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

Sygn. akt I C 1183/16

UZASADNIENIE

wyroku z 9 listopada 2022 r.

Pozwem z 24 listopada 2016 r. (...) w (...) W. wniósł o zasądzenie od (...) W. reprezentowanego przez Prezydenta Miasta Stołecznego W. na rzecz powoda kwotę 14.901.902,00 zł wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości ustawowej liczonymi od dnia następnego po wydaniu wyroku do dnia zapłaty. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśnił, że żądanie zasądzenia odszkodowania wynika z faktu utraty z majątku pozwanego ekspektatywy prawa użytkowania wieczystego nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), uregulowanej w księdze hipotecznej nr (...), stanowiącej część obecnej działki nr ewid. (...) w obrębie (...), w związku z niewydaniem decyzji dekretowej w terminie określonym obowiązującym prawem. Bezprawne zadysponowanie nieruchomością przez pozwanego odbyło się poprzez podjęcie przez Radę Dzielnicy (...) uchwały nr (...) z dnia 20 kwietnia 1993 r. w sprawie oddania gruntu w użytkowanie wieczyste i przekazanie budynków na własność, a następnie zawarcie umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu oraz o przeniesienie prawa własności budynków na rzecz (...), udokumentowanej aktem notarialnym Rep. A. nr (...), sporządzonym w dniu 31 maja 1994 r. przez notariusza Z. M. ( pozew, k. 2-31).

W odpowiedzi na pozew z 13 kwietnia 2017 r. pozwane (...) W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował legitymację (...) w (...) W. do wystąpienia z powództwem, ponieważ powód nie wykazał, że jest następcą prawnym podmiotu, który był właścicielem nieruchomości uregulowanej w księdze hipotecznej nr (...). Powód nie wykazał również, kto był właścicielem ww. nieruchomości w dacie wejścia w życie tzw. dekretu (...).

Pozwany wskazał również, że powód nie wykazał, aby w skład jakiejkolwiek części dawnej nieruchomości hip. Nr (...) wchodziła jakakolwiek część działki nr ewid. (...).

Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia, wskazując, że pełnomocnik (...) w dniu 21 stycznia 2008 r. zgłosił swój udział w sprawie „dotyczącej odszkodowania za nieruchomość (...) położoną aktualnie przy ul. (...) (dawny nr (...)”. Rozdysponowanie działki nr ewid. (...) spowodowało nieodwracalność skutków prawnych, a więc niemożność ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na rzecz powoda. Dla oceny tego faktu nie było więc konieczne wydanie decyzji negatywnie załatwiającej wniosek dekretowy.

Pozwany stwierdził również, że powód nie podejmował żadnych czynności po złożeniu wniosku dekretowego, a mających na celu przyspieszenie jego rozpoznania ( odpowiedź na pozew, k. 384-389).

W piśmie z 25 stycznia 2019 r. powód zmodyfikował żądanie pozwu dotyczące zasądzenia odsetek ustawowych w ten sposób, że w miejsce wniosku o ich zasądzenie za okres od dnia następnego po wydaniu wyroku do dnia zapłaty, wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda odsetek ustawowych za opóźnienie od dochodzonej kwoty roszczenia głównego w wysokości 14.901.902 zł za okres od dnia następnego po doręczeniu pozwu do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powód podtrzymał żądanie pozwu ( pismo procesowe z 25 stycznia 2019 r., k. 493-496).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy w Warszawie ustalił następujący stan faktyczny.

Nieruchomość hipoteczna nr (...) obecnie stanowi część gruntu działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...) o powierzchni 638 m ^{( 2)}, część gruntu działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...) o powierzchni 1.808 m ^{( 2)} oraz część gruntu działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...) o powierzchni 26 m ^{( 2)}. Prawo własności przysługiwało (...) co do części o obszarze około 4500 łokci kwadratowych oraz Z. S. co do reszty nieruchomości oznaczonej numerem policyjnym (...) Przedmiotowa nieruchomość hip. (...) miała dwa adresy policyjne ul. (...) i ul. (...). Nieruchomość hipoteczna przed wojną była zabudowana frontowym budynkiem kondygnacyjnym z poddaszem i budynkiem parterowym położonym w głębi posesji.

Prawo własności zabudowanej nieruchomości (...) o powierzchni 1.467 m ^{( 2)} uregulowanej pierwotnie w księdze hipotecznej o nr (...), położonej w W. przy ul. (...), stanowiącej obecnie działkę nr ewid. (...), w obrębie (...), przysługiwało (...), którego następcą prawnym jest (...) w (...) W..

( dowód: decyzja Prezydenta (...) W. nr (...) z 26 listopada 2013 r., k. 432-435, zaświadczenie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z 17 września 2003 r., k. 529-531, bilans z 31 grudnia 1940 r., k. 555-560, protokół zdawczo-odbiorczy z 1 września 1948 r., k. 577-582, opinia geodety i urbanisty, k. 629-640, okoliczność bezsporna oraz opinia prywatna, k. 715)

W czasie działań wojennych budynki zostały zbombardowane i pozostały jedynie gruzy.

Po wojnie, nieruchomość ta została objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279), na podstawie którego wszystkie grunty leżące w granicach miasta W. przeszły na własność gminy (...) W. z dniem 21 listopada 1945 r., a po likwidacji gmin w 1950 r., na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130).

Zgodnie z ogłoszeniem o objęciu gruntu w posiadanie przez Gminę (...) W. z 23 stycznia 1948 r. właścicielem nieruchomości przy ul. (...) (nr hip. (...)) była Z. S., a przy ul. (...) (nr hip. (...) i (...)) był (...).

( okoliczności częściowo bezsporne oraz ogłoszenie z 23 stycznia 1948 r., k. 391 i k. 542-543)

W dniu 23 stycznia 1948 r. Gmina (...) W. objęła w posiadanie nieruchomość D. Nr (...).

Wnioskiem z 23 kwietnia 1948 r. Z. S. wniosła o przyznanie prawa własności czasowej działki gruntu położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej numerem hipotecznym (...).

Pismem z 13 października 1948 r. (...) w W. wniósł o przyznanie mu prawa własności czasowej działki gruntu położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej numerem hipotecznym (...), zawierającej przestrzeni około 4500 łokci kwadratowych, stanowiącej własność (...). Jednocześnie wniesiono o przywrócenie terminu do złożenia ww. wniosku, który upłynął w dniu 23 lipca 1948 r., którego nie dochowano nie z winy (...), a z uwagi na zniszczenie archiwów (...), zmiany personelu i zniszczenia samej nieruchomości.

Prezydent (...) W. orzeczeniem administracyjnym z 1 lutego 1949 r. odmówił (...) w W. przywrócenia terminu do złożenia wniosku o prawo własności czasowej do gruntu nieruchomości (...), położonej przy ul. (...), złożonego przez powoda w dniu 13 października 1948 r.

( dowód: podanie z 13 października 1948 r., k. 402, orzeczenie administracyjne, k. 401, wniosek z 23 kwietnia 1948 r., k. 533)

Uchwałą nr (...) w sprawie oddania gruntu w użytkowanie wieczyste i przekazania budynków na własność podjętą w dniu 20 kwietnia 1993 r. (...) D. (...) wyraziła zgodę na oddanie w wieczyste użytkowanie na 99 lat na rzecz (...) gruntu obejmującego m.in. część dawnej nieruchomości hipotecznej nr (...), w części obecnej działki nr ewid. (...) w obrębie (...). Następnie, na podstawie ww. uchwały, zarząd gminy zawarł w dniu 31 maja 1994 r. z (...) umowę, udokumentowaną aktem notarialnym Rep. A nr (...), sporządzonym przez notariusza Z. M., na mocy której oddano(...) grunt w użytkowanie wieczyste na 99 lat.

( dowód: uchwała nr (...) z 20 kwietnia 1993 r., k. 604-605, umowa z 31 maja 1994 r. w formie aktu notarialnego, k. 443-447)

Decyzją Nr (...) z 26 listopada 2013 r. Prezydent (...) W. po rozpatrzeniu wniosku Z. S. z dnia 23 kwietnia 1948 r. o przyznanie prawa własności czasowej nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), hip. Nr (...), odmówił A. S. i (...) w (...) W. ustanowienia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), hip. (...), stanowiącej część działki ewidencyjnej nr (...) w obr. (...) o całkowitej powierzchni 25301 m ^{( 2)} uregulowanej w KW (...). W uzasadnieniu organ uznał, że przedmiotowa nieruchomość spełniała warunki określone w art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy. Jednak w sprawie zaszła inna przesłanka uniemożliwiająca ustanowienie prawa użytkowania wieczystego. Dawna nieruchomość hip. Nr (...) stanowi część działek ewid. Nr (...), której właścicielem jest (...) oraz nr (...), której właścicielem jest (...) W., a użytkownikiem wieczystym (...). Z uwagi na fakt, że przedmiotowy grunt został rozdysponowany w sposób trwały – nie ma możliwości ustanowienia użytkowania wieczystego na rzecz następców prawnych dawnych właścicieli.

( dowód: decyzja Prezydenta (...) W. Nr (...) z 26 listopada 2013 r., k. 526-528)

W okresie międzywojennym dla terenu obejmującego tę nieruchomość obowiązywał „Plan Ogólny Zabudowania (...) W.” zatwierdzony przez Ministerstwo Robót Publicznych w dniu 11 sierpnia 1931 roku (nr (...)). W tym Planie nieruchomość hipoteczna (...) znajdowała się w strefie (...) – tereny ze sposobem zabudowy określonym jako „zwarta”, ilość do czterech kondygnacji o szczelnej powierzchni zabudowy działki do 50% oraz tereny użyteczności publicznej.

Po wojnie dla terenu obejmującego nieruchomość hipoteczną nr (...) przy ul. (...) został sporządzony Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego, zatwierdzony w dniu 29 maja 1948 r. przez Przewodniczącego Rady O. (...) W., zgodnie z którym przeznaczenie całości terenu zostało określone jako: „tereny przeznaczone pod budynki i urządzenia użyteczności publicznej oraz budownictwo społeczne, place publiczne, parki skwery, ogrody oraz drogi i inne komunikacyjne wraz z urządzeniami pomocniczymi”.

Z legendy Planu generalnego na lata 1955-1965, zatwierdzonego uchwałą Prezydium Rządu (...) z 2 lipca 1956 r., wynika, że obszar, w którym mieści się nieruchomość położona przy ul. (...) przeznaczony był pod parki i zieleńce. W Archiwum Państwowym nie ma tekstu tego planu.

Kolejne przeznaczenie obszaru obejmującego nieruchomość hip. (...) zostało określone w planie pod nazwą „Plany etapowe i kierunkowe dzielnic, zatwierdzone Uchwałą nr (...) Prezydium Rady Narodowej (...) W. z dnia 31 stycznia 1961 r.” Zgodnie z informacjami zawartymi w tej uchwale oraz w załączniku nr 4 Plan ten był kontynuacją i uszczegółowieniem założeń planu Generalnego na lata 1955-1965. W Uchwale nie ma informacji wskazujących przeznaczenie w planie przedmiotowej nieruchomości. Zgodnie z mapą planu przedmiotowa nieruchomość znajduje się w obszarze przeznaczonym pod tereny sportowe. Przeznaczenie uzupełniono uchwałą do planu nr (...) (...) W. z 28 listopada 1961 r. W materiałach archiwalnych nie odnaleziono teksu tej uchwały.

W „Perspektywicznym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego (...) W. – 1982 r.” przedmiotowa nieruchomość położona jest w obszarze określonym symbolem „UM1” – Ś. funkcjonalne z przeznaczeniem terenów: porządkowanie, modernizacja, uzupełnienie i przekształcenie istniejącej zabudowy. Dla jednostki funkcjonalnej „(...)”, w obszarze której mieści się przedmiotowa nieruchomość, określa się funkcje usługowe. W tej jednostce wyszczególniono obszarów: (...) (zieleń parkowa) oraz (...)– urządzenia elektroenergetyki, (...) – urządzenia energetyki cieplnej, (...) – urządzenia oczyszczania ścieków.

Nieruchomość hipoteczna nr (...) w „Miejscowym planie ogólnego zagospodarowania przestrzennego (...) W. z 1992 r.” położona jest w strefie określonej symbolem „C-1” (B3 BO) – centralnych funkcji miasta, w zamkniętym obszarze terenów wydzielonych w ramach obszaru „C-1” strefy centralnych funkcji miasta – obszary funkcjonalne – obligatoryjne. W zakresie warunków wysokościowych dla obiektów i urządzeń - wysokość obiektów wyższych niż otaczające możliwa jest przy zastosowaniu wymogów warunków szczególnych planu („B3”). Ograniczenia lotnicze – wysokość obiektów kubaturowych wymaga potwierdzenia przez władze lotnicze. Teren nie podlega ochronie dóbr kultury, przyrody i krajobrazu. Nieruchomość od strony północnej graniczy z terenem zieleni miejskiej. Co do zasady przedstawiony obszar był przeznaczony pod zabudowę mieszkalną wielorodzinną oraz usługową z zakresu administracji, współpracy gospodarczej oraz placówek naukowo-badawczych.

W czasie, kiedy doszło do rozporządzenia nieruchomością (...) była ona objęta „Planem ogólnym zagospodarowania przestrzennego D. (...)”, zatwierdzonym uchwałą nr (...) Rady Dzielnicy (...) z dnia 9 lutego 1993 r., zgodnie z którym nieruchomość znajdowała się w strefie UN1/SD/14 UN(M) tereny zespołu nauki (...) o przeznaczeniu: (a) bazy magazynowe o lokalizacji czasowej, budynek mieszkalny; (b) obsługa szkolnictwa wyższego, zabudowa mieszkaniowa; obszar ograniczenia wysokości zabudowy do 12 m – z dopuszczeniem przekroczenia tej wysokości na fragmencie terenu u zbiegu ul. (...) i ul. (...) (do wysokości równej wysokości sąsiedniej zabudowy istniejącej); (c) UN(M) – n, zalecenia: etapowa budowa biblioteki UW z uwzględnieniem zachowania budynku mieszkalnego, nieprzekroczenia po północnej stronie terenu linii zabudowy odległej o 100 m od linii rozgraniczającej ul. (...), ukształtowania obiektu w formie zwartego bloku zabudowy, tworzącego ciągłe pierzeje ulic wzdłuż linii rozgraniczających (z wyraźnym podziałem obiektu na segmenty tworzące rytm podziałów), wbudowanie parkingów w obiekt biblioteki oraz ukształtowanie wzdłuż osi (...) (ul. (...)) szpalerów zieleni wysokiej. Takie przeznaczenie nieruchomości w planie dało się pogodzić z korzystaniem z gruntu przez byłego właściciela nieruchomości (...).

Po 2004 r. na ww. obszarze nie obowiązywał żaden plan zagospodarowania przestrzennego. Określenie warunków zabudowy było i jest możliwe na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalenia wymagań dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

( okoliczności bezsporne, a ponadto dowód: opinia geodety i urbanisty, k. 629-640)

Aktualna wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 1.467 m ^{( 2)}, uregulowanej pierwotnie w księdze hipotecznej o nr (...), położonej w W. przy ul. (...), stanowiącej obecnie działkę nr ewid. (...), w obrębie (...), według stanu nieruchomości i przeznaczenia na dzień 31 maja 1994 r., ale według cen aktualnych wynosi 13.403.000 zł.

( dowód: pisemna opinia biegłej rzeczoznawcy majątkowej I. H., k. 789-833 oraz wyjaśnienia ustne pisemnej opinii biegłego, protokół k. 503-505v, opinii uzupełniającej z 23 maja 2022 r., k. 973-977 oraz ustne wyjaśnienia, protokół z rozprawy z 3 października 2022 r., k. 1019-1020)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, które okazały się spójne, logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie, a także kierując się regulacją art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy i powoływane w treści uzasadnienia Sąd uznał za wiarygodne, zostały one sporządzone przez właściwe podmioty, w granicach przysługujących im kompetencji oraz w formie przewidzianej przez przepisy. Wobec powyższego, Sąd nie znalazł podstaw do podważania ich autentyczności, czy też prawdziwości twierdzeń w nich zawartych. Nie wystąpiły również żadne inne okoliczności mogące podważyć autentyczność przedłożonych do sprawy dowodów z dokumentów.

Podstawę ustaleń faktycznych w zakresie aktualnej wartości rynkowej prawa użytkowania wieczystego gruntu objętego pozwem Sąd poczynił na podstawie opinii z 31 grudnia 2021 r. biegłej sądowej rzeczoznawcy majątkowej I. H., opinii uzupełniającej z 23 maja 2022 r. oraz ustnych wyjaśnień udzielonych na rozprawie w dniu 3 października 2022 r. Wskazana opinia została sporządzona przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe m.in. w oparciu o dokumentację zgromadzoną w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu opinia jest rzeczowa oraz w sposób dokładny i wyczerpujący odpowiada na zadane biegłemu pytanie, to jest ustalenie wartości prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 1.467 m ^{( 2)} uregulowanej pierwotnie w księdze hipotecznej o nr (...), położonej w W. przy ul. (...), stanowiącej obecnie działkę nr ewid. (...), w obrębie (...), przysługiwało (...), którego następcą prawnym jest (...) w (...) W., według stanu nieruchomości i przeznaczenia na dzień 31 maja 1994 r., ale według cen aktualnych. Zastrzeżenia do opinii wniosło pozwane Miasto.

W związku z zastrzeżeniami zgłoszonymi przez pozwanego Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłej. Biegła sporządziła uzupełniającą opinię, w której w ocenie Sądu wyjaśniła wątpliwości i zastrzeżenia zgłoszone przez pozwanego ( opinia uzupełniająca, k. 973-977). Ponownie, pozwany zgłosił zastrzeżenia do ww. opinii uzupełniającej. W związku z powyższym Sąd dopuścił dowód z ustnej uzupełaniającej opinii ( k. 355). Biegła na rozprawie w dniu 3 października 2022 r. w sposób wyczerpujący odniosła się do zastrzeżeń zgłaszanych przez stronę pozwaną. W ocenie Sądu, biegła w sposób przekonujący wyjaśniła, dlaczego dla cechy „lokalizacja, otoczenie” przyjęła pośrednią gradację uwzględniającą z jednej strony bliskość centrum W., z drugiej mniej prestiżowe otoczenie w 1994 r. Kolejne lata pokazały jak duży jest potencjał tej części miasta i jak szybko może się zmieniać zwiększając swoją atrakcyjność.

Mając powyższe na względzie jak również okoliczność, że opinia biegłej była pełna jasna i wykonana zgodnie z zaleceniem Sądu i przyjętymi przy opracowywaniu tego rodzaju dokumentów metodami, Sąd ustalając stan faktyczny oparł się na wnioskach biegłej sformułowanych w opinii z 31 grudnia 2021 r.

Sąd postanowił przy tym pominąć wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego niż I. H. jako zmierzający do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

W przedmiotowej sprawie powodowy (...) w (...) W. wniósł ostatecznie o zasądzenie od (...) W. reprezentowanego przez Prezydenta Miasta Stołecznego W. na swoją rzecz kwotę 14.901.902,00 zł wraz z odsetkami za okres od dnia następnego po doręczeniu pozwu do dnia zapłaty.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu pozwanego o braku legitymacji czynnej powodowego (...) w (...) W., należało stwierdzić, że zarzut ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Jak bowiem wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, w tym z decyzji Prezydenta (...) W. nr (...) z 26 listopada 2013 r., powodowy (...) jest następcą prawnym (...). W powołanej decyzji Prezydent (...) W. wskazał, że powodowi przysługuje ekspektatywa prawa użytkowania wieczystego, wynikająca z art. 7 ust. 1 i 2 dekretu (...), która jednak nie mogła zostać zrealizowana, co doprowadziło do wydania decyzji odmownej. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z 9 października 2007 r., sygn. akt III CZP 46/07 (LEX nr 298665), zgodnie z którym „powszechnie przyjmuje się zasadę uwzględniania przez sądy powszechne skutków prawnych orzeczeń organów administracyjnych (…), sąd w postępowaniu cywilnym nie jest uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, w szczególności pod względem jej merytorycznej zasadności i jest nią związany”. Z kolei, w wyroku z 21 czerwca 2013 r., sygn. akt I CSK 637/12 Sąd Najwyższy wskazał, że nie do sądu powszechnego, lecz do organów administracji należy ocena legitymacji osób występujących jako strony w administracyjnym postępowaniu jurysdykcyjnym.

Legitymacja czynna powoda wynika również z zaświadczenia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w W. z 17 września 2003 r., gdzie wskazano, że (...) był współwłaścicielem nieruchomości (...) hip. (...). Przed wojną istniały odrębne (...) oraz (...), które połączyły się jednak przed wejściem w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, co miało miejsce najpóźniej podczas wojny. Potwierdza to choćby bilans sporządzony w dniu 31 grudnia 1940 r. oraz protokół zdawczo-odbiorczy sporządzony w dniu 1 września 1948 r., w którym majątek i akta rozwiązanego (...) przekazane zostały jego następcy prawnemu – nowo powołanemu (...) (...) W.. W protokole tym widnieje jako majątek (...) nieruchomość (...) hip. (...). Rozwiązanie dotychczasowego (...) i powołanie jego następcy prawnego nastąpiło po zmianie stanu prawnego, w wyniku wejścia w życie dekretu z dnia 3 kwietnia 1948 r. o częściowej zmianie prawa przemysłowego, wprowadzającego administracyjnoprawną reglamentację przynależności cechowej. Zmiany nazewnictwa zaś wiązały się z tym, że rzemiosło rzeźnicze albo było traktowane jako wchodzące w skład rzemiosła wędliniarskiego, albo jako rzemiosło odrębne.

Przechodząc do analizy merytorycznej żądania, Sąd wyjaśnia, że zgodnie z art. 417 § 1 k.c. w jego brzmieniu obowiązującym w dniu 26 listopada 2013 r., tj. w dacie gdy ustało zaniechanie rozpoznania wniosku dekretowego, za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Zwłoka organu, któremu powierzono wykonywanie władzy publicznej w załatwieniu sprawy w ustawowym terminie, może uzasadniać odpowiedzialność za szkodę spowodowaną przekroczeniem terminu. Jeżeli przepisy proceduralne wskazują terminy, w których określona sprawa powinna zostać rozpatrzona, to niedochowanie terminu ustawowego może wywrzeć skutek w postaci „wwiązania się” strony postępowania administracyjnego ze Skarbem Państwa lub jednostką samorządu terytorialnego, której zlecono wykonywanie zadań administracji publicznej w stosunek cywilnoprawny (patrz: uchwała Sądu Najwyższego z 28 września 1990 r., sygn. akt III CZP 33/90, OSNC 1991/1/3). W uzasadnieniu postanowienia z 12 marca 2010 r. (sygn. akt III CZP 129/09, LEX nr 583849) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że co do zasady zdarzeniem wyrządzającym szkodę może być trwające wiele lat zaniechanie wydania decyzji administracyjnej przewidzianej w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. Jak zaś wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 10 listopada 2006 r. (sygn. akt I CSK 222/06, LEX nr 421407) przy zaniechaniu mającym charakter ciągły zdarzenie wyrządzające szkodę trwa aż do chwili, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustał.

Zgodnie z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym wynikającą z art. 6 k.c., w przedmiotowej sprawie na powodzie spoczywał obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, a więc zdarzenia szkodzącego, szkody, bezprawności zaniechania pozwanego oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy doznaną szkodą a tym zaniechaniem. Podkreślić przy tym trzeba, że samo udowodnienie zwłoki w wydaniu decyzji administracyjnej nie jest jednoznaczne z wykazaniem tychże przesłanek (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z 20 stycznia 2011 r., sygn. akt I CSK 200/10, LEX 738076).

W sprawie bezspornym było, że należąca do poprzednika prawnego powodowego (...) przedwojenna zabudowana nieruchomość o numerze hipotecznym (...) była objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279), na podstawie którego grunt tej nieruchomości z dniem 21 listopada 1945 r. przeszedł na własność gminy (...) W., a z dniem 13 kwietnia 1950 r. stał się własnością Skarbu Państwa na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. Nr 14, poz. 130). W myśl art. 7 ust. 1 i 2 dekretu, dotychczasowy właściciel gruntu (...) mógł w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie mu na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną. Gmina miała obowiązek uwzględnić taki wniosek, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 21 marca 2003 r. (sygn. akt III CZP 6/03, OSNC 2004/1/4) przewidziana w art. 7 ust. 1 i 2 dekretu dnia 26 października 1945 r. konstrukcja prawna kreuje istniejący po stronie gminy, a później państwa, cywilnoprawny obowiązek ustanowienia prawa własności czasowej, któremu to obowiązkowi odpowiadało cywilnoprawne uprawnienie majątkowe byłego właściciela gruntu do domagania się ustanowienia tego prawa. Podkreślić przy tym należy, że w świetle art. 68 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.), organ administracji do którego złożono wniosek o ustanowienie prawa własności czasowej miał obowiązek rozpoznać sprawę w tym przedmiocie bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie w terminie nie dłuższym niż 5 miesięcy.

Z ustalonych w sprawie okoliczności jednoznacznie wynika, że w dniu 23 kwietnia 1948 r. jedna ze współwłaścicieli ww. nieruchomości – Z. S. złożyła wniosek o ustanowienie prawa własności czasowej działki o numerze hipotecznym (...) z zachowaniem przewidzianego w dekrecie 6 – miesięcznego terminu. Fakt skutecznego i prawidłowego złożenia wniosku potwierdził również rozpoznający ten wniosek Prezydent

(...) W.. Poza sporem pozostaje okoliczność, że pomimo prawidłowego złożenia wniosku oraz istniejącego po stronie właściwego organu obowiązku jego rozpoznania nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia złożenia, wniosek nie został w tym terminie rozpoznany przez ograny gminy, nie został on rozpoznany również w ustawowym terminie w czasie, gdy jego rozpatrzenie znalazło się w kompetencjach Skarbu Państwa, a potem (...) W.. Zgodnie bowiem z art. 37 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz. U. nr 14, poz. 130 ze zm.) rady narodowe oraz ich organa przejmują dotychczasowy zakres właściwości zniesionych organów odpowiedniego stopnia. Zdaniem Sądu do czasu wydania przez Prezydenta (...) W. decyzji w przedmiocie wniosku dekretowego, tj. do dnia 26 listopada 2013 r., trwała bezczynność funkcjonariuszy państwowych, która była zarówno bezprawna, jak i zawiniona. Należy bowiem uznać, że co najmniej niedbalstwem było niewydanie w terminie określonym przez przepisy postępowania administracyjnego decyzji administracyjnej rozpoznającej wniosek poprzedników prawnych powoda o przyznanie prawa własności czasowej. Pozwane Miasto st. W. nie wykazało przy tym, aby istniały jakiekolwiek okoliczności uniemożliwiające rozpoznanie przedmiotowego wniosku w terminie wskazanym w przepisach postępowania administracyjnego. W sprawie wykazane zatem zostało zaistnienie bezprawnego zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej, za które odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi pozwany.

W dalszej kolejności należało więc rozważyć, czy zaniechanie wydania decyzji dekretowej w przepisanym prawem terminie skutkowało powstaniem po stronie powoda szkody polegającej na utracie prawa własności czasowej części gruntu nieruchomości hipotecznej numer (...) o powierzchni 1.467 m ^{( 2)} w następstwie przekazania go w użytkowanie wieczyste (...). Innymi słowy, czy rozpoznanie takiego wniosku w terminie mogłoby zapobiec rozporządzeniu tym gruntem w taki sposób, że wniosek nie mógł zostać rozpoznany pozytywnie. Stwierdzenie zaistnienia tak zidentyfikowanej szkody wymaga ustalenia tego, czy wniosek dekretowy poprzedników prawnych powoda zostałby pozytywnie rozpoznany, gdyby organ upoważniony do jego załatwienia przestrzegał terminów procedury administracyjnej. W świetle art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r. powód zobowiązany był zatem udowodnić, że korzystnie przez ich poprzedników prawnych z przedmiotowego gruntu dało się pogodzić z przeznaczeniem tego gruntu według planu zabudowania, przy czym jak podkreśla się w orzecznictwie, o spełnieniu tej przesłanki roszczenia z art. 7 ust. 2 dekretu decyduje plan zabudowy z chwili rozpoznania wniosku (tak: Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 26 listopada 2008 r., sygn. akt I OPS 5/8, ONSA i WSA 2009/2/18). To, że wniosek powodów nie został uwzględniony w 2013 r. nie może mieć jednak decydującego znaczenia dla oceny, czy mógł on być uwzględniony wcześniej. Dla ustalenia, czy zaniechanie wydania decyzji mogło narazić powoda na szkodę, decydujące znaczenie ma bowiem ocena, czy według planu zabudowy istniejącego w czasie, gdy wniosek taki powinien zostać rozpoznany, korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z jego przeznaczeniem określonym w tym planie. Jeżeli zgodnie z ówczesnym planem zabudowy wniosek nie mógł być uwzględniony, to ewentualna możliwość żądania odszkodowania mogłaby się opierać tylko na szczególnej podstawie, jaką stwarza art. 215 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.), oczywiście zakładając, że spełnione zostały przesłanki określone tym przepisem (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 marca 2010 r., sygn. akt III CZP 129/09, LEX nr 583849).

Zdaniem Sądu powód wykazał, że korzystanie przez jego poprzedników prawnych ze spornego gruntu dało się pogodzić z przeznaczeniem tego gruntu według planu zabudowania obowiązującego w czasie, gdy ich wniosek dekretowy powinien zostać rozpoznany, czyli w okresie 5 miesięcy od dnia jego złożenia. W tamtym czasie obowiązywał „Ogólny plan zabudowania (...) W.” zatwierdzony przez Ministerstwo Robót Publicznych w dniu 11 sierpnia 1931 r. (nr (...)), w którym nieruchomość hipoteczna (...) znajdowała się w strefie (...) – tereny ze sposobem zabudowy określonym jako „zwarta”, ilość do czterech kondygnacji o szczelnej powierzchni zabudowy działki do 50% oraz tereny użyteczności publicznej. Dalsze korzystanie z nieruchomości przez właścicieli, która była gruntem zabudowanym nie kolidowało z przeznaczeniem nieruchomości w planie zabudowania – zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu (...). Pozwany nie powinien więc podejmować jakichkolwiek czynności wobec nieruchomości przed rozpoznaniem wniosku dekretowego i gdyby to uczynił w czasie wynikającym z rozporządzenia z 1928 r. o postępowaniu administracyjnym, to musiałby wydać decyzję pozytywną dla poprzedników prawnych powoda. Nie byłoby też przeszkód w uwzględnieniu wniosku, gdyby pozwany wstrzymał się z trwałym rozdysponowaniem nieruchomością do zakończenia postępowania dekretowego.

Analizując możliwość korzystania z gruntu w czasie, kiedy zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego na rzecz (...), należało stwierdzić, ze i wtedy nie było przeszkód do pozytywnego rozpatrzenia wniosku z 23 kwietnia 1948 r. Obowiązywał wtedy „Miejscowy plan ogólnego zagospodarowania przestrzennego (...) W. z 1992 r.”. Co do zasady przedmiotowy obszar był przeznaczony pod zabudowę mieszkalną wielorodzinną oraz usługową z zakresu administracji, współpracy gospodarczej oraz placówek naukowo-badawczych.

Nie było zatem w tamtym czasie przeszkód płynących z obowiązującego wówczas planu zabudowania analizowanego przez pryzmat art. 7 ust. 2 dekretu (...) do uwzględnienia wniosku.

Niezałatwienie sprawy administracyjnej w terminie przy jednoczesnym jej trwałym rozdysponowaniu przed rozpoznaniem wniosku dekretowego, niezależnie od czasu trwania postępowania administracyjnego, spowodowało takie zadysponowanie nieruchomością, że doszło do oddania gruntu w użytkowanie wieczyste (...), co w konsekwencji uniemożliwiło przyznanie powodowi prawa użytkowania do gruntu (decyzja Prezydenta (...) W. Nr (...) z 26 listopada 2013 r.). Powodowy (...) poniósł zatem wskutek zaniechania rozpoznania wniosku dekretowego w przepisanym terminie szkodę wyrażającą się utratą wartości prawa użytkowania gruntu, co do którego wniosek dekretowy został załatwiony odmownie. Jest to w ocenie Sądu szkoda pozostająca w normalnym związku przyczynowym z bezprawnym zaniechaniem funkcjonariuszy Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego.

Należne powodowi odszkodowanie zostało obliczone na podstawie omówionego powyżej dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego. Sąd uznał, że miarodajną dla ustalenia wysokości odszkodowania będzie wartość niezabudowanego gruntu określona według cen aktualnych, a stanu z dnia 31 maja 1994 r. Zdarzeniem wywołującym szkodę w ocenie sądu było oddanie gruntu w wieczyste użytkowanie, co stanowiło przeszkodę do pozytywnego rozpoznania wniosku i dlatego ta data była istotna dla ustalenia rozmiaru szkody.

Wysokość odszkodowania powinna wyrównać różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym poszkodowanego, a tym stanem, jaki by istniał gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Przywołana teoria różnicy pozwala określić szkodę jako różnicę dwóch stanów w sferze majątkowej: hipotetycznego i obecnego – w chwili orzekania, będącego następstwem zdarzenia, które szkodę wywołało (por.: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2004 r., sygn. akt I CK 644/03, LEX nr 424269). Ostatecznie zatem należało przyjąć, że powodowi należy się odszkodowanie w wysokości ustalonej przez biegłego, który wskazał, że wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 1.467 m ^{( 2)}, uregulowanej pierwotnie w księdze hipotecznej o nr (...), położonej w W. przy ul. (...), stanowiącej obecnie działkę nr ewid. (...), w obrębie (...), według stanu nieruchomości i przeznaczenia na dzień 31 maja 1994 r., ale według cen aktualnych wynosi 13.403.000 zł. W pozostałym zakresie żądanie podlegało oddaleniu.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Natomiast według § 2 cytowanego przepisu jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Sąd zasądził odsetki od dnia 25 lutego 2022 r., tj. od ósmego dnia od doręczenia pozwanemu opinii biegłego, co nastąpiło 17 lutego 2022 r. (pismo pozwanego z 23 lutego 2022 r. – k. 889). W ocenie Sądu, po otrzymaniu opinii biegłego pozwany dysponował już pełnymi informacji do ustalenia wysokości odszkodowania.

W tym miejscu należało odnieść po krótce do zarzutów pozwanego, które Sąd ocenił jako bezzasadne.

W ocenie Sądu roszczenie nie uległo przedawnieniu. W uzasadnieniu postanowienia z 12 marca 2010 r. (sygn. akt III CZP 129/09, LEX nr 583849) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że co do zasady zdarzeniem wyrządzającym szkodę może być trwające wiele lat zaniechanie wydania decyzji administracyjnej przewidzianej w art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 10 listopada 2006 r. (sygn. akt I CSK 222/06, niepubl.) przy zaniechaniu mającym charakter ciągły, zdarzenie wyrządzające szkodę, od którego należy liczyć 10-letni termin przedawnienia, trwa aż do chwili, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustał. W okolicznościach niniejszej sprawy stan zaniechania ustał dopiero, gdy mocą decyzji ostatecznej z 26 listopada 2013 r. doszło do rozpoznania wniosku dekretowego z 23 kwietnia 1948 r. Prezydent (...) W. mocą tej decyzji dopiero odmówił ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu położonego przy ul. (...) w W. należącego do poprzedników prawnych powoda. Wniesienie pozwu w dniu 26 listopada 2016 r. bez wątpienia uczynione zostało w trakcie biegu terminu przedawnienia.

Sąd nie uznał ponadto za uzasadniony zarzut przyczynienia się powodowego (...) do powstania szkody, którego pozwany upatrywał w bezczynności powoda i nieskładaniu wniosków i skarg w toku postępowania dekretowego.

Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Art. 362 k.c. natomiast stanowi, że jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności. W przekonaniu Sądu powodowi, ani jego poprzednikom prawnym nie sposób postawić zarzutu obiektywnie nieprawidłowego postępowania zważywszy wskazane w uzasadnieniu decyzji z 26 listopada 2013 r. przyczyny odmowy uwzględnienia wniosku dekretowego.

Mając powyższe okoliczności na względzie orzeczono jak w pkt I i II wyroku.

O kosztach postępowaniach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Zgodnie z jego treścią w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Sąd określił, że powód ponosi 10% kosztów procesu, a pozwany 90% kosztów, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Sędzia Rafał Wagner