Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem, który wpłynął do tut. Sądu w dniu 28 stycznia 2015 r., powód Z. S. domagał się od pozwanego pracodawcy Zakładów (...) sp. z o.o. w S. sprostowania świadectwa pracy w warunkach szczególnych oraz świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych (k. 2-6 w zw. z k. 11) poprzez wskazanie w nich, iż wykonywał pracę w warunkach szczególnych w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 25 maja 1977 r. na stanowisku aparatowy maszynista uzdatniania wody oraz w okresie od 1 maja 1984 r. do 31 grudnia 2014 r. na stanowisku monter konserwator sieci wodociągowej, monter konserwator sieci wodociągowo – kanalizacyjnej, starszy monter sieci wodociągowo – kanalizacyjnej.

W uzasadnieniu swego stanowiska powód wskazał, iż był zatrudniony w pozwanym zakładzie pracy w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 31 grudnia 2014 r. oraz że w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 25 maja 1977 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się oczyszczaniem ścieków i filtrów otwartych (a dodatkowo pracował przy obsłudze pomp wirowych, obsłudze chloratorów, przy koagulacji), a w okresie od 1 maja 1984 r. do 31 grudnia 2014 r. zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy robotami wodnokanalizacyjnymi oraz budową rurociągów w głębokich wykopach.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Nie wnioskowała o zasądzenie kosztów procesu. Pozwany zakład pracy wskazywał, iż nie mógł potraktować pracy powoda jako pracy w warunkach szczególnych z uwagi na fakt, że w spornym okresie uzdatnianie wody przy pomocy chloru, ozonu czy koagulantów odbywało się jedynie na stacji wodociągowej (...), na której powód pracował w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 stycznia 1972 r., a praca powoda na stanowisku montera konserwatora sieci wodociągowej po 1 grudnia 1991 r., z uwagi na wyodrębnienie Wydziału Pogotowia (...), nie stanowiła już pracy w warunkach szczególnych.

W kolejnych pismach procesowych strony podtrzymywały swoje stanowiska procesowe, odnosząc się w głównej mierze do zarządzeń resortowych wydanych na podstawie §3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia oraz do aktów wewnętrznych obowiązujących w zakładzie pracy.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S. został zatrudniony w M. (...)w S. (poprzedniku prawnym pozwanej spółki), na podstawie umowy o pracę, w dniu 13 sierpnia 1971 r., na stanowisku maszynisty – aparatowego urządzeń wodociągowych. Od dnia 1 lutego 1972 r. nazwa stanowiska pracy Z. S. uległa zmianie na maszynistę pomp wodociągowych, a od 1 kwietnia 1974 r. ponownie zmieniła się na maszynistę – aparatowego uzdatniania wody. W istocie od 13 sierpnia 1971 r. do 25 maja 1977 r. (od dnia 26 maja 1997 r. Z. S. pracował na stanowisku telemontera) praca Z. S. wiązała się z wykonywaniem tego samego rodzaju obowiązków, a wykonywał ją w Wydziale Produkcji Wody w ujęciu wodociągowym 1-go M., stacji wodociągowej Z. (następnie Zakładzie Produkcyjnym (...)), stacji wodociągowej P. (Z. S. pracował tam w styczniu 1972 r.), stacji wodociągowej Ś. (następnie Zakładzie Produkcyjnym (...)). W stacjach wodociągowych woda była uzdatniana za pomocą chloru i koagulantów, a także uzdatniana za pomocą podchlorynu sodu. Praca Z. S. polegała na uzdatnianiu wody za pomocą środków chemicznych, a także obsłudze maszyn, urządzeń i pomp oraz wykonywaniu innych czynności. Jedynie na stacji P. było wydzielone osobne stanowisko związane z obsługą urządzeń do chlorowania wody lub koagulacji (był osobny budynek chlorowni). Na pozostałych stacjach stanowiska takie nie były wydzielone. Prace przy obsłudze urządzeń do chlorowania wody trwały kilkanaście minut (w sytuacji, gdy na zmianie pracowały 2 osoby, jeden z pracowników w ogóle nie zajmował się obsługą takich urządzeń). W pierwszej kolejności należało włączyć wentylator, który znajdował się na zewnątrz chlorowni. Po kilkunastu minutach pracownik wchodził do chlorowni, przez kilkanaście minut sprawdzał wskaźniki ciśnienia chloru, a następnie opuszczał chlorownię i wracał na stację wodociągową. W pozostałym czasie pracy Z. S. zajmował się obchodem studni głębinowych, spisywaniem danych z liczników, mierzeniem poziomu wód głębinowych, płukaniem filtrów, obsługiwaniem pomp (sprawdzeniem, czy nie grzeją się wały, czy olej w panewkach nie nadaje się do wymiany). Z. S. wykonywał także czynności pomocnicze jak sprzątanie na ww. placówkach, malowanie urządzeń, koszenie trawy, przywożenie koksu. Z. S. sprzątał codziennie w ramach ośmiogodzinnej pracy. Sprzątał biura i szatnie. Raz na 2 lata maszynista pomp wodociągowych i aparatowy uzdatniania wody wymienia i uzupełnia złoża filtracyjne, dysze filtracyjne i aeracyjne (do napowietrzania).

Dowód: dokumentacja zawarta w aktach pracowniczych powoda – k. 1, 6, 7, 8 cz. B akt osobowych, zestawienie stanowisk i miejsc pracy – k. 29-30, , pismo z dnia 24 stycznia 1985 r. – k. 53, zeznania świadka W. K. – k. 143-146, zeznania R. W. – k. 148-150, zeznania powoda – k. 94-97 w zw. z k. 176-179;

W okresie od 26 maja 1977 r. do 31 marca 1984 r. Z. S. pracował na stanowisku telemontera.

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja zawarta w aktach pracowniczych powoda – k. 8, 14b cz. B akt osobowych;

W okresie od 1 kwietnia 1984 r. Z. S. był zatrudniony na stanowisku montera konserwatora sieci wodociągowej, a od 19 stycznia 1995 r. na stanowisku montera konserwatora sieci wodociągowo – kanalizacyjnej. W okresie od 1 maja 1998 r. do 1 września 1999 r. na angażach Z. S. pojawiała się adnotacja, że praca przez niego wykonywana jest pracą w warunkach szczególnych. Adnotacja taka nie pojawiała się w okresie późniejszym.

W okresie od 1 kwietnia 1984 r. Z. S. świadczył pracę w ramach pogotowia w Wydziale Sieci Wodociągowej. Z dniem 1 grudnia 1991 r. doszło do wydzielenia pogotowia z Wydziału Sieci Wodociągowej.

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja zawarta w aktach pracowniczych powoda – k. 14b, 25, 49, 55, 57, 58 cz. B akt osobowych, zestawienie stanowisk i miejsc pracy – k. 29-30, zeznania powoda – k. , Zarządzenie nr 6/91 – k. 63-64, ramowy schemat organizacyjny – k. 62, korespondencja wewnętrzna – k. 54, uchwała Zarządu Miasta nr 25/91 – k. 55, statut – k. 56-61;

Zarówno przed wydzieleniem Pogotowania, jak i po jego wydzieleniu obowiązki Z. S. były takie same. Praca Z. S. polegała na odbiorze informacji o awariach, zabezpieczaniu miejsca awarii (w tym sprawdzaniu bezpieczeństwa w zakresie ruchu drogowego podczas prac na sieci wodociągowej czy kanalizacyjnej), włączaniu i wyłączaniu sieci wodociągowej. Co do zasady Pogotowie zajmowało się zabezpieczaniem awarii dotyczących wody czystej (kanalizacją zajmował się (...)). Niejednokrotnie dopiero po przyjeździe na miejsce awarii okazywało się, z jakim rodzajem awarii pracownicy Pogotowia mają do czynienia. Zdarzało się zatem, że zabezpieczali również awarie kanalizacyjne. Sytuacje takie miały miejsce również w razie zgłoszenia awarii dotyczącej sieci kanalizacyjnej w godzinach, w których nie pracował (...) (wydział ten pracował na jedną zmianę). Co do zasady usuwaniem awarii w przypadku sieci wodociągowej zajmowali się pracownicy Wydziału S. Wodociągowej, a w przypadku sieci kanalizacyjnej pracownicy (...). Zdarzało się, że pracownicy Pogotowia byli w stanie samodzielnie usunąć drobniejsze awarie, co dotyczyło około 20-40 % wszystkich awarii sieci wodociągowej. Mogło się zdarzyć, iż wymieniali w studniach wodociągowych kształtki, wodomierze i zawory oraz że wypompowywali wodę z piwnic. Pracownicy pogotowia nie usuwali awarii w wykopach (sporadycznie mogło się zdarzyć, że na prośbę przełożonych pomagali usunąć awarię monterom sieci wodociągowej). Z. S. zajmował się również płukaniem sieci, co ma miejsce wiosną i jesienią i polega na skierowaniu przepływu wody w kierunku hydrantu, co skutkuje wylewaniem na ulicę wody, która następnie spływa do kratki sieciowej lub studni kanalizacyjnej.

Zgodnie z zakresem obowiązków, podpisanym przez Z. S. w dniu 26 października 1999 r., do zakresu jego obowiązków należała: znajomość wpisów w „zeszycie awarii” i „zeszycie poleceń” z trzech poprzednich zmian, odbieranie od telefonistki informacji na temat zaistniałych awarii wodociągowych i kanalizacyjnych, zgłaszanie ich zmianowemu brygadziście i współpracownikom, w przypadku awarii sieci kanalizacyjnej – przekazywanie informacji wydziałowi gospodarki sanitarnej, sieci wodociągowej – przekazywanie informacji właściwemu rejonowi wydziału sieci wodociągowej, w przypadku awarii magistralnych zawiadamianie określonych osób i podmiotów (np. straży pożarnej), zabezpieczenie miejsca awarii, wyłączenie wody w miejscu awarii przy uwzględnieniu możliwości przystąpienia służb eksploatacyjnych do naprawy - odnotowywanie tych faktów w „zeszycie awarii” i w „zeszycie poleceń”, niezwłoczne przekazywanie telefonistce wszelkich danych dotyczących awarii, bieżąca znajomość grafiku pracy II zmiany i dyżurów domowych pogotowia technicznego, znajomość Regulaminu Pracy i innych aktów wewnętrznych, dbanie o powierzony sprzęt, ład i porządek w miejscu pracy, wysoką jakość pracy, odzież roboczą, bieżące informowanie przełożonego o zaawansowaniu wykonywanych prac i ewentualnych trudnościach, wykonywanie innych zadań przynależnych do stanowiska, a zaleconych przez przełożonych.

Praca na stanowisku montera konserwatora sieci wod. – kan. w pogotowiu odbywała się na 3 zmianach (I – od 6.00 d0 14.00, II – 14.00 – 22.00, III – 22.00 do 6.00). Pogotowie było wyposażone w składane łóżka do spania. Z. S. co 3 tydzień pracował na nocnej zmianie, podczas której czas odpoczynku trwał średnio 2 czy 3 godziny (z wyjątkiem sytuacji, gdy zgłaszano awarie).

Dowód: zakres obowiązków – k. 60 cz. B akt osobowych powoda, zeznania świadka W. K. – k. 143-146, zeznania świadka A. K. – k. 146-148, zeznania R. W. – k. 148-150, zeznania powoda – k. 94-97 w zw. z k. 176-179, Regulamin Pracy – k. 160-164, zeznania świadka A. D. – k. 97-100;

Zarządzeniem nr 16/81 Dyrektora (...) Przedsiębiorstwa (...) w S. z dnia 31 sierpnia 1981 r. ustalono, iż pracą w warunkach szczególnych jest praca wykonywana przy robotach wodno - kanalizacyjnych, montera konserwatora sieci wodociągowej w rejonach sieci wodociągowej i pogotowiu wodociągowym, a także prace w kanałach ściekowych, kanalarza oraz maszynisty maszyn i urządzeń przepompowni i oczyszczalni ścieków, konserwatora urządzeń kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków.

Zarządzeniem nr 4/82 Dyrektora Zmilitaryzowanego (...) Przedsiębiorstwa (...) w S. z dnia 23 lutego 1982 r. ustalono, iż pracą w warunkach szczególnych jest praca wykonywana przy robotach kanalizacyjnych oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach, a także prace w kanałach ściekowych kanalarza oraz montera konserwatora sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków.

Zarządzeniem nr 2/85 Dyrektora (...) Przedsiębiorstwa (...) w S. z dnia 30 stycznia 1985 r. ustalono, iż praca w szczególnych warunkach wykonywana jest w Wydziale Sieci Wodociągowej na stanowisku m.in. montera konserwatora sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, maszynisty stacji pomp wodociągowych, a w Wydziale Produkcji Wody na stanowisku uzdatniania wody na ZP P. i ZP M. pod warunkiem uzdatniania wody przy pomocy chloru i koagulantów według wykazu imiennego sporządzanego przez kierownika wydziału.

Poleceniem służbowym nr 9/98 Dyrektora (...) w S. z dnia 24 kwietnia 1998 r. powołano zespół do przeglądu stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego.

W korespondencji wewnętrznej z dnia 12 października 1999 r. kierownik Wydziału Pogotowia (...).- K.. A. K. wskazał, iż kierownictwo Wydziału nie widzi podstaw do uznania, iż pracownicy wydziału pracują w warunkach szczególnych.

Aneksem nr (...) z dnia 7 grudnia 1999 r. do ww. zarządzenia ustalono, iż praca w warunkach szczególnych jest wykonywana w Wydziale Sieci Wodociągowej na stanowisku montera – konserwatora sieci wodociągowej, ponadto wykonującego pracę brukarza, kopacza lub kierowcy pojazdu specjalistycznego, a w Wydziale Produkcji Wody na stanowisku aparatowego uzdatniania wody (maszynisty stacji pomp – aparatowego uzdatniania wody np. przy pomocy chloru, ozonu i koagulantów).

Niesporne, a nadto dowód: Zarządzenie nr 2/85 wraz z załącznikiem – k. 38-41, aneks nr (...) – k. 42-44, tekst jednolity Zarządzenia nr 2/85 – k. 49-52, polecenie służbowe nr 9/98 – k. 65, protokół z dnia 25 czerwca 1998 r. – k. 66-68, korespondencja wewnętrzna – k. k. 69, Zarządzenie nr 4/82- k. 123-127, Zarządzenie nr 16/18 – k. 134-138, zeznania świadka W. K. – k. 143-146, zeznania świadka A. K. – k. 146-148, zeznania świadka A. D. – k. 97-100;

Stosunek pracy Z. S. uległ rozwiązaniu na mocy porozumienia stron z dniem 31 grudnia 2014 r. w związku z przejściem pracownika na emeryturę.

Niesporne, a nadto dowód: pismo z dnia 20 stycznia 2014 r. – cz. C nienumerowanych akt osobowych powoda;

W świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych datowanym na dzień 9 września 2009 r. pracodawca wskazał, iż Z. S. w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 stycznia 1972 r. oraz w okresie od 1 kwietnia 1984 r. do 1 grudnia 1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace: oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych, roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach na stanowiskach: maszynista aparatowy uzdatniania wody, monter konserwator sieci wodociągowej. Jako podstawę prawną wskazano wykaz A Dział IX poz. 2 pkt 4 i wykaz A Dział V poz. 1 pkt 4 stanowiący załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 dnia lipca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

W świadectwie pracy z dnia 31 grudnia 2014 r., w punkcie 4 podpunkcie 8, pracodawca wskazał, iż Z. S. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 stycznia 1972 r. jako maszynista aparatowy uzdatniania wody oraz w okresie od 1 kwietnia 1984 r. do 1 grudnia 1991 r. jako monter konserwator sieci wodociągowej.

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – cz. C nienumerowanych akt osobowych powoda, świadectwo pracy – cz. C nienumerowanych akt osobowych powoda;

Osobom zatrudnianym na analogicznych stanowiskach jak Z. S. w świadectwach pracy jako okres pracy w warunkach szczególnych z reguły zaliczano pracę do 30 listopada 1991 r., tj. do wydzielenia Pogotowia z Wydziału Sieci Wodociągowej.

Dowód: wykaz monterów – k. 184-15, świadectwa pracy – k. 186-

Pismem, które wpłynęło do pracodawcy w dniu 5 stycznia 2015 r. Z. S. wniósł o sprostowanie świadectwa pracy w punkcie 8 podpunkcie 4 oraz sprostowanie świadectwa pracy w warunkach szczególnych, podnosząc, iż w okresie od 13 sierpnia 1971 r. do 25 maja 1977 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się oczyszczaniem ścieków i filtrów otwartych, a w okresie od 1 maja 1984 r. do 31 grudnia 2014 r. zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy robotami wodnokanalizacyjnymi oraz budową rurociągów w głębokich wykopach.

Zakład pracy, pismem z dnia 12 stycznia 2015 r. odmówił sprostowania świadectw pracy wskazując, iż zostały one wydane zgodnie z dokumentami znajdującymi się w aktach osobowych oraz na podstawie obowiązujących w zakładzie pracy przepisów dotyczących zaliczania prac do warunków szczególnych.

Odpowiedź pracodawcy nie dotarła do Z. S. do dnia 26 stycznia 2015 r. Z. S. otrzymał ją osobiście w kadrach zakładu pracy w dniu 27 stycznia 2015 r.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek o sprostowanie świadectw pracy – k. 9 cz. C akt osobowych powoda, pismo z dnia 12 stycznia 2015 r. – k. 10 cz. C akt osobowych powoda oraz z adnotacją o odbiorze w dniu 27 stycznia 2015 r. – cz. C nienumerowanych akt osobowych powoda, reklamacja – cz. C nienumerowanych akt osobowych powoda;

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się bezzasadne.

W myśl §2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U 1983.8.43 z późn. zm.) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (ust.1). Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Podstawę prawną powództwa w zakresie żądania sprostowania świadectwa pracy stanowi art. 97 §2 ¹ k.p., w myśl którego pracownik może w ciągu 7 dni od otrzymania świadectwa pracy wystąpić z wnioskiem do pracodawcy o sprostowanie świadectwa. W razie nieuwzględnienia wniosku pracownikowi przysługuje, w ciągu 7 dni od zawiadomienia o odmowie sprostowania świadectwa pracy, prawo wystąpienia z żądaniem jego sprostowania do sądu pracy.

Poza sporem pozostaje, iż powód dochował ww. terminów, a zatem jego powództwo o sprostowanie świadectwa pracy podlegało merytorycznemu rozpoznaniu. Przepisy nie przewidują natomiast trybu sprostowania świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, co jednak - w związku z żądaniem sprostowania świadectwa pracy i wobec badania i orzekania o dokładnie tych samych okolicznościach – nie miało żadnego wpływu na treść orzeczenia.

Z uwagi na sporny okres w niniejszej sprawie zastosowanie znajdą Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. 1956.39.176 z późn. zm., obowiązujące w okresie od 1 lipca 1956 r. do 31 grudnia 1979 r., Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz.U. 1979.13.86 z późn. zm.), obowiązujące w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1982 r. oraz ww. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U 1983.8.43 z późn. zm.) obowiązujące od 1 stycznia 1983 r.

W myśl §1 ust. 1 ww. rozporządzenia z dnia 10 września 1956 r. do I kategorii zatrudnienia zalicza się następujące prace wykonywane stale i w pełnym wymiarze godzin obowiązującym w danym zawodzie: prace pod ziemią, prace wykonywane w warunkach szkodliwych dla zdrowia wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Jak stanowi §2 ust. 3 przedmiotowego rozporządzenia szczegółowe zawody (stanowiska robocze) objęte wielostanowiskowymi pozycjami wykazu określają właściwi ministrowie oraz Przewodniczący Komitetu Pracy i Płac w porozumieniu z zarządami głównymi właściwych związków zawodowych. W wykazie do rozporządzenia w pozycji XVI odnoszącej się do gospodarki komunalnej wymieniono jedynie robotników zatrudnionych w kanałach i przy oczyszczaniu ścieków.

Zgodnie z treścią §1 i 2 ww. rozporządzenia z dnia 4 maja 1979 r. do pierwszej kategorii zatrudnienia zaliczone są prace wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia, a okresy tych prac podlegają zaliczeniu do pierwszej kategorii zatrudnienia bez względu na podporządkowanie resortowe zakładu pracy, jeżeli pracownik wykonywał te prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. W myśl §3 przedmiotowego rozporządzenia właściwi ministrowie, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz w uzgodnieniu z zarządem głównym właściwego związku zawodowego, ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których prace zalicza się – zgodnie z wykazem – do pierwszej kategorii zatrudnienia. Jak stanowi zaś §9 pracownicy, którzy z tytułu zaliczenia ich pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyli uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, zachowują te uprawnienia. Zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik do rozporządzenia w Dziale V dotyczącym budownictwa i produkcji materiałów budowlanych wskazano w punkcie 1 roboty wodnokanalizacyjne oraz budowę rurociągów w głębokich wykopach, a w Dziale IX odnoszącym się do gospodarki komunalnej w punktach 1-7 prace w kanałach ściekowych, oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych, prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich, prace asfalciarzy oraz przy gotowaniu asfaltu, prace bitumiarzy oraz przy produkcji asfaltobetonu, parce brukarzy, prace kominiarzy.

W myśl §1 i 2 ww. rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, prace w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, wymienione w §4 -15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w warunkach szczególnych, wymienione w wykazach A i B. Jak stanowi zaś §19 przy ustalaniu okresów pracy, o których mowa w §2, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach, o których mowa w §4. Zgodnie z Wykazem A stanowiącym załącznik do rozporządzenia w Dziale V dotyczącym budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych wskazano w punkcie 1 roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach, a w Dziale IX odnoszącym się do gospodarki komunalnej w punktach 1-7 prace w kanałach ściekowych, oczyszczanie ścieków i filtrów otwartych, prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich, prace asfalciarzy oraz przy gotowaniu asfaltu, prace bitumiarzy oraz przy produkcji asfaltobetonu, parce brukarzy, prace kominiarzy.

W ocenie Sądu z przywołanych powyżej regulacji prawnych wynika, iż praca powoda w spornym okresie, szczegółowo opisana w pierwszej części uzasadniania, której zakres ustalono w oparciu o korespondujące ze sobą – w istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zakresie - zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków oraz samego powoda, nie stanowiła pracy w warunkach szczególnych i to zarówno w odniesieniu do prac ujętych w ww. Dziale V jak i w ww. Dziale IX. Nie ulega bowiem wątpliwości, że praca powoda nie polegała na żadnym z rodzajów prac wymienionych w 7 punktach Działu IX, ani na wykonywaniu robót wodnokanalizacyjnych czy budowie rurociągów w głębokich wykopach, a jeżeli nawet się zdarzała to na pewno nie była świadczona w pełnym wymiarze czasu pracy. Od razu w tym miejscu należy wskazać, iż określenie „w głębokich wykopach” odnosi się nie tylko do budowy rurociągów, ale także do robót wodnokanalizacyjnych. Powyższe stanowisko znajduje poparcie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 czerwca 2016 r. (III AUA 313/16), w którym wskazano, iż spójnik „oraz” (podobnie jak „i”) oznacza koniunkcję, a zatem wymóg prowadzenia prac w głębokich wykopach dotyczy zarówno budowy rurociągów, jak i robót wodnokanalizacyjnych. Oznacza to, iż wyłącznie wykonywanie robót wodno-kanalizacyjnych w głębokich wykopach stanowi pracę uprawniającą do obniżenia wieku emerytalnego. Dodatkowo podkreślenia wymaga, na co zwracano uwagę w dotychczasowym orzecznictwie, w tym ostatnio w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2016 r., sygn. III UK 131/15, iż zasada stanowiskowo-branżowego charakteru wyodrębnienia prac kwalifikujących do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym nie ma charakteru absolutnego i w szczególnych okolicznościach sprawy można od niej odstąpić. Może się bowiem zdarzyć, że zakład pracy wykonywał także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, a co za tym idzie, szkodliwość danego rodzaju pracy odpowiada szkodliwości pracy przyporządkowanej do innej branży. Decydujące w tym przypadku znaczenie ma to, czy pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych szkodliwych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu przemysłu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach. Możliwość skorzystania z prac przypisanych do innego działu gospodarki, w tym przypadku do Działu V dotyczącego budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, nie uniemożliwia jednak zakwalifikowania pracy powoda jako pracy w warunkach szczególnych, albowiem poza sporem pozostaje, iż nie wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy robót wodnokanalizacyjnych oraz budowy rurociągów w głębokich wykopach.

Z uwagi na odwoływanie się stron procesu do resortowych zarządzeń oraz aktów wewnętrznych obowiązujących w zakładzie pracy, a dotyczących stanowisk pracy zaliczanych do pracy w warunkach szczególnych, wskazać należy, iż ani jedne, ani drugie z tych aktów nie mogą przekraczać ww. Rozporządzeń poprzez zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych nowych stanowisk pracy, tj. stanowisk, na których praca nie odpowiada rodzajom prac wymienionych w ww. Rozporządzeniach. Zarządzenia resortowe nie stanowią bowiem, w myśl art. 87 Konstytucji, źródeł prawa, do których zaliczamy Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 listopada 2014 r., sygn. akt I UK 113/14, i z czym Sąd orzekający w pełni się zgadza, upoważnienie właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych wynikające z § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie stwarzało podstawy prawnej do wydawania aktów niepozostających w zgodzie z powszechnie obowiązującym prawem; obejmowało tylko wskazanie w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. W żadnym wypadku nie przewidziano możliwości wykroczenia poza wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienione w załączniku do rozporządzenia. Na podstawie upoważnienia wymienione podmioty mogły tylko wskazać, na których stanowiskach są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B, nigdy zaś ustanawiać nowych stanowisk pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Także w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 lipca 2015 r., sygn. akt III AUa 382/15, wskazano, iż dla uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Samo nawet wymienienie danego stanowiska czy rodzaju prac warunkujących przyznanie spornego prawa do emerytury nie może być interpretowane w sposób rozszerzający, tzn. w całkowitym oderwaniu od rodzaju zakładu z danej branży, w którym praca była wykonywana. Wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A, B, stanowiących załącznik do rozporządzenia, nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. W tym samym duchu wypowiedział się również Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 29 grudnia 2015 r., sygn. III Aua 1374/15, podnosząc, iż zasadniczą rolę w kwalifikowaniu prac jako wykonywanych w szczególnych warunkach ma rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego - wykonywanie prac na stanowiskach nie wymienionych w załącznikach do tego rozporządzenia, a tylko w wykazach resortowych, nie jest wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy emerytalnej.

Nawet gdyby jednak przyjąć za pracę w warunkach szczególnych pracę wykonywaną na stanowiskach wskazanych w Zarządzeniu nr 20 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 października 1980 r., to i tak w punkcie V wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia stanowisko montera – konserwatora sieci wodociągowej odnosi się do robót wodno- kanalizacyjnych oraz budowy rurociągów w głębokich wykopach, których powód nie wykonywał (a jeżeli, to sporadycznie), zaś stanowisko aparatowego uzdatniania wody oraz maszynisty stacji pomp wodociągowych dotyczy oczyszczania ścieków i filtrów otwartych, których to prac powód również nie wykonywał, a na pewno nie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Analogiczne zapisy znajdują się w Zarządzeniu nr 21 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 22 września 1982 r. oraz w Zarządzeniu nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983 r., przy czym do stanowiska aparatowego uzdatniania wody dodano „np. przy pomocy chloru, ozonu i koagulantów), a w ostatnim Zarządzeniu do stanowiska maszynisty stacji pomp wodociągowych „wykonujący pracę w warunkach uniemożliwiających zapewnienie wydzielonego pomieszczenia i dyspozytorni”. Nie ulega wątpliwości, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków niż te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 listopada 2015 r., sygn. III AUa 466/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 kwietnia 2016 r. , sygn. III AUa 115/16).

Stanowiska Sądu nie zmienia zakwalifikowanie przez pracodawcę części okresu zatrudnienia powoda (gdy wykonywał analogiczne czynności jak w spornym okresie) do pracy w warunkach szczególnych, albowiem o uznaniu zatrudnienia za pracę w szczególnych warunkach nie decyduje treść dokumentów wystawionych przez pracodawcę, ani nazwa stanowiska pracy, lecz rodzaj powierzonej wnioskodawcy pracy i jej wykonywanie w warunkach określonych w § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Wykonywanie przez powoda pewnych czynności, nawet w trudnych dla organizmu warunkach, jeżeli nie można ich zakwalifikować pod jedną z pozycji z wykazu A lub B, uniemożliwia potraktowanie takiego zatrudnienia jako mającego znaczenie z punktu widzenia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 lipca 2016 r., sygn. III AUa 1241/15). Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest nadto dokumentem prywatnym, wystawianym przez pracodawcę jako jego oświadczeniem wiedzy, które może być podważane i podlega ocenie tak samo jak każdy inny dowód.

Z podanych wyżej względów (w tym w szczególności braku możliwości rozszerzenia katalogu prac zaliczonych do prac w warunkach szczególnych) bez wpływu na orzeczenie w sprawie o sprostowanie świadectwa pracy pozostają liczne zmiany i doprecyzowywanie stanowisk, wymienionych w ww. Zarządzeniach, w aktach wewnętrznych pracodawcy. Oceny Sądu nie może zmienić również wewnętrzne przekonanie powoda, częściowo utwierdzane przez samego pracodawcę, iż praca przez niego wykonywana stanowi pracę w warunkach szczególnych, ani też okoliczność zaliczenia przez pracodawcę innym pracownikom, w niektórych okresach zatrudnienia, pracy na analogicznych jak powód stanowiskach do pracy w warunkach szczególnych.

Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

27 października 2016 r.