Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 grudnia 2023 roku

Sąd Rejonowy w Radomiu I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Anna Zagroda

Protokolant: Agnieszka Czarnota

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2023 roku w Radomiu

na rozprawie

sprawy z wniosku: Z. C., A. C.

z udziałem: Gminy M. R.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

postanawia:

1.

oddalić wniosek;

2.

zasądzić solidarnie od A. C. i Z. C. na rzecz Gminy M. R. kwotę 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty;

3.

nakazać pobrać od A. C. i Z. C. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radomiu kwotę 3239,30 zł (trzy tysiące dwieście trzydzieści dziewięć złotych trzydzieści groszy) tytułem zwrotu wydatków tymczasowo poniesionych w sprawie przez Skarb Państwa.

- na oryginale właściwy podpis –

Sygn. akt I Ns 1113/22

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy - A. i Z. małżonkowie C. wnieśli o stwierdzenie, że nabyli przez zasiedzenie z dniem 28 sierpnia 2022 roku własność części działki nr (...), o powierzchni 44 m ², położonej w R..

W uzasadnieniu wniosku wnioskodawcy wskazali, że w dniu 28 sierpnia 1992 roku otrzymali w drodze darowizny od rodziców A. C. działkę zabudowaną nr (...), na której posadowione były budynek mieszkalny i komórka murowana. Działka była ogrodzona trwałym płotem z ram metalowych z siatką mocowaną do metalowych słupków zatopionych w betonie, na całości wykończone było betonową podmurówką. W takim stanie ogrodzenie pozostaje do dziś, w ciągu ostatnich 30 lat ogrodzenie nie było przesuwane ani zmieniane. Na zewnątrz ogrodzenie było i jest opasane chodnikiem z płyt betonowych, po remoncie ul. (...), kostka brukowa. Przy remoncie ulicy (...) w 2020 roku przebieg ogrodzenia nie był kwestionowany, nowy chodnik przeprowadzono starym śladem. Urząd Gminy Miasta R. pismem z dnia 17 października 2022 roku poinformował wnioskodawców o bezumownym korzystaniu z 44 m ² działki nr (...). Sporna część działki jest ogrodzona płotem niezmienianym od 1992 roku. Do dnia otrzymania powyższego pisma wnioskodawcy nie mieli świadomości, że mają zagrodzoną część działki gminnej. Ogrodzenie zostało postawione w latach 80-tych przez ojca wnioskodawczyni – J. J. (1). Według map z 1983 roku i 1993 roku wydanych dla celów projektowych i zatwierdzonych przez Urząd Miejski w R. granicę działki od strony działki (...) określał płot, a na mapie inwentaryzacyjnej otrzymanej z Miejskiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej z 2000 roku granice działek (...) zostały zmienione, czego wnioskodawcy nie zauważyli (wniosek k. 3-4).

W odpowiedzi na wniosek, uczestnik Gmina M. R., reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniosła o oddalenie wniosku w całości wobec braku spełnienia przesłanek z art. 172 kc oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego (odpowiedź na wniosek k. 26-27v, pełnomocnictwo k. 28).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Skarb Państwa był właścicielem nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), dla której Państwowe Biuro Notarialne w R. prowadziło księgę wieczystą nr (...). W skład tej nieruchomości wchodziły działki oznaczone numerami od (…) do (…), o łącznej powierzchni 11 ha 2 arów 75 m ². W dniu 2 marca 1967 roku Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w R. wydało decyzję na podstawie ustawy z dnia 28 maja 1957 roku o sprzedaży przez Państwo domów mieszkalnych i działek budowlanych i art. 24 ustawy z dni 14 lipca 1961 roku o gospodarce terenami w miastach i osiedlach o ustanowieniu na rzecz J. J. (1) zamieszkałego w R. przy ul. (...) w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego wieczystego użytkowania działki budowlanej pod budownictwo domu jednorodzinnego w R. przy ul. (...) róg ulicy (...), o powierzchni 747 m ², oznaczonej na planie parcelacyjnym nr 1 stanowiącej własność Skarbu Państwa, objętej kw nr (...). Użytkowanie wieczyste miało być ustanowione na 99 lat z możliwością przedłużenia na dalszy okres. Wieczysty użytkownik zobowiązany był uiszczać przez cały okres trwania użytkowania opłatę roczną z góry do 1-go marca każdego roku, która obejmowała opłaty z tytułu położenia terenu i sieci energetycznej. Teren powinien być wykorzystany pod budownictwo mieszkaniowe, a J. J. (1) zobowiązany był do rozpoczęcia budowy w terminie 6 miesięcy i ukończenia w terminie 5 lat od daty ustanowienia wieczystego użytkowania (d: decyzja k. 86-86v).

W dniu 5 kwietnia 1967 roku Skarb Państwa reprezentowany przez Kierownika Zarządu (...) Terenami Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w R. zawarł w formie aktu notarialnego umowę użytkowania wieczystego, na podstawie której Skarb Państwa oddał w użytkowanie wieczyste J. i B. małżonkom (...) działkę oznaczoną nr (...), o powierzchni 7 arów 47 m ² położoną w R. przy ul. (...) róg ulicy (...) wchodzącej w skład większej nieruchomości objętej kw nr (...), w wykonaniu decyzji wydanej na podstawie ustawy z dnia 14 lipca 1961 roku o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. W umowie strony oświadczyły, że użytkownicy wieczyści wybudowali już na działce budynek gospodarczy, w którym mieszkają. Działka została oddana w użytkowanie wieczyste celem wzniesienia na niej domu mieszkalnego (d: umowa użytkowania wieczystego k. 84-85). Działka o nr (...) została wyłączona z księgi wieczystej nr (...) i została dla niej założona oddzielna księga wieczysta nr (...).

J. i B. małżonkowie (...) przed czerwcem 1972 rokiem zbudowali dom mieszkalny na działce o nr ewid. (…) (d: mapa k. 29-30) i przed majem 1973 roku postawili ogrodzenie (d: umowa o przeniesieniu użytkowania wieczystego i sprzedaży k. 32).

W dniu 29 maja 1973 roku została zawarta umowa w formie aktu notarialnego pomiędzy użytkownikami wieczystymi – J. J. (1) i B. J. i Skarbem Państwa o przeniesienie użytkowania wieczystego i sprzedaży. W umowie wskazano, że według nowych pomiarów nieruchomość o nr 1 ma powierzchnię 7 arów 32 m ² i została podzielona na działki o nr: (…) o powierzchni 4 ary 51 m ² i nr (…) o powierzchni 2 ary 81 m ². J. i B. małżonkowie (...) przenieśli na rzecz Skarbu Państwa użytkowanie wieczyste działki o nr ewid. (…), o powierzchni 2 a 81 m ² oraz sprzedali dokonane na tej działce nakłady – drzewostan i obiekty budowlane – ogrodzenie (d: umowa k. 32-35, mapa k. 30, rejestr pomiarowy k. 31).

W dniu 29 maja 1973 roku wygasło użytkowanie wieczyste działki o nr ewid. (…). Działka ta była przeznaczona na poszerzenie ulicy (...) (d: mapa k. 30). Aktualnie dla działki o nr ewid. (…), o pow. 0.0281 m ² Sąd Rejonowy w Radomiu prowadzi księgę wieczystą nr (...). W ewidencji gruntów działka ta jest oznaczona jako droga (d: wpisy w ewidencji gruntów k. 103, mapa ewidencyjna k. 104).

W dniu 26 czerwca 1991 roku Wojewoda (...) wydał decyzję nr G.II- (...)-K-221/91 na podstawie art. 18 ust 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, w której stwierdził nabycie przez Gminę M. R. z mocy prawa, nieodpłatnie, własności nieruchomości między innymi objętej kw nr (...) (d: decyzja k. 36, karta inwentaryzacyjna k. 37). Decyzją z dnia 27 października 1997 roku Wojewoda (...) zmienił za zgodą stron decyzję własną z dnia 11 maja 1991 roku znak G.II. (...) – K – 163/91 w części dotyczącej karty inwentaryzacyjnej nr 212 stanowiącej integralną część decyzji i stwierdził nabycie przez Gminę M. R. z mocy prawa, nieodpłatnie, własności nieruchomości położonej przy ul. (...) w R., oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (…), o pow. 451 m ², objętej kw nr (...) (d: decyzja k. 89, karta inwentaryzacyjna nieruchomości k. 90).

W dniu 20 lipca 1991 roku A. J. i Z. C. zawarli związek małżeński (d: odpis skrócony aktu małżeństwa k. 5). Z. C. po ślubie zamieszkał w domu na działce o nr ewid. (…), A. C. mieszkała tam od urodzenia, tj. od 1971 roku (okoliczności bezsporne).

W dniu 28 sierpnia 1992 roku została zawarta umowa darowizny w formie aktu notarialnego, na mocy której J. J. (1) i B. J. darowali A. M. i Z. małżonkom C. prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) w R., oznaczonej na mapie numerem (…), o pow. 451 m ², dla której Sąd Rejonowy w Radomiu prowadził kw nr (...) wraz z domem mieszkalnym stanowiącym odrębny od gruntu przedmiot własności. Darowizna została dokonana do majątku wspólnego obdarowanych (d: umowa darowizny k. 17).

B. J. zmarła w 1993 roku, J. J. (1) zmarł w 2000 roku (oświadczenie wnioskodawców k. 77v).

W dniu 1 czerwca 1998 roku Prezydent Miasta R. wydał decyzję znak MK. I. (...)/KK na podstawie ustawy z dnia 4 września 1997 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności i orzekł o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego ustanowionego na rzecz A. M. i Z. małżonków C. na nieruchomości stanowiącej własność Gminy M. R. położonej w R. przy ul. (...), oznaczonej nr (…), o pow. 451 m ², zapisanej w kw nr (...) w prawo własności (d: decyzja k. 92).

Pismem z dnia 17 października 2022 roku Gmina M. R. wezwała A. C. i Z. C. do stawienia się do Wydziału (...) Gminnych w Urzędzie Miejskim w R. w związku ze stwierdzeniem ogrodzenia części nieruchomości stanowiącej własność Gminy M. R. położonej przy ul. (...) oznaczonej jako część działki o nr ewid. (…) o powierzchni 44 m ² razem z nieruchomością sąsiednią nr (…) przy ul. (...) stanowiącej własność małżonków C., celem udzielenia dodatkowych informacji oraz ustalenia dalszego sposobu korzystania z nieruchomości (okoliczność bezsporna – pismo k. 15). Z tego pisma A. C. i Z. C. dopiero dowiedzieli się, że część działki sąsiedniej stanowiącej własność Gminy M. R. znajduje się w ramach ich ogrodzenia i że posiadają ją bez tytułu prawnego. A. C. i Z. C. przed datą otrzymania pisma byli przekonani, że w ramach ogrodzenia znajdowała się działka w całości w użytkowaniu wieczystym. Działka o nr ewid. (…) i 46 m ² działki o nr ewid. (…) stanowią gospodarczą całość w ramach jednego ogrodzenia (okoliczności bezsporne – wyjaśnienia wnioskodawców k. 75-76).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie, a mianowicie dowodów z wymienionych wyżej dokumentów prywatnych i urzędowych, złożonych przez strony do akt sprawy oraz dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych (…) i (…).

Wskazać należy, że zeznania świadków nic istotnego do sprawy nie wniosły. Świadkowie posiadali jedynie wiedzę, że ogrodzenie przy działce wnioskodawców od kilkunastu lat istnieje w tym samym miejscu, ale była to okoliczność bezsporna w sprawie. Świadkowie nie posiadali wiedzy, kiedy to ogrodzenie powstało ani nic nie wiedzieli na temat pozyskiwania działek przez Skarb Państwa celem poszerzenia ulicy (...).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 172 k.c., _@ (...)@_Art. 172.§ 1. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia własności rzeczy przez osobę nie mającą tytułu prawnego, w drodze długotrwałego posiadania tej rzeczy w sposób odpowiadający wykonywaniu tego władztwa przez właściciela. Podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności. Przesłanką nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości jest łączne ziszczenie się dwóch warunków: upływu oznaczonego przez ustawę czasu i nieprzerwanego posiadania samoistnego podczas całego tego terminu (jego długość zależy od dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania).

Artykuł 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 1990 r. przewidywał krótsze terminy do zasiedzenia – w zależności od dobrej, czy złej wiary odpowiednio 10 i 20 lat. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321) zmieniła treść przepisu art. 172 kc na obowiązujący obecnie i wskazujący odpowiednio termin 20 i 30 lat. Zgodnie z art. 9 tej ustawy do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie. Wynika z niego też, że jeśli krótszy termin zasiedzenia upłynął przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, wówczas nie należy wydłużać okresu stosownie do nowych zasad. Jeżeli jednak krótszy termin zasiedzenia nie upłynął do daty wejścia w życie ustawy zmieniającej, należy przyjąć ustanowiony nową ustawą okres dłuższy, którego początkiem było wejście w posiadanie samoistne.

Zgodnie z art. 336 k.c., o posiadaniu i jego postaci decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą. Jeśli sposób władania odpowiada treści prawa własności, to spełnia cechy posiadania samoistnego, a okoliczności uzyskania władania rzeczą nie mają znaczenia dla oceny tego władania jako posiadania samoistnego. Wola posiadania jak właściciel (animus possidendi) nie oznacza woli nabycia własności. Chodzi tu o samo wykonywanie faktycznego władztwa w takim – zewnętrznie – zakresie, w jakim wykonuje je właściciel. Władanie „jak właściciel” (animus rem sibi habendi) jest kategorią stanu faktycznego wskazującego na rzeczywistą wolę posiadacza, tzn. na samoistny charakter posiadania. W myśl art. 336 kc posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Konieczne jest wykonywanie przez posiadacza czynności faktycznych wskazujących na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa.

Stan posiadania współtworzą fizyczny element (corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie. W przypadku posiadania samoistnego konieczne jest animus domini (posiadacz samoistny włada rzeczą „jak właściciel"). Wola posiadania rzeczy w zakresie własności oznacza wolę posiadania jej dla siebie, z wyłączeniem innych podmiotów, a więc chęć wyłącznego władania rzeczą w zakresie stosownym do najszerzej pojętych uprawnień do rzeczy. Czynnik woli pozwala na rozróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. O tym, czy mamy do czynienia z posiadaniem charakterystycznym dla własności, czy też zależnym, decydują zewnętrzne i widoczne dla otoczenia przejawy władztwa nad rzeczą, jednoznaczne manifestowanie dla otoczenia władania jak właściciel.

Kwestia świadomości, jaką posiadacz odnosi do wykonywanego prawa, a więc przekonanie o tym, czy jest lub nie właścicielem posiadanej rzeczy, rzutuje natomiast na dobrą albo zła wiarę posiadania (uzasadnienie uchwały SN z dnia 14 marca 1980 r., III CZP 14/80, uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91).

W zakresie oceny dobrej lub złej wiary to rozstrzygającym momentem dla jej oceny jest moment uzyskania posiadania. Późniejsze zmiany świadomości posiadacza pozostają bez wpływu na tę ocenę i w konsekwencji na długość potrzebnego dla nabycia własności przez zasiedzenie, co potwierdza wykładnia gramatyczna art. 172 § 1 k.c., w którym ustawa kładzie akcent na chwilę uzyskania posiadania, a pośrednio powyższe wynika także z brzmienia art. 176 § 1 k.c. Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, której nadał moc zasady prawnej przychylił się do tzw. tradycyjnego rozumienia tych pojęć, wyrażając przy tym pogląd, że dobra wiara i - będąca jej przeciwstawieniem - zła wiara pełnią tę samą funkcję (zapewnienie bezpieczeństwa obrotu) we wszystkich stosunkach prawnorzeczowych. Zatem wejście w posiadanie nieruchomości lub jej części bez zachowania formy aktu notarialnego jednoznacznie przesądza, że mamy do czynienia ze złą wiarą posiadacza samoistnego.

Ustawodawca przewidując możliwość nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie wskazał na przesłanki, które muszą być spełnione łącznie, aby doszło do zasiedzenia. Brak którejkolwiek z nich dyskwalifikuje wniosek o stwierdzenie nabycia własności. Zasiedzenie dotyczy nieruchomości nie będącej własnością posiadacza (nie można zasiedzieć swojej własności), a posiadanie winno cechować się samoistnością. Jak wskazał Sąd Najwyższy posiadanie samoistne może wchodzić w grę nie tylko w sytuacji, gdy posiadacz jest przekonany o swoich uprawnieniach właściciela, lecz także wówczas gdy wie, że nie jest właścicielem, ale chce posiadać rzecz i posiada ją, tak jak by był jej właścicielem (postanowienie z 7 kwietnia 1994 r., III CRN 18/94). Czynnik woli (animus) stanowi kryterium, które pozwala na odróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. Art. 339 k.c. stanowi, że domniemywa się, iż ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Przytoczone domniemanie należy do grupy domniemań wzruszalnych. Jego obalenie jest zatem dopuszczalne w każdym postępowaniu. Jednakże wartość tego domniemania polega na tym, że zwalnia ono posiadacza od konieczności prowadzenia dowodów i legitymizuje go do chwili obalenia domniemania przez tego, kto twierdzi, że jest ono w konkretnej sprawie nieprawdziwe.

W niniejszej sprawie należało zatem ustalić, jaki charakter miało posiadania części działki (...) w ramach ogrodzenia z działką o nr ewid. (…) przez wnioskodawców. Bezspornym jest, że działka w ramach ogrodzenia stanowiła gospodarczą całość, przy czym działka o nr ewid. (…) pozostawała w użytkowaniu wieczystym do dnia 1 czerwca 1998 roku. Poprzednicy prawni wnioskodawców – J. i B. małżonkowie (...) weszli w posiadanie działki o nr ewid. (…) i (…) przed ich podziałem na podstawie umowy o oddaniu im użytkowania wieczystego nieruchomości z dnia 5 kwietnia 1967 roku, przy czym ponownie przenieśli użytkowanie wieczyste działki o nr ewid. (…) na rzecz Skarbu Państwa na podstawie umowy z dnia 29 maja 1973 roku, wskutek czego użytkowanie wieczyste na działce o nr ewid. (…) wygasło, a nadal było ustanowione na działce o nr (...).

Wnioskodawcy składając wniosek o zasiedzenie wskazali na datę początkową wejścia w posiadania użytkowanej części działki o nr ewid. (…) w ramach ogrodzenia na datę 28 sierpnia 1992 roku, tj. zawarcia umowy darowizny z J. i B. małżonkami (...). Jednakże na rozprawie oświadczyli, że dopiero z pisma Urzędu Miejskiego w R. z datą 17 października 2022 roku dowiedzieli się, że w ramach ogrodzenia znajduje się część działki sąsiedniej o nr ewid. (…) stanowiącej własność Gminy M. R.. Przed tą datą nie mieli tej świadomości i do uzyskania tej informacji byli przekonani, że w ramach ogrodzenia znajdował się grunt znajdujący się w użytkowaniu wieczystym. Zatem świadomość posiadania części 46 m ² działki nr (...) w ramach ogrodzenia była taka sama jak drugiej działki w ramach ogrodzenia o nr (…). Posiadanie to odpowiadało władztwu wykonywanemu przez uczestnika wieczystego, co spowodowało, że nie można go było uznać za czystą postać posiadania zależnego. Art. 336 k.c. nie wymienia użytkownika wieczystego jako przykładu posiadacza zależnego cudzej rzeczy, mimo że zawiera odniesienie do stosunków prawnych prawa rzeczowego, gdyż mówi o użytkowniku i zastawniku. W prawie rzeczowym użytkowanie oznacza ograniczone prawo rzeczowe określone w art. 252 k.c., instytucję odrębną od użytkowania wieczystego, uregulowanego w tytule II drugiej księgi kodeksu cywilnego. Analizując pozostałe przykłady oraz kończącą przepis klauzulę wskazującą na możliwość powstania posiadania zależnego na podstawie innych, nie wymienionych w tym przepisie stosunków prawnych, za przyjęciem, że posiadanie wykonywane przez użytkownika wieczystego nie jest posiadaniem zależnym w rozumieniu art. 336 k.c., przemawia zakres przysługujących mu uprawnień względem rzeczy. Formalnie rzecz stanowi nadal własność państwową albo komunalną, niemniej niemalże wszystkie uprawnienia właścicielskie zostają przeniesione z właściciela na użytkownika wieczystego. Posiadanie wykonywane przez użytkownika wieczystego w zakresie faktycznego władania rzeczą oraz w aspekcie woli wykazuje znacznie większe podobieństwo do posiadania właścicielskiego niż do posiadania zależnego. Podobieństwo to spowodowało dopuszczenie możliwości nabycia prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, na której takie prawo zostało wcześniej ustanowione, przez zasiedzenie biegnące przeciwko jej użytkownikowi wieczystemu, który nie wykonywał związanego z tym posiadania. Posiadanie działki objętej wnioskiem o nr ewid. (…) w ramach ogrodzenia przez wnioskodawców w zakresie świadomości posiadania wieczystego użytkowania nie mogło prowadzić do zasiedzenia prawa jej własności. W tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 lipca 2008 r. wydanej w sprawie III CZP 68/08, który stwierdził, że do okresu posiadania samoistnego prowadzącego do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia nie dolicza się okresu posiadania rzeczy jak użytkownik wieczysty. Ponadto Sąd w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 13 października 2010r. w sprawie o sygn. akt I CSK 582/09, zgodnie z którym użytkownik wieczysty nie może uzyskać przez zasiedzenie własności przylegającego do jego działki pasa gruntu, jeśli sam twierdzi, iż błędnie uważał, że grunt ten jest częścią działki oddanej w użytkowanie wieczyste.

W uchwale z dnia 11 grudnia 1975 r. wydanej w sprawie III CZP 63/75 Sąd Najwyższy uchwalił zasadę prawną stwierdzającą dopuszczalność nabycia prawa wieczystego użytkowania przez zasiedzenie, biegnące przeciwko poprzedniemu wieczystemu użytkownikowi. Możliwość nabycia w drodze zasiedzenia prawa wieczystego użytkowania jest ograniczona, ponieważ dotyczy tylko już ustanowionego wieczystego użytkowania na rzecz konkretnej osoby. Oznacza to, że niedopuszczalne jest zasiedzenie wieczystego użytkowania przez posiadacza nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa lub gminy nieoddanej w użytkowanie wieczyste. Nie jest zatem dopuszczalne powstanie prawa użytkowania wieczystego przez zasiedzenie. Zatem niedopuszczalne było zasiedzenie użytkowania wieczystego w ramach ogrodzenia części działki o nr ewid. (…), gdyż ustanowione użytkowanie wieczyste na tej działce wygasło z dniem zawarcia umowy przez małżonków (...) ze Skarbem Państwa, tj. z dniem 29 maja 1973 roku.

Wskazać należy, że wnioskodawcy oświadczyli, że przed doręczeniem im pisma przez Urząd Miejski w R. z dnia 17 października 2022 roku byli przekonani, że teren w ramach ogrodzenia znajduje się będący w użytkowaniu wieczystym, przy czym wskazać należy, że użytkowanie wieczyste działki o nr ewid. (…) zostało przekształcone we własność dopiero decyzją z dnia 1 czerwca 1998 roku i od tej daty można byłoby liczyć okres prowadzący do zasiedzenia, ale od tego okresu nie minęło w chwili obecnej 30 lat, a sami wnioskodawcy przyjęli we wniosku istnienie złej wiary, a ponadto nie mieli nawet świadomości, że w ramach ogrodzenia znajduje się część działki sąsiedniej. Do 1 czerwca 1998 roku wnioskodawcy posiadali część działki o nr ewid. (…) w sposób analogiczny jak teren oddany w użytkowanie wieczyste. Nie jest zasadne podnoszenie przez wnioskodawcę okoliczności (k. 128), że rozporządzanie działką objętą wnioskiem nastąpiło poprzez położenie kabla energetycznego przyłączeniowego na spornym pasie gruntu za zgodą zakładu energetycznego, gdyż wnioskodawca również oświadczył, że odbyło się to w latach 1996-1997, zatem gdy był jeszcze użytkownikiem wieczystym działki o nr ewid. (…), a koniecznym było wykazanie samoistnego posiadania po dniu 1 czerwca 1998 roku.

Wskazać należy, że wnioskodawcy nie wskazywali posiadania samoistnego swoich poprzedników prawnych – J. i B. małżonków (...), gdyż nie posiadali wiedzy, przy jakiej świadomości poprzednicy prawni ogrodzoną działkę wówczas Skarbu Państwa posiadali. Wnioskodawcy nie wykazali, w jakiej dacie powstało ogrodzenie istniejące w chwili obecnej. Wnioskodawca Z. C. oświadczył, że ogrodzenie to nie było zmieniane odkąd on tam zamieszkał w 1991 roku po ślubie. Wnioskodawczyni oświadczyła, że ogrodzenie to jest odkąd pamięta, a urodziła się w (...) roku. Również świadkowie nie posiadali takiej wiedzy: świadek M. P. posiadał wiedzę od 1993 roku do 2018 roku i ogrodzenie to było w tym samym miejscu (k. 76), świadek S. R. nie wiedział od kiedy ogrodzenie jest (k. 76v). Zatem wnioskodawcy nie wykazali daty posadowienia ogrodzenia istniejącego obecnie i nie wiadomo, czy jest to ogrodzenie, które małżonkowie postawili (...) po dniu 29 maja 1973 roku, czy jest to ogrodzenia, które należało do Skarbu Państwa, który w umowie z dnia 29 maja 1973 roku zapłacił małżonkom (...) za nakłady poczynione na działce o nr ewid. (…), tj. za drzewostan i za ogrodzenie.

W ocenie Sądu, nie doszło do zamanifestowania wobec właściciela najpierw Skarbu Państwa, a następnie wobec Gminy M. R. zmiany charakteru władztwa nad częścią działki o nr ewid. (…) w ramach ogrodzenia, a konieczne jest jednak wyraźne zamanifestowanie woli władania cum animo rem sibi habendi, w sposób widoczny dla właściciela i dla otoczenia. Ich posiadanie nie było posiadaniem właścicielskim w rozumieniu art. 336 k.c., lecz posiadaniem w zakresie użytkowania wieczystego do dnia 31 maja 1998 roku. Co do zasady kwalifikacja posiadania jako samoistnego albo zależnego jest niezależna od tytułu, jaki może przysługiwać posiadaczowi danej nieruchomości oraz nie może być determinowana tytułem oraz rodzajem posiadania przez tego samego posiadacza nieruchomości sąsiedniej. Jednakże może rzutować na stan wiedzy posiadacza oraz rodzaj wynikających z tego działań władczych, które nie przystają do rzeczywistego, nieznanego posiadaczowi stanu prawnego nieruchomości. Wcześniejsze uzyskanie wiedzy o istnieniu działki nr (...) w ramach ogrodzenia oraz o jej statusie prawnym mogłoby uzasadniać ocenę, że elementy animus oraz corpus nabrały cech właściwych dla posiadania właścicielskiego. Zmiana charakteru posiadania musiałaby jednak zostać potwierdzona konkretnymi okolicznościami. Tymczasem wnioskodawcy już w uzasadnieniu wniosku wskazali, że o istnieniu części działki (...) w ramach ogrodzenia dowiedzieli się dopiero z pisma Urzędu Miejskiego w R. z dnia 17 października 2022 roku. Dopiero od daty otrzymania tego pisma można rozważać przyjęcie cech posiadania właścicielskiego, jednak okres zmienionego posiadania był za krótki do nabycia własności tej działki przez zasiedzenie. Należy uznać, że w toku postępowania obalone zostało domniemanie samoistności posiadania. Wnioskodawcy powinni udowodnić, że po dniu 1 czerwca 1998 roku ich posiadanie zmieniło się na samoistne poprzez zamanifestowanie na zewnątrz, tymczasem wnioskodawcy wskazywali tylko na posiadanie tego pasa gruntu, co było bezsporne, jako kontunuowanie po uprzednim traktowaniu gruntu w ramach ogrodzenia jako użytkowania wieczystego, które nie było posiadaniem samoistnym w stosunku do części działki o nr ewid. (…) w ramach ogrodzenia. Wnioskodawcy nie wykazali, w jaki sposób i od jakiego momentu wystąpiło posiadanie samoistne co do działki (...) w ramach ogrodzenia i w jaki sposób manifestowali to posiadanie na zewnątrz, przy oświadczeniu wnioskodawców, że dopiero w październiku 2022 roku dowiedzieli się, że w ramach ich ogrodzenia znajduje się część działki sąsiedniej. Nawet gdyby przyjąć korzystne stanowisko dla wnioskodawców, że od dnia 1 czerwca 1998 roku w chwilą przekształcenia użytkowania wieczystego we własność działki o nr ewid. (…), nastąpiło wejście w samoistne posiadanie części działki o nr ewid. (…) w ramach ogrodzenia, to nie można przyjąć istnienia w tym zakresie dobrej wiary, gdyż jak sami wnioskodawcy przyjęli we wniosku istnienie złej wiary. Wnioskodawcy wskazali, że dopiero na mapie z 2000 roku widoczna jest granica między działkami (...), czego nie zauważyli. Kserokopia tej mapy została złożona do akt sprawy (k. 14), jest to mapa z dnia 10 listopada 2000 roku, na której widać, że nie pokrywa się granica ewidencyjna z przebiegiem ogrodzenia. Mapą tą wnioskodawcy dysponowali. Wnioskodawcy we wniosku wskazali również, że na mapach z 1983 roku i z 1993 roku jest oznaczona granica ich działki tak jak posadowiony płot. Jednakże wskazać należy, że z 1983 roku to nie jest mapa, tylko plan zagospodarowania działki przy ul. (...), nie ma na tym planie zaznaczonych w ogóle numerów ewidencyjnych żadnych działek, również działek sąsiednich. Natomiast na mapie z 1993 roku jest uwidoczniona działka nr (...) przed jej podziałem, natomiast wnioskodawcy są właścicielami tylko działki o nr (...), a taka działka nie została zaznaczona na mapie w granicach ewidencyjnych, podobnie jak nr (…). Na mapę została naniesiona działka (...) nieistniejąca geodezyjnie. Nie można przyjąć dobrej wiary wnioskodawców opierając się na tych dokumentach.

Mając na uwadze powyżej przytoczone okoliczności, Sąd uznał, że działka (...) w części znajdującej się w ramach ogrodzenia z działką o nr (...) nie pozostawała w posiadaniu samoistnym wnioskodawców ani ich poprzedników prawnych, co skutkowało oddaleniem wniosku o zasiedzenie.

Wskazać również należy, że ulica (...) należy do dróg gminnych. Drogi gminne to drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii dróg publicznych, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych (art. 7 ust. 1 ustawa o drogach publicznych). Zaliczenie danego ciągu do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu (art. 7 ust. 2 u.d.p.). Ulica (...) posiadała taki status co najmniej od 2006 roku, gdyż jest uwzględniona w załączniku do uchwały nr 853/2006 Rady Miejskiej w R. z dnia 3 lipca 2006 roku w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg gminnych i ustalenia przebiegu dróg gminnych na terenie miasta R.. Treść tej uchwały znajduje się na stronie internetowej Urzędu Miejskiego w R.. Natomiast straciła moc Uchwała Nr 121/99 Rady Miasta R. z dnia 5 lipca 1999 roku w sprawie zaliczenia dróg gminnych i ustalenia przebiegu dróg gminnych na terenie miasta R. oraz Uchwała Nr 577/2005 Rady Miejskiej w R. z dnia 28 lutego 2005 roku zmieniająca Uchwałę Nr 121/99 Rady Miasta w sprawie zaliczenia dróg gminnych i ustalenia przebiegu dróg gminnych na terenie miasta R.. Jednakże już z karty inwentaryzacyjnej stanowiącej załącznik do decyzji komunalizacyjnej z dnia 26 czerwca 1991 roku (k. 37) wynika, że działka o nr ewid. (…) jako rodzaj użytkowania została wskazana „ulica” o pow. 281 m ², chociaż w części za ogrodzeniem wnioskodawców a uprzednio małżonków (...) nie miała takiego charakteru.

Zgodnie z art. 2 a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych obowiązującym od dnia 1 stycznia 1999 roku - drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa, a drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność właściwego samorządu województwa, powiatu lub gminy. Tym samym uznano, że drogi wchodzą w kategorię rzeczy wyłączonych spod obrotu prawnego (rei extra commercium), w tym z zasiedzenia. W związku z tym, drogi publiczne co do zasady nie podlegają zasiedzeniu. Pomimo, że stosowny przepis został wprowadzony dopiero od 1999 roku, Sąd Najwyższy przyjął, że dotyczy on także dróg powstałych przed jego wprowadzeniem (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 293/11, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2014 r., IV CSK 556/13). Wynika to z charakteru dróg jako tzw. dobra publicznego, dostępnego dla wszystkim. Jednakże, jeżeli na danej nieruchomości, mimo wyodrębnienia jej jako drogi i wpisania w ewidencji, ale ani faktycznie ani prawnie (w rozumieniu ustawy o drogach publicznych) droga nie została utworzona to możliwe jest posiadanie samoistne i odpowiednio nabycie przez zasiedzenie. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2012 roku ( I CSK 293/11) Wyłączenie z obrotu cywilnoprawnego dróg publicznych przewidziane w art. 2a ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.) dotyczy nieruchomości, które po zrealizowaniu procesu inwestycyjnego są budowlą przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym (art. 4 pkt 2 wymienionej ustawy). W konsekwencji o zakazie przewidzianym w art. 2a ustawy można mówić dopiero wówczas, gdy nieruchomość przeznaczona pod drogę publiczną w taką drogę przekształci się faktycznie i prawnie (por. wyrok WSA w Krakowie z 7 stycznia 2010 r., I SA (...)). Sklasyfikowanie danej nieruchomości w ewidencji gruntów jako „droga” i opatrzenie znakiem „dr” nie jest wystarczające, gdyż stwarza jedynie obalane domniemanie, że nieruchomość stanowi drogę. Natomiast zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 10 kwietnia 2013 roku (IV CSK 514/12) należy opowiedzieć się za takim rozumieniem drogi publicznej, mogącej być przedmiotem prawa własności lub innego prawa, która spełnia przesłanki, określone w ustawie o drogach publicznych, w szczególności droga o którą chodzi musi istnieć, spełniając funkcje drogi. Jeżeli przewidywana droga przez dziesiątki lat nie powstała i działka pod nią przeznaczona znajduje się przez cały ten czas w posiadaniu osób trzecich, to samo wpisanie drogi do ewidencji gruntów nie spełnia warunków prawnych określonych w art. 2a u.d.p. co do wyłączenia z obrotu nieruchomości gruntowej, na której się miała znajdować.

Biorąc pod uwagę, że wniosek o zasiedzenie dotyczył części działki o nr ewid. (…), na której nie był faktycznie urządzony pas drogowy, co do zasady wniosek o zasiedzenie w niniejszej sprawie był dopuszczalny, a jedynie nie zostały spełnione przesłanki konieczne do nabycia jej własności przez zasiedzenie.

W niniejszej sprawie Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Radomiu poniósł tymczasowo wydatki w łącznej kwocie 3239,30 złotych, na które składają się:

- kwota 264,80 zł tytułem opłaty za zdjęcia lotnicze,

- 2974,50 zł tytułem wypłaconego wynagrodzenia biegłego geodety, który sporządził mapę w sprawie, a które zostało przyznane przez Sąd postanowieniem z dnia 20 września 2023 roku (k. 117).

Wydatki te zostały pokryte tymczasowo ze środków Skarbu Państwa, w związku z czym Sąd na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167, poz. 1398) w zw. z art. 520§2 kpc nakazał pobrać te kwoty na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Radomiu solidarnie od wnioskodawców, których wniosek o zasiedzenie został oddalony. O powyższym Sąd orzekł w punkcie 3 postanowienia.

Uczestnik Gmina M. R. był reprezentowany w sprawie przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego, uczestnik oponował wnioskowi oraz złożył wniosek o zwrot kosztów postępowania.

Wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z treścią § 5 pkt 1 w zw. z §2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Wskazać należy, że wartość przedmiotu sporu wskazana przez wnioskodawców o zasiedzenie to 4500 zł, co oznacza, że wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika wynosi 450 zł. Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w punkcie 2 postanowienia.

Sędzia Anna Zagroda

z/ (…)

31.01.2024 r. Sędzia Anna Zagroda