Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2016r.

Sąd Rejonowy w Wyszkowie Wydział I Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Artur Kowalski

Protokolant: Aleksandra Kulesza

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2016r. w Wyszkowie

na rozprawie sprawy

z powództwa P. T. i A. T.

przeciwko Gminie W. i Skarbowi Państwa – Staroście Powiatu (...)

o ustalenie

orzeka:

1.  ustala, że P. T. przysługuje prawo własności do nieruchomości położonych w obrębie Ś., jednostka ewidencyjna W. – O. wiejski stanowiących działki oznaczone numerami ewidencyjnymi:

- 412/2 w granicach punktów oznaczonych szczegółowo na mapie do celów sądowych sporządzonej przez biegłego sądowego geod. upr. inż. M. J. w dniu 18 stycznia 2016r., stanowiącej integralną część niniejszego orzeczenia, przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Starosty (...) w dniu 26 stycznia 2016r. pod Nr P. (...).2016.178 - powstałą w wyniku podziału działki położonej w obrębie Ś., jednostka ewidencyjna W. – O. wiejski o numerze ewidencyjnym (...),

-(...),

- (...),

- (...),

- (...),

dla których to nieruchomości nie jest prowadzona księga wieczysta,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od Gminy W. na rzecz P. T. kwotę 217,49 zł (dwieście siedemnaście złotych 49/100) tytułem zwrotu kosztów procesu,

4.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego w Wyszkowie tytułem zwrotu wydatków uiszczonych tymczasowo ze środków budżetowych:

a/ od Gminy W. kwotę 7.743,25 zł (siedem tysięcy siedemset czterdzieści trzy złote 25/100),

b/ od P. T. kwotę 1.133,57 zł (jeden tysiąc sto trzydzieści trzy złote 57/100).

Sygn. akt IC 253/12

UZASADNIENIE

P. i A. małż. T. w dniu 31 maja 2012r. wystąpili do Sądu Rejonowego w Wyszkowie przeciwko Gminie W. o ustalenie, że są właścicielami działek leżących w obrębie Ś. o numerach (...), dokonanie wpisu tych działek do księgi wieczystej Kw nr (...) oraz wpisanie powodów jako ich właścicieli.

Uzasadniając powództwo powodowie wskazywali, że drogi objęte sporem stanowiły drogi wewnętrzne dojazdowe do nieruchomości objętych księgą wieczystą pod nazwą „(...) Ś. część litera A”. Postanowieniem z dnia 30 marca 1965r. Sąd Powiatowy w W. w sprawie INs 51/65 stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 26 grudnia 1964r. we wsi Ś. J. P. przeszedł w całości na podstawie testamentu notarialnego z dnia 13 listopada 1959r. otwartego i ogłoszonego w sprawie sygn. Ns. 1/65 P.B.N. w W. z dnia 18 stycznia 1965r. na W. T.. Jednocześnie Sąd stwierdził, że uprawnienia do pozostałego po zmarłym gospodarstwa rolnego położonego we wsi Ś. przysługują w całości W. T.. Z kolei postanowieniem z dnia 24 marca 2004r. Sąd Rejonowy w Wyszkowie w sprawie INs 155/04 stwierdził, że spadek po W. T. zmarłej dnia 17 kwietnia 2002r. w Ś. na podstawie testamentu otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Wyszkowie z dnia 03 marca 2004r. w sprawie INs 171/04 nabył w całości jej wnuk P. T..

Powodowie podnieśli, że nie posiadają wiedzy, w jakich okolicznościach i na czyj wniosek drogi wewnętrzne zostały wyodrębnione geodezyjnie i oznaczone numerami a następnie skomunalizowane. Nie prowadzono wobec P. T. ani jako poprzedników prawnych postępowania wywłaszczeniowego ani nie zostały one nikomu zbyte. Wywodzili, że drogi objęte pozwem wchodziły w skład (...) część litera A” a dobra te zostały odziedziczone przez jego babkę a następnie przez niego, uzasadnione jest zatem ustalenie, że przysługuję im do tych nieruchomości prawo własności. O pozbawieniu prawa własności przedmiotowych działek na rzecz Gminy W. powodowie dowiedzieli się dopiero z Decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru B. w W. z dnia 24 października 2007r. nakazującego rozbiórkę ogrodzenia wybudowanego na działce o nr (...), tj. bramy wjazdowej na posesję powoda. Powyższa decyzja została przez powoda zaskarżona a jednocześnie wystąpił on do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej Wojewody (...) z dnia 24 sierpnia 1993r. Decyzją z dnia 26 września 2011r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził nieważność wyżej powołanej decyzji komunalizacyjnej w części stwierdzającej nabycie przez Gminę W. prawa własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej W. obrębie Ś., jako działki nr (...).

Gmina W. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W pierwszej kolejności Gmina podniosła, że powodowie nie wykazali, aby działki objęte sporem wchodziły w skład (...) część litra A”. Ponadto zgłosiła zarzut zasiedzenia przez Gminę W. przedmiotowych nieruchomości. Jako początkowy termin biegu zasiedzenia pełnomocnik Gminy wskazał datę 27 maja 1990r., powołując się na treść art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990r. i argumentując, że wprawdzie decyzja komunalizacja została wydana w 1993r., ale ma ona charakter deklaratoryjny, stwierdzający nabycie własności z mocy prawa już w dacie wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy. W momencie objęcia działek w posiadanie Gmina wykonywała uprawnienia właścicielskie w dobrej wierze. Ponadto pełnomocnik twierdził, że również w okresie poprzedzającym nabycie własności przez Gminę W. na mocy uchylonej decyzji komunalizacyjnej, sporne drogi znajdowały się w posiadaniu Gminy. Powołał się przy tym na fakt wyrażenia pozytywnej opinii co do zaliczenia spornych dróg do kategorii dróg gminnych poprzez podjęcie przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. w dniu 17 listopada 1986r. uchwały w tym zakresie. W ocenie pełnomocnika, co najmniej od tego czasu Gmina była zatem faktycznym posiadaczem i zarządcą przedmiotowych dróg i to na niej spoczywał ciężar ich utrzymania. Gmina wykonywała wobec tych dróg wszelkie prawa właścicielskie w sposób niezakłócony.

Postanowieniem z dnia 16 października 2012r. (k. 38) Sąd na podstawie art. 194 § 3 k.p.c. wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Skarb Państwa – Starostę Powiatu (...).

W piśmie z dnia 05 listopada 2012r. (k. 59) Starosta Powiatu (...) wyraził stanowisko, iż Skarb Państwa nie ma interesu prawnego w uczestniczeniu w postępowaniu.

Na rozprawie w dniu 30 marca 2016r. powód wniósł o ustalenie, że wraz z A. T. są na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej właścicielami działek leżących w obrębie Ś. o numerach ewidencyjnych (...) oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pełnomocnik pozwanej Gminy wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nadleśnictwo U. działając na podstawie przepisów dekretu (...) Komitetu (...) z dnia 12 grudnia 1944r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa protokołem z dnia 04 października 1945r. przejęło na własność Skarbu Państwa lasy i grunty leśne o obszarze 38,62 ha z (...) część lit. A” będące własnością J. P..

Wydział (...) i Leśnictwa Prezydium (...) Wojewódzkiej Rady Narodowej w W. orzeczeniem Nr (...)4/Rd/22 z dnia 28 września 1950r. uznał, że nieruchomość ziemska pod nazwą „Dobra Ś. część lit. A” o pow. około 89 ha stanowiąca własność J. P. podpada pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu (...) Komitetu (...) z dnia 06 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej, ponieważ powierzchnia użytków rolnych przekracza 50 ha.

Orzeczenie Nr (...)4/Rd/22 z dnia 28 września 1950r. nigdy nie zostało wykonane. (...) będące przedmiotem tego orzeczenia, poza gruntami leśnymi o pow. 38,62 ha, pozostały w posiadaniu ich właściciela J. P. i nieformalnych nabywców B. i H. małż. K..

W wyniku ustalenia stanu władania gruntów wsi Ś., przeprowadzonego do celów ewidencji gruntów w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, w wyniku pomiarów do celów ewidencji gruntów powstały działki o numerach ewidencyjnych (...). Działki te znajdowały się we władaniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydziału (...) w W., jako drogi.

Postanowieniem z dnia 30 marca 1965r. Sąd Powiatowy w W. w sprawie INs 51/65 stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 26 grudnia 1964r. we wsi Ś. J. P. przeszedł w całości na podstawie testamentu notarialnego z dnia 13 listopada 1959r. otwartego i ogłoszonego w sprawie sygn. Ns. 1/65 P.B.N. w W. z dnia 18 stycznia 1965r. na W. T.. Jednocześnie Sąd stwierdził, że uprawnienia do pozostałego po zmarłym gospodarstwa rolnego położonego we wsi Ś. przysługują w całości W. T..

W roku 1973 dokonano podziału części działki nr (...) na działki rekreacyjne w oparciu o zatwierdzony w dniu 12 października 1973r. uchwałą Nr 103/451/73 (...) w W. plan zagospodarowania dla budownictwa letniskowego indywidualnego we wsi Ś.. W wyniku powyższego projektu podziału powstały drogi dojazdowe do projektowanych działek letniskowych o obecnych numerach ewidencyjnych (...). W operacie projektu podziału działki nr (...) z dnia 05 listopada 1973r. stary numer ewidencyjny (...) a obecny (...)-25/91, projektowane działki łącznie z drogami posiadały inną numerację. Brak w tym operacie podziału wzmianki o zmianie numeracji na obecnie obowiązującą.

W tym samym roku dokonano kompleksowego uwłaszczenia wsi Ś.. W wyniku przeprowadzonych prac uwłaszczeniowych działki o numerach ewidencyjnych (...) zostały zaliczone do kategorii dróg gminnych. W „starych rejestrach” ewidencji wsi Ś., istniejących do chwili utworzenia rejestrów ewidencji w wersji cyfrowej (komputerowej), pozycją rejestrową Nr 97 wyżej wymienione działki znajdowały się we władaniu Urzędu Gminy w W., jako drogi powszechnego użytku.

Uchwałą podjętą w dniu 17 listopada 1986r. przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. wyrażono pozytywną opinię co do zaliczenia dróg o numerach (...) do kategorii dróg gminnych.

Z. K. wraz z mężem nabyła działkę o nr (...) od W. T. na podstawie aktu notarialnego z dnia 12 listopada 1975r. Droga dojazdowa do ich działki oznaczona numerem (...) przebiegała przez gospodarstwo (...). W taki sposób właściciele działki o nr (...) dojeżdżali do swojej działki przez okres 15 lat a nawet trzymali klucze od domu u W. T.. Właściciele przestali jeździć tą drogą na wyraźną prośbę W. T., powołującej się na uciążliwość wynikającą ze zwiększonego ruchu. Zaakceptowali stanowisko W. T. i kontynuowali dojazd inną drogą. Z dróg objętych postępowaniem wyłącznie droga o nr (...) ma nadaną nazwę. O fakcie, że drogi mają charakter gminnych Z. K. dowiedziała się dopiero w 2007r. Wówczas to okoliczni mieszkańcy zaczęli zwracać się do Gminy z prośbą o pomoc w likwidacji nierówności i dziur w drodze. Już od początku, kiedy Z. K. zaczęła dojeżdżać do swojej działki, drogi o nr (...) były w złym stanie i były to drogi polne. Działka o nr (...) przebiegała między polami i zawsze była rozjeżdżona maszynami.

E. D. zaczęła korzystać z dróg w 1982r. i po tej dacie nikt się nimi nie zajmował. Drogi te o każdej porze roku wyglądały inaczej. Według W. S. stan dróg uległ znacznej poprawie dopiero w 2007r. Drogi (...) zostały wówczas utwardzone żwirem. Z. M. jako Naczelnik jednego z Wydziałów w Urzędzie Gminy od 2007r. przyjmował zgłoszenia od mieszkańców i zlecał w imieniu Gminy wykonanie bieżących uzupełnień i napraw, tak aby drogi były przejezdne.

Wojewoda (...) decyzją z dnia 24 sierpnia 1993r. stwierdził nabycie przez Gminę W. prawa własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej W. obrębie Ś., składającej się z szeregu działek opisanych w karcie inwentaryzacyjnej nr 1810, stanowiącej integralną części decyzji.

Postanowieniem z dnia 24 marca 2004r. Sąd Rejonowy w Wyszkowie w sprawie INs 155/04 stwierdził, że spadek po W. T. zmarłej dnia 17 kwietnia 2002r. w Ś. na podstawie testamentu otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Wyszkowie z dnia 03 marca 2004r. w sprawie INs 171/04 nabył w całości jej wnuk P. T..

W archiwum Sądu Rejonowego w Wyszkowie Wydziału Ksiąg Wieczystych znajduje się Wykaz Hipoteczny pod nazwą (...) litera A tom II, III i IV. Brak tomu I, co uniemożliwia ustalenie wpisów dokonanych w dziale I tego tomu.

Decyzją z dnia 24 października 2007r. Powiatowy Inspektor Nadzoru B. w W. nakazał rozbiórkę ogrodzenia wybudowanego na działce o nr (...), tj. bramy wjazdowej na posesję powoda. Powyższa decyzja została przez powoda zaskarżona w trybie administracyjnym.

W dniu 05 grudnia 2007 P. T. wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej Wojewody (...) z dnia 24 sierpnia 1993r.

Decyzją z dnia 26 września 2011r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził nieważność decyzji wyżej powołanej decyzji komunalizacyjnej w części stwierdzającej nabycie przez Gminę W. prawa własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej W. obrębie Ś., jako działki nr (...).

Począwszy od drogi powiatowej Nr (...) do punktów oznaczonych na planie istniejącego na gruncie podziału pozostałych b. Dóbr Ś. A hipotekowanych na J. P. wykonanym w 1959 przez inż. S. C. punktami: C – D, część działki nr (...) znajduje się poza obszarem wykazanym na tym planie. Natomiast działki o nr (...) znajdują się wewnątrz obszaru wykazanego na planie z 1959r.

Przebieg drogi o nr (...) nie pokrywa się jednoznacznie z granicami na planie z roku 1959, co może wynikać zarówno z błędów średnich powstających podczas przeprowadzanej transformacji planu do układu współrzędnych „2000”, jak również ręcznego wykonania z mniejszą dokładnością planu w roku 1959. W 1963r. Biuro (...) ustaliło protokołami granicznymi granicę Lasów Państwowych. Granice te zostały oznaczone znakami trwałymi i są obowiązujące. Na wycinku z uczytelnionego zdjęcia lotniczego z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku wyraźnie widać przebieg działki nr (...) wraz z trwale zastabilizowanymi punkami granicznymi, oznaczonymi na uczytelnionym zdjęciu punktami: (...), (...), (...), 1510 LP, (...). Punkty o numerach (...) i 1510 LP stanowią południową granicę części działki o nr (...), zgodną z obowiązującą ewidencją gruntów. Punkty te powinny odpowiadać punktom oznaczonymi literami T i U na planie z roku 1959. Z tych względów przyjęto, że droga o nr (...) znajdowała się w gruntach wykazanych na planie z 1959r.

W wyniku podziału działki o nr (...) powstały działki o nr (...) o pow. 0,0803 ha i działka o nr (...) o pow. 0,0485 ha. Projektowana działka o nr (...) znajduje się w obszarze gruntu nie objętego planem przedstawiającym część dawnej nieruchomości „Dobra Ziemskie Ś. część A” z roku 1959. Granica podziału działki o nr (...) przebiega wzdłuż punktów oznaczonych na mapie do celów prawnych w skali 1:1000 numerami: 346 – (...). Projektowana linia graniczna oznaczona na mapie kolorem czerwonym, odpowiada punktom oznaczonym literami: C – D na planie z 1959r. Projektowana działka o nr (...) zawiera się w obszarze gruntów objętych planem przedstawiającym część dawnej nieruchomości „Dobra Ziemskie Ś. część A” z roku 1959. Całość projektowanej działki o nr (...) położona jest w strefie siedliska stanowiącego własność powoda i jego małżonki.

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o:

(zeznania powoda P. T. w charakterze strony – k. 333, nagranie z rozprawy w dniu 30 marca 2016r. od 00:47:14 do 00:51:58, zeznania w charakterze świadków: Z. K. – k. 73-74, E. D. – k. 75-76, W. S. – k. 76, Z. M. – k. 77, ustne opinie uzupełniające biegłego geodety M. J. – k. 166 oraz zarejestrowana w formie nagrania na rozprawie w dniu 30 marca 2016r. od 00:06;23 do 00:41:06,

dokumentów w postaci: niekwestionowanej przez strony kopii decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 2011r. – k. 6-7, informację z Wydziału Ksiąg Wieczystych SR w Warszkowie z dnia 15 października 2001r. – k. 24, kopię pisma ze Starostwa Powiatowego w W. z dnia 20 lipca 2009r. – k. 26, kopię szkicu sytuacyjnego gospodarstwa rolnego (...) – k. 27, kopię Dziennika Urzędowego Województwa (...) z dnia 30 czerwca 1987r. – k. 42-45, załączników do zleceń – k. 46-54, wypis z rejestru gruntów – k. 60, opinię biegłego geodety M. J. – k. 102-112, kopię pisma p.o. Kierownika Oddziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych (...) Urzędu Wojewódzkiego Delegatura – P. Zamiejscowa w O. z dnia 12 kwietnia 2002r. – k. 123-125, opinię biegłego geodety M. J. – k. 133-141, ustną opinię uzupełniającą biegłego geodety M. J. – k. 165-166, pismo (...) Urzędu Wojewódzkiego w W. Wydziału Skarbu Państwa i (...) Delegatura-P. Zamiejscowa w O. z dnia 04 maja 2015r. – k. 184 i poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię dokumentacji złożonej przy tym piśmie – k. 185-198, pismo Starostwa Powiatowego w W. z dnia 04 maja 2015r. – k. 200 i poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię dokumentacji złożonej przy tym piśmie – k. 201-239, 241-247, szkic sytuacyjny gospodarstwa rolnego (...) – koperta na k. 240, mapę – wykaz powierzchni wsi Ś. – k. 248, pismo (...) Urzędu Wojewódzkiego w W. Wydziału Skarbu Państwa i (...) Delegatura-P. Zamiejscowa w O. z dnia 01 czerwca 2015r. – k. 254, opinię biegłego geodety M. J. – k. 266-280, poświadczoną za zgodność z oryginałem kopię mapy – k. 287, opinię uzupełniającą biegłego M. J. z dnia 02 lutego 2016r. – k. 292-295,

a ponadto wszystkich dokumentów zgromadzonych w nienumerowanych aktach sprawy administracyjnej prowadzonej przed Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, dokumentów zgromadzonych w aktach Sądu Rejonowego w Wyszkowie sygn. INs 155/04 w postaci postanowienia z dnia 24 marca 2004r. – k. 13, w sprawie INs 171/04 w postaci odpisu aktu zgonu W. T. – k. 2, testamentu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000r. Rep. (...). – k. 1, protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – k. 3, sygn. IC 182/11 w postaci protokołu rozprawy z dnia 06 lutego 2012r. – k. 17, wyroku z dnia 06 lutego 2012r. – k. 19, dokumentów zgromadzonych w aktach ksiąg wieczystych Kw nr (...) i Kw nr (...)).

Sąd Rejonowy zważył co następuje:

Mając na uwadze charakter powództwa, z którym wystąpił powód, w pierwszej kolejności należało rozważyć, czy wykazał on w niniejszym postępowaniu występowanie po jego stronie interesu prawnego.

Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mając charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Na takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 k.p.c. wskazywał Sąd Najwyższy, m.in. w wyrokach z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90, z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00, z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00, z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03, z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09, z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10, oraz z dnia 09.12.2012 r., III CSK 181/11).

Strona nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia prawa lub stosunku prawnego, w tym ustalenia nieważności czynności prawnej, jeśli przysługuje jej roszczenie dalej idące, albo możliwość obrony przed roszczeniem wynikającym z nieważnej czynności prawnej (v. wyroki SN z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90, z dnia 19.01.1993 r., I CR 2/93, z dnia 04.01.2008 r., III CSK 204/07).

Powód podnosił, że nie posiada wiedzy kiedy i w jakich okolicznościach drogi wewnętrzne w gospodarstwie zostały wyodrębnione geodezyjnie. Nikt nie poinformował go o prowadzonym postępowaniu komunalizacyjnym mającym za przedmiot działki. Wprawdzie w następstwie działań powoda Minister Spraw Wewnętrznych stwierdził nieważność decyzji Wojewody (...) w przedmiocie komunalizacji w zakresie działek objętych sporem, jednakże skutkowało to jedynie pozbawieniem prawa własności Gminy W. nie statuując w żaden sposób prawa powoda.

W przypadku dochodzenia potwierdzenia prawa własności nieruchomości pierwszeństwo przed żądaniem ustalenia istnienia tego prawa posiada roszczenie o usunięcie niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym na podstawie art. 10 ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. W ramach postępowania o usunięcie niezgodności wpisu ze stanem rzeczywistym przedmiotem oceny sądu może być ocena, czy czynność prawna stanowiąca podstawę wpisu jest nieważna i wskutek tego nie mogła doprowadzić do ważnego i skutecznego wpisu, co w konsekwencji powoduje wadliwość tego wpisu – wyrok SN z dnia 19.01.2011 r., V CSK 189/10. W wyroku z dnia 25.10.2002 r., IV CKN 1425/00, Sąd Najwyższy wskazał, że ochronie interesu strony zmierzającej do usunięcia niezgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym służy wyłącznie przepis art. 10 u.k.w.h., zaś sięganie w takich wypadkach do rozwiązania konfliktu na gruncie art. 189 k.p.c. należy uznać za chybione; praktycznie sprzyjałoby to bowiem mnożeniu procesów. Z kolei w wyroku z dnia 04.03.2011 r., I CSK 351/10, Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji, gdy powód może żądać uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia stosunku prawnego lub prawa.

Powód wystąpił do Sądu Rejonowego w Wyszkowie w sprawie o sygn. IC 182/11 o uzgodnienie treści księgi wieczystej Kw nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie ujawnionego na rzecz Gminy W. prawa własności działek leżących we wsi Ś. o numerach: (...) oraz ustalenie, że jest właścicielem tych działek i „wpis tych działek do księgi wieczystej Kw nr (...) oraz wpisanie powoda jako właściciela tych nieruchomości”. Na rozprawie mającej miejsce w tej sprawie w dniu 06 lutego 2012r. sprecyzował powództwo w ten sposób, że wniósł o dokonanie wykreślenia w dziale I działek o wyżej wskazanych numerach. Wyrokiem z dnia 06 lutego 2012r. Sąd Rejonowy w Wyszkowie nakazał uzgodnić treść księgi wieczystej Kw nr (...) w ten sposób, że wykreślić z działu I w/w księgi działki o numerach: (...)

W następstwie wydania wyroku działki zostały wykreślone z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości Gminy W. bez przesądzenia kwestii ich własności. Dla przedmiotowych działek, po ich wykreśleniu, nie została założona inna księga wieczysta i nie jest obecnie prowadzona. Nie powinno natomiast budzić wątpliwości, że powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może dotyczyć wyłącznie takiej nieruchomości, dla której księga wieczysta w ogóle jest prowadzona. W przypadku gdy księga nie jest prowadzona, nie ma również przedmiotu podlegającego uzgodnieniu. W ocenie Sądu nie ma również możliwości konstruowania powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez zgłoszenie żądania założenia nowej księgi, wpisania w dziale I przedmiotowych działek a w II powoda jako właściciela. Powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej musi dotyczyć księgi wieczystej istniejącej i prowadzonej w momencie występowania z roszczeniem. Z informacji udzielonej powodowi w dniu 15 października 2001r. (k. 24) wynika, że brak tomu I Wykazu Hipotecznego pod nazwą „Dobra Ś. litera A” uniemożliwia ustalenie wpisów dokonanych w dziale I tego tomu.

Zdaniem Sądu powód nie miał również możliwości żądania ustalenia prawa własności nieruchomości w ramach postępowania o dział spadku, mając na uwadze że na podstawie testamentu notarialnego został powołany do spadku po W. T. jako jedyny spadkobierca.

Powód dąży konsekwentnie do uzyskania tytułu własności do nieruchomości objętych sporem. Okoliczności niniejszej sprawy wskazują jednoznacznie, że szuka on ochrony prawnej, zmierza do usunięcia stanu niepewności wynikającego z faktu, że aktualnie dla nieruchomości nie jest prowadzona księga wieczysta. Prawa do nieruchomości zgłasza zarówno on jak i Gmina W. a kwestii tej nie sposób rozstrzygnąć inaczej niż przez przeprowadzenie procesu przed sądem.

Dodatkowo wskazać należy, że jakkolwiek istnienie interesu prawnego jest materialnoprawną przesłanką samego powództwa o ustalenie, to jednak - przede wszystkim - musi być równocześnie spełniona druga przesłanka, a mianowicie skierowanie go przeciwko podmiotowi prawa lub stosunku prawnego, które mają być według żądania pozwu ustalane. Powód w procesie o ustalenie musi udowodnić, iż ma interes prawny w skierowaniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, tj. osobie, która niekoniecznie będąc stroną stosunku prawnego lub prawa objętego petitum pozwu, pozostaje w takim związku z tym stosunkiem prawnym, że stwarza przynajmniej potencjalne zagrożenie prawnie chronionym interesom powoda (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 r., III CZP 176/95 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98). Musi to więc być podmiot, który istnienie tego prawa lub stosunku prawnego kwestionuje lub nawet je narusza, roszcząc sobie własne prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2003 r., I CKN 146/01). Bierną legitymację procesową w sprawie o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa (art. 189 k.p.c.) ma - jak powszechnie przyjmuje się - osoba, która zaprzecza istnieniu prawa powoda. Dla przyjęcia, że osoba ta może być pozwaną, nie jest jednakże wystarczający sam fakt zaprzeczenia przez nią prawu, którego ustalenia domaga się strona powodowa. Zaprzeczenie to musi mianowicie pozostawać w związku z interesem prawnym, który ma powód w ustaleniu istnienia prawa, którego to ustalenia się domaga (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I CKN 853/98).

Pozwana Gmina kwestionuje prawo własności powoda, opierając z kolei swoje twierdzenie o przysługującym jej prawie do przedmiotowych nieruchomości na zarzucie zasiedzenia. Żaden z innych podmiotów, w tym w szczególności Skarb Państwa, nie zgłasza jakichkolwiek roszczeń co do działek. W konsekwencji uznać należy, że pozwana Gmina posiada legitymację bierną w niniejszym procesie.

Gmina W. wnosząc o oddalenie powództwa powołała się na zarzut zasiedzenia spornych nieruchomości.

Do nabycia własności przez zasiedzenie konieczne jest nieprzerwane władanie rzeczą w charakterze posiadacza samoistnego przez podmiot nie będący jej właścicielem, a także upływ czasu określony art. 172 §1 i § 2 k.c. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Posiadanie jest stanem faktycznym przejawiającym się we władztwie nad rzeczą (corpus possesionis) oraz wolą władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). Pierwszy element występuje, gdy osoba znajduje się w sytuacji pozwalającej jej na korzystanie z rzeczy w sposób, jaki czynić mogą to osoby, którym przysługuje określone prawo do rzeczy. Możliwość korzystania z rzeczy w przypadku posiadania samoistnego jest najszersza i odpowiada wówczas treści prawa własności. Wola władania rzeczą dla siebie przejawia się w podejmowaniu wielu czynności wskazujących na to, że posiadacz traktuje faktyczny stosunek do rzeczy jako własność.

Pełnomocnik pozwanej Gminy na rozprawie w dniu 14 lutego 2013r., jako początkowy termin biegu zasiedzenia przez Gminę W. wskazywał datę 27 maja 1990r., powołując się na treść art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990r. i argumentując, że wprawdzie decyzja komunalizacja została wydana w 1993r., ale ma ona charakter deklaratoryjny, stwierdzający nabycie własności z mocy prawa już w dacie wejścia w życie wyżej wymienionej ustawy. W momencie objęcia działek w posiadanie Gmina wykonywała uprawnienia właścicielskie w dobrej wierze. Z kolei w piśmie z dnia 18 października 2012r. (k. 40-41) będącym rozwinięciem argumentacji zawartej w piśmie z dnia 23 września 2012r. (k. 32) pełnomocnik pozwanej twierdził, że również w okresie poprzedzającym nabycie własności przez Gminę W. na mocy uchylonej decyzji komunalizacyjnej, sporne drogi znajdowały się w posiadaniu Gminy. Pełnomocnik powołał się na fakt wyrażenia pozytywnej opinii co do zaliczenia spornych dróg do kategorii dróg gminnych poprzez podjęcie przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. w dniu 17 listopada 1986r. uchwały w tym zakresie. W ocenie pełnomocnika, co najmniej od tego czasu Gmina była zatem faktycznym posiadaczem i zarządcą przedmiotowych dróg i to na niej spoczywał ciężar ich utrzymania. Gmina wykonywała wobec tych dróg wszelkie prawa właścicielskie w sposób niezakłócony.

Powoływanie się przez pełnomocnika na władanie przez Gminę drogami już od 1986r. należało zdaniem Sądu rozważyć w kategoriach doliczenia do okresu posiadania przez Gminę wcześniejszego okresu posiadania przez Skarb Państwa.

W licznych orzeczeniach sądów wydanych w ostatnich latach przyjmuje się już powszechnie, iż co do zasady jest możliwe objęcie przez Skarb Państwa nieruchomości w posiadanie samoistne pomimo tego, że podstawą tego nabycia jest akt władczy wydany w zakresie przysługującego Państwu imperium. Sąd Rejonowy w pełni podziela w tym zakresie stanowisko i argumentację Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 roku, III CZP 30/07, w której Sąd ten dopuścił możliwość stwierdzenia nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia przez Skarb Państwa bez względu na podstawę objęcia rzeczy w jego władanie, a zatem także i w przypadku, gdy objęcie w posiadanie nastąpiło w sferze imperium. Zauważyć należy, że w/w uchwała podjęta przez pełny skład Izby Cywilnej SN przywróciła pojęciu samoistne posiadanie „klasyczne” jego rozumienie, o którego istnieniu decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą (nieruchomością). W kontekście powyższego nie budzi wątpliwości, że o wykonywaniu władztwa właścicielskiego decyduje sposób władania nieruchomością, a nie sposób jego uzyskania. Na gruncie art. 172 k.c. nie ma bowiem podstaw do wyróżniania posiadania imperialnego i dominialnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2008 toku, V CSK 269/08).

Nie budzi już obecnie wątpliwości możliwość doliczenia w taki sposób wcześniejszego okresu posiadania przez Skarb Państwa (art. 176 k.c.). Powstanie jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 08 marca 1990r. o samorządzie gminnym (poprzednia nazwa o samorządzie terytorialnym) – (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 594 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 27 maja 1990 roku. Jednostki te, które wcześniej nie istniały, zostały wyposażone w mienie na podstawie ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 32 poz. 191 z późn. zm.). Zgodnie z art. 5 w/w ustawy mienie ogólnonarodowe (państwowe) należące do: a) rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego, b) przedsiębiorstw państwowych, dla których organy określone w pkt 1 pełnią funkcję organu założycielskiego, c) zakładów i innych jednostek organizacyjnych podporządkowanych organom określonym w pkt 1, - staje się w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy z mocy prawa mieniem właściwych gmin. Sposób przekazywania tego majątku określała m.in. uchwała nr 104 Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 roku w sprawie sposobu dokonywania inwentaryzacji mienia komunalnego (M.P. nr 30 poz. 225).

Przedstawiając historię geodezyjną działek biegły w opinii z dnia 26 marca 2014r. (k. 102-112) wskazał, że w wyniku ustalenia stanu władania gruntów wsi Ś., przeprowadzonego do celów ewidencji gruntów w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, w wyniku pomiarów do celów ewidencji gruntów powstały działki o numerach ewidencyjnych (...). Działki te znajdowały się we władaniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydziału (...) w W., jako drogi. W roku 1973 dokonano podziału części działki nr (...) na działki rekreacyjne. Podziału dokonano w oparciu o zatwierdzony w dniu 12 października 1973r. uchwałą Nr (...) (...) w W. plan zagospodarowania dla budownictwa letniskowego indywidualnego we wsi Ś.. W wyniku powyższego projektu podziału powstały drogi dojazdowe do projektowanych działek letniskowych o obecnych numerach ewidencyjnych (...). W operacie projektu podziału działki nr (...) z dnia 05 listopada 1973r. stary numer ewidencyjny (...) a obecny (...)-25/91, projektowane działki łącznie z drogami posiadały inną numerację. Brak w tym operacie podziału wzmianki o zmianie numeracji na obecnie obowiązującą. W roku 1973r. dokonano kompleksowego uwłaszczenia wsi Ś.. W wyniku przeprowadzonych prac uwłaszczeniowych działki o numerach ewidencyjnych (...) zostały zaliczone do kategorii dróg gminnych. W „starych rejestrach” ewidencji wsi Ś., istniejących do chwili utworzenia rejestrów ewidencji w wersji cyfrowej (komputerowej), pozycją rejestrową Nr 97 wyżej wymienione działki znajdowały się we władaniu Urzędu Gminy w W., jako drogi powszechnego użytku.

Ustalenie biegłego poczynione w oparciu o analizę materiałów geodezyjnych nie mogły jednakże stanowić wyłącznej podstawy do przyjęcia, że Skarb Państwa władał tymi nieruchomościami, co z kolei byłby punktem wyjściowym do oceny, czy posiadanie takiego rodzaju można zakwalifikować jako samoistne. Należy bowiem wyraźnie zaznaczyć, że samo wpisanie jako właściciela do ewidencji gruntów Skarbu Państwa, bez innych przejawów sprawowania przez niego władztwa nad nieruchomością, nie może być uznane za objęcie tej nieruchomości w samoistne posiadanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2012 r., IV CSK 118/12). Jak wskazano w uzasadnieniu powyższego orzeczenia, samoistne posiadanie polega na tym, że określona osoba faktycznie, w stosunku do oznaczonej nieruchomości, zachowuje się tak jak właściciel. Wpisanie Skarbu Państwa do ewidencji gruntów jako właściciela działki, nie może mieć przesądzającego znaczenia. Wpis do ewidencji gruntów, podobnie zresztą jak i wpis do księgi wieczystej nie ma w przypadku prawa własności charakteru konstytutywnego. Nie ma też znaczenia, że ewidencję gruntów prowadzą urzędy państwowe. Dla potrzeb uznania Skarbu Państwa za właściciela określonej nieruchomości w drodze zasiedzenia znaczenie ma ocena jego zachowania tak jak każdej innej osoby. Chodzi więc o wykazanie, że Skarb Państwa faktycznie sprawował władztwo nad tą nieruchomością. Samo wpisanie Skarbu Państwa jako właściciela do ewidencji gruntów, bez innych przejawów sprawowania przez niego władztwa nad nieruchomością, nie może być uznane za objęcie tej nieruchomości w samoistne posiadanie. W każdym takim wypadku ustalenia wymaga więc, czy i które działania podjęte przez Skarb Państwa oraz od jakiej daty dostatecznie wskazywały na samoistne posiadanie gruntów objętych wnioskiem przez jednostki organizacyjne Skarbu Państwa.

Dla doliczenia okresu posiadania przez Skarb Państwa niezbędne jest ustalenie, że miało ono charakter pozwalający je kwalifikować jako posiadanie samoistne. Określenie in concreto istnienia i treści zamiaru władania rzeczą dla siebie może nastąpić jedynie według zewnętrznie zamanifestowanych przejawów posiadania, trudno bowiem o ścisłe dowody wewnętrznej woli posiadania. Można dostrzegać jej oznaki w zachowaniu posiadacza, chociażby takie, jak okoliczności nabycia posiadania rzeczy, wypowiedzi posiadacza wobec otoczenia, wystąpienia wobec organów itp. (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 25 marca 2011r., IV CK 1/11). Zewnętrzne przejawy posiadania samoistnego mogą być różne, w zależności od przeznaczenia, rodzaju, położenia nieruchomości oraz sposobu jej wykorzystania. W judykaturze Sądu Najwyższego, jako przejawy samoistnego posiadania wymienia się przykładowo: ogrodzenie działki, jej zabudowanie lub zagospodarowanie w inny sposób, dbanie o jej utrzymanie w stanie niepogorszonym, czynienie innego rodzaju nakładów, pobieranie pożytków czy uiszczanie należnych od nieruchomości danin publicznych (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z 12 lutego 2014 r., IV CSK 271/13 i z 21 maja 2014 r., II CSK 458/13). Taką wolę władania terenem cum animo rem sibi habendi może ujawnić Skarb Państwa, podobnie jak każdy inny podmiot, z tym że ocenie podlegają zachowania podmiotu, który jest upoważniony do występowania w imieniu właściwego organu Skarbu Państwa. Wszelkie akty władania nieruchomościami, wykonywane przez terenowe organy władzy państwowej, jak i inne jednostki organizacyjne, były sprawowane przez nie tylko w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa.

Pełnomocnik Gminy W. w żadnym ze swoich pism procesowych nie odnosi się do kwestii posiadania przedmiotowych działek przed datą podjęcia uchwały przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. o wyrażeniu pozytywnej opinii co do zaliczenia spornych dróg do kategorii dróg gminnych, tj. przed dniem 17 listopada 1986r. Nie może przy tym ujść uwadze, że w zakresie zgłoszonego przez pozwaną Gminę zarzutu zasiedzenia zastosowanie znajduje zasada ciężaru dowodu przewidziana przez art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. Niewątpliwie przed tą datą drogi zaliczone były do kategorii dróg gminnych, jednakże brak dowodów potwierdzających, że jednostki Skarbu Państwa podejmowały wobec dróg działania faktyczne polegające na ich utrzymaniu, tj. utwardzaniu, wyrównywaniu, oznakowaniu. Tymczasem przedstawienie takich dowodów jest tym bardziej uzasadnione, że nawet obecnie żadna z tych dróg nie ma nawierzchni bitumicznej a utwardzenie kruszywem nastąpiło po raz pierwszy nie wcześniej niż w 2007r. Uzasadnione jest w tych okolicznościach twierdzenie, że pomimo kwalifikowania we właściwych rejestrach dróg, początkowo jako pozostających we władaniu Prezydium Powiatowej Rady Narodowej Wydziału (...) w W. a następnie zaliczaniu ich do kategorii dróg gminnych, jednostki Skarbu Państwa nie podejmowały w stosunku do dróg działań faktycznych, które można by określać mianem władania tymi nieruchomościami.

Tymczasem, dopiero wykazanie, że dany podmiot władał rzeczą stanowi podstawę i warunek do powołania się na domniemanie, że ten kto faktycznie rzeczą włada jest posiadaczem samoistnym (art. 339 k.c.). Ocena władztwa wykonywanego przez Skarb Państwa nad nieruchomościami powinna uwzględniać element woli władania rzeczą dla siebie, prowadzący do ustalenia samoistnego charakteru posiadania. Czynnik woli składający się na posiadanie samoistne (art. 336 k.c.) to wola wykonywania władztwa nad rzeczą dla siebie, przejawiająca się w podejmowaniu czynności faktycznych, wskazujących na samodzielny i niezależny od woli innej osoby stan władztwa.

Na fakt, że sporne drogi nie były utrzymane w stanie pozwalającym na stwierdzenie różnic pomiędzy nimi, a drogami o charakterze prywatnym, wskazuje treść zeznań przesłuchanych w sprawie świadków.

Z. K. zeznała, że wraz z mężem nabyła działkę o nr (...) od W. T. na podstawie aktu notarialnego z dnia 12 listopada 1975r. Droga dojazdowa do ich działki oznaczona numerem (...) przebiegała przez gospodarstwo (...). W taki sposób świadek dojeżdżał do swojej działki przez okres 15 lat a nawet trzymał klucze od domu u W. T.. Co istotne, świadek przestał jeździć tą drogą na wyraźną prośbę W. T., powołującej się na uciążliwość wynikającą ze zwiększonego ruchu. Świadek zaakceptował stanowisko W. T. i kontynuował dojazd inną drogą. Oznacza to, że faktyczny wpływ na to, kto może jeździć tą drogą, miała W. T., decydując o sposobie z niej korzystania. W sytuacji, gdyby droga była zarządzana i utrzymywana przez właściwe jednostki Skarbu Państwa, nie byłoby wątpliwości co do jej publicznego charakteru a okoliczni mieszkańcy mogliby powoływać się na tę okoliczność wobec W. T..

Powyższe potwierdza, że w tamtym okresie była to droga polna, przez korzystającego postrzegana jako prywatna, skoro świadek za jej gospodarza uważał W. T.. Z zeznań świadka wynika, że jeździł drogą za przyzwoleniem W. T. około 15 lat a zatem jeszcze w 1990r. W. T. podejmowała decyzje co do sposobu użytkowania drogi. Zwrócić należy uwagę, że z dróg objętych postępowaniem wyłącznie droga o nr (...) ma nadaną nazwę, a zatem pozostałe mają jeszcze bardziej lokalne znaczenie. O fakcie, że drogi mają charakter gminnych świadek dowiedział się dopiero w 2007r. Wówczas to okoliczni mieszkańcy zaczęli zwracać się do Gminy z prośbą o pomoc w likwidacji nierówności i dziur w drodze. Już od początku, kiedy świadek zaczął dojeżdżać do swojej działki, drogi o nr (...) były w złym stanie i były to drogi polne. Działka o nr (...) przebiegała między polami i zawsze była rozjeżdżona maszynami.

E. D. zaczęła korzystać z dróg w 1982r. i po tej dacie nikt się nimi nie zajmował. Są to drogi gruntowe i o każdej porze roku wyglądają inaczej. W. S. wskazywał, że stan dróg uległ znacznej poprawie w 2007r. Drogi (...) zostały wówczas utwardzone żwirem. Z. M. jako Naczelnik jednego z Wydziałów w Urzędzie Gminy przyjmował zgłoszenia od mieszkańców i zlecał w imieniu Gminy wykonanie bieżących uzupełnień i napraw, tak aby drogi były przejezdne. Świadek pełnił funkcję Naczelnika dopiero od 2007r. i z racji tej mógł się wypowiedzieć jedynie co czynności podejmowanych po tej dacie.

Zeznania powyższych świadków, przesłuchanych z inicjatywy Gminy, wskazują, że stan dróg nie pozwalał użytkownikom na jednoznacznie stwierdzenie ich publicznego charakteru. Były to bowiem drogi polne, ponadto droga o nr (...) przebiegała przez gospodarstwo przy siedlisku W. T.. Wygląd dróg nie wskazywał, aby znajdowały się one w zarządzie publicznym. Każdy ze świadków kwestię własności dróg, tj. prywatnej bądź państwowej rozstrzygał jedynie w oparciu o subiektywną ocenę oraz przypuszczenia. Z pewnością sposobem manifestującym władanie nieruchomością przez organ publiczny byłoby wykonywanie prac polegających na utwardzeniu drogi, wykonaniu nawierzchni żwirowej czy bitumicznej, administrowaniu poboczami poprzez ich wykaszanie a chociażby systematycznym sezonowym wyrównywaniu dróg (przeważnie po zakończeniu zimy) poprzez wypełnienie ubytków. Tymczasem Gmina W. nie wykazała, aby czynności polegające na nawiezieniu żwiru przez Gminę miały miejsce wcześniej niż w 2007r. Pełnomocnik pozwanej przedstawił arkusze będące załącznikami do wystawianych zleceń na wykonanie prac polegających na równaniu i wysypywaniu kruszywa (k. 46-54), jednakże dotyczą one wyłącznie lat 2011-2012.

Również sam powód - zgodnie ze swoimi twierdzeniami - o gminnym charakterze dróg dowiedział się dopiero z decyzji organu nadzoru budowlanego z dnia 24 października 2007r. Oczywiście można byłoby powziąć wątpliwość, czy twierdzenie to jest prawdziwe, jednakże zdaniem Sądu wystąpienie z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej natychmiast po otrzymaniu decyzji organu nadzoru budowlanego, w której treści powołano się fakt komunalizacji, wysoce uprawdopodobnia tezę powoda.

Niewątpliwie drogi o nr (...) zostały wyodrębnione w następstwie podziału części działki nr (...) na działki rekreacyjne. Podziału dokonano w oparciu o zatwierdzony w dniu 12 października 1973r. uchwałą Nr 103/451/73 (...) w W. plan zagospodarowania dla budownictwa letniskowego indywidualnego we wsi Ś.. W operacie projektu podziału działki nr (...) z dnia 05 listopada 1973r. stary numer ewidencyjny (...) a obecny (...)-25/91, projektowane działki łącznie z drogami posiadały inną numerację. Jednocześnie biegły stwierdził, że w operacie podziału brak informacji na temat „przyszłej” własności projektowanych dróg dojazdowych.

Oznacza to, że pomimo wydzielenia działek o nr (...) na drogi dojazdowe do działek rekreacyjnych, (...) w W. jako organ władzy publicznej, nie podjął jakichkolwiek starań o przejęcie na rzecz Skarbu Państwa tak wyodrębnionych działek, pomimo że miały one służyć miejscowej społeczności. Wydaje się, że jako organ działający w ramach przysługującego mu dominium mógł to uczynić bez najmniejszych przeszkód. Tymczasem poza zatwierdzeniem planu podziału żadne dodatkowe rozstrzygnięcia nie zapadły. W ocenie Sądu nieuregulowanie tej kwestii, pomimo oczywistych możliwości, winno skutkować uznaniem, że organ nie wyraził a przez to nie miał woli władania wyodrębnionymi działkami jak ich właściciel.

Takiego stanu rzeczy nie zmienia zakwalifikowanie tych dróg jako gminnych po dokonanym uwłaszczeniu. W przypadku wcześniejszego przejęcia wyodrębnionych działek o nr (...) na rzecz Skarbu Państwa kwestia własności byłaby przesądzona i nie byłoby konieczności kwalifikowania ich jako dróg gminnych bez dysponowania jakimkolwiek tytułem do nich. Ponadto pomimo wyodrębnienia dróg, następnego przypisania im kategorii dróg gminnych, jednostki Skarbu Państwa nie podejmowały w kolejnych latach żadnych działań polegających na faktycznym ich utrzymaniu. Okoliczność, że ujawnienie podmiotu jako władającego drogą w odpowiednim rejestrze nie może być równoznaczne z przyjęciem, że władztwo to nad tą nieruchomością wykonywał, potwierdza ustalenie poczynione w opinii biegłego z dnia 18 stycznia 2016r., że na gruncie brak śladów użytkowania drogi o nr (...) (k. 269). Jest to ustalenie dość zastanawiające biorąc pod uwagę, że działka ta zgodnie z rejestrami znajduje się od wielu lat we władaniu Skarbu Państwa a następnie Gminy W. i miała być wykorzystywana na cele dojazdowe do działek rekreacyjnych.

Również podjęcie przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. uchwały z dnia 17 listopada 1986r. o wyrażeniu pozytywnej opinii co do zaliczenia spornych dróg do kategorii dróg gminnych nie stanowi samodzielnej podstawy do przyjęcia, iż Skarb Państwa władał tymi drogami, w sytuacji braku wykazania, że wiązały się z tym jakiekolwiek czynności faktyczne podejmowane wobec działek. Uchwała taka stanowiła jedynie punkt wyjściowy do podjęcia przez Wojewódzką Radę Narodową w O. właściwej uchwały o zaliczeniu dróg do kategorii dróg gminnych i podyktowana była zapisem art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych. Pomimo pozytywnej opinii rady narodowej stopnia podstawowego, nigdy nie zapadła uchwała na szczeblu wojewódzkim a przyczyny takiego stanu rzeczy są nieznane. Wprawdzie pełnomocnik powoływał się na uchwałę Nr (...)Wojewódzkiej Rady Narodowej w O. z dnia 27 maja 1987r. w sprawie zaliczenia do kategorii dróg lokalnych, miejskich na terenie miast województwa (...) (k. 42-45), jednakże w ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że uchwała z tej daty nie obejmowała dróg objętych sporem. Zgodnie z powołaną uchwałą do kategorii dróg lokalnych miejskich na terenie miast województwa (...) zalicza się drogi określone w załączniku do uchwały. Wprawdzie w załączniku wymieniona jest ulica (...), jednakże chodzi o ulicę o takiej nazwie na terenie miasta W., co wynika również z faktu, że uchwała dotyczy dróg lokalnych miejskich a nie dróg gminnych. Z poświadczonej za zgodność z oryginałem kopii Dziennika Urzędowego Województwa (...) z dnia 30 czerwca 1987r. (k. 42) wynika, że w dniu 27 maja 1987r. zapadła również uchwała Nr (...) Wojewódzkiej Rady Narodowej w O. w sprawie zaliczenia dróg do kategorii dróg gminnych na terenie województwa (...). W załączniku obejmującym wykaz dróg z Miasta i Gminy W. również nie wymieniono dróg objętych pozwem.

Tymczasem pojęcie drogi publicznej jest pojęciem prawnym, które nie może być dowolnie rozumiane. O tym, czy dana droga jest drogą publiczną decyduje zaliczenie jej do jednej z kategorii dróg publicznych (art. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych) - tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 460, ze zmianami). Każda z kategorii dróg publicznych winna spełniać określone parametry techniczne oraz być zaliczona do takich dróg w formie przewidzianej prawem, tj. w formie uchwały. O tym więc, czy dana droga jest drogą publiczną, stanowią względy techniczne i prawne. Brak jednego z tych elementów powoduje zaliczenie drogi do dróg wewnętrznych - zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o drogach publicznych (por. np. wyrok WSA w Krakowie z 31 marca 2008 r., (...) SA/Kr (...), wyrok SN z 30 maja 2003 r., III CKN 1165/00, wyrok NSA z 20 października 2000 r., (...) SA (...), wyrok WSA w Warszawie z 8 marca 2013 r., I SA/Wa (...)).

Stosownie do art. 7 ust. 2 ustawy o drogach publicznych w brzmieniu obowiązującym w dniu 17 listopada 1986r. (data podjęcia przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. uchwały o wyrażeniu pozytywnej opinii co do zaliczenia spornych dróg do kategorii dróg gminnych) zaliczenie drogi do kategorii dróg gminnych oraz lokalnych miejskich następuje w drodze uchwały wojewódzkiej rady narodowej, po zasięgnięciu opinii właściwych rad narodowych stopnia podstawowego. W stosunku do dróg objętych sporem zapadła uchwała opiniująca rady narodowej stopnia podstawowego, nie zostało natomiast wykazane, aby właściwą uchwałę w stosunku do tych dróg podjęła także wojewódzka rada narodowa. Oznacza to, że pomimo wydania uchwały opiniującej, drogi o nr (...) nie uzyskały statutu dróg publicznych i w dalszym ciągu należało je kategoryzować jako drogi wewnętrzne. Pomimo wyraźnych zapisów ustawy o drogach publicznych, która niejako „wymuszała” podejmowanie uchwał mających na celu kwalifikowanie dróg różnego szczebla w ramach województwa, Wojewódzka Rada Narodowa w O. nigdy nie podjęła uchwały o zaliczeniu przedmiotowych dróg do kategorii dróg gminnych. Brak działań mobilizujących w tym zakresie podejmowanych przez Radę Narodową Miasta i Gminy W. świadczy zdaniem Sądu o braku zainteresowania tymi drogami, co uzasadnia twierdzenie, że poza zapisami rejestrowymi, Skarb Państwa nie podejmował żadnych działań faktycznych w stosunku do przedmiotowych dróg. Również Geodeta Powiatowy w piśmie z dnia 20 lipca 2009r. (k. 26) stwierdził, iż nie jest w stanie wypowiedzieć się, czy drogi objęte sporem na dzień komunalizacji miały status dróg publicznych, gdyż ewidencja gruntów i budynków prowadzona przez starostostwo takich informacji nie zawiera.

Podzielając nawet stanowisko pełnomocnika pozwanej, że bieg terminu zasiedzenia należałoby liczyć od dnia podjęcia uchwały z dnia 17 listopada 1986r., co jego zdaniem było równoznaczne z wyrażeniem przejęcia na siebie obowiązków wynikających z posiadania i zarządzania tymi drogami – do czego zdaniem Sądu nie było podstaw – zarzut zasiedzenia nie okazałby się skuteczny. Wymagany przez ustawę okres zasiedzenia przy przyjęciu złej wiary posiadacza jeszcze by nie upłynął. Nie było natomiast jakichkolwiek podstaw, aby ewentualne objęcie nieruchomości w posiadanie w tej dacie kwalifikować jako te w dobrej wierze.

Przez dobrą wiarę należy uważać usprawiedliwione okolicznościami błędne przekonanie danego podmiotu o przysługiwaniu mu określonego prawa lub istnieniu konkretnego stosunku prawnego, gdy w rzeczywistości takie prawo mu nie przysługuje lub stosunek prawny, z którego wywodzi swoje uprawnienia nie istnieje. Usprawiedliwione przekonanie ma miejsce wówczas, gdy dana osoba nie wie o okolicznościach decydujących o zastosowaniu normy prawnej uzależniającej istnienie skutku prawnego od dobrej lub złej wiary oraz gdy nie mogła się o tym dowiedzieć mimo zachowania należytej staranności. W związku z powyższym, zdaniem Sądu, nie można obecnie powoływać się na usprawiedliwiony brak świadomości, co do nieprzysługiwania Skarbowi Państwa prawa własności przedmiotowych dróg. Skarb Państwa nie podjął nigdy działań mających na celu uzyskanie tytułu prawnego do nieruchomości, ani nie przejął dróg w innym trybie. Ujawnianie Skarbu Państwa w rejestrach nie może być utożsamiane jako brak wiedzy o nieprzysługiwaniu mu prawa do nieruchomości, zwłaszcza że w rejestrach tych nie powoływano tytułu prawnego do nieruchomości. Nie ma zatem podstaw, aby uznać że Rada Narodowa Miasta i Gminy W. podejmując w imieniu Skarbu Państwa uchwałę opiniującą pozytywnie zaliczenie dróg do kategorii dróg gminnych, pozostawała w usprawiedliwionym okolicznościami błędnym przekonaniu, iż Skarbowi Państwa przysługuje do nich prawo własności. Należy również zwrócić uwagę, że kompleksowe uwłaszczenia na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971r. dotyczyły wyłącznie nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych i znajdujących się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników. Ustawa ta nie odnosi się do innych gruntów niż rolne i do posiadaczy nie będących rolnikami. Oznacza to, że zaliczenie dróg jako gminnych mające miejsce po uwłaszczeniu nie może być równoznaczne z przyjęciem, że na datę 04 listopada 1971r. samoistnym posiadaczem dróg był Skarb Państwa.

Również powoływanie się przez pełnomocnika Gminy W. na zasiedzenie w dobrej wierze, przy przyjęciu jako początku biegu zasiedzenia dnia 27 maja 1990r., nie mogło odnieść skutku. Pomijając fakt, że również przy takiej dacie objęcia posiadania nie było podstaw do przyjęcia dobrej wiary posiadacza, także posiadanie w dobrej wierze nie prowadziłoby do zasiedzenia.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż do przerwania biegu zasiedzenia doszło już w dniu 05 grudnia 2007 roku na skutek wystąpienia przez powoda P. T. z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji kanalizacyjnej z dnia 24 sierpnia 1993r. (data wpływu do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, wniosek znajduje się w aktach sprawy administracyjnej nadesłanych przez Ministerstwo, dokumenty w aktach nie są numerowane). W ocenie Sądu powyższą czynność należy uznać za zmierzającą bezpośrednio w celu dochodzenia przysługującego powodowi prawa własności. Wyeliminowanie bowiem tej decyzji z obrotu prawnego mogło dopiero umożliwiać powodowi wytoczenie skutecznego powództwa o ustalenie prawa własności nieruchomości. Niewątpliwie też wszczęcie postępowania administracyjnego miało na celu odzyskanie tytułu prawnego do przedmiotowych nieruchomości, gdyż wskutek stwierdzenia jej nieważności Gmina W. utraciła tytuł prawny do nich. Stwierdzenie nieważności jest aktem deklaratoryjnym, który działa z mocą wsteczną ( ex tunc) od daty wydania decyzji stwierdzającej nieważność decyzji administracyjnej dotkniętej wadą, co powoduje, że sprawa, która była przedmiotem decyzji uznanej za nieważną, wraca do stanu, w jakim się znajdowała przed jej wydaniem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że przerwanie biegu zasiedzenia może nastąpić nie tylko wskutek wszczęcia postępowania przed sądem powszechnym, ale również przez zainicjowanie postępowania administracyjnego, jako postępowania przed „innym organem powołanym do rozpoznawania spraw” (por. postanowienie SN z dnia 28.10.2005r. II CSK 2/05, postanowienie SN z dnia 29.09.2004r. II CK 18/04, postanowienie SN z dnia 14.12.2006r. I CSK 296/06). Nie można również zarzucić powodowi, że nie wystąpił wcześniej w postępowaniu przed sądem powszechnym z powództwem windykacyjnym. Mówiąc o możliwości skutecznego dochodzenia roszczenia windykacyjnego odnoszącego się do spornych działek należy mieć na myśli rzeczywistą szansę uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia (a nie jedynie formalne wytoczenie powództwa z góry skazanego na oddalenie), nie można pominąć faktu istnienia decyzji komunalizacyjnej dotyczącej przedmiotowych nieruchomości. Jest bowiem rzeczą oczywistą, jakie skutki w obrocie prawnym wywołuje konstytutywna decyzja o komunalizacji nieruchomości. Bez wątpienia w toku procesu cywilnego przed sądem powszechnym nie mogłoby dojść do skutecznego zakwestionowania ostatecznej decyzji administracyjnej i to o charakterze konstytutywnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wyrażane było stanowisko, że ostateczna decyzja administracyjna wiąże sąd powszechny, z jedynym wyjątkiem dotyczącym decyzji tzw. bezwzględnie nieważnych z uwagi na wydanie ich przez organ oczywiście niewłaściwy, bądź bez zachowania jakiejkolwiek procedury. Jako przykłady tego orzecznictwa można wskazać m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 12 maja 1964 r., II CR 185/64, wyrok z dnia 20 czerwca 1965 r., I CR 636/63, wyrok z dnia 14 kwietnia 1964 r., I PR 88/65 oraz nowsze postanowienie z 13 marca 1986 r., III CRN 14/86, uchwała z dnia 30 grudnia 1992 r., III CZP 157/92, uchwała z dnia 15 maja 1994 r., III CZP 69/94, postanowienie z dnia 9 listopada 1994 r., III CRN 36/94, postanowienie z dnia 7 czerwca 2000 r., III CKN 949/00, poz. 228.

Powód nie był uczestnikiem postępowania w przedmiocie komunalizacji przedmiotowych działek. Mógł zatem wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej nie wcześniej niż w momencie, gdy dowiedział się o jej istnieniu.

Pełnomocnik pozwanej w piśmie z dnia 18 października 2012r. (k. 40-41) wywodzi, że powód do 2011 nie rościł pretensji do przedmiotowych działek i nie kwestionował prawa własności Gminy W., z czym nie sposób się zgodzić. Powód zakwestionował tytuł prawny Gminy już w dniu 05 grudnia 2007r. składając wniosek o unieważnienie decyzji komunalizacyjnej Wojewody (...) i do czasu jego rozstrzygnięcia zmuszony był respektować prawo pozwanej.

Mając na uwadze powyższe rozważania należało w konsekwencji dojść do wniosku, że zarzut zasiedzenia spornych dróg przez Gminę W. nie został w niniejszym postępowaniu wykazany.

Powód uzasadniając powództwo wskazywał, że drogi objęte sporem stanowiły drogi wewnętrzne dojazdowe do nieruchomości objętych księgą wieczystą pod nazwą „(...) Ś. część litera A”. Postanowieniem z dnia 30 marca 1965r. Sąd Powiatowy w W. w sprawie INs 51/65 stwierdził, że spadek po zmarłym w dniu 26 grudnia 1964r. we wsi Ś. J. P. przeszedł w całości na podstawie testamentu notarialnego z dnia 13 listopada 1959r. otwartego i ogłoszonego w sprawie sygn. Ns. 1/65 P.B.N. w W. z dnia 18 stycznia 1965r. na W. T.. Jednocześnie Sąd stwierdził, że uprawnienia do pozostałego po zmarłym gospodarstwa rolnego położonego we wsi Ś. przysługują w całości W. T.. Z kolei postanowieniem z dnia 24 marca 2004r. Sąd Rejonowy w Wyszkowie w sprawie INs 155/04 stwierdził, że spadek po W. T. zmarłej dnia 17 kwietnia 2002r. w Ś. na podstawie testamentu otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Wyszkowie z dnia 03 marca 2004r. w sprawie INs 171/04 nabył w całości jej wnuk P. T..

Podniósł, że nie posiada wiedzy w jakich okolicznościach i na czyj wniosek drogi wewnętrzne zostały wyodrębnione geodezyjnie i oznaczone numerami a następnie skomunalizowane. Powód wywodził, że jeżeli drogi objęte pozwem wchodziły w skład (...) część litera A” a dobra te zostały odziedziczone przez jego babkę a następnie przez niego, uzasadnione jest ustalenie, że przysługuje mu do tych nieruchomości prawo własności. O pozbawieniu prawa własności przedmiotowych działek na rzecz Gminy W. powód miał dowiedzieć się dopiero z Decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru B. w W. z dnia 24 października 2007r. nakazującego rozbiórkę ogrodzenia wybudowanego na działce o nr (...), tj. bramy wjazdowej na posesję powoda. Powyższa decyzja została przez powoda zaskarżona w trybie administracyjnym a jednocześnie wystąpił on do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z wnioskiem o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej Wojewody (...) z dnia 24 sierpnia 1993r. Decyzją z dnia 26 września 2011r. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdził nieważność wyżej powołanej decyzji komunalizacyjnej w części stwierdzającej nabycie przez Gminę W. prawa własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów w jednostce ewidencyjnej W. obrębie Ś., jako działki nr (...).

W ocenie Sądu następstwo prawne w stosunku do osób będących właścicielami „(...) Ś. litera A” mogło stanowić podstawę do ustalenia, że powodowi przysługuje prawo własności do dróg objętych pozwem. Uzależnione to jednakże było od wykazania, że drogi objęte unieważnioną decyzją komunalizacyjną wchodziły w skład dawnego gospodarstwa (...). Orzeczenie Nr (...) (...)z dnia 28 września 1950r. nigdy nie zostało wykonane a nieruchomości będące przedmiotem tego orzeczenia, poza gruntami leśnymi o pow. 38,62 ha, pozostały w posiadaniu ich właściciela J. P. i nieformalnych nabywców B. i H. małż. K.. Starosta Powiatu (...) wypowiedział się jednoznacznie w piśmie z dnia 05 listopada 2012r. (k. 59), że Skarb Państwa nie rości jakichkolwiek pretensji do działek i nie ma interesu w uczestniczeniu w sprawie. Drogi te nie zostały również zbyte w drodze obrotu cywilnoprawnego. Oznacza to, że jeżeli nieruchomości te istotnie stanowiły drogi dojazdowe funkcjonujące wewnątrz „Dóbr Ziemskich Ś. litera A” winny w drodze następstwa prawnego po zmarłych spadkodawcach stanowić własność P. T..

Powód na początkowym etapie postępowania przedstawił szkic sytuacyjny gospodarstwa rolnego (...) (k. 27). W ocenie Sądu - mając na uwadze specyfikę postępowania o ustalenie własności - powód mógł dochodzić swoich racji przy pomocy wszelkich środków dowodowych. W sytuacji bowiem, gdyby powód dysponował dokumentem stanowiącym tytuł własności co do nieruchomości, mógłby w oparciu o ten dokument wystąpić o założenie księgi wieczystej i wpis swojej osoby w dziale II, co czyniłoby roszczenie o ustalenie bezprzedmiotowym.

Dysponując złożonym do akt szkicem, postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 14 lutego 2013r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego geodety zlecając mu przedstawienie historii geodezyjnej i wypowiedzenie się czy działki objęte sporem stanowią część dawnej nieruchomości ziemskiej pod nazwą „(...) Ś. litera A”.

W opinii z dnia 26 marca 2014r. (k. 102-112) biegły wskazał, że jednoznacznie można wypowiedzieć się jedynie odnośnie dróg położonych wewnątrz obszaru gospodarstwa a nie przy granicach zewnętrznych. Z tych względów można było ustalić jedynie, że w skład dawnego gospodarstwa (...) wchodziły działki o nr (...). Nie można było poczynić takich ustaleń odnośnie pozostałych działek. Poza gospodarstwem miały znajdować się części dróg o numerach (...).

W pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 05 września 2014r. (k. 133-141) biegły odniósł się szczegółowo do wszystkich podniesionych zastrzeżeń. Podtrzymał jednakże stanowisko, że przedstawiony szkic sytuacyjny stosownie do przepisów ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne nie ma mocy dowodowej przy ustalaniu granic. W trakcie ustnego dodatkowego uzupełnienia opinii mającego miejsce w dniu 25 lutego 2015r. (k. 166) biegły wskazał, że istnieje mapa, która obrazuje obszar gospodarstwa (...) z daty sprzed założenia ewidencji gruntów. Celem poczynienia bardziej szczegółowych ustaleń Sąd zwrócił się do szeregu organów administracji o nadesłanie będącej w ich posiadaniu dokumentacji mającej związek ze sprawą a następnie, po ich przedstawieniu, w dniu 18 czerwca 2015r. dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego geodety, który miał wypowiedzieć się, czy nadesłane dokumenty dają podstawę do aktualizacji dotychczasowych opinii, czy można w oparciu o te dokumenty stwierdzić, że wszystkie działki objęte pozwem wchodziły w skład gospodarstwa (...) litera A” a w przypadku odpowiedzi negatywnej, biegły miał oznaczyć na mapie według zasad oznaczania nieruchomości w księgach wieczystych, te części nieruchomości, które wchodziły w skład gospodarstwa, przy szczególnym uwzględnieniu nadesłanej przez Starostwo Powiatowe w W. mapy wpisanej do zasobu w dniu 15 lipca 1959r.

W celu sporządzenia opinii, która wpłynęła do Sądu w dniu 18 stycznia 2016r. (k. 266-280) biegły plan istniejącego na gruncie podziału pozostałych (...) Ś. A hipotekowanych na J. P. wykonany w dniu 15 lipca 1959 przez inż. S. C. ( plan znajduje się w nienumerowanych aktach sprawy administracyjnej nadesłanych przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji) skalibrował metodą transformacji H. do układu współrzędnych „2000”. Na zeskanowany i skalibrowany raster planu wpasowano wycinek obszaru obejmującego m.in. przedmiotowe działki z mapy numerycznej wsi Ś.. Jak wynika z opracowanej mapy, począwszy od drogi powiatowej Nr (...)do punktów oznaczonych na planie z roku 1959 punktami: C – D, część działki nr (...) znajduje się poza obszarem wykazanym na tym planie. Natomiast działki o nr (...) znajdują się wewnątrz obszaru wykazanego na planie z 1959r. Przebieg drogi o nr (...) nie pokrywa się jednoznacznie z granicami na planie z roku 1959, co może wynikać zarówno z błędów średnich powstających podczas przeprowadzanej transformacji planu do układu współrzędnych „2000”, jak również ręcznego wykonania z mniejszą dokładnością planu wykonanego w roku 1959. Biegły wyjaśnił również, że w 1963r. Biuro (...) ustaliło protokołami granicznymi granicę Lasów Państwowych. Granice te zostały oznaczone znakami trwałymi i są obowiązujące. Biegły załączył do opinii wycinek z uczytelnionego zdjęcia lotniczego z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Wyjaśnił, że na wycinku wyraźnie widać przebieg działki nr (...) wraz z trwale zastabilizowanymi punkami granicznymi, oznaczonymi na uczytelnionym zdjęciu punktami: (...), (...), (...), 1510 LP, (...). Punkty o numerach (...) i 1510 LP stanowią południową granicę części działki o nr (...), zgodną z obowiązującą ewidencją gruntów. Punkty te powinny odpowiadać punktom oznaczonymi literami T i U na planie z roku 1959. Z tych względów przyjęto, że droga o nr (...) znajdowała się w gruntach wykazanych na planie z 1959r. W stosunku do poprzednich opinii poprawiono przebieg granicy pomiędzy działkami o nr (...) na odpowiadający obwiązującej ewidencji gruntów. W poprzednich opracowaniach tych map granica między działkami o nr (...) zgodna była z mapą numeryczną wsi Ś.. Istnienie błędu powierzchniowego oraz liniowego zauważono w trakcie opracowywania projektu podziału drogi o nr (...) a powyższa zmiana miała zostać wprowadzona na mapie numerycznej wsi Ś..

W wyniku podziału działki o nr (...) powstały działki o nr (...) o pow. 0,0803 ha i działka o nr (...) o pow. 0,0485 ha. Projektowana działka o nr (...) znajduje się w obszarze gruntu nie objętego planem przedstawiającym część dawnej nieruchomości „(...) Ś. (...)” z roku 1959. Granica podziału działki o nr (...) przebiega wzdłuż punktów oznaczonych na mapie do celów prawnych w skali 1:1000 numerami: 346 – (...). Projektowana linia graniczna oznaczona na mapie kolorem czerwonym, odpowiada punktom oznaczonym literami: C – D na planie z 1959r. Projektowana działka o nr (...) zawiera się w obszarze gruntów objętych planem przedstawiającym część dawnej nieruchomości „(...) Ś. część A” z roku 1959. Całość projektowanej działki o nr (...) położona jest w strefie siedliska stanowiącego własność powoda i jego małżonki.

W opinii datowanej na 02 lutego 2016r. (k. 292-295) stanowiącej uszczegółowienie wcześniejszej opinii z 18 stycznia 2016r. biegły opisał ujawnione przez siebie błędy popełnione podczas wykonywania prac geodezyjnych w czasie sporządzenia mapy podziału z 1973r. Ustalenia biegłego nie wpływają na zasadnicze wnioski opinii z 18 stycznia 2016r., jednakże przedstawione informacje wskazują na kierunek przyszłych prac geodezyjnych i świadczą o wnikliwym podejściu biegłego do zleconych mu czynności.

W ocenie Sądu opinie biegłego geodety mogły stanowić pełnoprawną podstawę do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie. Z oczywistych względów najbardziej wartościową okazała się opinia z dnia 18 stycznia 2016r., bowiem biegły przy jej sporządzaniu dysponował liczną dokumentacją nadesłaną przez organy administracji a przede wszystkim planem sporządzonym przez inż. S. C. w 1959r. Co istotne, był to plan zaewidencjonowany w zasobach geodezyjnych a zatem spełniający standardy pozwalające na ustalenie granic nieruchomości w terenie. Niewątpliwie biegły podołał trudnej materii sprawy, przedstawił ustalenia i wykreślone w oparciu o nie mapy pozwalające na udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy działki objęte pozwem wchodziły w skład dawnych „Dóbr Ziemskich Ś. część A” a jeżeli tak, to w jakim zakresie. Opinie są rzetelne, szczegółowe i logiczne. Wprawdzie biegły posługuje się dość skomplikowaną terminologią, jednakże czyni to w taki sposób, który przy skupieniu i powolnej analizie pozwala bez problemu prześledzić tok myślowy opiniującego.

Wprawdzie powód konsekwentnie twierdzi, że w skład gospodarstwa (...) droga o nr (...) wchodziła w całości, jednakże nie przedstawił na tę okoliczność jednoznacznego dowodu. Powód powoływał się przy tym na dokumenty w postaci Decyzji nr (...) z dnia 26 września 2011r. Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji stwierdzającej nieważność decyzji komunalizacyjnej (k. 6-7) oraz pisma p.o. Kierownika Oddziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych (...) Urzędu Wojewódzkiego Delegatura – P. Zamiejscowa w O. z dnia 12 kwietnia 2002r . (k. 119-121), których treść miała potwierdzać że działki o nr (...) stanowią część dawnej nieruchomości ziemskiej pod nazwą „Dobra Ś. część lit. A”.

W ocenie Sądu dokumenty, na które wskazuje powód nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stwierdzenia, że wszystkie przedmiotowe drogi, a zatem droga o numerze (...) w całym swoim przebiegu, wchodziły w skład gospodarstwa (...). W decyzji z dnia 26 września 2011r. Minister powołuje się jedynie na pismo p.o. Kierownika Oddziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych (...) Urzędu Wojewódzkiego Delegatura – P. Zamiejscowa w O. z dnia 12 kwietnia 2002r . nie czyniąc własnych ustaleń w tym zakresie. Tymczasem z pisma z dnia 12 kwietnia 2002r. wynika wprost jedynie, że grunty – drogi publiczne oznaczone numerami 412, 416 i 420 o pow. 0,34 zgodnie z ewidencją gruntów wsi Ś. założoną w latach 1963-1966 zostały wykazane na Powiatowy Zarząd Dróg Publicznych (...) w W.. Pismo wskazuje, że podstawą do takich ustaleń były zapisy z ewidencji gruntów. W piśmie nie wyjaśniono w oparciu o jakie dokumenty ustalono, że działki o nr (...) wchodziły w skład gospodarstwa (...). Dążąc do wyjaśnienia wątpliwości podnoszonych przez powoda, Sąd zarządzeniem z dnia 19 maja 2015r. zwrócił się do (...) Urzędu Wojewódzkiego w W. Delegatury w O. o wskazanie, na jakiej podstawie w piśmie p.o. Kierownika Oddziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych (...) Urzędu Wojewódzkiego Delegatura – P. Zamiejscowa w O. z dnia 12 kwietnia 2002r . ustalono, że grunty – drogi publiczne oznaczone numerami 412, 416 i 420 położone w obrębie Ś. wykazane na Powiatowy Zarząd Dróg Publicznych (...) w W. wchodziły w skład nieruchomości ziemskiej pod nazwą „Dobra Ś. część litera A”. W piśmie z dnia 01 czerwca 2015r. (...) Urząd Wojewódzki wskazał, że z pisma z dnia 12 kwietnia 2002r. wynika, że nieruchomości o numerach 412, 416 i 420 zostały zbyte nieformalnie i zostały wykazane w ewidencji gruntów jako grunty – drogi publiczne na Powiatowy Zarząd Dróg Publicznych (...) w W.. Z kolei w piśmie z dnia 25 lipca 2008r. wyjaśniono – dokonując w ten sposób korekty - że drogi publiczne oznaczone numerami 412, 416 i 420 nie były przedmiotem nieformalnego zbycia. (...) zbyte nieformalnie dotyczyły tylko gruntów zbytych na rzecz osób fizycznych. W latach 1963-1966 kiedy zakładano ewidencję gruntów wsi Ś. działki wykazano na Powiatowy Zarząd Dróg Publicznych (...) w W..

Podnieść należy, że wątpliwości co do ustaleń poczynionych w piśmie p.o. Kierownika Oddziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych (...) Urzędu Wojewódzkiego Delegatura – P. Zamiejscowa w O. z dnia 12 kwietnia 2002r . powziął już Dyrektor Departamentu Administracji Publicznej MSWiA w ramach postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej, który w dniu 16 lipca 2008r. zwrócił się do (...) Urzędu Wojewódzkiego o wyjaśnienie, na jakiej podstawie ustalono, że działki o numerach (...) stanowiły własność J. P. oraz na czym polegało „nieformalne zbycie” działek i na jakiej podstawie ustalono dokonanie zbycia. W odpowiedzi (...) Urząd Wojewódzki wystosował pismo z dnia 25 lipca 2008r. (na które powołał się również Urząd odpowiadając na zobowiązanie Sądu w piśmie z dnia 01 czerwca 2015r.). W piśmie z dnia 28 lipca 2008r. wyjaśniono, że drogi o numerach (...) wbrew stwierdzeniu zawartym w piśmie z dnia 12 kwietnia 2002r. nigdy nie były przedmiotem nieformalnego zbycia. Urząd wskazał jedynie, że nabywcą całej nieruchomości pod nazwą „Dobra Ziemskie litera A” o obszarze 260 morgów i 174 pręty, położonej na terenie Gminy K. był J. P.. Nie odniesiono się natomiast w ogóle do kwestii, w oparciu o jaką podstawę ustalono, że drogi o nr (...) stanowiły wcześniej własność J. P..

Mając powyższe na względzie powoływanie się przez powoda na prawo własności co do całej działki o nr (...) wyłącznie w oparciu o treść pisma z dnia 12 kwietnia 2002r. jest nieuzasadnione. Wprawdzie ewidencja gruntów, informacje przekazane przez organy administracji z pewnością stanowią o pewnym uprawdopodobnieniu tych okoliczności, jednakże dla ustalenia prawa własności decydujące są dowody wyjaśniający stan prawny jako pewny.

Dokumentem, który pozwala na poczynienie ustaleń w taki sposób jest natomiast Plan istniejących na gruncie byłych D. Ś. hipotekowanych na J. P. wykonany przez inż. S. C. w dniu 15 lipca 1959r. i zaewidencjonowany za nr 61/59. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z rejestrem pomiarowym uwidocznionym na planie, na W. T. wykazano 1.304 m ² dróg, zaś na J. P. 4.532 m ², co oznacza, że do obsługi dóbr korzystano z dróg dojazdowych o dość znacznej powierzchni. Z planu wynika jednakże jednoznacznie, że w dacie sporządzania planu tylko część drogi o aktualnym numerze 412 znajdowała się w granicach gospodarstwa. W. T. nabyła w spadku gospodarstwo rolne po J. P. według stanu na dzień otwarcia spadku po nim w zatem na dzień 26 grudnia 1964r. Jako spadkobierca nie mogła nabyć więcej praw niż przysługiwało samemu spadkodawcy w dacie śmierci.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, oddalając dalej idące powództwo w pkt 2.

W dacie otwarcia spadku po W. T., tj. 17 kwietnia 2002r. art. 33 pkt 2 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 Nr 9, poz. 59 ze zm.) stanowił, że odrębny majątek każdego z małżonków stanowią przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Testament W. T. sporządzony w dniu 11 grudnia 2000r. w formie aktu notarialnego Rep. A Nr (...)2000r. nie modyfikuje woli testatora w taki sposób, co skutkowało oddaleniem powództwa w stosunku do A. T.. Nie stanowi to jednakże przeszkody – o ile powód wyrazi taka wolę - dla rozszerzenia wspólności na przedmioty majątkowe objęte wyrokiem w drodze odpowiedniej umowy zawartej w formie aktu notarialnego na podstawie art. 47 § 1 k.r.o.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt 3 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia MS z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2002r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Powód poniósł koszty w łącznej kwocie 425 zł (opłata od pozwu), pozwana Gmina z kolei koszty w kwocie 1.200 zł (wynagrodzenie pełnomocnika według stawki minimalnej). Całość poniesionych przez strony kosztów w toku procesu sprowadza się zatem do kwoty 1.625 zł.

Powód wnosił o ustalenie, że przysługuje mu prawo własności do nieruchomości o łącznej powierzchni 0,6288 ha. Sąd rozstrzygnął z kolei pozytywnie o prawie powoda do nieruchomości o łącznej powierzchni 0,5485 ha. Obierając jako wyznacznik powierzchnię nieruchomości należało przyjąć, że powód wygrał niniejszy proces w 87,23 %, w takiej części pozwana Gmina proces przegrała. Pozwana wina zatem ponieść koszty procesu w kwocie 1.417,49 zł, tymczasem poniesione przez nią koszty to 1.200 zł a zatem pozwana zobowiązana jest zwrócić na rzecz powoda różnicę w kwocie 217,49 zł, o czym orzeczono w pkt 3 wyroku.

W pkt 4 wyroku Sąd na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2005r. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) nakazał pobrać od powoda P. T. oraz pozwanej Gminy kwoty tytułem zwrotu wydatków uiszczonych tymczasowo ze środków budżetowych.

W toku postępowania zostały wypłacone tymczasowo ze środków budżetowych kwoty: 2.915,65 zł (k. 111), 616,74 zł (k. 138), 5.097,65 zł (k. 297) tytułem wynagrodzenia za sporządzenie przez biegłego geodetę opinii pisemnych oraz kwoty 131,39 zł (k. 164), 115,39 zł (k. 336) tytułem wynagrodzenia za wydanie opinii ustnych, co łącznie stanowiło kwotę 8.876,82 zł. Mając na uwadze wynik procesu, pozwana Gmina winna zwrócić na rzecz Skarbu Państwa kwotę 7.743,25 zł (87,23 % z kwoty 8.876,82 zł), zaś powód P. T. pozostałą kwotę 1.133,57 zł.