Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym 14 grudnia 2022 roku powódka E. K. domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Wojewódzkiego Szpitala (...) w S. kwoty 14 292,16 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za okres od 6 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu. W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, iż w ramach jej stosunku pracy wykonywała obowiązki lekarza w Oddziale Nefrologii i Transplantacji N. ze Stacją Dializ. Pozwany został szpitalem specjalistycznym przeznaczonym do walki ze skutkami epidemii wirusa (...)2. Z uwagi na kontakt z pacjentami zakażonymi wirusem otrzymywała dodatkowe świadczenie miesięczne, tzw. „dodatek covidowy”. Zgodnie z poleceniem Ministra Zdrowia z dnia 30 listopada 2021 roku dodatki covidowe miały być przyznane w zależności od ilości przepracowanych godzin na oddziale covidowym. Aby otrzymać dodatek powódka miała przedstawiać ordynatorowi oddziału wykaz godzin pracy dotyczący świadczeń udzielonych w bezpośrednim kontakcie z pacjentami z podejrzeniem i zakażeniem (...)2. Ordynator za miesiące grudzień 2021 r. i styczeń 2022 r. nie zgłosił członków personelu medycznego spełniających przesłanki do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia covidowego. Nie poinformował lekarzy o tym, że aby dostać dodatek covidowy za kolejne miesiące niezbędne jest przedłożenie w określonym terminie wykazu przepracowanych godzin na oddziale covidowym. Niezłożenie przez ordynatora oddziału w odpowiednim terminie niezbędnych dokumentów odzwierciedlających pracę powódki z pacjentami z podejrzeniem i z zakażaniem (...)2 doprowadziło – jej zdaniem – do powstania szkody w postaci utraty korzyści - dodatku covidowego stanowiącego 100% przysługującego jej wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę, z przyczyn przez nią niezawinionych.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu stwierdził, że zgodnie z aneksem nr (...) do umowy łączącej go z NFZ, a także zarządzeniem Dyrektora z 17 grudnia 2021 r. wykaz za grudzień 2021 r. powódka powinna przekazać pozwanemu do dnia 6 stycznia 2022 roku, a za styczeń 2022 roku - do 6 lutego 2022 roku. Do NFZ informacje ta powinny być złożone odpowiednio: za grudzień 2021 roku - do 28 lutego 2022 roku, a za styczeń 2022 roku - do 31 marca 2022 roku. Pozwany kwestionował swoją odpowiedzialność odszkodowawczą, stojąc na stanowisku, że dokonał wszelkich aktów staranności, aby personel medyczny, w tym powódka uzyskała pełną wiedzę na temat zasad i terminów przekazywania informacji przez personel medyczny w zakresie ilości godzin przepracowanych z pacjentami covidowymi celem rozliczenia należnego personelowi medycznemu dodatku covidowego za grudzień 2021 roku i styczeń 2022 roku wynikających z decyzji zmieniającej Ministra Zdrowia. Zarządzenie zawierające nowe zasady rozliczania dodatku covidowego zostało rozpowszechnione wśród personelu medycznego poprzez wiadomość e-mail z dnia 17 grudnia 2021 roku. Inni lekarze w Oddziału Nefrologii i Transplantacji N.. Stacji Dializ złożyli wykaz przepracowanych godzin i otrzymali dodatki covidowe za grudzień 2021 i styczeń 2022. Powódka złożyła wykazy za grudzień i styczeń 2022 roku dopiero w dniu 7 kwietnia 2022 roku, czyli po wyznaczonym terminie. Pozwany zakwestionował także wyliczenie dochodzonego świadczenia, przedstawiając inne kwoty.

Powódka na rozprawie 6 października 2023 r. (k. 201) oświadczyła, że nie kwestionuje wyliczenia świadczenia zawartego w odpowiedzi na pozew.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. od 15 czerwca 2011 r. pozostaje pracownikiem (...) Wojewódzkiego Szpitala (...) w S., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, w Oddziale Nefrologii i Transplantacji N..

Bezsporne, a nadto dowód: umowy wraz z aneksami – w aktach osobowych powódki

Pozwany szpital został wskazany jako podmiot wykonujący działalność leczniczą, w którym będą udzielane świadczenia opieki zdrowotnej w związku z przeciwdziałaniem (...)19. E. K. pracowała bezpośrednio przy pacjentach zakażonych wirusem.

Bezsporne

Decyzją Wojewody (...) z dnia 26 listopada 2021 roku polecono pozwanemu, jako podmiotowi leczniczemu, realizację świadczeń opieki zdrowotnej w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19 od 26 listopada 2021 roku, poprzez zapewnienie 263 łóżek, w tym 22 łóżek respiratorowych w lokalizacji przy ul. (...) w S. oraz 54 łóżek II poziomu zabezpieczenia w lokalizacji przy ul. (...) w S. - do odwołania.

Następnie decyzją z dnia 8 grudnia 2021 roku polecono w okresie od 8 grudnia 2021 r. do odwołania pozwanemu, jako podmiotowi leczniczemu, realizację świadczeń opieki zdrowotnej w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, poprzez zapewnienie 291 łóżek II poziomu zabezpieczenia, w tym 22 łóżek respiratorowych oraz od 9 grudnia 2021 roku - 301 łóżek, w tym 22 łóżek respiratorowych przy ul. (...) łóżek II poziomu zabezpieczenia przy ul. (...).

Kolejno, decyzją z dnia 3 stycznia 2022 roku polecono w okresie od 4 stycznia 2022 roku do odwołania pozwanemu realizację świadczeń opieki zdrowotnej w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19 poprzez zapewnienie 288 łóżek II poziomu zabezpieczenia, w tym 27 łóżek respiratorowych w lokalizacji przy ul. (...) łóżek II poziomu zabezpieczenia, w tym 2 łóżek respiratorowych w lokalizacji przy ul. (...).

Następnie decyzją z dnia 27 stycznia 2022 roku polecono pozwanemu w okresie od 27 stycznia 2022 roku do odwołania realizację świadczeń opieki zdrowotnej w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, poprzez zapewnienie 219 łóżek II poziomu zabezpieczenia, w tym łóżek respiratorowych w lokalizacji przy ul. (...) łóżek II poziomu zabezpieczenia, w tym 2 łóżek respiratorowych w lokalizacji przy ul. (...).

Dowód: decyzje Wojewody (...) - k. 16-23,

W dniu 30 września 2020 roku Minister Zdrowia (zmieniając wcześniejsze polecenie z dnia 4 września 2020 roku) wydał Narodowemu Funduszowi Zdrowia polecenie przekazania podmiotom leczniczym umieszczonym w wykazie środków finansowych z przeznaczeniem na przyznanie osobom wykonującym zawód medyczny uczestniczącym w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i mającym bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem i zakażeniem wirusem (...)2 dodatkowego świadczenia pieniężnego wypłacanego miesięcznie, według zasad określonych w złączniku do polecenia, na podstawie umowy lub porozumienia.

Dowód: polecenia Ministra Zdrowia z dnia 4 i 30 września 2020 roku - k. 24-30,

Postanowieniem z dnia 1 listopada 2020 roku Minister Zdrowia ponownie zmienił polecenie z dnia 4 września 2020 roku wydane w oparciu o obowiązujący wówczas art. 10a ust.1 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych w ten sposób, iż dodał pkt 1 a w brzmieniu: „Świadczenie dodatkowe przyznawane jest osobom, o których mowa w pkt 1 (tj. wykonującym zawód medyczny), które:

a) w przypadku osób wykonujących zawód medyczny w podmiotach leczniczych, o których mowa w pkt 1 ppkt 1 (tj. szpitale (...) poziomu) uczestniczą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem i z zakażeniem wirusem (...)2,

b) w przypadku osób wykonujących zawód medyczny w podmiotach leczniczych, o których mowa w pkt 1 ppkt 2 (tj. w których skład wchodzą jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego) – udzielają świadczeń zdrowotnych w jednostkach systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego, o których mowa w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym lub w izbach przyjęć,

c) w przypadku osób zatrudnionych w podmiotach leczniczych, o których mowa w pkt 1 ppkt 3 – wykonują czynności diagnostyki laboratoryjnej w tych podmiotach.

Dowód: polecenie Ministra Zdrowia z dnia 1 listopada 2020 r. - k. 31-34,

Decyzją z dnia 30 listopada 2021 roku Minister Zdrowia zmienił (z dniem 1 grudnia 2021 roku) własne polecenie z dnia 4 września 2020 roku, w której wskazano, że dodatkowe świadczenie miesięczne wysokości 100% wynagrodzenia, które wynika z umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, należnego za każdą godzinę pracy przysługuje osobom, które łącznie spełniająca poniższe kryteria:

1) wykonują zawód medyczny,

2) uczestniczą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych i mają bezpośredni kontakt z pacjentami z podejrzeniem i z zakażeniem wirusem (...)2,

3) pracują na oddziałach, w których placówka medyczna zapewnia łózka dla pacjentów z podejrzeniem oraz z potwierdzonym zakażeniem (...)2 (II poziom zabezpieczenia covidowego).

Informacja o wysokości łącznej kwoty niezbędnej do zapewnienia świadczeń dodatkowych dla wszystkich osób uprawnionych do ich otrzymania, miała być przekazana przez kierownika podmiotu do dyrektora właściwego terytorialnie oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia raz w miesiącu w terminie do 10 dnia każdego miesiąca w postaci elektronicznej. Informacja obejmowała informacje o osobach, które w okresie od 1 października 2021 roku uczestniczą w udzielaniu świadczeń zdrowotnych z bezpośrednim kontakcie z pacjentami z podejrzeniem lub zakażeniem wirusem (...)2.

Doszło do zmiany warunków wypłaty dodatków covidowych, polegających na uzależnieniu wypłaty wysokości dodatku covidowego od ilości przepracowanych godzin na oddziale covidowym. Decyzja nie określała procedury ustalania i dokumentowania liczby takich godzin pracy.

Dowód: decyzja Ministra Zdrowia z dnia 30 listopada 2021 roku - k. 35-40,

Polecenie Ministra Zdrowia dało asumpt do zawarcia przez pozwany szpital dnia 4 listopada 2021 r. Aneksu nr (...) do dotychczasowej umowy z Oddziałem Wojewódzkim (...) w S., w treści której wskazano, że informacja o ilości godzin pracy przy pacjentach covidowych będzie przekazywana, za okresy od 1 października 2021 r., w terminie dwóch miesięcy od końca miesiąca, którego informacja dotyczy.

Dowód: Aneks nr (...) do umowy z NFZ – k. 81,

W wyniku wprowadzonej zmiany, zarządzeniem Dyrektora nr (...) z dnia 17 grudnia 2021 roku zobowiązano wszystkich ordynatorów, lekarzy kierujących, kierowników, pielęgniarki oddziałowe koordynujące do comiesięcznego przekazywania zestawień w formie tabeli stanowiącej załącznik nr 1 do zarządzenia obejmujących dane członków personelu medycznego spełniającego przesłanki do uzyskania dodatkowego wynagrodzenia z tytułu świadczeń zdrowotnych udzielanych w bezpośrednim kontakcie z pacjentem z podejrzeniem i zakażeniem (...)2. Zestawienie za listopad 2021 roku oraz oświadczenia personelu należało przekazać do D. (...) nie później niż do dnia 27 grudnia 2021 roku. Każde następne zestawienie należało przekazać do 6-go dnia każdego następnego miesiąca po miesiącu, którego zestawienie dotyczy do godzin 13:00, a jeżeli jest to dzień wolny od pracy – do dnia roboczego poprzedzającego ww. termin do godziny 13:00. Zestawienie powinno zawierać podpis osoby, której tabela dotyczy oraz podpis Ordynatora/Lekarza kierującego/Kierownika/Pielęgniarki oddziałowej.

Dowód: Zarządzenie Dyrektora Nr (...) z 17 grudnia 2021 r. – k. 41-44,

Narodowy Fundusz Zdrowia odnośnie do wypłaty dodatkowych świadczeń za pracę przy zwalczaniu (...)19 za miesiąc grudzień 2021 i styczeń/luty 2022 wyjaśnił, że informacje o wysokości łącznej kwoty niezbędnej do zapewnienia dodatkowych świadczeń pieniężnych dla osób wykonujących zawód medyczny za okresy od dnia 1 października do dnia 31 grudnia 2021 roku albo o wysokości łącznej kwoty niezbędnej do zapewnienia jednorazowych dodatkowych świadczeń pieniężnych za okres od dnia 1 czerwca 2021 roku do 30 listopada 2021 roku mogą być przekazywane przez kierownika podmiotu leczniczego do dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego (...) w terminie od dnia 28 lutego do dnia 15 marca 2022 roku. Z kolei informacje o wysokości łącznej kwoty niezbędnej do zapewnienia dodatkowych świadczeń pieniężnych dla osób wykonujących zawód medyczny za okresy o dnia 1 stycznia 2022 roku do 31 marca 2022 roku mogły być przekazane przez kierownika podmiotu leczniczego do dyrektora właściwego oddziału wojewódzkiego (...) w terminie dwóch miesięcy od końca miesiąca, którego dotyczy informacja, nie później niż do dnia 31 maja 2022 roku. Jednocześnie zwrócił noty za dodatki covidowe, które zostały przesłane po terminie.

Dowód: pismo NFZ – k. 45-46,

W piśmie z dnia 1 grudnia 2021 roku Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia M. M., odpowiadając na szereg pytań dotyczących interpretacji polecenia Ministra Zdrowia dla Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 4 września 2020 roku wyjaśnił m.in., że dodatek covidowy przysługuje za każdą rozpoczętą godzinę, w której osoba wykonująca zawód medyczny uczestniczyła w udzielaniu świadczeń zdrowotnych w warunkach określonych w poleceniu w jednostkach organizacyjnych podmiotów leczniczych, w których podmiot ten zapewnia łózka dla pacjentów z podejrzeniem oraz z potwierdzonym zakażeniem (...)2. Sformułowanie „wynagrodzenie” należy rozumieć jako wynagrodzenie brutto należne pracownikowi z tytułu wykonywania przez niego pracy na dzień udostępnienia informacji, w skład którego wchodzą elementy o charakterze stałym, związane z wykonywaniem przez daną osobę pracy/udzielaniem świadczeń zdrowotnych, tj. m.in. wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za pełnienie dyżurów medycznych, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, dodatki za pracę w porze nocnej i dni świąteczne.

Polecenie nie określa szczegółowego sposobu ewidencjonowania czasu pracy poszczególnych osób wymaganego na poziomie poszczególnych podmiotów leczniczych. Decyzję w tym zakresie podejmuje kierownik podmiotu leczniczego, który zapewnień powinien jednak zgromadzenie co najmniej danych pozwalających na prawidłowe zgłoszenie do OW NFZ informacji wymaganych w poleceniu.

Dowód: pismo z dnia 1 grudnia 2021 roku - k. 49-58,

Wiadomością e-mail z dnia 17 grudnia 2021 roku przesłano do poszczególnych oddziałów szpitala, w tym do oddziału Nefrologii i Transplantologii N., treść nowego zarządzenia wraz z nowymi zasadami rozliczania dodatku covidowego. Zadaniem ordynatorów było przekazanie treści zarządzenia lekarzom, a rolą pielęgniarek oddziałowych – dystrybucja pielęgniarkom.

Powódce nie przekazano tych informacji.

Powódka, jak i inni lekarze z jej oddziału, nie złożyła wykazów za grudzień 2021 i styczeń 2022 roku w terminach wyznaczonych w zarządzeniu jak i w aneksie nr (...). Uczyniła to dopiero 7 kwietnia 2022 roku.

Powodem niezłożenia wykazów w terminach wskazanych w zarządzeniu Dyrektora nr (...) z dnia 17 grudnia 2021 roku było nieprzekazanie przez Ordynatora Oddziału Nefrologii, Transplantacji N. ze Stacją Dializ wiadomości e-mail z dnia 17 grudnia 2021 roku wraz z informacją o zmianie warunków wypłacania dodatku covidowego oraz terminach składania wykazów.

Dwie lekarki formalnie przypisane do Oddziału Nefrologii, Transplantacji N.: M. G. i K. L. złożyły zestawienie godzin w terminie, lecz w okresie wejścia w życie Zarządzenia Dyrektora były oddelegowane do Oddziału Geriatrycznego oraz Oddziału Zakaźnego.

Dowód:

- wiadomość e-mail – k. 82,

- wykazy godzin – k. 91, 93,

- oświadczenia powódki na potrzeby NFZ – k. 92, 94,

- wykaz godzin K. L. – k. 86,

- wykaz godzin M. G. – k. 83-84,

- zeznania świadka P. K. k. 157-158,

- zeznania świadka A. L. – k. 158-159,

-zeznania świadka A. G. - k. 159-160,

-zeznania świadka B. W. – k. 160-161,

- zeznania świadka A. F. – k. 161,

- zeznania świadka G. S. - k. 161-163,

- przesłuchanie powódki - k. 200-201.

Powódka w grudniu 2021 roku przepracowała 199 godzin 45 minut, z czego w bezpośrednim kontakcie z pacjentami zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie (...)19 – 126 godzin, za co przysługuje dodatek w wysokości 7 314,30 zł. W styczniu 2022 r. przepracowała 147 godzin 50 minut, z czego przy pacjentach „covidowych” 68 godzin, za co przysługuje dodatek w wysokości 4 722,60 zł.

Bezsporne, a nadto: wyliczenia – k. 77, wykazy godzin – k. 91, 93.

Powódka pismem z dnia 12 lipca 2022 roku wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 14 318 zł z tytułu udzielonych świadczeń zdrowotnych u pacjentów z podejrzeniem zakażenia i zakażonych wirusem (...)2 za grudzień 2021 r. i styczeń 2022 r.

Pozwany odmówił zapłaty. Kwestionując żądanie dotyczące wypłaty dodatku covidowego za miesiące grudzień 2021 i styczeń 2022 roku wskazał, że zgodnie z zarządzeniem Dyrektora nr (...) z dnia 17 grudnia 2021 roku zestawienia godzinowe powinny być złożone za grudzień 2021 roku do dnia 6 stycznia 2022 roku, a za styczeń 2022 roku do dnia 6 lutego 2022 roku. Podczas, gdy powódka złożyła wykazy dopiero 7 kwietnia 2022 roku. Dlatego też nie było możliwe wypłacenie powódce dodatkowego wynagrodzenia covidowego za wskazane okresy.

Dowód:

- wezwanie do zapłaty - k. 59-61,

- odpowiedź na wezwanie do zapłaty - k. 62.

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny został ustalony na podstawie zeznań świadków i dokumentów, których wiarygodność nie budzi wątpliwości. Istotą sporu była w istocie ocena, czy powódce przysługuje dodatek za pracę przy pacjentach zakażonych lub podejrzanych zakażenia (...)19 w sytuacji, gdy złożyła zestawienie przepracowanych godzin, wymagane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, lecz po terminie określonym w Zarządzeniu Dyrektora pozwanego szpitala.

Podstawa prawna dochodzonego roszczenia budzi wątpliwości i wymaga większego omówienia. Dodatek covidowy był zasądzany w procesach cywilnych na rzecz tzw. medyków kontraktowych, od razu należy przypomnieć i jednocześnie wyraźnie podkreślić, że rozpoznawana sprawa dotyczy powódki realizującej świadczenia medyczne w pozwanym szpitalu w ramach łączącego strony stosunku pracy. W przypadku stosunku prawnego medyków zatrudnionych na podstawie kontraktów cywilnych należy bowiem stosować inne podstawy prawne niż w przypadku medyków pozostających w pracowniczym stosunku z placówką medyczną, która jako pracodawca musi względem pracowników postępować zgodnie z nakazami wynikającymi z norm zawartych w przepisach prawa pracy.

W pierwszej kolejności należało określić, czy Polecenie Ministra Zdrowia skierowane do Prezesa NFZ, w którym zostały sformułowane zasadnicze ramy spornego dodatku covidowego, można zaliczyć do źródeł prawa pracy, w rozumieniu art. 9 kodeksu pracy.

Stan epidemii koronawirusa, określony przez przepisy jako sytuacja prawna wprowadzona na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii (art. 2 pkt 22 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi - tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1845), w zakresie wykonywania kierownictwa w administracji publicznej (w tzw. jej sferze wewnętrznej) wiązał się z wydawaniem aktów administracyjnych oraz aktów normatywnych.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP, źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. W ust. 2 tego przepisu ustrojodawca przewidział także, że źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Następnie art. 93 ust. 1 Konstytucji RP przewiduje, że uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Dalej z regulacji konstytucyjnej wynika, że zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Podkreślić jednak należy, że art. 93 Konstytucji RP wyznacza katalog otwarty wewnętrznych źródeł prawa. Niezależnie od literalnej treści art. 93, Konstytucja nie wyklucza wydawania aktów prawa wewnętrznego w innych postaciach niż uchwała RM czy zarządzenie Prezesa RM lub ministra. Konstytucja wprost upoważnia do wydawania aktów prawa wewnętrznego niektóre konstytucyjne organy państwa, jak np. Radę Ministrów, Prezesa RM, ministrów, czy Prezydenta RP. Dodać należy, że kierownictwo administracyjne odnosi się do takiej przestrzeni, w której istnieje możliwość stosowania różnorodnych – w tym również nienazwanych - środków – aktów kierownictwa. W doktrynie pojawia się jednak słuszne pytanie o granice związane z możliwością wydania tego rodzaju aktów, a także następnie o powinności wynikające z faktu ich wydania. W szczególności – także z perspektywy badanej sprawy - ma to znaczenie dla takich aktów kierownictwa, które w pewien sposób mogą dotyczyć sytuacji prawnej podmiotów spoza administracji publicznej (zob. Mariusz Szyrski, P olecenia obowiązujące i akty kierownictwa w dobie epidemii. Szansa czy zagrożenie?, Studia Prawnicze KUL 2 (86) 2021, s. 217-231).

Badane Polecenie Ministra Zdrowia w ocenie sądu nie było aktem prawa powszechnie obowiązującego, lecz stanowiło akt kierownictwa wewnętrznego, który obligował NFZ, jako podległy Ministrowi Zdrowia podmiot administrowany, do zawarcia z podmiotami leczniczymi stosownych umów dotyczących dodatku covidowego. Jego adresatem nie były placówki medyczne, choć ostatecznie to one były faktycznym wykonawcą w zakresie wypłaty spornych dodatków covidowych.

Polecenie MZ z 4 września 2020 r. w brzmieniu nadanym poleceniem z 30 września 2020 r. oraz z 1 listopada 2020 r., samo nie będące aktem prawa powszechnie obowiązującego, miało swoje umocowanie w przepisie rangi ustawowej, albowiem pierwotnie był to przepis art. 10a. ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374 z późn. zm.), który stanowił, że minister właściwy do spraw zdrowia może podejmować inne niż określone w art. 10 działania związane z przeciwdziałaniem (...)19. W przypadku zmian Polecenia z dnia 30 września i 1 listopada 2020 r. podstawą tą był natomiast art. 42 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zapewnienia funkcjonowania ochrony zdrowia w związku z epidemią (...)19 oraz po jej ustaniu (Dz. U. poz. 1493 z późn. zm.), który stanowił, że obowiązek lub polecenie nałożone przez podmiot uprawniony na podstawie art. 10, art. 10a i art. 11 ustawy zmienianej w art. 20, w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, są wykonywane do odwołania tego obowiązku lub polecenia przez podmiot uprawniony i finansowane na zasadach dotychczasowych. Obowiązek ten lub polecenie to mogły być zmieniane w tym okresie na podstawie art. 10, art. 10a i art. 11 ustawy zmienianej w art. 20.

W aspekcie oceny prawnej czy w/w Polecenie MZ z 4 września 2020 r. w brzmieniu nadanym poleceniem z 30 września 2020 r. oraz z 1 listopada 2020 r. stanowiło źródło prawa pracy wskazać należy, że zgodnie z art. 9 § 1 Kodeksu pracy, ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. W doktrynie przez źródła prawa pracy, w znaczeniu generalnym, rozumie się akty ponadindywidualne, które określają prawa i obowiązki pracowników i pracodawców (tak słusznie K. Baran, Komentarz do art. 9 k.p. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. Baran K, e-wydanie Lex, pkt 1.1.). Istotne jest też, że w przeciwieństwie do katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego, katalog źródeł prawa pracy ma charakter otwarty i źródłem takim może być każdy akt regulujący prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników, mający charakter ponadindywidualny, generalny (zob. np. wyrok SN z 11 czerwca 1997 r., I PKN 201/97, w którym za źródło prawa pracy przyjęto także np. umowę spółki zawierającą regulacje praw i obowiązków jej pracowników , OSNP 1998/10/296; a także wyrok SN z 22 września 2021 r., w którym za źródło prawa pracy przyjęto nawet zwyczaj (OSNP 2022/6/55).

W kontekście charakteru Polecenia Ministra Zdrowia jako aktu kierownictwa wewnętrznego, sąd podzielił w szczególności pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 23.10.2006 r., I PK 28/06, z zgodnie z którym do źródeł prawa pracy mogą być także zaliczone akty wewnętrzne w rozumieniu przywołanego wyżej art. 93 ust. 1 Konstytucji RP, niestanowiące aktów normatywnych powszechnie obowiązujących (zob. wyrok SN z 23 października 2006 r. (...) 28/06, OSNP 2007/23-24/345, a także wyrok SN z 9 czerwca 2008 r., II PK 328/07, OSNP 2009/21-22/277). Dla uznania danego aktu wewnętrznego za źródło prawa pracy nie jest istotna jego nazwa (tak słusznie K. Baran, Komentarz do art. 9 k.p. [w:] Kodeks pracy. Komentarz, red. Baran K, e-wydanie Lex, pkt 3.3), a jedynie to czy w jego treści zawarte są normy generalne statuujące prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników.

Uwzględniając powyższe rozważania sąd zważył, że badane Polecenie Ministra Zdrowia nie przewidywało żadnych norm będących mniej korzystnymi dla pracowników niż przepisy prawa pracy powszechnie obowiązującego, a zatem było ono ważnym źródłem prawa pracy, czemu nie stoją na przeszkodzie normy art. 9 § 2 - 4 k.p.

Uznanie Polecenia Ministra Zdrowia za źródło prawa pracy wskazuje, że to właśnie ono stanowi podstawę prawną dochodzonego roszczenia.

Polecenie Ministra Zdrowia dotyczące „dodatku covidowego” dało asumpt do zawarcia przez pozwany szpital dnia 4 listopada 2021 r. Aneksu nr (...) do dotychczasowej umowy z Oddziałem Wojewódzkim (...) w S., w treści której wskazano, że informacja o ilości godzin pracy przy pacjentach covidowych będzie przekazywana, za okresy od 1 października 2021 r., w terminie dwóch miesięcy od końca miesiąca, którego informacja dotyczy. Umowa zawarta pomiędzy szpitalem a NFZ, nie dotyczy jednak praw i obowiązków pracowników i jako taka źródła prawa pracy nie stanowi. Co najwyżej ma ona charakter umowy zawartej na rzecz osoby trzeciej ( pactum in faworem tertii) w rozumieniu art. 393 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.

Powódka jako lekarka bez wątpienia zaliczała się do kręgu osób wykonujących zawód medyczny w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej i bezspornie świadczyła pracę w spornym okresie bezpośrednio przy pacjentach covidowych.

Dodatek covidowy był składnikiem wynagrodzenia, albowiem przysługiwał za czynności wykonane przez pracowników szpitala w czasie pracy, w ramach obowiązujących ich harmonogramów czasu pracy, w miejscu i czasie wskazanym przez szpital w ramach podporządkowania pracowniczego (art. 22 § 1 kp w zw. z art. 100 § 1 i 2 kp).

Nie ma wątpliwości, że „dodatki covidowe” spełniały wszystkie kryteria przypisywane wynagrodzeniu za pracę, które co prawda nie ma legalnej definicji, ale powszechnie przyjmuje się, że jest to świadczenie: obowiązkowe, okresowe, ze stosunku pracy, przysparzająco-majątkowe, przysługujące za pracę wykonaną, należne pracownikowi od pracodawcy (zob. Z. Góral, M. Nowak [w:] Z. Góral (red.), Wynagrodzenie za pracę, Warszawa 2014, LEX).

Dodatkowe świadczenia covidowe bez wątpienia miały charakter obowiązkowy, gdyż pracodawca był zobowiązany wypłacić je temu pracownikowi, który spełnił określone warunki do jego przyznania. Wypłata tego świadczenia z pewnością nie mogła być realizowana w sposób dowolny i uznaniowy. Obowiązek ten powstawał jednak dopiero po stwierdzeniu przez pracodawcę, że zostały spełnione przez danego pracownika odpowiednie kryteria. Pracownicy medyczni otrzymywali je za rzeczywiste wykonywanie pracy na oddziałach covidowych i udzielanie świadczeń osobom podejrzanym i zakażonym wirusem (...)19, co było elementem ich zwykłych obowiązków służbowych. Nie były one ekwiwalentem dodatkowych świadczeń, lecz stanowiły tylko dodatkową zapłatę za wykonywane czynności lecznicze w ramach obowiązków służbowych przez tych pracowników. Świadczenia te po spełnieniu w/w warunków były należne pracownikom od pracodawcy co oznacza, że pracownicy mogli domagać się wypłacenia tych świadczeń bezpośrednio od pracodawcy bez względu na to, czy środki na to dodatkowe wynagrodzenie pochodziły z majątku pracodawcy, czy też nie (zob. Z. Góral, M. Nowak [w:] Z. Góral (red.), Wynagrodzenie za pracę, Warszawa 2014, LEX).

W realiach badanej sprawy pracodawca dysponował środkami finansowymi wyasygnowanymi na potencjalne wynagrodzenia dla pracowników medycznych za rzeczywiście wykonywaną pracę na oddziałach covidowych, które były przekazywane z NFZ-u, co nie zmienia faktu, że w stosunku do tych pracowników szpital występował w roli pracodawcy wypłacającego „dodatki covidowe”, jako składnik ich wynagrodzenia za pracę.

Powyższe przesądza o tym, że do „dodatku covidowego ” będącego elementem wynagrodzenia należy konsekwentnie stosować kodeksowe zasady dotyczące ekwiwalentności wynagrodzenia za pracę, których ani Polecenie Ministra Zdrowia, ani umowa NFZ z pozwaną placówką medyczną - nie może uchylić, a sam ustawodawca – co należy wyraźnie podkreślić - nie zdecydował się żadnym przepisem wprowadzonym w czasie pandemii ograniczyć czy też zmodyfikować.

W tym wypadku pracodawca dysponował odpowiednimi dokumentami w postaci ewidencji czasu pracy, która pozwalała ocenić nakład pracy przy pacjentach covidowych. Jednocześnie pracodawca był uprawniony do sprecyzowania zasad procedowania przy naliczaniu dodatku. Skoro – jak już wyżej wskazano – dodatek covidowy jest elementem wynagrodzenia, to podstawowym aktem regulującym zasady wynagradzania jest regulamin wynagradzania. Sąd ma jednak świadomość, że warunki działania szpitala w walce ze skutkami pandemii oraz ich nagłość i intensywność nie dawały możliwości wdrożenia zmiany regulaminu wynagradzania w sposób określony w art. 77 ² k.p., a w szczególności po uzgodnieniu ze stroną związkową. Pracodawca zdecydował się wprowadzić Zarządzenie Dyrektora, które zobligowało pracowników do składania wykazów godzin pracy przy pacjentach covidowych w terminie do 6. dnia następnego miesiąca. W ocenie sądu minimalnym standardem, który musi być wymagany od tego typu aktu zarządczego pracodawcy, dotyczącego jednego ze składników płacowych, jest przekazanie go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u tegoż pracodawcy. Poprzez analogię można odwołać się do art. 77 ² § 6 k.p.

Tymczasem z zeznań niemal wszystkich przesłuchanych świadków oraz powódki wynika, że Zarządzenie Dyrektora zostało przesłane e-mailem do poszczególnych oddziałów szpitala, po to, by ordynatorzy przekazali jego treść podległym sobie lekarzom. Ordynator oddziału powódki jednak zaniechał realizacji tego obowiązku, w związku z czym ani powódka, ani żaden z innych lekarzy faktycznie pracujących w tamtym okresie w Oddziale Nefrologii i Transplantacji N., nie złożyli wykazów w wyznaczonym terminie.

W ocenie sądu brak przekazania w spornym okresie Zarządzenia Dyrektora do wiadomości lekarzy Oddziału Nefrologii i Transplantacji N. powodował, że regulacja nim objęta nie weszła w życie – nie nabrała mocy obowiązującej. W takim sam sposób należałoby traktować tę kwestię, gdyby Zarządzenie Dyrektora – przy jednoczesnej milczącej aprobacie pracowników medycznych – uznawać za dorozumianą zmianę umowy o pracę. W dalszym ciągu brak przekazania Zarządzenia do wiadomości powódki prowadzi do wniosku, że nie została ona objęta wymogiem dotyczącym terminu złożenia wykazu godzin.

W rezultacie sąd – na mocy Polecenia Ministra Zdrowia 30 listopada 2021 r. w związku z art. 9 § 1 k.p. – uznał roszczenie za zasadne.

Wysokość zasądzonej kwoty wynika z wyliczenia strony pozwanej (k. 77), które nie było kwestionowane przez powódkę. Powództwo zostało oddalone w zakresie różnicy między kwotą z pozwu, a tymże wyliczeniem.

Ustawowe odsetki za opóźnienie zasądzono na mocy art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. Dodatek, jako składnik wynagrodzenia, stawał się wymagalny 10. dnia następnego miesiąca względem przepracowanego. Powódka żądał odsetek od daty późniejszej , więc to żądanie uwzględniono.

Koszty procesu zasądzono na rzecz powódki, co wynika z art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. Poza tym sąd na mocy art. 100 k.p.c. stwierdził, że całość kosztów powinna obciążyć pozwaną, która uległa co do zasady. Pewna korekta wysokości zasądzonego świadczenia wynikała jedynie z analizy dokumentów płacowych i poszczególnych składników dotychczasowego wynagrodzenia powódki, a więc kwestii rozliczeniowych, które w istocie nie były sporne – powódka po otrzymaniu wyliczenia strony pozwanej nie kwestionowała go. Do kosztów procesu należały jedynie koszty zastępstwa procesowego. Ich wysokość, uzależniona od wartości przedmiotu sporu, wyniosła 2 700 zł (§ 9 ust. 1 pkt 2 w związku z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie – tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1964).

W punkcie V. wyroku nadano punktowi I rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty ostatniego jednomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego powódki, podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

O kosztach sądowych orzeczono w oparciu o przepis art. 113 § 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398), w myśl którego w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od przewidzianego w ust. 2-3a obciążenia kosztami. Sąd zastosował ten wyjątek wobec szpitala, który – tak jak sama powódka – starał się w spornym okresie maksymalizować własne wysiłki w walce z pandemią, działając pod presją czasu i okoliczności. Aktualnie obciążanie szpitala kosztami sądowymi związanymi z obowiązkiem zapłaty dodatku covidowego byłoby z tego względu niesłuszne.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)

3. (...)

8.11.2023