Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Bogdan Wysocki (spr.)
Sędziowie:	SSA Jacek Nowicki SSA Mikołaj Tomaszewski
Protokolant:	st.sekr.sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa I. N. i K. N.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 września 2012 r., sygn. akt XII C 2282/05

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanego po 900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

J. Nowicki B. Wysocki M. Tomaszewski

UZASADNIENIE

Powodowie I. N. i H. N. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa (...)w P. i (...). Nr (...) w P. na ich rzecz solidarnie kwoty 80.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 października 2005 r. do dnia zapłaty w tym 40.000 zł tytułem spadku wartości nieruchomości i 40.000 zł tytułem nakładów na rewitalizację akustyczną budynku mieszkalnego oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenia powództwa oraz o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 27 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 43.123,36 zł z ustawowymi odsetkami: od kwoty 40.000 zł od dnia 12 lipca 2012 r. do dnia zapłaty, od kwoty 3.123,36 zł od dnia 25 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2), kosztami procesu obciążył strony po połowie (pkt 3).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powodowie są właścicielami nieruchomości położnej w L. przy ul. (...). Nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym wolnostojącym, pobudowanym z użyciem materiałów przeciętnej jakości, o zadowalającym stanie technicznym.

Według zapisów w księdze wieczystej I. i H. N. byli właścicielami nieruchomości na prawach wspólności ustawowej. W toku procesu powód H. N. zmarł.

Postanowieniem z dnia 10 marca 2009 r. Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda stwierdził, że spadek po H. N. zmarłym w dniu 28 września 2008 r. nabył w całości K. N..

Nieruchomość znajduje się w bliskim sąsiedztwie lotniska (...) P. - K.. Lotnisko w K. istnieje od drugiej wojny światowej. Od lat sześćdziesiątych wykorzystywane jako miejsce startów i lądowań samolotów (...), przy czym dopiero w ostatnich latach nastąpiła intensyfikacja lotów (...). Do końca 2003 r. stacjonowały tam samoloty (...), od 2004 r. stacjonują i latają samoloty I.. Od listopada 2006 r. stacjonują na tym lotnisku, startują i lądują samoloty (...). W ostatnich latach liczba operacji lotniczych ulegała intensyfikacji.

Przedmiotowa nieruchomość położona jest obecnie na obszarze nie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta L. (uchwałą nr LXX/252/98 Rady Miasta L. z dnia 28.05.1998 r.) przedmiotowa działka nr (...) znajduje się w strefie oznaczonej jako tereny zabudowy mieszkaniowej.

Wojewoda (...) w dniu 17 grudnia 2003 r. wydał rozporządzenie nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) P. - K. w P.. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na pięć stref oznaczonych literami A-E w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie B. Powołane wyżej Rozporządzenie Wojewody weszło w życie 1 stycznia 2004 r. Obszar ograniczonego użytkowania stanowił teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu w porze nocnej jest równy 45 dB (granica obszaru ograniczonego użytkowania). W załączniku nr 3 do rozporządzenia Wojewoda określił ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenów, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposób korzystania z terenów na obszarze ograniczonego użytkowania. Dla strefy B ograniczył przeznaczenie terenu przez zakaz tworzenia nowych terenów zabudowy mieszkaniowej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zakaz budowy szpitali, domów opieki i zabudowy związanej ze stałym pobytem dzieci i młodzieży, takich jak internaty, domy dziecka itp., zakaz tworzenia obszarów A ochrony uzdrowiskowej. Jako wymagania techniczne dotyczące budynków wskazano, że w nowopowstających i istniejących budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej należy zapewnić właściwy klimat akustyczny poprzez stosowanie przegród zewnętrznych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

W dniu 31 grudnia 2007 r. Wojewoda (...) wydał rozporządzenie nr (...) zmieniające rozporządzenie o wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania (dalej Rozporządzenie nr (...)). Zmiany dotyczyły granic obszaru ograniczonego użytkowania, podziału na strefy, dopuszczalnych poziomów hałasu w strefach oraz sposobu korzystania z poszczególnych terenów i wymagań technicznych dotyczących budynków. Według zmienionego rozporządzenia obszar ograniczonego użytkowania stanowi teren ograniczony linią, na której długotrwały poziom hałasu od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych jest równy 55 dB w porze dziennej (LAeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom) i 45 dB w porze nocnej (LAeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom) - granica obszaru ograniczonego użytkowania. Rozporządzenie utworzyło obszar ograniczonego użytkowania podzielony na trzy strefy oznaczone cyframi: I, II, III w zależności od odległości od lotniska K. i w zależności od poziomu hałasu. Nieruchomość powodów znalazła się w strefie III. Strefę III wyznaczają: linia będąca zewnętrzną granicą strefy II, stanowiąca wewnętrzną granicę strefy III oraz granicą obszaru ograniczonego użytkowania.

Wartość nieruchomości powodów uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych dla nieruchomości rozporządzeniem nr (...) oraz rozporządzeniem nr (...). Fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Ograniczenia i niedogodności w wykorzystywaniu działki zgodnie z jej przeznaczeniem są związane między innymi z hałasem lotniczym.

Wartość rynkowa nieruchomości powodów według aktualnego jej stanu i poziomu cen spadła o 51.182 zł.

Działalność lotniska powoduje w porze nocnej ponadnormatywną degradację klimatu akustycznego wewnątrz budynku powodów. Pomieszczenia w budynku powodów nie wymagają wymiany okien na nowe o lepszej izolacyjności akustycznej. Zgodnie z normami akustycznymi wymagane wskaźniki akustyczne ustalane są w warunkach przy zamkniętych oknach. Zatem pomieszczenia w budynku powodów wymagają zapewnienia odpowiedniej wymiany powietrza.

Konieczne jest zainstalowanie 9 nawiewników okiennych higrosterowanych i 2 nawiewników okiennych ciśnieniowych.

Wartość nakładów jakie mają być poniesione do doprowadzenia budynku przy ul. (...) w P. do stanu zgodnego z wymogami izolacyjności akustycznej, wynosi 2.892 zł netto (3.123,36 zł brutto).

W ocenie Sądu Okręgowego powodowie zdołali wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego w oparciu o art. 129 ust. 2 u.p.o.ś. w zw. z art. 135 u.p.o.ś. oraz że wprowadzenie rozporządzeniem Wojewody (...) nr (...) następnie zmienionym rozporządzeniem nr (...), obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) P. - K. wpłynęło na spadek jej wartości rynkowej. Wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania skutkowało poważnym zawężeniem granic prawa własności powodów do przedmiotowej nieruchomości, co miało bezpośrednie przełożenie na spadek jej wartości rynkowej, potencjalni nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania z hałasem. Zmniejszenie wartości nieruchomości z powodu wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, a także sąsiedztwa (...) lotniska, emitującego hałas nie pozwalający dotrzymać standardów jakości środowiska, jest stratą powodującą obniżenie aktywów w majątku powodów. Szkoda w postaci straty wyrażającej się obniżeniem wartości handlowej nieruchomości została wyliczona przez biegłego, który oszacował ją na kwotę 51.182 zł. Uwzględnieniu podlegało również roszczenie powodów o nakłady w granicach wyliczeń biegłego tj. do kwoty 3.123,36 zł.

Zmiany art. 135 ust. 2 u.p.o.ś. w zakresie organu, rodzaju aktu prawnego oraz określenia rodzajów przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w żaden sposób nie wpłynęły na skuteczność obowiązywania rozporządzenia Wojewody (...) z 31 grudnia 2007 r., albowiem zmiana organu upoważnionego do wydania aktu wykonawczego nie wpłynęła na moc jego obowiązywania, kwestia formy aktu została rozstrzygnięta w przepisach przejściowych, to jest art. 47 ust. 2 ustawy z 29.07.2005 r., zakres spraw przekazanych do uregulowania aktem wykonawczym przedmiotowo pozostał ten sam, albowiem nie zmienia go ani nowelizacja dokonana ustawą z 3 października 2008 r., ani też nowe rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Mając to na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie 43.123,36zł tj. 40.000 zł z tytułu odszkodowania za utratę wartości i 3.123,36 zł z tytułu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku powodów. Sąd zasądził zgodnie z art. 321 k.p.c. kwotę 40.000 zł z tytułu zmniejszenia się wartości nieruchomości, mimo, że według opinii biegłego spadek wartości nieruchomości wyniósł 51.182 zł, gdyż powodowie tylko takiej kwoty się domagali, a Sąd nie mógł orzekać ponad żądanie.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 2 k.c. i tak odsetki ustawowe od kwoty 40.000 zł Sąd zasądził od dnia 12 lipca 2012 r. do dnia zapłaty, a od kwoty 3.123,36 zł od dnia 24 grudnia 2011 r. do dnia zapłaty (tj. od dnia następującego po dniu doręczenia każdej z opinii biegłego). Roszczenie powodów o zapłatę odszkodowania jako bezterminowe stało się wymagalne w myśl art. 454 k.c. wraz z doręczeniem pozwanemu opinii biegłego, w której sprecyzowana została wysokość szkody poniesionej przez powodów. Od dnia następnego opóźniał się więc on ze spełnieniem świadczenia i na podstawie art. 481 k.c. winien ponieść tego konsekwencje w postaci odsetek.

W pozostałym zakresie żądania głównego oraz odsetek Sąd oddalił powództwo jako niewskazane co do wysokości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na postawie art. 100 k.p.c. Każda ze stron procesu uległa po połowie i w takim stosunku strony zostały obciążone kosztami procesu.

Apelację od wyroku złożyli powodowie, zaskarżyli go w części tj. co do pkt 2 i 3. Powodowie zarzucali rozstrzygnięciu:

-

sprzeczność ustaleń faktycznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym polegającą na przyjęciu, że pozwanego wezwano do zapłaty odszkodowania w dniu: 23 grudnia 2011 r. (odszkodowanie z tytułu kosztów rewitalizacji nieruchomości) i 11 lipca 2012 r. (odszkodowanie z tytułu utraty wartości nieruchomości), podczas gdy wyznaczony przez powodów termin zapłaty dochodzonych roszczeń przypadał na dzień 5 października 2005 r.;

-

naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 321 k.p.c., przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że Sąd jest związany treścią uzasadnienia pozwu w zakresie dotyczącym wysokości odszkodowania za utratę wartości nieruchomości,

Wskazując na te zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 poprzez: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 11.182 zł wraz z odsetkami ustawowymi należnymi od dnia 6 października 2005 r. do dnia zapłaty, zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów odsetek ustawowych od kwoty 40.000 zł za okres od dnia 6 października 2005 r. do dnia 11 lipca 2012 r., zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów odsetek ustawowych od kwoty 3.123,36 zł za okres od dnia 6 października 2005 r. do dnia 23 grudnia 2011 r.; zmianę pkt 3 zaskarżonego wyroku, poprzez obciążenie pozwanego kosztami postępowania w 67,88 % a powodów w 32,22% i w związku z tym: zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 4.634,52 zł tytułem kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 2.453,86 zł, nakazanie ściągnięcia od powodów na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Poznaniu kwoty 1.188,44 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, nakazanie ściągnięcia od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Poznaniu kwoty 2.511,56 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu i instancji nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Nie ma podstaw do przyjęcia, że Sąd Okręgowy dopuścił się ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym przez błędne przyjęcie, iż pozwany został wezwany do zapłaty odszkodowania z tytułu poszczególnych szkód w dniach 23 grudnia 2011r oraz 11 lipca 2012r.

Tego rodzaju ustalenia sąd I instancji nie poczynił, co wynika expressis verbis z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku.

Sąd ten przyjął natomiast jedynie, że w w/w datach pozwanemu doręczono opinie biegłych, zawierające wyliczenia wysokości szkody, które stały się następnie podstawą do wydania w tym przedmiocie rozstrzygnięcia.

Nie może być mowy o naruszeniu przez sąd orzekający przepisu art. 321 kpc.

Skarżący wiąże ten zarzut z zasądzeniem na rzecz powodów z tytułu szkody w postaci obniżenia wartości nieruchomości jedynie kwoty 40.000 zł, podczas, gdy biegły wysokość tej szkody wyliczył na kwotę 51.182 zł.

Tymczasem, jak prawidłowo przyjął Sąd Okręgowy, z tytułu tej szkody powód żądał jedynie odszkodowania w wysokości 40.000 zł, co wynika jednoznacznie z uzasadnienia pozwu (pkt. III D).

Nie do przyjęcia jest argumentacja, zgodnie z którą sąd nie był związany uzasadnieniem pozwu, w którym szczegółowo wyspecyfikowano poszczególne żądania powództwa.

Przeciwnie, sięgnięcie do uzasadnienia pozwu było konieczne, jeśli zważyć, że powodowie dochodzili odszkodowania z tytułu dwóch rodzajowo różnych szkód.

W tej sytuacji, gdyby powodowie w uzasadnieniu powództwa nie określili precyzyjnie wysokości odszkodowania, jakiego żądają z tytułu każdej szkody, sąd miałby obowiązek wezwać ich do tego w trybie uzupełnienia braków formalnych pozwu (art. 130 kpc).

Podsumowując, należy stwierdzić, że sąd I instancji nie mógł zasądzić na rzecz powodów z tytułu odszkodowania za utratę wartości nieruchomości kwoty wyższej niż 40.000 zł , nie wychodząc poza granice powództwa(art. 321 kpc).

Bez znaczenia dla takiej oceny jest natomiast okoliczność, że w przypadku zasądzenia z tego tytułu kwoty wynikającej z opinii biegłego B. W., łącznie przyznane powodom świadczenia nie przekroczyłyby kwoty stanowiącej wartość przedmiotu sporu.

Nie popełnił też Sąd Okręgowy błędu, przyznając powodom odsetki ustawowe z tytułu opóźnienia dopiero od dat następujących po doręczeniu pozwanemu opinii biegłych, w których wyliczono aktualną wysokość poszczególnych szkód majątkowych.

Nie było bowiem podstaw do przyznania skarżącym odsetek od zasądzonego świadczenia już od daty wezwania pozwanego o zapłatę.

Uzasadnione byłoby to tylko wówczas, gdyby znana była w tej dacie wysokość szkody, która przecież, w przypadku cen rynkowych nieruchomości czy robót budowlanych, ulega systematycznym wahaniom.

Co do zasady rację mają skarżący, podnosząc, że zobowiązany do zapłaty odszkodowania pozostaje w opóźnieniu w spełnieniu tego świadczenia, uzasadniającym roszczenia odsetkowe, od momentu wezwania go przez poszkodowanego do wykonania zobowiązania (art. 455 kc).

Dotyczy to, co oczywiste, także odszkodowań dochodzonych w oparciu o przepisy art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 p.o.ś.

Obowiązany do zapłaty odszkodowania może jednak pozostawać w tak rozumianym opóźnieniu jedynie co do obowiązku wyrównania szkody, której wysokość jest znana w dacie wezwania, choćby została ona ustalona dopiero w okresie późniejszym, np. w wyniku postępowania sądowego.

Powodowie nie podjęli jednak inicjatywy dowodowej w kierunku ustalenia wysokości szkody na dzień 5 października 2005r, co ewentualnie mogłoby uzasadniać zasądzenie od tej daty odsetek, ale jedynie od świadczenia, które, co do wysokości, już wówczas było wymagalne.

W tej sytuacji jedynymi miarodajnymi danymi, pozwalającymi obiektywnie ustalić wysokość szkody, były wyliczenia zawarte w opiniach biegłych, opracowanych dla potrzeb rozpoznawanego sporu.

Określały one jednak wysokość szkody według wartości i cen bieżących, adekwatnych dla dat, w jakich opinie były opracowywane.

Takie wartości poszczególnych szkód zostały też przyjęte przez sąd jako podstawa orzekania.

W związku z tym należy uznać, że pozwany pozostawał w opóźnieniu w ich zaspokojeniu od momentu doręczenia mu tych opinii. Wówczas bowiem dopiero miał on możliwość zapoznania się z obiektywnymi wyliczeniami, obrazującymi wysokość szkody i powinien podjąć czynności w celu niezwłocznej zapłaty należnego powodom odszkodowania.

W konsekwencji za prawidłowe należy uznać także rozstrzygnięcie o proporcjach, w jakich powodowie powinni ponosić koszty procesu..

Z tych przyczyn na podstawie przepisu art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego, należnych pozwanemu w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt 2 wyroku) na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, przy uwzględnieniu § 2 ust. 1 i 2 oraz § 12 ust. 1 pkt. 2) w zw. z § 6 pkt. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

/-/ J. Nowicki /-/ B. Wysocki /-/ M. Tomaszewski

.