Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w osobie Przewodniczącej – sędziego Urszuli Iwanowskiej, po rozpoznaniu w dniu 17 maja 2024 r., w S. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania T. P.

przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość policyjnej emerytury

na skutek apelacji organu emerytalnego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 kwietnia 2023 r., sygn. akt VI U 5/20,

1.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie oraz zasądza od T. P. na rzecz Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych wraz z ustawowymi odsetkami należnymi za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego wyroku ubezpieczonemu do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od ubezpieczonego na rzecz organu emerytalnego kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych wraz z ustawowymi odsetkami należnymi za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia niniejszego wyroku ubezpieczonemu do dnia zapłaty tytułem zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

sędzia Urszula Iwanowska

sygn. akt III AUa 290/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 lipca 2017 r., nr (...), Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. działając z urzędu po otrzymaniu z Instytutu Pamięci Narodowej informacji nr (...) z dnia 11 kwietnia 2017 r., ponownie ustalił wysokość należnej T. P. emerytury stwierdzając, że od dnia 1 października 2017 r. miesięczna wysokość tego świadczenia wynosi 1.207,24 zł, (do wypłaty 1.021,59 zł).

W odwołaniu od powyższej decyzji T. P. wniósł o jej zmianę i przyznanie emerytury w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 1.787,18 zł brutto oraz o zasądzenie kosztów postępowania wg. norm przepisanych zarzucając jej naruszenie:

- art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

- art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

- art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu jego godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że jego służba w okresie przed 31 lipca 1990 r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie mu - w akcie prawnym rangi ustawy - winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których on w żaden sposób się nie przyczynił;

- art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności przez uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie przed 31 lipca 1990 r. za winnych działań zasługujących na penalizację;

- art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na arbitralnym naruszeniu jego osobistych praw majątkowych i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia jego prawa do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej.

W uzupełnieniu odwołania T. P. wskazał, że obok przedstawionych zarzutów dodaje nowy: przywołania przez organ błędnej podstawy prawnej wydanej decyzji o ponownym ustaleniu emerytury policyjnej, tj. art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1, z jednoczesnym naruszeniem art. 33 ust. 1, który określa wyłączne przesłanki takiej decyzji, a w konsekwencji bezprawne (kolejne) ponowne jej ustalenie w drastycznie obniżonej wysokości.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych podtrzymując argumentację przytoczoną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość emerytury policyjnej T. P., poczynając od 1 października 2017 r., z pominięciem art. 15c ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (w brzmieniu obowiązującym na dzień 1 stycznia 2017 r. – t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 708 ze zm.) w odniesieniu do jego służby w okresach od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. oraz z pominięciem art. 15c ust. 3 tej ustawy (punkt I), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (punkt II).

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

T. P. (przed zmianą nazwiska (...)) urodził się w dniu (...) Ubezpieczony posiada wykształcenie średnie. W okresie od 4 lutego 1959 r. do 2 grudnia 1961 r. ubezpieczony był elewem orkiestry w Ludowym Wojsku Polskim. Od 7 lipca 1965 r. do 24 października 1966 r. pracował w (...) Zakładach (...) na stanowisku instruktora K.O. Od 26 października 1966 r. do 17 października 1968 r. ubezpieczony odbył zasadniczą służbę wojskową.

W dniu 23 sierpnia 1968 r. ubezpieczony złożył podanie o przyjęcie do pracy w Milicji Obywatelskiej w charakterze pracownika przejścia granicznego. Prośbę swą motywował zamiłowaniem w dziedzinie obronności kraju i jego bezpieczeństwa.

Z dniem 1 listopada 1968 r. ubezpieczony został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej na stanowisko młodszego kontrolera (...) S. G., Wydziału (...) SB KWMO w S.. Ubezpieczony od 1 listopada 1968 r. rozpoczął pracę w nowo utworzonym Zarządzie (...) w S. G. - K.. Na początku służby ubezpieczony przede wszystkim kontrolował wagony towarowe na stacji S. - G., ponieważ nie był jeszcze na tyle przygotowany, aby sprawdzać paszporty. Ubezpieczony nie brał udziału w zajściach grudniowych w 1970 r., przebywał w tym czasie poza S. na urlopie wypoczynkowym.

Następnie ubezpieczony przeszedł szkolenie przygotowujące do wprowadzenia uproszczonego ruchu granicznego, który wprowadzony został w 1972 r.

Od 1 stycznia 1972 r. T. P. pełnił służbę na stanowisku młodszego kontrolera (...) w T. w Wydziale (...) w S. w (...) Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza.

Z dniem 1 listopada 1973 r. ubezpieczony został mianowany na stanowisko młodszego kontrolera ruchu granicznego (...) S. G. w (...) Brygadzie WOP. Ubezpieczony zajmował się kontrolą paszportów i dowodów osobistych ludzi przekraczających granicę oraz czasami sprawdzał wagony na stacji S. G.. Zdarzało się, że zatrzymywał osoby, które miały podrobione stemple do przekroczenia granicy i wówczas osoby te wyłączał z ruchu granicznego i przekazywał do kierownictwa zmiany. Z racji tego, że (...) był czynny całą dobę, a posterunek MO do 18-stej, to w razie popełnienia przestępstwa ludzie zgłaszali się do (...). Od 16 kwietnia 1976 r. T. P. pełnił służbę na stanowisku kontrolera grupy (...) (...) S. G. (...) Brygadzie WOP.

W dniu 22 sierpnia 1979 r. ubezpieczony złożył do Ministra Spraw Wewnętrznych w W. prośbę o przeniesienie go z (...) S. G. do Służby Bezpieczeństwa Wydziału (...) KWMO w S. celem dalszego pełnienia służby. W dniu 10 września 1979 r. z uwagi na brak etatów ubezpieczony prośbę wycofał.

Z dniem 15 czerwca 1982 r. został przekazany służbowo do dyspozycji Komendanta Wojewódzkiego MO S.. Od dnia 1 lipca 1982 r. T. P. pełnił służbę na stanowisku młodszego inspektora Wydziału (...) SB KWMO S.. Od 2 lutego do 22 kwietnia 1983 r. odbył specjalny kurs operacyjny SB. Od 1 stycznia 1984 r. pełnił służbę na stanowisku inspektora Wydziału (...) SB WUSW S..

W opinii służbowej za okres od 1 listopada 1983 r. do 31 sierpnia 1984 r. wskazano, że ubezpieczony „pracował na stanowisku inspektora w sekcji (...) wydziału (...) jako pełnomocnik ds. PKP, do pracy zawodowej przygotowany jest dobrze teoretycznie jak i praktycznie. Wskazano, że poprzez pracę w (...) oraz staż w Wydziale (...) i Wydziale (...) WUSW ubezpieczony nabył duże doświadczenie operacyjne oraz umiejętności organizowania pracy na posiadanym odcinku. Pracę na chronionym obiekcie organizuje prawidłowo, wykazując dużo własnej inicjatywy, samodzielności i operatywności. Duża doza posiadanej inteligencji i wiadomości ogólnych pozwala mu na znalezienie wspólnego tematu do rozmowy nie tylko z interesującymi nas osobami lecz z całością tego środowiska. Na łączności posiada 16 tajnych współpracowników, z których 6 pozyskał osobiście w okresie opiniowanym. Z uwagi na charakter pracy utrzymuje szeroki kontakt z kierownictwem chronionego obiektu. Zaangażowany w sprawy polityczno-społeczne kraju przez szerzenie ideologii PZPR w chronionych obiektach PKP. Wskazano, że ubezpieczony w okresie opiniowanym wykazał pełną przydatność na zajmowanym stanowisku i zasłużył na mianowanie go starszym inspektorem”. Również we wniosku personalnym z dnia 10 września 1984 r. dotyczącym mianowania na stanowisku starszego inspektora Wydz. (...) wskazano, iż ubezpieczony jest pracownikiem sumiennym, samodzielnym i wszechstronnie przygotowanym do pracy operacyjnej. Dotychczasowe zaangażowanie, sumienność i prawidłowe rozwiązywanie stawianych mu zadań służbowych, predysponują ma proponowane stanowisko st. inspektora.

Z dniem 1 września 1984 r. powierzono ubezpieczonemu stanowisko starszego inspektora Wydziału(...) SB WUSW S..

Pełniąc służbę w Wydziale (...) oraz (...), ubezpieczony został włączony do wykonywania działań zawodowych na odcinku zwalczania nielegalnej opozycji. W ramach służby odwołujący wykonywał czynności operacyjne i operacyjno-rozpoznawcze. Osiągał w tym zakresie bardzo dobre wyniki, uzyskiwał cenne informacje, często kosztem czasu wolnego. Odwołujący zajmował się, między innymi, typowaniem, opracowywaniem i pozyskiwaniem tajnych współpracowników. Pozyskanie tajnych współpracowników poprzedzało przygotowanie pod względem ich przydatności i chęci do współpracy. Ubezpieczony prowadził rozmowy operacyjne oraz teczki tajnych współpracowników. Prowadzone rozmowy operacyjne obejmowały różną tematykę, począwszy od informacji dotyczących PKP po rozmowy dotyczące sytuacji społeczno-politycznej kraju. W prowadzonych sprawach operacyjnych ubezpieczony sporządzał plany kierunkowego wykorzystania tajnych współpracowników oraz charakterystyki TW.

W lipcu 1984 r. T. P. pozyskał tajnego współpracownika o pseudonimie (...). W sporządzonym planie kierunkowego wykorzystania i kontroli TW (...) ubezpieczony napisał, iż TW ps. (...) do współpracy z organami Służby Bezpieczeństwa pozyskany został 17 lipca 1984 r., zaś celem pozyskania była kontrola środowiska zawodowego pod kątem konfliktów społecznych, rozpoznawania środowiska pod względem reprezentowania postaw politycznych i kontaktów z cudzoziemcami, wrogiej działalności. Wskazał nadto, iż w dotychczasowej współpracy TW przekazał 8 informacji z zakresu niegospodarności, nastrojów środowiska i innych niezbędnych do organizowania pracy operacyjnej na obiekcie. W planie ubezpieczony wskazał nadto kierunki wykorzystania tj. systematyczną kontrolę środowiska zawodowego, ujawnienie osób, które swoją postawą lub działaniem społecznie szkodliwym mogą naruszać obowiązujący porządek prawny: bojkot lub utrudnianie działalności związków zawodowych oraz inicjatyw i decyzji kierownictwa służbowego i organizacji politycznych jak i młodzieżowych, zbierania środków finansowych na tzw. fundusz podziemia, kolportaż nielegalnych wydawnictw, ujawnianie kontaktów osób indywidualnych i organizacji z organizacjami zagranicznymi, religijnymi itp.; ujawnianie i kontrolowanie osób prowadzących działalność rozbijacką, propagujących idee prosolidarnościowe itp. W ocenie z dnia 24 września 1989 r. ubezpieczony wskazał, iż TW ps. (...) pozyskany został celem zabezpieczenia operacyjnego środowiska prac wagonowni S. (...) oraz działającego tam koła (...) i organizacji związkowej. Wskazał, iż źródło zostało trafnie wytypowane, gdyż informuje o każdym wydarzeniu, które w jego ocenie zasługuje na uwagę.

W dniu 8 czerwca 1985 r. T. P. pozyskał tajnego współpracownika (...) celem kontroli środowiska pracowników (...) załóg autobusowych przebywających na dworcach autobusowych. Informacje uzyskane od TW zostały wykorzystane do pracy operacyjnej na obiekcie.

W sierpniu 1985 r. ubezpieczony pozyskał tajnego współpracownika ps. (...), który pozyskany został do rozpoznania i kontroli środowiska pracowników stacji obsługi pojazdów Oddziału(...) (...) w S.. W planie ubezpieczony wskazał nadto kierunki wykorzystania tj. systematyczną kontrolę środowiska zawodowego, ujawnienie osób, które swoją postawą lub działaniem społecznie szkodliwym mogą prowadzić działalność szkodliwą przeciwko dyscyplinie pracy i naruszać obowiązujący porządek prawny: ujawnianie osób członków związków zawodowych, których przynależność do nich posiada charakter rozbijacki, forujących idee prosolidarnościowe i innych wrogich organizacji.

W dniu 14 marca 1986 r. ubezpieczony pozyskał tajnego współpracownika ps. (...) celem rozpoznawania środowiska pracowników (...) w zakresie wykrywania i informowania o faktach i zdarzeniach będących przedmiotem zainteresowań organów SB. W sporządzonym uzasadnieniu pozyskania do współpracy ubezpieczony wpisał, że kandydata po pozyskaniu zamierza wykorzystywać do rozpoznawania środowiska kierowców (...) oraz prac dworca autobusowego. Podniósł nadto, iż kandydat jako długoletni pracownik posiada dobre rozpoznania załogi oddziału dworca autobusowego. Nadto z racji stanowiska posiada możliwości wglądu na wszystkie stanowiskach, prowadzenia rozmów z kierowcami, obsługą dworca autobusowego.

W marcu 1986 r. ubezpieczony prowadził sprawę krypt. (...), założoną w związku z wystąpieniem pisemnym do Dyrekcji O/ (...) przez związek zawodowy z żądaniem podwyżki płac oraz zmian zasad wynagradzania z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. W ramach prowadzonej sprawy ubezpieczony zmierzał do eliminowania ognisk powstałych konfliktów bądź akcji protestacyjnych, ujawnienia osób, które powstałą sytuację mogą wykorzystać do naruszenia porządku prawnego, dyscypliny pracy wpływającej na zakłócenia komunikacyjne, przewozy towarowe, uaktywnianie kontroli operacyjnej ZZ przed niedopuszczeniem do ewentualnych prób przekroczenia uprawnień statutowych.

W sierpniu 1986 r. ubezpieczony prowadził sprawę krypt. (...), założoną w związku z wykolejeniem się pociągu towarowego w ruchu lokalnym, który to wypadek spowodował poważne zakłócenia w komunikacji pasażerskiej i towarowej z powodu zamknięcia szlaku dojazdowego do stacji S. G..

W dniu 12 grudnia 1986 r. T. P. założył kwestionariusz ewidencyjny kryptonim (...) wobec pracownika (...), w związku ze złożeniem 1 maja 1985 r. przed tablicą „Pamięci ku czci poległych w 1970 r.” wiązanki kwiatów, a następnie uczestniczeniu w mszy w intencji św. Józefa patrona robotników, uczestnika mszy za ojczyznę, utrzymującego kontakty z osobami o skrajnych poglądach politycznych, podejrzanego o utrzymywanie kontaktów z osobami o skrajnych poglądach politycznych i (...) podziemiem.

W marcu 1987 r. ubezpieczony prowadził sprawę krypt. (...), założoną w związku z zanieczyszczeniem wód Kanału P. i Z. substancjami ropopochodnymi.

W maju 1987 r. ubezpieczony prowadził sprawę krypt. (...), założoną na podstawie materiałów agenturalnych dotyczących sporu miedzy Radą Pracowników O/(...) a Dyrekcją Okręgową (...) w S. w związku z decyzją o podziale zysków za 1987 r., która według załogi była krzywdząca. Cel sprawy określony został jako: zapobieżenie wszelkim działaniom zmierzającym do wywołania niewłaściwych nastrojów i powstania konfliktów, likwidacja zagrożenia przed powstaniem konfliktów.

Do obowiązków ubezpieczonego należało także ujawnianie stanów zagrożeń na ochranianych obiektach oraz likwidowanie ich źródeł i skutków. M.in. w listopadzie 1985 r. w związku z występującym niezadowoleniem załóg po wprowadzeniu nowego systemu wynagrodzenia w oddziałach podległych dyrekcji Okręgowej (...) w S. wprowadzona została operacja (...), celem zapobieżenia konfliktom społecznym. Na podstawie posiadanego rozpoznania ubezpieczony wskazał osoby, które przypuszczalnie mogą być inspiratorami do złożenia podań dotyczących rozwiązania umów o pracę (w tym były aktywista zakładowej S).

W opinii za okres służby od 1 października 1984 r. do 1 października 1987 r. wskazano, że ubezpieczony w opiniowanym okresie pracował na stanowisku starszego inspektora w sekcji (...) Wydziału (...) jako pełnomocnik ds. ochrony (...) i Krajowej Państwowej (...) ( (...)). Wskazano, iż poprzez długoletni staż pracy, początkowo w tut. Wydz. (...) a obecnie w Wydz. (...) nabył dużego doświadczenia oraz umiejętności organizowania pracy operacyjnej. Prace na chronionych obiektach prowadzi prawidłowo, wykazując przy tym dużo własnej inwencji i operatywności. Duże doświadczenie operacyjne pozwala mu na realizację zadań wynikających z potrzeb służby i bieżącej sytuacji społeczno-gospodarczej. Na łączności posiada 21 tajnych współpracowników i 4 k.o. Większość z tych źródeł w opiniowanym okresie pozyskał do współpracy osobiście. Utrzymuje ścisłe kontakty z kierownictwem ochranianych obiektów. Wskazano, że posiada dobrą orientację w sprawach społeczno-politycznych oraz ukształtowany materialistyczny światopogląd, ambitny w działaniu ciągle poszerza swoją wiedzę ogólną i zawodową. Chłonny każdej wiedzy służącej podnoszeniu efektów pracy i pozycji zawodowej.

W październiku 1987 r. ubezpieczony prowadził sprawę krypt. (...), założoną w związku z zagrożeniem ujawnienia tajemnicy w postaci dopuszczenia do pracy w dziale wojskowym O/ I (...) w S. osób nieposiadających dopuszczenia do spraw tajnych. W lipcu 1987 r. ubezpieczony prowadził sprawę operacyjną kryptonim (...), dotyczącą wycieku kwasu z pociągu.

W 1988 r. ubezpieczony prowadził sprawę operacyjną kryptonim (...) dotyczącą „wrogiej działalności w środowisku (...) Szpitala (...) w S.”. We wniosku o wszczęcie sprawy operacyjnego sprawdzenia krypt. (...) ubezpieczony wskazał, iż w dniu 14 października 1988 r. uzyskano informację o tym, że na terenie szpitala powstał komitet organizacyjny (...) Związku Zawodowego (...), który w Sądzie Wojewódzkim - Wydział I Cywilny - złożył wniosek o jego rejestrację. Ubezpieczony wskazał, że komitet składa się z 12 osób, w tym jedna z nich internowana w latach 81-82. Określając zasadność wszczęcia sprawy i cel jaki zamierza się osiągnąć w sprawie ubezpieczony wskazał: działania w ramach sprawy zmierzać będą do rozpoznawania członków Komitetu organizacyjnego, udokumentowania ich nielegalnej działalności oraz neutralizacji.

W planie przedsięwzięć operacyjnych w spr. oprac. sprawdz. krypt. (...) ubezpieczony wskazał jako kierunki działań operacyjnych:

1. uniemożliwienie i ograniczenie oddziaływania Komitetu Organizacyjnego na załogę szpitala;

2. uniemożliwienie oddziaływania na załogę Rejonowej (...) oraz inne służby kolejowe;

3. rozpoznanie powiązań członków Komitetu z nielegalnymi organizacjami działającymi na ternie S.;

4. organizacja sieci osobowych źródeł informacji.

Z kolei jako przedsięwzięcia operacyjne ubezpieczony zaplanował:

1. Dokonać wszechstronnych ustaleń i sprawdzeń w Biurze C MSW, w Wydz. (...) oraz uzyskać charakterystyki osób będących członkami Komitetu organizacyjnego;

2. Członków Komitetu organizacyjnego zarejestrować w charakterze figurantów;

3. O fakcie utworzenia Komitetu organizacyjnego poinformować Wydz. (...) tut. WUSW celem rozpoznania czy będąca na ich stanie agentura posiada do nich operacyjne dotarcie;

4. Przejąć od Wydz. (...) osobowe źródła informacji bądź ich część – zatrudnione i uplasowane na stałe lub okresowo w szpitalu kolejowym;

5. Prowadzić rozmowę z kierownictwem szpitala w celu uzyskania materiałów obciążających lub kompromitujących członków Komitetu organizacyjnego;

6. Utrzymać stały kontakt z kierownictwem szpitala w celu informowania nas o aktualnych postawach wymienionych osób w miejscu pracy;

7. Rozpoznać możliwość dokonania roszad personalnych w celu izolacji czł. Komitetu oraz przeprowadzenia analizy zezwoleń na wykonywanie lekarskiej praktyki domowej lub pracy na obiekcie pozakolejowym w celu ich ewentualnego odebrania lub ograniczenia.

Dla każdego z członków Komitetu organizacyjnego założony został arkusz informacyjny (osoby podejrzanej o dokonanie czynu przestępczego). Jeden z członków Komitetu został przesłuchany. Po przesłuchaniu ubezpieczony wskazał do wykonania następujące przedsięwzięcie: osobę tę (członka Komitetu) objąć kontrolą operacyjną w celu zebrania materiału obciążającego lub kompromitującego.

We wniosku o zakończeniu postępowania ze stycznia 1989 r. ubezpieczony zapisał: „sprawa założono została na zagrożenie „wroga działalność w środowiskach w postaci próby zalegalizowania Komitetu organizacyjnego S na terenie (...) Szpitala (...) w S..” Wniosek został odrzucony. Dalej ubezpieczony wskazał, że organizowanie S w szpitalu (...) miało charakter doraźny i wtajemniczono w jej powstanie nieliczną lecz zaufaną grupę osób, z czego część ze swoich skrajnych poglądów znana była w 1980 r. pozostali to osoby przypadkowe. Grupa inicjatywna poza podjęciem uchwały o sporządzeniu wniosku do Sądu oraz zebraniem 12 podpisów praktycznie żadnej działalności nie podjęła. Podjęte działania zapobiegawcze przy wykorzystaniu kierownictwa Zarządu Kolejowej (...) pozwoliły na całkowitą neutralizację grupy, jej wpływów na środowisko oraz podjęcia ewentualnej działalności. Ubezpieczony stwierdził też, że ani dyrekcja szpitala ani organizacja partyjna wobec powstałego problemu zdecydowanego stanowiska nie zajęły.

We wniosku personalnym z dnia 1 czerwca 1988 r. wskazano, iż T. P. pracuje w sekcji (...) Wydziału (...) i zabezpiecza operacyjnie (...) D.. (...). Kolei Państwowej. Na kontakcie posiada 35 jednostek osobowych źródeł inf. (30 t.w., 5 k.o.). Pracę na ochranianym obiekcie organizuje prawidłowo wykazując dużo własnej inicjatywy, samodzielności i operatywności. Jest pracownikiem samodzielnym, wszechstronnie przygotowanym do pracy operacyjnej. Dotychczasowym zaangażowaniem, sumiennością i właściwym rozwiązywaniem stawianych przed nim zadań zasługuje na podwyższenie dodatku specjalnego.

We wniosku z dnia 9 września 1989 r. o podwyższenie dodatku specjalnego wskazano, iż ubezpieczony jest pracownikiem samodzielnym i odpowiednio przygotowanym do pracy operacyjnej.

Od 1 listopada 1989 r. powierzono ubezpieczonemu służbę na stanowisku starszego inspektora Wydziału Ochrony (...) S..

Z dniem 31 marca 1990 r. T. P. został zwolniony ze służby w MO.

W trakcie służby ubezpieczony został odznaczony:

- w 1978 r. brązową odznaką „W służbie narodu”

- w 1979 r. brązowym Krzyżem Zasługi (za dobrą pracę - dzięki dobrze zorganizowanej pracy operacyjnej przyczynił się wielokrotnie do ujawnienia i likwidacji przestępstw przemytniczych)

- w 1980 r. odznaką specjalną „Zasłużony działacz ORMO”

- w 1980 r. oraz odznaką ”Wzorowy żołnierz WOP”

- w 1980 r. brązową odznakę ZZ w OPP,

- w 1981 r. brązową odznaką ZZ w og PRL.

- w 1984 r. Srebrnym Krzyżem Zasługi,

- w 1988 r. złotą odznaką „Za zasługi w ochronie P.R”

- w 1988 r. srebrną odznaką „W służbie Narodu”.

W zarządzeniu nr (...) Dyrektora Generalnego ds. Służby Bezpieczeństwa MSW z dnia 14 maja 1966 r. wskazano w § 3, że prace operacyjną na przejściach granicznych prowadzą bezpośrednio graniczne placówki kontrolne. Wydziały kontroli (...) G. Komend Wojewódzkich MO organizują, koordynują i nadzorują tę pracę.

Zarządzenie nr (...) Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 11 października 1972  r. w sprawie zakresu działania Dowództwa Wojsk Ochrony Pogranicza, określa szczegółowy zakres działania Dowódcy WOP wskazując, iż należy do niego w szczególności: kierowanie kontrwywiadowczą ochroną granicy, kontrola ruchu granicznego oraz nadzór postępowań przygotowawczych w sprawach o przestępstwa graniczne i skarbowe, a także kierowanie działalnością Zarządu Zwiadu oraz organizowanie, koordynacja i nadzór nad kontrwywiadowczą ochroną granic.

§ 14 przedmiotowego załącznika stanowi, że do zadań Zarządu Zwiadu w szczególności należało:

1) kierowanie kontrwywiadowczą ochroną granic;

2) organizowanie rozpoznania i operacyjnej kontroli osób i ośrodków stanowiących zagrożenie dla nienaruszalności i bezpieczeństwa granic PRL oraz stosowanie przedsięwzięć profilaktycznych i dezintegrujących grupy przestępcze;

3) zapobieganie środkami pracy operacyjnej sytuacjom sprzyjającym podejmowaniu wrogiej lub przestępczej działowości na pograniczu;

4) podejmowanie przedsięwzięć zmierzających do ustalenia zamiarów, form i metod działalności przeciwnika w zakresie niezbędnym do zapewnienia skutecznego przeciwdziałania i likwidowania przestępczości granicznej;

5) zwalczanie zorganizowanej działalności przerzutowo-przemytniczej przez granice;

6) ujawnianie, kontrolowanie i likwidowanie kanałów przerzutu osób i literatury nadesłanej do kraju przez ośrodki dywersji ideologicznej;

7) organizowanie operacyjnej kontroli cudzoziemców przekraczających granicę państwa oraz udział we wstępnym operacyjnym rozpoznaniu cudzoziemców przebywających na pograniczu;

8) przyjmowanie do prowadzenia spraw operacyjnych i śledczych szczególnie ważnych lub wykraczających zasięgiem przestępczej działalności poza rejon działania brygady (oddziału) oraz sprawowanie nadzoru nad sprawami operacyjnymi i śledczymi prowadzonymi przez odległe organy Zwiadu WOP;

9) dokonywanie analiz i badanie problemu przemytnictwa oraz opracowanie propozycji zmierzających do przeciwdziałania tej przestępczości;

10) doskonalenie form i metod pracy operacyjnej kadry zwiadowczej WOP oraz kontrwywiadowczego sytemu ochrony granic na odcinkach placówek WOP;

11) kierowanie całokształtem kontroli i operacyjnej ochrony ruchu granicznego, wydawanie wiz oraz bezpośrednie kierowanie pracą operacyjno-kontrolerską (...) W.-O. i P.-L.;

12) organizowanie i kierowanie operacyjną ochroną portów i jednostek łowczych rybołówstwa przybrzeżnego, bałtyckiego i dalekomorskiego oraz rozpoznawanie i filtracja załóg statków bander państw kapitalistycznych;

13) organizowanie pracy operacyjnej i wykonywanie funkcji kontrolnych na promach żeglugi morskiej;

14) doskonalenie metod i form kontroli ruchu granicznego poprzez systematyczne badanie efektywności działania (...) oraz występowanie z propozycjami otwierania nowych przejść granicznych;

15) udział w przeciwdziałaniu uprowadzaniu samolotów komunikacji międzynarodowej oraz w organizowaniu ochrony międzynarodowych portów lotniczych;

16) zapewnienie wykonywania w czasie kontroli granicznej zaleconych czynności na rzecz jednostek operacyjnych resortu spraw wewnętrznych i MON oraz innych uprawnionych organów, jak również informowanie tych jednostek o wynikach tych czynności;

17) podejmowanie decyzji w sprawach postępowania z osobami przekraczającymi granicę państwa – posiadającymi wadliwie wystawione dokumenty – po uprzedniej konsultacji w sprawach wątpliwych z organem wystawiającym dokumenty;

18) prowadzenie kartotek osób zastrzeżonych przez jednostki operacyjne resortu spraw wewnętrznych i MON oraz informowanie zainteresowanych organów o wynikach realizacji zgłoszonych zastrzeżeń (zamówień);

19) organizowanie i kierowanie pracą dochodzeniowo-śledczą w zakresie ścigania sprawców przestępstw granicznych i skarbowych ujawnionych przez WOP oraz sprawowanie nadzoru nad pracą oficerów śledczych WOP, postępowaniami przygotowawczymi, aresztami i izbami zatrzymań w jednostkach i poddziałach WOP;

20) organizowanie poszukiwań nieujętych sprawców przestępstw granicznych oraz osób poszukiwanych przez inne organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości;

21) zaopatrywanie podległych jednostek zwiadu w fundusz operacyjny, sprzęt techniczny oraz kontrola gospodarki tymi środkami;

22) prowadzenie ewidencji operacyjnej i kontrolowanie prawidłowości obiegu dokumentów oraz przestrzeganie przepisów o prowadzeniu biurowości w organach (...) WOP;

23) planowanie i organizowanie szkolenia specjalistycznego w organach (...)WOP, kierowanie pracą cyklu Z w Ośrodku Szkolenia WOP w K.;

24) opracowanie perspektywicznych planów szkolenia i uzupełnienia kadry zwiadowczej WOP.

Struktury WOP, które realizowały opisane powyżej zadania, należy uznać za struktury zwiadowcze WOP.

Do zakresu działania Wydziału (...) – zgodnie z zarządzeniem nr (...) Z-cy Komendanta Wojewódzkiego MO ds. (...) w S. z dnia 28 listopada 1964 r. w sprawie zakresu pracy Wydziału (...)– należało:

- organizowanie pracy kontrwywiadowczej i przeciwdziałanie szpiegowskiej działalności wywiadów: amerykańskiego, angielskiego, zachodnioniemieckiego, francuskiego oraz innych państwa członkowskich;

- rozpoznanie ośrodków nacjonalistyczno-wywiadowczych i zamieszkałych w kraju elementów nacjonalistycznych, wywodzących się z mniejszości narodowych – ukraińskiej, białoruskiej, litewskiej, żydowskiej – pod kątem ich działalności szpiegowskiej;

- kontrola międzynarodowego ruchu podróżnych;

- przeciwdziałanie i rozpracowywanie działalności wywiadowczej prowadzonej przez pracowników placówek dyplomatyczno-konsularnych;

- operacyjna ochrona obiektów specjalnych, linii transportowych i komunikacyjnych oraz granicy państwowej;

- rozpoznanie działalności wywiadów państwa kapitalistycznych z pozycji polskiej floty i zabezpieczenie jej przed penetracją obcych wywiadów;

- rozpoznanie obcych marynarzy zawijających do portu w S. w celu ujawnienia osób zajmujących się szpiegostwem względnie operacyjnego wykorzystania ich;

- zwalczanie zorganizowanej działalności przemytniczej, mającej powiązania z wrogimi ośrodkami i handlowcami za granicą;

- prowadzenie nasłuchu radiowego.

Powyższe zadania realizowane miały być m.in. przez naczelnika wydziału, zastępców naczelnika wydziału, kierownika sekcji, kierowników grup., st. oficerów operacyjnych, oficerów operacyjnych, oficerów techniki operacyjnej.

Do zakresu działania należało organizowanie w przypadku:

- grupy I - pracy kontrwywiadowczej po zagadnieniu wywiadu amerykańskiego i angielskiego,

- grupy III - wywiadu zachodnioniemieckiego,

- grupy IV - wywiadów francuskiego, krajów Beneluxu, włoskiego, szwajcarskiego, greckiego, japońskiego i krajów skandynawskich,

- grupy V - wywiadu izraelskiego, zagranicznych ośrodków nacjonalistów żydowskich oraz zagranicznych ośrodków nacjonalistów ukraińskich i N.T.S.,

- grupy VI - wywiadu państw Afryki, Ameryki Południowej i Azji,

- grupy VII - pracy kontrwywiadowczej osób przyjeżdżających z państw kapitalistycznych, turystów, ekip sportowych i artystycznych, dziennikarzy, studentów i stypendystów,

- grypy VIII - prowadzenie obserwacji operacyjnej pracowników kapitalistycznych placówek konsularnych, mających siedzibę w S., organizowanie obserwacji operacyjnej przedstawicieli kapitalistycznych placówek dyplomatycznych i konsularnych, penetrujących teren województwa.

Zadaniem Wydziału (...) Służby Bezpieczeństwa WUSW w S. – zgodnie z zakresem działania z dnia 31 stycznia 1984 r. – było organizowanie i bezpośrednie wykonywanie zadań operacyjnych na terenie województwa (...) w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania działalności służb wywiadowczych i ośrodków dywersji politycznej państw kapitalistycznych skierowanej przeciwko interesom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i innym krajom wspólnoty socjalistycznej. Ponadto Wydział (...) WUSW w S. koordynował działania kontrwywiadowcze podejmowane przez referaty pionu (...) Miejskiego i Rejonowych Urzędów Spraw Wewnętrznych.

Zakres działania poszczególnych sekcji Wydziału (...) WUSW w S. przedstawiał się następująco:

Sekcja (...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych USA, Anglii i Kanady skierowanej przeciwko PRL lub innym krajom socjalistycznym.

Sekcja(...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych RFN oraz zwalczanie rewizjonizmu zachodnioniemieckiego i osób powiązanych w przeszłości z hitlerowskim aparatem ucisku.

Sekcja(...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych Francji i innych państw NATO nie objętych zakresem kompetencji pozostałych Sekcji skierowanej przeciw PRL i innym krajom socjalistycznym.

Sekcja (...)organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych Szwecji i pozostałych państw świata nieobjętych zakresem kompetencji pozostałych Sekcji.

Sekcja (...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą w zakresie operacyjnej ochrony obiektów wojskowo-obronnych Wojska Polskiego, jednostek armii radzieckiej stacjonujących w Polsce.

Sekcja (...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych państw kapitalistycznych na odcinku międzynarodowego ruchu osobowego ze szczególnym uwzględnieniem dziennikarzy zagranicznych, krajowców wyjeżdżających służbowo do KK, obywateli PRL legitymujących się paszportami konsularnymi i uciekinierów.

Sekcja (...)zajmowała się analizą faktów, zdarzeń i zjawisk dotyczących działalności przeciwnika oraz kontrwywiadowczej ochrony województwa (...).

Sekcja (...) organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych przeciwnika prowadzonej na odcinku polskiego transportu morskiego. Operacyjnie chroni obiekty (...), Zakład (...) – Oddział S. i (...) Urząd (...).

Sekcja (...) a organizowała i wykonywała pracę kontrwywiadowczą mającą na celu zapobieganie i zwalczanie szpiegowsko-dywersyjnej działalności służb specjalnych przeciwnika z pozycji floty państw kapitalistycznych a zwłaszcza RFN, oraz zagranicznego transportu PKR –TIR.

Do zakresu działania Wydziału (...) należała operacyjna ochrona kluczowych obiektów gospodarki narodowej w pięciu podstawowych grupach zagrożeń: nieprawidłowości w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, wrogiej działalności politycznej wśród załóg zakładów pracy, sabotażu i dywersji, konfliktów społecznych, naruszenia tajemnicy.

Pracownicy zatrudnieni w Wydziale (...) WUSW w S. na stanowiskach starszego inspektora, inspektora, młodszego inspektora podlegali bezpośrednio kierownikowi sekcji i wykonywali jego polecenia, organizowali i prowadzili pracę operacyjną na powierzonych im do ochrony obiektach, kompleksach, zagadnieniach lub środowiskach. Do podstawowych obowiązków inspektora należało:

- realizacja poleceń Kierownika Sekcji w zakresie wykonania zadań służbowych,

- bieżąca ocena stanu bezpieczeństwa i zagrożeń na powierzonym do ochrony obiekcie,

- organizowanie, planowanie i prowadzenie pracy operacyjnej na powierzonym odcinku (prowadzenie spraw obiektowych, teczek zagadnieniowych) zgodnie z INSTRUKCJĄ Dyrektora Departamentu (...) o zasadach pracy operacyjnej na obiektach ochranianych przez Pion (...),

- typowanie, opracowywanie, pozyskiwanie i praca na osobowych źródłach informacji zgodnie z instrukcją (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,

- ujawnianie, zapobieganie i likwidacja zagrożeń określonych w tabeli zagrożeń Departamentu (...),

- zakładanie i oprowadzenie spraw ewidencji operacyjnej wszystkich kategorii,

- systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Wydział (...) SB WUSW S., utworzony został na podstawie rozkazu organizacyjnego z dnia 17 listopada 1989 r. Zadaniem jednostek pionu ochrony gospodarki było rozpoznawanie zdarzeń i zjawisk grożących poważnymi zakłóceniami w skali całej gospodarki, a także jej poszczególnych gałęzi i branż. Zakres działania pionu obejmował takie zdarzenia i zjawiska (zagrożenia) jak:

- penetracja gospodarki przez obce służby specjalne oraz przedstawicieli firm zagranicznych (szpiegostwo gospodarcze) dotyczące zwłaszcza: przygotowania i realizacji produkcji specjalnej, na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa, prac badawczo-projektowych i wdrożeniowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej,

- naruszania przepisów o postępowanie z wiadomościami stanowiącymi tajemnice państwową,

- poważne zakłócenia (bądź groźba ich wystąpienia) w funkcjonowaniu infrastruktury gospodarczej państwa (np. transportu, łączności, systemów energetycznych, urządzeń komunalnych i hydrotechnicznych),

- okoliczności zaistniałych w wypadków nadzwyczajnych (katastrof) stanowiących zagrożenie dla życia i zdrowia grup pracowniczych lub środowisk społecznych, stanu środowiska naturalnego, ciągłości funkcjonowania jednostek gospodarczych,

- przestępstwa gospodarcze skierowane przeciwko podstawowym interesom państwa, w tym w szczególności aferowe przestępstwa na szkodę Skarbu Państwa i państwowych jednostek gospodarczych związane z międzynarodowym obrotem towarowo-pieniężnym,

- groźba powstania poważnych strat dla Skarbu Państwa w procesach zmian własnościowych i strukturalnych w gospodarce,

- wykorzystywanie przez podmioty gospodarcze obowiązujących przepisów bądź istniejących w nich luk prawnych do uzyskiwania nienależnych zysków - ze szkodą dla Skarbu Państwa,

- nastroje niezadowolenia wśród załóg pracowniczych i w środowiskach wiejskich, pod kątem ujawniania zagrożeń akcjami protestacyjnymi, o podłożu politycznym – skierowanymi przeciwko działaniom organów państwa, o podłożu ekonomiczno-społecznym przybierającym skalę i zasięg grożący zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki państwa w tym zwłaszcza organizowanym z naruszeniem przepisów prawa,

- inne zdarzenia lub działania w sferze gospodarki godzące w podstawowe interesy państwa – stosownie do poleceń Ministra Spraw Wewnętrznych,

- jednostki pionu ochrony gospodarki realizują zadania związane z fizycznym i technicznym zabezpieczeniem zakładów, wynikające z uprawnień Ministra Spraw Wewnętrznych w zakresie ochrony uspołecznionych zakładów pracy szczególnie ważnych dla gospodarki.

Pion ochrony gospodarki narodowej prowadził działania w szczególności w odniesieniu do następujących sfer gospodarki: współpraca gospodarcza z zagranicą, handel wewnętrzny, bankowość i finanse, postęp naukowo-techniczny, gospodarka żywnościowa i leśna, ochrona środowiska, infrastruktura gospodarki (transport, łączność, systemy energetyczne w tym, energetyki jądrowej, urządzenia komunalne, hydrotechniczne itp.) podstawowe dziedziny produkcji przemysłowej: budownictwo i działalność inwestycyjna, ważna z punktu widzenia interesów gospodarki.

W ramach swych działań jednostki organizacyjne pionu uzyskiwały, gromadziły, przetwarzały i przekazywały właściwym organom informacje, w trybie określonym w aktach ministra spraw wewnętrznych. Podstawową formę działania stanowiły działania rozpoznawczo-profilaktyczne, a w przypadku ujawnienia naruszenia prawa – odpowiednio dokumentowanie dla potrzeb postępowania przed właściwym organem administracji państwowej, prokuratury lub sądem.

Decyzją z dnia 10 kwietnia 1990 r. Wojewódzki Urząd Spraw ustalił dla ubezpieczonego prawo do emerytury milicyjnej od dnia 1 kwietnia 1990 r. Kolejnymi decyzjami emeryturę tę waloryzowano.

W dniu 29 września 2009 r. Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w W. wystawiła informację o przebiegu służby T. P. w organach bezpieczeństwa państwa nr (...), w której potwierdzono, że odwołujący od 1 listopada 1968 r. do 31 marca 1990 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r., nr 63, Z dniem 31 marca 1990 r. T. P. został zwolniony poz. 425 ze zm.).

Decyzją z dnia 16 listopada 2009 r. Dyrektor ZER na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...), ponownie ustalił wysokość emerytury T. P. od 1 stycznia 2010 r. uwzględniając okres służby od dnia 1 listopada 1968 r. do 31 marca 1990 r. w wymiarze 21 lat i 5 miesięcy przy użyciu wskaźnika 0,7 % za każdy rok służby. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji. Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - w sprawie XIII U 4324/13 - oddalił odwołanie ubezpieczonego. Wyrokiem z dnia 15 maja 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację ubezpieczonego od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 24 stycznia 2014 r.

Wysokość emerytury ubezpieczonego po waloryzacji od 1 marca 2017 r. wyniosła 1.797,18 zł, do wypłaty 1.497,43 zł. Podstawa wymiaru emerytury po waloryzacji od 1 marca 2017 r. to 3.964,66 zł.

Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowe Archiwum IPN w W. - na podstawie zapisów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego - sporządziło 11 kwietnia 2017 r. informację o przebiegu służby nr (...), w której wskazało, że T. P. w okresie od 1 listopada 1968 r. do 31 marca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 708 ze zm.).

Po otrzymaniu informacji organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie omówionych poniżej przepisów prawa Sąd Okręgowy uznał odwołanie za częściowo uzasadnione.

Sąd pierwszej instancji podniósł, że stan faktyczny w niniejszej sprawie pozostawał między stronami bezsporny co do tego, że w okresie od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. pełnił służbę w (...) S. na stanowiskach młodszego kontrolera (...), młodszego kontrolera ruchu granicznego (...), kontrolera grupy (...) (...), w okresie od 1 lipca 1982 r. na stanowisku młodszego inspektora Wydziału (...)SB KWMO S., od 1 stycznia 1984 r. na stanowisku inspektora Wydziału (...)SB WUSW S., od 1 września 1984 r. starszego inspektora Wydziału (...)SB WUSW S., a w okresie od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. na stanowisku starszego inspektora Wydziału (...) SB WUSW S.. Ocena tej służby i jej charakteru były natomiast sporne między stronami.

Czyniąc ustalenia faktyczne, Sąd oparł się przede wszystkim na dowodach z dokumentów zgromadzonych w aktach personalnych ubezpieczonego, aktach operacyjnych z prowadzonych z udziałem ubezpieczonego spraw, a także w aktach organu rentowego. Dokumenty obrazujące przebieg służby ubezpieczonego nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu, część dokumentów została zresztą podpisana (czy nawet napisana) przez samego ubezpieczonego. Inaczej Sąd ocenił wiarygodność przesłuchania ubezpieczonego, uznając je za wiarygodne tylko w zakresie zgodnym z dokumentarnym materiałem dowodowym i prawdą historyczną. W szczególności Sąd meriti miał na względzie, że ubezpieczony w dniu 23 sierpnia 1968 r. złożył wniosek o przyjęcie go do pracy w Milicji Obywatelskiej w charakterze pracownika przejścia granicznego motywując swą prośbę „zamiłowaniem w dziedzinie obronności kraju i jego bezpieczeństwa”. Natomiast w dniu 22 sierpnia 1979 r. ubezpieczony złożył do Ministra Spraw Wewnętrznych w W. prośbę o przeniesienie go z GPK S. G. do Służby Bezpieczeństwa Wydziału(...) KWMO w S. celem dalszego pełnienia służby, prośbę swą wycofał w dniu 10 września 1979 r. z uwagi na brak etatów. Z dniem 15 czerwca 1982 r. ubezpieczony został przekazany służbowo do dyspozycji Komendanta Wojewódzkiego MO S., a od dnia 1 lipca 1982 r. T. P. rozpoczął służbę na stanowisku młodszego inspektora Wydziału (...) SB KWMO S.. Ubezpieczony rozpoczął zatem pełnienie służby w SB w czasie stanu wojennego, kiedy to Służba Bezpieczeństwa prowadziła intensywne działania zarówno przeciwko NSZZ „Solidarność”, jak i całej opozycji demokratycznej, a także Kościołowi, i obowiązywały przepisy ograniczające swobody obywatelskie, przy czym - w przeddzień zniesienia stanu wojennego - 21 lipca 1983 r. Sejm uchwalił ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciężania kryzysu społeczno-ekonomicznego, mającą obowiązywać do końca 1985 r., która zawierała wiele restrykcyjnych przepisów z aktów wprowadzających stan wojenny. Wśród nich np. możliwość przedłużania czasu pracy czy też rozwiązywania lub zawieszania samorządów pracowniczych. Tydzień później Sejm uchwalił rygorystyczną ustawę „O zmianie niektórych przepisów z zakresu prawa karnego i prawa o wykroczeniach”, a także mającą na celu ograniczenie wolności nowelizację ustawy „O kontroli publikacji i widowisk”. W tym czasie członkowie władz NSZZ „Solidarność” A. G., S. J., K. M., G. P., A. R., M. J., J. R. oraz członkowie KSS KOR: A. M., J. K., H. W., J. L. zamiast zostać zwolnieni z internowania zostali aresztowani.

Właśnie w takim czasie ubezpieczony rozpoczął służbę w wydziale (...)SB KWMO w S.. Przy czym, Sąd Okręgowy miał na uwadze, że ubezpieczony został przyjęty początkowo do Wydziału (...)Służby Bezpieczeństwa WUSW w S., którego zadaniem było organizowanie i bezpośrednie wykonywanie zadań operacyjnych na terenie województwa (...) w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania działalności służb wywiadowczych i ośrodków dywersji politycznej państw kapitalistycznych skierowanej przeciwko interesom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i innym krajom wspólnoty socjalistycznej. Następnie w okresie od 1 stycznia 1984 r. do 30 października 1989 r. pełnił służbę na stanowisku inspektora Wydziału (...) SB WUSW S., do zadań którego należała operacyjna ochrona kluczowych obiektów gospodarki narodowej w pięciu podstawowych grupach zagrożeń: nieprawidłowości w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, wrogiej działalności politycznej wśród załóg zakładów pracy, sabotażu i dywersji, konfliktów społecznych, naruszenia tajemnicy.

W tych okolicznościach sąd pierwszej instancji uznał, że twierdzenia ubezpieczonego, iż zajmował się wyłącznie sprawdzaniem czy nie ma działań sabotażowych, kolizjami i wypadkami na PKP czy też PKS, a nagrody dostawał za to że „miał dużo pracy” są niewiarygodne, przeczą im również dokumenty dotyczące prowadzonych przez ubezpieczonego działań operacyjnych. Z ustaleń Sądu wynikało bowiem, że pełniąc służbę w Wydziale(...) oraz (...), ubezpieczony został włączony do wykonywania działań zawodowych na odcinku zwalczania nielegalnej opozycji. W ramach służby odwołujący wykonywał czynności operacyjne i operacyjno-rozpoznawcze. Osiągał w tym zakresie bardzo dobre wyniki, uzyskiwał cenne informacje, często kosztem czasu wolnego. Odwołujący zajmował się, między innymi, typowaniem, opracowywaniem i pozyskiwaniem tajnych współpracowników. Pozyskanie tajnych współpracowników poprzedzało przygotowanie pod względem ich przydatności i chęci do współpracy. Ubezpieczony prowadził rozmowy operacyjne oraz teczki tajnych współpracowników. Prowadzone rozmowy operacyjne obejmowały różną tematykę, począwszy od informacji dotyczących PKP, po rozmowy dotyczące sytuacji społeczno-politycznej kraju. W prowadzonych sprawach operacyjnych ubezpieczony sporządzał plany kierunkowego wykorzystania tajnych współpracowników oraz charakterystyki TW. Określając cele i kierunki wykorzystania TW ubezpieczony wskazywał na kontrolę środowiska zawodowego pod kątem konfliktów społecznych, rozpoznawania środowiska pod względem reprezentowania postaw politycznych i kontaktów z cudzoziemcami, wrogiej działalność, ujawnianie osób, które swoją postawą lub działaniem społecznie szkodliwym mogą naruszać obowiązujący porządek prawny poprzez: bojkot lub utrudnianie działalności związków zawodowych oraz inicjatyw i decyzji kierownictwa służbowego i organizacji politycznych jak i młodzieżowych, zbierania środków finansowych na tzw. fundusz podziemia, kolportaż nielegalnych wydawnictw, ujawnianie i kontrolowanie osób propagujących idee prosolidarnościowe.

Dalej sąd pierwszej instancji miał na uwadze, że do obowiązków ubezpieczonego należało także ujawnianie stanów zagrożeń na ochranianych obiektach oraz likwidowanie ich źródeł i skutków. W październiku 1988 r. ubezpieczony rozpoczął wszczął postępowanie w sprawie operacyjnej pod kryptonimem (...), która - jak wskazał - dotyczyła „wrogiej działalności w środowisku (...) Szpitala (...) w S.”, w szczególności powstania w Szpitalu Komitetu organizacyjnego (...) Związku Zawodowego (...). Podjęte w tej sprawie działania zmierzać miały do rozpoznawania członków Komitetu organizacyjnego, udokumentowania ich nielegalnej działalności oraz neutralizacji.

W planie przedsięwzięć operacyjnych w tej sprawie ubezpieczony wskazał jako kierunki działań operacyjnych uniemożliwienie i ograniczenie oddziaływania Komitetu Organizacyjnego na załogę szpitala, Rejonowej Przychodni (...) oraz inne służby kolejowe; rozpoznanie powiązań członków Komitetu z nielegalnymi organizacjami działającymi na terenie S. i organizacja sieci osobowych źródeł informacji. Z kolei jako przedsięwzięcia operacyjne ubezpieczony zaplanował m.in. dokonać wszechstronnych ustaleń i sprawdzeń w Biurze C MSW, w Wydz. (...) oraz uzyskać charakterystyki osób będących członkami Komitetu organizacyjnego; zarejestrować ich w charakterze figurantów; o fakcie utworzenia Komitetu organizacyjnego poinformować Wydz. (...) tut. WUSW celem rozpoznania czy będąca na ich stanie agentura posiada do nich operacyjne dotarcie; przejąć od Wydz. (...) osobowe źródła informacji bądź ich część - zatrudnione i uplasowane na stałe lub okresowo w szpitalu kolejowym; prowadzić rozmowę z kierownictwem szpitala w celu uzyskania materiałów obciążających lub kompromitujących członków Komitetu organizacyjnego; rozpoznać możliwość dokonania roszad personalnych w celu izolacji członków Komitetu oraz przeprowadzenia analizy zezwoleń na wykonywanie lekarskiej praktyki domowej lub pracy na obiekcie pozakolejowym w celu ich ewentualnego odebrania lub ograniczenia.

Zaplanowane przez ubezpieczonego działania zostały częściowo wykonane - dla każdego z członków Komitetu organizacyjnego założony został arkusz informacyjny (osoby podejrzanej o dokonanie czynu przestępczego), jeden z członków Komitetu został przesłuchany. Po przesłuchaniu tej osoby ubezpieczony zalecił objąć tę osobę kontrolą operacyjną w celu zebrania materiału obciążającego lub kompromitującego.

Sprawa powyższa została zakończona dopiero w styczniu 1989 r. po ustaleniu, że grupa inicjatywna poza podjęciem uchwały o sporządzeniu wniosku do Sądu oraz zebraniem 12 podpisów praktycznie żadnej działalności nie podjęła. Jak wskazał ubezpieczony podjęte działania zapobiegawcze przy wykorzystaniu kierownictwa Zarządu Kolejowej (...) pozwoliły na całkowitą neutralizację grupy, jej wpływów na środowisko oraz podjęcia ewentualnej działalności.

Sąd Okręgowy zwrócił też uwagę, iż ubezpieczony wydaje się, że zapomniał również, iż w dniu 12 grudnia 1986 r. założył kwestionariusz ewidencyjny kryptonim (...) wobec pracownika (...), w związku ze złożeniem przez tegoż w dniu 1 maja 1985 r. przed tablicą „Pamięci ku czci poległych w 1970 r.” wiązanki kwiatów, a następnie uczestniczeniu we mszy w intencji Św. Józefa patrona robotników, uczestnika mszy za ojczyznę, osoby utrzymującej kontakty z osobami o skrajnych poglądach politycznych, podejrzanego o utrzymywanie kontaktów z osobami o skrajnych poglądach politycznych i (...) podziemiem.

Mając na uwadze powyższe, a także treść opinii służbowych oraz zadania i cele Wydziału (...) SB, przesłuchanie ubezpieczonego w zakresie w jakim twierdził on, że nie wykonywał żadnych działań o charakterze politycznym, naruszających wolności innych osób czy też skierowanych przeciwko działaczom nielegalnej opozycji, sąd meriti uznał za całkowicie niewiarygodne.

Następnie przechodząc do podstawy prawnej sporu, Sąd Okręgowy wskazał, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do interpretacji przepisów ustawy z dnia z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 723 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa zaopatrzeniowa) regulujących zasady zmniejszenia wysokości świadczeń emerytalnych grupie ubezpieczonych, których służba pełniona w okresie przydającym pomiędzy 22 lipca 1944 r. a 31 lipca 1990 r. została zakwalifikowana jako służba na rzecz totalitarnego państwa oraz ich zastosowania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w dniu 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270; dalej powoływana jako: ustawa zmieniająca), na mocy której wprowadzono przepis art. 13b, ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Nadto ustawa zmieniająca wprowadziła zasady ustalania wysokości policyjnej emerytury. Stosownie do treści art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1)  0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b,

2)  2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z tą regulacją nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15c ust. 3).

W związku z zarzutami dotyczącymi nieuzasadnionego przypisania ubezpieczonemu „służby na rzecz totalitarnego państwa” i wynikającemu z tego naruszenia jego dóbr osobistych w postaci godności i czci, ochrony do życia prywatnego, rodzinnego oraz decydowania o swoim życiu osobistym poprzez niczym niepoparte uznanie, że wykonywana przez niego przed 1 sierpnia 1990 r. służba na rzecz PRL stanowiła taki rodzaj służby - Sąd Okręgowy podniósł, że to ustawodawca w ramach przysługujących mu kompetencji określił wprost służbę, która we wskazanych przez niego jednostkach organizacyjnych struktur bezpieczeństwa PRL oraz we wskazanym przez ustawodawcę okresie stanowi „służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Zgodnie przy tym z art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Kryterium formalne pełnienia służby w określonych cywilnych i wojskowych formacjach zostało wzmocnione poprzez wskazanie, że jest to służba na rzecz totalitarnego państwa. W Preambule ustawy lustracyjnej stwierdza się, że praca na rzecz totalitarnego państwa to praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, lub pomoc udzielana tym organom, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Skoro zatem sam ustawodawca w preambule ustawy lustracyjnej stwierdził, jakie działania należy uznać za wykonywane na rzecz totalitarnego państwa, to wykładnia art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym powinna uwzględniać tę okoliczność, jest to bowiem jedyna legalna definicja służby na rzecz totalitarnego państwa.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy - mając przy tym na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20 (OSNP 2021/3/28) - sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, iż konieczne jest dokonywanie ustaleń i oceny w indywidualnej sprawie odrębnie dla każdego ubezpieczonego, przez pryzmat działań jakie świadomie podejmował i jakich nie podejmował w ramach pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych przepisie art. 13b cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Dla dokonania takiej oceny należy mieć na uwadze czym były i czemu służyły struktury totalitarnego państwa – jakim niewątpliwie była Polska Rzeczpospolita Ludowa – wymienione w tym przepisie oraz czy konkretny ubezpieczony dobrowolnie i świadomie pełnił służbę w tych strukturach. Jednocześnie Sąd ten wskazał, że – w sytuacji braku rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny o konstytucyjności bądź niekonstytucyjności omawianych przepisów ustawy zaopatrzeniowej – sporne przepisy ustawy zaopatrzeniowej powinny być stosowane z uwzględnieniem indywidualnych zachowań konkretnego ubezpieczonego.

Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że jak wskazano w wymienionej uchwale Sądu Najwyższego, kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”, określone w art. 13b ust. 1 ustawy „powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności spra­wy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem narusze­nia podstawowych praw i wolności człowieka”. Sąd powszechny, w świetle art. 473 k.p.c. nie jest związany treścią informacji przekazanej przez Instytut Pamięci Narodowej (dalej: IPN). Jest ona dokumentem urzędowym i stanowi dowód potwierdzający zawarte w niej fakty, niemniej w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd bę­dzie zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby wskazanej w informacji IPN dotyczącej konkretnego funkcjonariusza, celem ustalenia czy rzeczywiście zatrudnienie w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wypełniało znamiona służby na rzecz tota­litarnego państwa. Sąd Najwyższy dokonał również szerokiej analizy terminu „państwo totalitarne”, for­mułując między innymi wniosek, że nie każde zatrudnienie w ramach służby państwowej wiązało się z aktywnym wykonywaniem zadań i funkcji państwa totalitarnego, lecz mogło ograniczać się do wykonywania zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej. Sąd powszechny może zatem badać wypełnienie przez funkcjonariusza znamion tej służby i prowadzić na jego wniosek postępowanie dowodowe. Dowód z zaświadczenia jest dokumentem urzędowym, a dowód ponad osnowę dokumentu obciąża stronę. Przedstawione przez ubezpieczonego dowody przeciwne „będą oczywiście podlegać swobodnej ocenie (art. 233 § 1 k.p.c.) w myśl otwartego katalogu uwzględnianych okoliczności, w szczególno­ści długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska czy stopnia służbowego (...) Przebieg procesu będzie oscylował wokół procesowych zasad dowodzenia i rozkładu ciężaru dowodów, z uwzględnieniem dowodów prima facie, domniemań faktycznych (wynikających chociażby z informacji o przebiegu służby) i prawnych oraz zasad ich obalania”. Innymi słowy, Sąd Najwyższy przypomniał zasady dotyczące domniemań odnoszących się do treści dokumentów urzędowych oraz procesowych możliwości obalenia tychże domniemań – z czym w całej rozciągłości zgodził się Sąd Okręgowy.

Następnie sąd meriti wskazał, że ubezpieczony – jak wynika to z bezspornie ustalonego stanu faktycznego – pełnił służbę wymienioną – odpowiednio - w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c tiret trzynaste, w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. b tiret ósme, w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. b tiret drugie, w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c tiret szóste oraz w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. c tiret drugie ustawy zaopatrzeniowej jako: od 1 listopada 1968 r. kontroler GPK, od 1 stycznia 1972 r. kontroler ruchu granicznego (...) WOP, od 1 lipca 1982 r. inspektor Wydziału(...)SB KWMO S., od 1 stycznia 1984 r. inspektor Wydziału (...) SB WUSW S., od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. starszy inspektor Wydziału (...).

Przy czym, mając na uwadze szczegółowo ustalone zarówno zadania Wydziału (...)i Wydziału (...) Służby Bezpieczeństwa WUSW w S. oraz przydzielone i wykonywane zadania przez ubezpieczonego w tych Wydział, sąd pierwszej instancji uznał, że nie budzi zatem wątpliwości, iż ubezpieczony nie tylko miał za zadanie, ale realnie chronił interesy polityczne komunistycznego państwa i jego niedemokratyczny ustrój. Z akt osobowych ubezpieczonego z okresu służby wynika przy tym, że pracę swoją wykonywał z dużym zaangażowaniem, wyróżniając się spośród innych funkcjonariuszy i był z tego tytułu bardzo dobrze oceniany, nagradzany i opłacany. Innymi słowy, ubezpieczony świadomie, dobrowolnie i z dużym zaangażowaniem pełnił służbę w strukturze policji politycznej PRL, mającej na celu m.in. utrzymanie dominującej - w stosunku do poszczególnych obywateli - roli komunistycznego państwa i powstrzymanie demokratycznych przemian.

Wobec powyższego, zdaniem tego Sądu, w przypadku ubezpieczonego zachodziły przesłanki do obniżenia wysokości jego emerytury policyjnej w oparciu o treść art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, poprzez „wyzerowanie” okresu, w którym wykonywał on służbę w Służbie Bezpieczeństwa.

Natomiast w ocenie tego Sądu w zgromadzonym materiale dowodowym brak było dowodów, aby ubezpieczony w okresie od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. pełniąc służbę na stanowiskach młodszego kontrolera GPK, młodszego kontrolera ruchu granicznego GPK, kontrolera grupy operacyjno-kontrolerskiej GPK oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. na stanowisku starszego inspektora Wydziału (...) - naruszał prawa i wolności innych osób, zwłaszcza osób walczących o niepodległość, o suwerenność i o wolną Polskę, którą to działalność de facto zakłada ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji oraz ich rodzin, w stosunku do każdego pełniącego służbę w jednostkach, formacjach wskazanych w art. 13b tej ustawy, poprzez uznanie jej za wykonywanie służby na rzecz totalitarnego państwa.

Sąd Okręgowy, na podstawie przesłuchania ubezpieczonego, jak również opierając się na dokumentacji zawartej w jego aktach osobowych złożonych przez IPN, ustalił, iż nie można uznać, że pełniona przez ubezpieczonego w spornym okresie służba w Granicznych Punktach Kontrolnych oraz w nowo utworzonym Wydziale (...) wykazywała się takimi cechami, że zastosowanie przepisu art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej w stosunku do odwołującego, znajdowałoby społeczne uzasadnienie. Nie ma bowiem żadnego dowodu, że ubezpieczony w okresie od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz po 1 listopada 1989 r. zwalczał opozycję demokratyczną, związki zawodowe, stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, łamał prawo do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcił prawo do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli (a tak się definiuje działalność na rzecz totalitarnego państwa). Z materiału dowodowego wynika, iż jego zadania w okresie do 30 czerwca 1982 r. polegały na świadczeniu pracy związanej z ochroną granic. Odnosząc się do okresu służby ubezpieczonego od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. na stanowisku starszego inspektora Wydziału (...) SB WUSW w S. Sąd miał w ogóle wątpliwości co do tego czy służbę tę obejmuje przepis art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, jednak – z uwagi na brak wpływu tego okresu (5 miesięcy) na wysokość emerytury odstąpiono od jego bardziej szczegółowej weryfikacji w IPN.

O ile zatem, jak już była wyżej mowa, w przypadku ubezpieczonego zachodziły przesłanki do obniżenia wysokości jego emerytury policyjnej w oparciu o treść art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, poprzez „wyzerowanie” okresu, w którym wykonywał on służbę w Wydziale (...) Służby Bezpieczeństwa, to brak było – zdaniem tego Sądu – podstaw do zastosowania regulacji zawartej w przepisie art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej.

Sąd pierwszej instancji podzielił w tej kwestii stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 16 marca 2023 r., II USKP 120/22, w którym zweryfikowano - z uwagi na bezczynność Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygnaturze P 4/18 - zgodność z Konstytucją rozwiązań zawartych w art. 15c ust. 1 pkt 1 i art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej. Sąd Najwyższy podzielił wskazanie wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2022 r. (III USKP 145/21), zgodnie z którym, jeśli sąd rozpoznający sprawę indywidualną uzna, że: 1) po pierwsze, przepisu ustawy, który miałby stanowić podstawę lub przesłankę rozstrzygnięcia, nie da się pogodzić (w drodze zastosowania prokonstytucyjnej wykładni) z określoną normą lub zasadą konstytucyjną; 2) po drugie, że w sprawie nie wypowiadał się dotąd Trybunał Konstytucyjny, i 3) po trzecie, że nie istnieją warunki pozwalające na uzyskanie rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, - to sąd ten dysponuje kompetencją do odmowy zastosowania (pominięcia) tego przepisu przy wydawaniu rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, iż sądy powinny traktować odmowę zastosowania przepisu jako środek ostateczny i - na tyle, na ile jest to intelektualnie dopuszczalne - dokonywać prokonstytucyjnej wykładni ustaw (zob. również uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2022 r., III PZP 2/21, OSNP 2023/3/25).

Przesądzając, że istnieją podstawy do odmowy zastosowania art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej (obniżenia emerytury policyjnej do średniej emerytury z systemu powszechnego) Sąd Najwyższy podkreślił istotę „gilotyny” umieszczonej w art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, wskazując, iż paradoksalnie jest ona wymierzona przede wszystkim w funkcjonariuszy, którzy pomyślnie przeszli weryfikację w 1990 r. i w kolejnych latach służyli wolnej Polsce. Staje się to jasne, jeśli weźmie się pod uwagę, że rozwiązanie określone w art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej nie ma zastosowania do funkcjonariuszy, których emerytura została wyliczona z lat poprzedzających 1990 r. Wynika to z tego, że wysokość ich emerytury na skutek zastosowania art. 15c ust. 1 pkt 1 ustawy kształtuje się poniżej „przeciętnej emerytury” - czyli nie ma do czego redukować. W rezultacie, omawiany przepis godzi przede wszystkim w prawa osób, które wprawdzie przez pewien okres służyły „na rzecz totalitarnego państwa”, jednak po 1990 r. pracowały na rzecz wolnej Polski. Sąd Najwyższy wskazał, iż ma poważne wątpliwości czy wskazana konsekwencja wpisuje się w deklarowane przez art. 2 Konstytucji RP „urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej”. O ile można się zastanawiać, czy wzorzec „sprawiedliwości społecznej” jest realizowany w przypadku pomysłu „zerowania” podstawy wymiaru, co ma służyć zrównaniu wysokości emerytur funkcjonariuszy i osób represjonowanych przez totalitarne państwo, to z pewnością ze „sprawiedliwością” nie ma nic wspólnego obniżanie świadczenia do pułapu przeciętnej emerytur, gdy wysokość „ponad” ten wskaźnik została wypracowana po 1990 r. W tym zakresie rozwiązanie określone w art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej w sposób oczywisty narusza art. 32 ust. 1 ust. 2 Konstytucji RP, bowiem nierówno traktuje i dyskryminuje odwołującego się względem funkcjonariuszy, którzy podjęli służbę po 1990 r. i którzy legitymują się takim samym okresem służby, czyli mają taką samą podstawę wymiaru świadczenia. Jeśli, jak wskazał Sąd Najwyższy, potraktować prawo do określonej wysokości emerytury w kategorii „prawa do własności”, co wydaje się uzasadnione, to wskazany efekt art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej godzi również w art. 64 ust. 1, 2 i 3 Konstytucji RP. Sumarycznie wskazane naruszenia prowadzą do wniosku, że art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej narusza także prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Zaprezentowane okoliczności samoistnie przemawiają za odmową zastosowania art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej.

Sąd Najwyższy dostrzegł jednak dalej idący defekt tej regulacji, który godzi w fundament, na którym zbudowano porządek konstytucyjny. Nawet pobieżna analiza badanego przekazu normatywnego zmusza, w ocenie Sądu Najwyższego, do wypuklenia przypadkowości i nieproporcjonalności skutku wpisanego w art. 15c ust. 3 ustawy. Efekt ten jest widoczny przy zastosowaniu spojrzenia systemowego. Zgodnie z art. 15 ustawy zaopatrzeniowej wysokość emerytury policyjnej uzależniono od ilości lat aktywności zawodowej, w tym pełnienia służby. Według założeń ustawy nowelizującej wzorzec ten został zmodyfikowany (zastąpiony) w stosunku do „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Charakterystyczne jest przy tym, że art. 15 ust. 1 ustawy nazywa beneficjentów „funkcjonariuszami”, zaś art. 15c ust. 1 ustawy mówi o uprawnionych do emerytury per „osoba”. Nie jest to przypadek, w ten sposób ustawodawca sygnalizuje negatywną ocenę adresatów normy prawnej. Poza słownymi sygnałami, zasadnicze znaczenie ma obniżenie świadczenia do „kwoty przeciętnej emerytury” z art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej. Regulację tę należy odczytywać w konfrontacji z mechanizmem obliczenia świadczenia omówionym w art. 15c ust. 1 pkt 2 i ust. 2 tej ustawy. Przekaz jest klarowny. Po pierwsze, polega na uznaniu, że przypisanie danej osobie cechy „deprecjonującej” (pełnienie służby na rzecz totalitarnego państwa), niemającej związku z przyjętym w ustawie modelem obliczania wysokości emerytur policyjnych, wyłącza ją z dotychczas ustalonego wzorca służącego ustaleniu wysokości świadczenia. Po drugie, wprawdzie sposób obliczenia emerytury z art. 15c ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej nawiązuje metodologicznie do mechanizmu przyjętego w art. 15 ustawy (adresowanego dla funkcjonariuszy, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r.), jednak podlega on istotnej defragmentacji przez rozwiązanie przyjęte w art. 15c ust. 3 ustawy. Po trzecie, oczywiste jest – czego ilustracją jest skala redukcji emerytury u odwołującego się – że limitowanie wysokości świadczenia pułapem „przeciętnej emerytury” w większości przypadków doprowadzi do efektu, zgodnie z którym mechanizm „stażowy” z art. 15c ust. 1 i 2 ustawy nie będzie miał żadnego znaczenia. Po czwarte, zastosowane w omawianym przepisie „równanie w dół” ma charakter „ślepy”. Dotyczy każdego kto pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, bez względu na czasowy wymiar tej służby do 31 lipca 1990 r., jak również bez względu na okres służby po 31 lipca 1990 r. Rygoryzm i nieadekwatność tego rozwiązania dostrzegł, jak się wydaje, również ustawodawca wprowadzając w art. 13c ustawy zastrzeżenie, że za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż w dniu 12 września 1989 r. Po piąte, jasne jest, że art. 15c ust. 3 ustawy ma właściwości represywne. Karze finansowo za pełnienie służby na rzecz totalitarnego państwa, przy czym najbardziej pokrzywdzonymi są ci, którzy relatywnie najkrócej służyli totalitarnemu państwu. Po szóste, konsekwencja z art. 15c ust. 3 ustawy powiązana została z czynnikiem występującym przed dniem 1 sierpnia 1990 r., jednak oddziałuje ona na sposób postrzegania okresów służby przypadających od tej daty. Po siódme, omawiany mechanizm sprawia, że funkcjonariusze mający taki sam staż służby po 31 lipca 1990 r. mogą mieć prawo do diametralnie odmiennej wysokości świadczenia, w zależności od tego, czy choćby przez jeden dzień służyli na rzecz totalitarnego państwa.

Zdaniem Sądu Najwyższego przedstawione właściwości obrazują normatywną niedorzeczność konstrukcji wprowadzonej do art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej i prowadzą do jedynych możliwych konkluzji. Redukcja z art. 15c ust. 3 ustawy, po pierwsze, oderwana jest całkowicie od reguły proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), czyli wzorca, który jest fundamentem „demokratycznego państwa prawa, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej”. Po drugie, logika tego przepisu prowadzi wręcz do skutku odwrotnego względem zamierzonego. Osoba w mniejszym stopniu dotknięta „cechą piętnującą” (pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa), bo krócej służąca przed 1 sierpnia 1990 r., jest dotkliwiej sankcjonowania niż osoba, posiadająca dłuższy staż służby do 31 lipca 1990 r. Po trzecie, przepis art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej abstrahuje od powszechnie rozumianego i akceptowanego poczucia sprawiedliwości. Polega ono na występowaniu racjonalnej adekwatności między czynem a sankcją. W polskiej kulturze prawnej „sprawiedliwość społeczna”, na którą powołuje się Prawodawca konstytucyjny w art. 2 Konstytucji, zabarwiona jest spojrzeniem miłosierdzia, głęboko zakorzenionego w religii wyznawanej przez większość Polaków. Tak rozumiana „sprawiedliwość społeczna”, będąca celem i spoiwem funkcjonowania demokratycznego państwa prawa, nie szuka „tępego” i „ślepego” odwetu na „winowajcach”, koncentruje natomiast uwagę na adekwatnym i proporcjonalnym wyrównaniu „krzywd”, mając na uwadze potrzebę stabilizowania postaw, odczuć i zachowań poszczególnych grup społecznych. Sumą tego wywodu jest konkluzja, że służą „dobru Trzeciej Rzeczypospolitej”, a tym samym są „źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna” (patrz Preambuła Konstytucji RP), tylko takie normy prawne, które znajdują odwzorowanie w cesze proporcjonalności i adekwatności oraz mają stabilizować relacje społeczne, bo tylko takie normy „urzeczywistniają zasady sprawiedliwości społecznej”, a tym samym mieszczą się w formule ustrojowej „demokratycznego państwa prawa”. Mając na uwadze przedstawione wzorce konstytucyjne, dla każdego, kto w sposób obiektywny postrzega rzeczywistość, a tym samym „nienawiść” lub „indoktrynacja” nie przysłania mu jasności osądu, jest pewne, że art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej narusza model wyznaczony przez art. 2 Konstytucji RP. W demokratycznym państwie prawa nie mogą korzystać z ochrony rozwiązania normatywne w jawny sposób nierówno traktujące obywateli, które w bezmyślny i odwetowy sposób sankcjonują na gruncie prawa zabezpieczenia społecznego „rozliczenia historyczne” i które nawet przez zdecydowaną część „dawnych opozycjonistów” traktowane są jako niesprawiedliwe. Kierując się przywołanymi wyżej wartościami konstytucyjnymi, Sąd Najwyższy wobec nieusprawiedliwionej i destrukcyjnej bezczynności Trybunału Konstytucyjnego, uznał, że art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, z uwagi na jego niezgodność z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 64 ust. 1, 2 i 3 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, nie może kształtować sytuacji prawnej funkcjonariuszy. Ocenę powyższą podzielił także sąd pierwszej instancji orzekający w tej sprawie uznając, że dotyczy ona również ubezpieczonego, choć nie pełnił on służby po 31 lipca 1990 r.

Sąd Okręgowy miał również na względzie - co do okresu sprzed 1 lipca 1982 r. i po 31 października 1990 r., że świadczenie emerytalne odwołującego zostało już raz przez organ rentowy obniżone w związku z jego służbą w spornym okresie na rzecz niedemokratycznego państwa. Mianowicie decyzją z dnia 16 listopada 2009 r., organ rentowy na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...), ponownie ustalił wysokość emerytury policyjnej ubezpieczonego od 1 stycznia 2010 r., w kwocie 1.253,01 zł brutto w związku z obniżeniem podstawy wymiaru emerytury za okres służby w organach bezpieczeństwa - od 1 listopada 1968 r. do 31 marca 1990 r. - z 2,6% podstawy wymiaru do 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby we wskazanym okresie. Na skutek tej decyzji wysokość emerytury ubezpieczonego od 1 stycznia 2010 r. uległa obniżeniu z kwoty brutto 2.006,62 zł do kwoty brutto 1.253,01 zł. Odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji zostało prawomocnie oddalone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie (III AUa 632/14).

W świetle powyższego, w opinii sądu meriti, nie budzi wątpliwości, iż ubezpieczony przeszedł już procedurę obniżenia świadczenia emerytalnego z uwagi na wykonywanie służby w organach bezpieczeństwa państwa w całym spornym okresie. Zatem zasadnym jest stwierdzenie, że wnioskodawca poniósł już raz konsekwencje służby w organach bezpieczeństwa państwa/państwa totalitarnego, w tym również w okresie od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. i okoliczność ta nie może być pomijana przy ocenie jego odwołań. Bezsprzecznie decyzją organu rentowego z dnia 16 listopada 2009 r., wysokość świadczenia emerytalnego ubezpieczonego została obniżona w oparciu o przepisy ustanowione przez demokratyczne władze Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Sądu wydanie decyzji obniżającej wnioskodawcy przyznaną mu zgodnie z obowiązującym prawem emeryturę po raz kolejny w stosunku do okresu, co do którego brak dowodów na prowadzenie przez niego działalności związanej ze zwalczaniem opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniem prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniem prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, nie stanowiło realizacji zasad sprawiedliwości społecznej, ale było w istocie sankcją, o czym świadczy zastosowanie przelicznika w wysokości 0,0% do całego okresu.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że na powyższe zwrócił również uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20, w której rozważał również, czy państwo może po raz kolejny obniżyć uprawnionemu świadczenia emerytalne z racji tej samej, ujemnie ocenianej, podstawy, zwłaszcza w sytuacji, gdy nie zostały wydobyte nowe, uprzednio nieznane, negatywnie oceniane działania funkcjonariusza. Zdaniem Sądu Najwyższego, tego rodzaju wtórna ingerencja nie niesie ze sobą żadnych nowych argumentów, bo za taki nie można uznać faktu, że poprzednia regulacja nie była pełna (zob. uzasadnienie projektu do ustawy nowelizującej). Jak wskazał Sąd Najwyższy, obniżenie skarżącemu wysokości świadczenia po raz kolejny przybiera charakter represyjny i realizuje te same cele co poprzednio (odebranie ponowne praw niesłusznie nabytych przez zmniejszenie wskaźnika postawy wymiaru do zera), przez ten sam środek prawny, a to może prowadzić do wniosku o naruszeniu zasady ne bis in idem (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., P 50/13, OTK-A 2014/9/103). Tego typu praktyka może stanowić o kolizji z konstytucyjnym wzorcem, standardem postępowania, skoro jednocześnie inne pola aktywności związane z represją (na przykład WRON) nie zostały objęte ponownym zakresem regulacji.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14 )}§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wysokość emerytury policyjnej T. P., poczynając od 1 października 2017 r., z pominięciem art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, a w odniesieniu do jego służby w okresach od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. z pominięciem nadto art. 15c ust. 1 pkt 1 tej ustawy, a pozostałym zakresie tj. co do okresu od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1989 r. oddalił odwołanie.

Z powyższym wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie w punkcie I nie zgodził się Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., który w wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego:

1)  art. 15c w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej oraz art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy bezspornym jest, iż odwołujący w całym okresie od 1 listopada 1968 r. 31 marca 1990 r. (w tym w okresie od dnia 1 lipca 1982 r. do dnia 31 października 1989 r.) pełnił formalnie służbę na rzecz totalitarnego państwa zdefiniowaną w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, a w związku z tym spełnione zostały przesłanki warunkujące ponowne przeliczenie jego świadczeń z zabezpieczenia społecznego służb mundurowych z uwzględnieniem całego powyższego okresu, przeliczonego po 0% podstawy wymiaru;

2)  art. 2 ust. 1 i 4 ustawy zmieniającej poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy z informacji o przebiegu służby nr (...) z dnia 11 kwietnia 2017 r., jak również także zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów dotyczących przebiegu służby odwołującego się wynika jednoznacznie, że przez cały okres od 1 listopada 1968 r. 31 marca 1990 r. (a nie jedynie w okresie od 1 lipca 1982 r. do 31 października 1989 r.) odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej;

3)  art. 15c ust. 3 w zw. z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej poprzez wadliwe niezastosowanie co do okresów służby odwołującego od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r., w sytuacji, gdy w ustalonym stanie faktycznym zostały spełnione ustawowe przesłanki do zastosowania powyższego przepisu poprzez obniżenie wysokości świadczeń (z uwzględnieniem służby w całym spornym okresie od 1 listopada 1986 r. do 31 marca 1990 r.) do kwoty przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;

4)  art. 8 ust. 2, art. 178 ust. 1 oraz art. 188 Konstytucji RP poprzez samodzielne rozstrzygniecie niejako „w zastępstwie” Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności art. 15c ust. 3 w zw. z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, pomijając wyłączną kompetencję Trybunału Konstytucyjnego w zakresie stwierdzania zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;

II. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy:

1)  art. 233 k.p.c. w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w związku z tym bezpodstawne uznanie przez sąd pierwszej instancji, wbrew jednoznacznym ustaleniom dokonanym w toku postępowania dowodowego, iż służba odwołującego w okresach: od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. nie stanowi „służby na rzecz totalitarnego państwa” w rozumieniu ustawy zaopatrzeniowej, pomimo wymienienia jednostek, w których w tym czasie służył odwołujący, w treści art. 13b ustawy zaopatrzeniowej;

2)  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. w zw. z art. 13b i art. 15c ustawy zaopatrzeniowej poprzez bezpodstawne uznanie, że organ rentowy zobowiązany był do wykazywania, iż odwołujący podejmował jakąkolwiek indywidualną działalność polegającą na naruszaniu podstawowych praw i wolności człowieka, pomimo braku takiej przesłanki w treści powołanych przepisów ustawy zaopatrzeniowej;

3)  art. 87 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1904) i art. 390 § 2 k.p.c. poprzez uznanie przez sąd pierwszej instancji związania treścią uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania T. P. od decyzji Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA z dnia 12 lipca 2017 r., nr (...) w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

- zasądzenie kosztów postępowania za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie o:

- uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi decyzję w zakresie zasądzenia na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

W uzasadnieniu skarżący podkreślił, że - wbrew stanowisku sądu pierwszej instancji - zaskarżona w sprawie decyzja została wydana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz szczegółowo omówił podniesione zarzuty przywołując na potwierdzenie swojego stanowiska orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

W odpowiedzi na apelację T. P. wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego podzielając ocenę prawną przedstawioną przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Ubezpieczony szczegółowo odniósł się do przedstawionych zarzutów apelacji wykazując, że są one nieuzasadnione.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się uzasadniona.

Konieczność zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości wynika przede wszystkim z błędnej wykładni obowiązujących przepisów prawa mających zastosowanie w niniejszej sprawie oraz wybiórczego ustalenia stanu faktycznego sprawy i wybiórczej oceny materiału dowodowego przez sąd pierwszej instancji.

Sąd Apelacyjny jako sąd odwoławczy nie ogranicza się do kontroli sądu pierwszej instancji, lecz bada ponownie całą sprawę, a kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, pełni również funkcję sądu merytorycznego, który rozpoznając sprawę od początku, może uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzone dowody, a także poczynić samodzielnie ustalenia na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji. W niniejszej sprawie sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które stanowią odzwierciedlenie dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego (art. 387 § 2 ^{( 1)} pkt. 1 k.p.c.). Sąd Apelacyjny w pełni podziela przyjęte przez Sąd pierwszej instancji wnioski, że ubezpieczony w okresie 1 lipca 1982 r. do 30 października 1989 r. pełnił służbę na rzecz na rzecz totalitarnego państwa, więc zachodziły przesłanki do obniżenia wysokości jego emerytury policyjnej w oparciu o treść art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej. Natomiast Sąd Apelacyjny nie podziela przyjętych przez sąd pierwszej instancji wniosków, że ubezpieczony w okresie od 1 listopada 1968 r. do 30 czerwca 1982 r. oraz od 1 listopada 1989 r. do 31 marca 1990 r. nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa. Wnioski te zostały oparte przez Sąd Okręgowy na podstawie zeznań ubezpieczonego z zupełnym pominięciem istotnych okoliczności wynikających z jego akt osobowych udostępnionych przez IPN. Podkreślenia wymaga, że całkowicie niezrozumiała jest kwestia wybiórczego potraktowania przez Sąd Okręgowy służby T. P. za służbę na rzecz totalitarnego państwa, choć wszystkie jednostki w których ubezpieczony pełnił służbę wymienione zostały w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej.

Dlatego na podstawie dokumentów zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego ze spornego okresu (przebieg służby - akta przekazane przez IPN na płycie cd - k. 90 akt sprawy), ustalenia te należy uzupełnić o bezsporne okoliczności, że:

W pierwszym okresie służby na stanowisku młodszego kontrolera T. P. chociaż z obowiązków służbowych wywiązywał się dostatecznie, to jednak do dalszej służby na zajmowanym stanowisku nadawał się.

dowód: opinia służbowa z dnia 23 stycznia 1970 r. k. 47 akt IPN.

W następnych miesiącach, ponieważ T. P. na zajmowanym stanowisku młodszego kontrolera z obowiązków służbowych wywiązywał się bez zastrzeżeń, był pracowity, sumienny, uczciwy i zdyscyplinowany, a uwagi przełożonych i polecenia przyjmował ze zrozumieniem i wykonywał je w sposób właściwy i terminowy, dlatego wystąpiono z wnioskiem o nadanie mu stopnia Milicji Obywatelskiej.

dowód: wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej k. 48v akt IPN.

T. P. wykazywał zainteresowanie pracą operacyjną w (...). Przygotowanie zawodowe i polityczne do wykonywanej funkcji posiadał dobre i w ocenie przełożonych był ogólnie bardzo dobrym pracownikiem.

dowód: opinia służbowa k. 50 akt IPN

opinia służbowa k. 59 akt IPN.

W kolejnych latach przełożeni oprócz sumiennego i zdyscyplinowanego wykonywania obowiązków służbowych akcentowali, że T. P. był czynnym członkiem PZPR.

W okresie zajść grudniowych 1970 r. T. P. wykazał się dużym zdyscyplinowaniem oraz pełną chęcią do okazania pomocy – przebywając na urlopie wyraził chęć przerwania wypoczynku i powrotu do S. celem wzięcia udziału w akcjach.

dowód: wiosek personalny k. 51 akt IPN

opinia służbowa k. 52 akt IPN.

T. P. wykonując obowiązki służbowe wykazywał dużo własnej inicjatywy i pomysłowości. Wszystkie stawiane przed nim zadania wykonywał szybko i we właściwy sposób. Dużo własnego czasu poświęca na aktywną pracę społeczną.

dowód: opinia służbowa k. 52 akt IPN.

wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej k. 53 akt IPN.

Powyższe przełożeni ubezpieczonego podkreślali w kolejnym wniosku o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej z dnia 12 lipca 1973 r.

dowód: wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej k. 54 akt IPN.

T. P. będąc wyznaczanym do pracy operacyjnej wykazywał zaangażowanie i osiągał zadawalające wyniki. Przełożony akcentował, że ubezpieczony był wyszkolony pod względem zawodowym i politycznym na poziomie średnim, ale wymagał przeszkolenia w zakresie służby (...).

W opinii przełożonego T. P. jako podoficer zdyscyplinowany, obowiązkowy, w pełni zasługiwał na kolejny awans.

dowód: wniosek o mianowanie k. 57 akt IPN.

W kolejnych latach T. P. wyznaczony do prowadzenia pracy operacyjnej w GPK S.-G. z nałożonych obowiązków wywiązywał się należycie. Przygotowany pod względem teoretycznym oraz posiadaną praktykę umiejętnie wykorzystywał w wykonywaniu zadań służbowych osiągając bardzo dobre wyniki. W pracy cechowała go samodzielność, obowiązkowość i podejmowanie słusznych decyzji. Polecenia wykonywał chętnie i w nakazanym terminie. Wyszkolony pod względem specjalistycznym i ogólno-wojskowym na poziomie dobrym, przestrzegał zasad tajemnicy służbowej.

Przełożeni podkreślali, że nadawał się na zajmowane stanowisko.

dowód: opinia służbowa k. 59 akt IPN.

opinia z dnia 23 lutego 1982 r, k. 64, akt IPN.

We wniosku o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej z dnia 29 kwietnia 1978 r. przełożony wskazał, że T. P. jest zaliczany do przodujących funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej w jednostce, - osiąga bardzo dobre wyniki w pracy operacyjnej, za którą był wielokrotnie wyróżniany; cechuje go duży stopień przedsiębiorczości i samodzielności; aktywnie angażuje się w działalność organizacji partyjnej.

dowód: wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej k. 60 akt IPN.

Podobnie argumentując wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej z dnia 19 marca 1981 r. przełożony wskazał, że T. P. swoją pracą operacyjną przyczynił się niejednokrotnie do wykrycia szeregu przestępstw gospodarczych i celno-dewizowych i swoją pracą oraz pełną zaangażowania postawą zasługuje w drodze szczególnego wyróżnienia na awans do stopnia młodszego chorążego.

dowód: wniosek o nadanie stopnia Milicji Obywatelskiej k. 63 akt IPN.

Dla dokonania oceny rzeczywistego zakresu obowiązków ubezpieczonego w omawianym okresie, konieczne jest przytoczenie treści dokumentów wskazujących na zakres działania jednostek, w których służbę pełnił ubezpieczony. Sąd Okręgowy prawidłowo przywołał treść Zarządzenia nr (...) Ministra Spraw Wewnętrznych z 11 października 1972  r. w sprawie zakresu działania Dowództwa Wojsk Ochrony Pogranicza, zatem bezcelowe jest ponowne przywoływanie jego treści, jednakże odstąpił od przytoczenia pozostałych dokumentów.

Zgodnie z zarządzeniem dowódcy wojsk ochrony pogranicza w sprawie wprowadzenia do użytku służbowego Wytycznych Szefa Zarządu (...)WOP dotyczących zakresu działania operacyjnego Wydziałów (...), (...) i strażnic lądowych - Wydział (...) kieruje całokształtem działalności organów Zwiadu, kontrolą ruchu granicznego i pracą operacyjną pododdziałów granicznych w zakresie ochrony granicy, udziału w KW ochronie kraju i działań operacyjnych na rzecz dalszego umacniania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jednocześnie wspiera działania wymienionych organów i pododdziałów własną działalnością.

Zadania i funkcje z tym związane realizują wydzielone ze składu osobowego Wydziału następujące grupy: grupa operacyjna /terenowa/, grupa obiektowa, grupa KRG i sekcja rozpracowań. Niezależnie od tego działa w Wydziale grupa dochodzeniowo-śledcza i grupa analityczno-szkoleniowa.

Wydzielenia grup dokonuje Szef Wydziału (...), kierując się bieżącymi potrzebami pracy operacyjnej.

A. Terenowa grupa operacyjna Wydziału /sekcji/, zależnie od stosowanego systemu ochrony granicy w Brygadzie /batalionie/, wykonuje następujące zadania:

a/ wzmacnia i pogłębia ochronę określonego odcinka granicznego;

b/ operacyjnie zabezpiecza określony odcinek granicy.

Zadania wymienione w ppkt "a" wykonuje grupa działająca na zapleczu lądowych strażnic kadrowych i rozwiniętych, których kadra dowódcza została wprowadzona do pracy operacyjnej, natomiast zadania wymienione w ppkt "b” - grupa działająca na zapleczu strażnic nadmorskich i tych lądowych strażnic rozwiniętych, których kadra dowódcza nie została jeszcze włączona do pracy operacyjnej.

Wzmocnienie i pogłębienie ochrony określonego odcinka granicznego przez terenową grupę operacyjną Wydziału /sekcji/, polega na organizowaniu i prowadzeniu pracy operacyjnej przez skład osobowy grupy zarówno w strefie działania strażnic jak i poza tą strefą w pasie granicznym na głębokość do 30 km.

Pracę operacyjną w strefie działania strażnic koncentruje się przede wszystkim na wybranych kierunkach, zagadnieniach i stykach między pododdziałami oraz w określonych rejonach i środowiskach szczególnie zagrożonych z punktu widzenia ochrony granicy i KW ochrony kraju, jak również na prowadzeniu ciekawszych spraw operacyjnych. Ma to na celu dodatkową operacyjną kontrolę szczególnie zagrożonych kierunków, rejonów, styków i środowisk, niezależnie od pracy operacyjnej prowadzonej przez strażnice.

Poza strefą działania strażnic, w pasie granicznym, prowadzi się pracę operacyjną w pełnym zakresie zgodnie z aktualną sytuacją i konkretnymi potrzebami.

Wykonując zadania terenowa grupa operacyjna Wydziału /sekcji/ pozyskuje i pracuje z wartościowymi tajnymi współpracownikami, zwłaszcza manewrowymi, posiadającymi dotarcie do określonych osób, grup i środowisk stanowiących w danym terenie zagrożenie dla nienaruszalności granicy i bezpieczeństwa państwa oraz inwigiluje, sprawdza i rozpracowuje osoby podejrzane o przestępstwa graniczne w ramach odpowiednich spraw operacyjnych. W stosunku do osób podejrzanych o działalność antypaństwową postępuje zgodnie z decyzją Szefa Wydziału (...), uzgodnioną z właściwym pionem SB KWMO.

Koordynacja działań operacyjnych w podanym zakresie między terenową grupą operacyjną a strażnicami należy do Szefa Wydziału /kierownika sekcji/. Z jego inicjatywy raz na kwartał organizuje się w grupie naradę roboczą z kadrą operacyjną strażnic i GPK w celu omówienia aktualnej sytuacji, dokonania wymiany informacji i uzgodnienia działań operacyjnych. W naradzie winien uczestniczyć Z-ca Szefa Wydziału bądź inny wyznaczony oficer Wydziału (...).

Udział terenowej grupy operacyjnej Wydziału /Sekcji/ w pościgach za sprawcami przestępstw granicznych odbywa się według planu działania Wydziału /sekcji/ zatwierdzonego przez D-cę Brygady /batalionu/.

Zadania w zakresie operacyjnego zabezpieczenia przejść granicznych /przejścia granicznego/, przedsiębiorstw i instytucji obsługujących ruch graniczny lub innych obiektów powierzonych operacyjnej ochronie /porty, przystanie, rybołówstwo, żegluga promowa, kluby żeglarskie zlokalizowane na wybrzeżu morskim, wybrane statki handlowe własne i obce/ realizuje grupa operacyjna GPK, wykorzystując wszystkie środki, metody i formy pracy operacyjnej.

Do podstawowych zadań grupy operacyjnej GPK należy:

a/ rozpoznanie, zapobieganie i wykrywanie w przejściach granicznych /przejściu granicznym/ wszelkiej działalności przestępczej, skierowanej przeciwko nienaruszalności granicy, bezpieczeństwu państwa i jego interesom. Rozpracowywanie metod przestępczych i kanałów przerzutu przez granicę - osób oraz wrogiej literatury, dokumentów i innych materiałów w ruchu granicznym;

b/ operacyjna kontrola i zabezpieczenie osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach i instytucjach obsługujących ruch graniczny oraz w innych przedsiębiorstwach i obiektach powierzonych operacyjnej ochronie a zwłaszcza w rybołówstwie morskim, portach i przystaniach. Wykorzystywanie w tym przedmiocie szerokich działań profilaktycznych, a między innymi zapobieganie zatrudnianiu lub powodowanie eliminowania elementu niepożądanego zatrudnionego w tych przedsiębiorstwach i obiektach. Rozpoznawanie osób, a zwłaszcza cudzoziemców z kk przybywających na pobyt czasowy do przedsiębiorstw, instytucji i obiektów powierzonych operacyjnej ochronie. Ujawnianie i rozpoznawanie podejrzanych kontaktów obywateli PRL z cudzoziemcami przybywającymi do tych obiektów;

c/ pozyskiwanie i praca z osobowymi źródłami informacji, zwłaszcza do zabezpieczenia stwierdzonych kierunków przestępczości granicznej, środowisk i odcinków najbardziej zagrożonych, elementu podatnego do dokonywania przestępstw granicznych lub noszącego się z zamiarem ucieczki z Polski i na stykach obywateli PRL z cudzoziemcami. W oparciu o bieżące rozpoznanie sytuacji operacyjnej w przejściach granicznych /przejściu granicznym/ ukierunkowywanie i koordynowanie działań operacyjnych kadry GPK;

d/ przetwarzanie i wykorzystywanie we własnym zakresie materiałów otrzymanych od źródeł informacji będących na łączności pracowników GPK, materiałów charakteru granicznego uzyskanych w toku pracy filtracyjno-rozpoznawczej lub dotyczących osób zatrudnionych w obiektach powierzonych operacyjnej ochronie. Opracowywanie i przekazywanie materiałów do wykorzystania Wydziałów (...) lub innym GPK oraz strażnicom WOP przez Wydział;

e/ zakładanie i prowadzenie wszystkich kategorii spraw operacyjnych. Zapewnienie operatywności i ofensywności w rozpoznawaniu lub rozpracowywaniu figurantów spraw oraz wyjaśnianiu posiadanych materiałów lub dokumentowaniu dowodów przestępstwa w ścisłym współdziałaniu z pionem dochodzeniowo-śledczym;

f/ udział w uzasadnionych przypadkach w prowadzeniu rozmów z osobami przekraczającymi granicę państwową, zwłaszcza przekazującymi ciekawe z punktu widzenia operacyjnego informacje lub osobami godnymi uwagi operacyjnej. Przygotowywanie zadań w tym zakresie kontrolerom GPK;

g/ prowadzenie aktywnego rozpoznania operacyjnego wobec marynarzy kk, badanie przyczyn i celów odstania od statków w (...) przez sprawdzanie wszystkich okoliczności i alibi w sposób oficjalny i przy wykorzystaniu dostępnych środków pracy operacyjnej. Stosowanie w tych sprawach kombinacji operacyjnych mających między innymi na celu pozorowanie współpracy z od-stałymi marynarzami. Indagowanie tych marynarzy na tematy godne uwagi operacyjnej;

h/ wyjaśnianie przyczyn i okoliczności odstań w portach kk członków załóg polskich statków rybackich oraz ucieczek lub odmowy powrotu do kraju osób z obiektów zabezpieczanych operacyjnie przez GPK;

i/ prowadzenie rozpoznania osób wrogo lub ujemnie oddziaływujących w portach państw kapitalistycznych na załogi polskich statków rybackich i handlowych oraz wykorzystywanie tych informacji do działań profilaktycznych w środowisku rybackim;

j/ wykorzystywanie faktów zatrzymań osób do uzyskiwania godnych uwagi operacyjnej informacji oraz do pozyskań dla celów operacyjnych.

Zadania w zakresie kontroli granicznej osób i środków transportu, rozpoznania i filtracji osób przekraczających granicę oraz wykonywanie innych zleconych zadań wobec podróżnych realizuje grupa operacyjno-kontrolerska GPK. System kontroli i organizacji służby dostosowuje się do rodzaju i nasilenia ruchu granicznego, specyfiki danych przejść granicznych /przejścia granicznego/ oraz warunków lokalnych.

Do podstawowych zadań grupy operacyjno-kontrolerskiej GPK należy:

a/ kontrola legalności przekraczania granicy ze szczególnym zwracaniem uwagi na ujawnianie osób posługujących się sfałszowanymi lub cudzymi dokumentami podróży oraz przeciwdziałanie nielegalnym przekroczeniom granicy w skrytkach międzynarodowych środków transportu lub z pominięciem kontroli granicznej.

Wyjaśnianie nieścisłości, uchybień i niezgodności w dokumentach podróży zwłaszcza sugerujących możliwość fałszerstwa oraz sprawdzanie ich autentyczności i podejmowanie w tych sprawach decyzji, a w przypadkach uzasadnionych uzgadnianie decyzji z przełożonymi lub właściwymi organami.

Ujawnianie metod przestępczych stosowanych przy wykorzystywaniu ruchu granicznego, a w szczególności do przerzutu osób, materiałów o wrogiej treści i innych przedmiotów godzących w interesy państwa.

b/ prowadzenie pracy filtracyjno-rozpoznawczej wśród osób przekraczających granicę, a zwłaszcza cudzoziemców z kk i posiadaczy paszportów konsularnych oraz wstępne rozpoznanie marynarzy statków bander kk, zawijających do (...) w celu uzyskiwania informacji i spostrzeżeń do wykorzystania w procesie kontroli granicznej i ochronie granicy państwowej, a także wyselekcjonowania osób godnych uwagi operacyjnej, mogących stanowić przedmiot zainteresowania własnych organów i innych jednostek operacyjnych.

c/ wykonywanie zastrzeżeń operacyjnych i innych czynności w stosunku do osób, środków transportu przekraczających granicę - zgłoszonych przez uprawnione jednostki operacyjne i upoważnione organy państwowe. Wykorzystywanie w działalności służbowej informacji wynikających z otrzymanych do wykonania zastrzeżeń operacyjnych;

d/ wydawanie wiz obywatelom kk zgodnie z obowiązującymi przepisami i sprawowanie nadzoru nad przymusem dewizowym w stosunku do tej kategorii osób oraz nadzoru nad egzekwowaniem opłat paszportowych wobec obywateli PRL przekraczających granicę.

Wykorzystywanie tych okoliczności do rozpoznawania osób przekraczających granicę;

e/ przeciwdziałanie przewozowi przez granicę wrogiej lub pozbawionej debitu komunikacyjnego literatury oraz wywozowi z PRL materiałów i przedmiotów stanowiących tajemnicę, bez wymaganego zezwolenia. Bieżące współdziałanie w tym zakresie z funkcjonariuszami UO, jak również wstępne wyjaśnianie źródeł pochodzenia, przeznaczenia i celu przewożenia przez granicę państwa.

Do podstawowych zadań dowództwa GPK w tym zakresie należy:

a/ organizowanie współdziałania ze wszystkimi przedsiębiorstwami i instytucjami obsługującymi ruch graniczny oraz organami granicznymi państw sąsiednich w celu koordynowania wspólnych działań w zakresie zapewnienia skutecznej i sprawnej kontroli granicznej osób i środków transportu, a także zapewnienia ich udziału w zabezpieczeniu granicy państwowej i rozpoznawaniu cudzoziemców z kk;

b/ organizowanie współdziałania z innymi GPK, sąsiednimi strażnicami WOP, terenowymi grupami Wydziału (...) i SB oraz komisariatami i posterunkami MO w celu wzajemnej wymiany informacji i uzgadniania wspólnych działań na wypadek naruszenia granicy państwowej lub innych zdarzeń;

c/ organizowanie pracy operacyjnej i operacyjno-kontrolerskiej na rzecz KW ochrony kraju jak również umacniania bezpieczeństwa i porządku publicznego w ochranianych przejściach granicznych /przejściu granicznym/;

d/ programowanie i planowanie przedsięwzięć operacyjnych i operacyjno-kontrolerskich oraz koordynowanie działań wszystkich podległych pracowników w celu skutecznego zabezpieczenia przejść granicznych /przejścia granicznego/ przed nielegalnym przekroczeniem granicy państwowej, zapewnienia sprawnej kontroli granicznej osób i środków transportu, zabezpieczenia obiektów powierzonych operacyjnej ochronie oraz udziału w KW ochronie kraju. Egzekwowanie pełnej realizacji zadań stawianych podwładnym.

Zgodnie z treścią zarządzenia Ministra Spraw wewnętrznych z dnia 16 marca 1971 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Zarządu Kontroli Ruchu Granicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jest odpowiedzialny za:

1/ kontrolę ruchu granicznego i ochronę przejść granicznych,

2/ rozpoznawanie cudzoziemców przebywających czasowo lub stale na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,

3/ organizowanie działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa komunikacji lotniczej oraz koordynowanie przedsięwzięć jednostek resortu w zakresie przeciwdziałania aktom terroru w tej komunikacji,

4/ opiniowanie wniosków dotyczących udzielania wiz niektórym kategoriom cudzoziemców oraz ustalanie zasad postępowania w tym zakresie.

Do zakresu działania Zarządu Kontroli Ruchu Granicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych należy w szczególności:

1/ ustalanie zasad kontroli granicznej osób i środków transportu w przejściach granicznych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych,

2/ opracowywanie wytycznych i udzielanie pomocy w realizacji przez wydziały (...) ruchu granicznego KWMO i graniczne placówki kontrolne zadań w dziedzinie operacyjnego rozpoznania pracowników przedsiębiorstw rybołówstwa morskiego i instytucji związanych z funkcjonowaniem przejść granicznych,

3/ prowadzenie spraw operacyjnych dotyczących przestępczości granicznej, jeżeli powiązania figurantów spraw wykraczają poza obszar właściwości miejscowej wydziału (...) ruchu granicznego KWMO, a względy celowości wskazują na potrzebę przejęcia i prowadzenia sprawy przez Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW,

4/ koordynowanie przedsięwzięć jednostek resortu spraw wewnętrznych w zakresie operacyjnego rozpoznawania sytuacji i właściwego zabezpieczenia miejsc załadunku i wyładunku towarowego transportu kolejowego, kursującego między Polską Rzeczpospolita Ludową a państwami kapitalistycznymi i Socjalistyczną Federacyjną Republiką Jugosławii, w celu przeciwdziałania organizowaniu nielegalnych kanałów przerzutowych osób i materiałów,

5/ doskonalenie działalności komórek organizacyjnych kontroli ruchu granicznego w dziedzinie wykrywania fałszerstw dokumentów podróży oraz ujawnianie kanałów przerzutowych osób, materiałów szpiegowskich, literatury pozbawionej debitu komunikacyjnego i innych dokumentów objętych zakazem przewozu bez zezwolenia uprawnionych organów administracji państwowej,

6/ organizowanie i bezpośrednie prowadzenie operacyjnego rozpoznania cudzoziemców przebywających w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, a w szczególności:

- studentów, stażystów, stypendystów i lektorów,

- organizatorów i uczestników imprez międzynarodowych,

- członków załóg obcych statków handlowych i rybackich,

- przybywających prywatnie w odwiedziny do krewnych i znajomych,

- uczestników zbiorowych wycieczek turystycznych oraz turystów indywidualnych,

- zamieszkałych stale w Polsce obywateli państw kapitalistycznych i bezpaństwowców,

7/ doskonalenie form współdziałania komórek organizacyjnych kontroli ruchu granicznego z komórkami Służby Milicji w zakresie: zbierania informacji o wrogiej działalności cudzoziemców, egzekwowania dopełniania przez cudzoziemców obowiązku meldunkowego i obowiązku rejestracji, kontroli legalności pobytu oraz przestrzegania obowiązujących na terytorium PRL przepisów,

8/ opracowywanie kierunków analitycznego selekcjonowania cudzoziemców podczas kontroli granicznej, udzielania wiz lub przedłużania ich ważności, ewidencjonowania ruchu granicznego, dokonywania rejestracji bądź innych czynności administracyjnych w celu ustalania i informowania właściwych komórek Służby Bezpieczeństwa i Służby Milicji o pobycie w kraju cudzoziemców, którzy powinni być przedmiotem ich zainteresowania.

9/ dokonywanie okresowych analiz operacyjnych określonych kategorii cudzoziemców oraz opracowywanie w porozumieniu z Departamentem (...) MSW wniosków istotnych dla kształtowania polityki wizowej i określania głównych kierunków operacyjnego rozpoznania cudzoziemców,

10/ opracowywanie wytycznych o zatrudnianiu cudzoziemców w państwowych zakładach pracy /urzędach instytucjach lub przedsiębiorstwach/,

11/ prowadzenie rejestru cudzoziemców - sprawców przestępstw i wykroczeń dokonanych na terytorium Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej oraz ewidencji cudzoziemców przebywających w polskich zakładach karnych,

12/ prowadzenie akt osobowych na określone kategorie cudzoziemców ewidencji ruchu granicznego obywateli państw kapitalistycznych i obywateli niektórych państw socjalistycznych, ewidencji cudzoziemców niepożądanych i zastrzeżeń względem osób przekraczających granicę oraz udzielanie Służbie Bezpieczeństwa i Służbie Milicji, a także innym uprawnionym organom informacji o interesujących ich cudzoziemcach.

Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW sporządza dla potrzeb jednostek MSW i innych zainteresowanych organów państwowych okresowe informacje statystyczne o ruchu granicznym osób i środków lokomocji.

W zakresie ustalonym w porozumieniach międzyresortowych, Zarząd Kontroli Ruchu Granicznego MSW przekazuje okresowe informacje statystyczne:

1/ Szefostwu Wojsk Ochrony Pogranicza - o ruchu granicznym i przestępczości w przejściach granicznych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych,

2/ Głównemu Urzędowi Statystycznemu i Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej i Turystyki - o ruchu granicznym osób i środków komunikacji w przejściach granicznych.

Zgodnie z zarządzeniem nr (...)- dyrektora generalnego MSW d/s służby bezpieczeństwa z dnia 10 września 1960 r. w sprawie ramowych wytycznych do opracowania zakresów działania wydziałów /samodzielnych sekcji/ kontroli ruchu granicznego komend wojewódzkich /równorzędnych/ Milicji Obywatelskiej - Wydział kontroli ruchu granicznego /samodzielna sekcja/ komendy wojewódzkiej /równorzędnej/ MO jest komórką operacyjną i organizuje pracę operacyjną w myśl obowiązujących przepisów, w organach Służby Bezpieczeństwa w przedmiocie:

1/ operacyjnego zabezpieczenia przejść granicznych,

2/ wstępnego rozpoznania cudzoziemców przebywających na terenie województwa.

Do zakresu działania wydziału /samodzielnej sekcji/ kontroli ruchu granicznego należy w szczególności:

1/ prowadzenie pracy operacyjnej /pozyskiwanie tajnych współpracowników i prowadzenie spraw operacyjnych/ mającej na celu wykrywanie i zapobieganie przestępczości granicznej oraz ujawnianie i rozpoznawanie w czasie kontroli paszportowej wrogich elementów przekraczających granicę państwową,

2/ prowadzenie wstępnego rozpoznania wrogich elementów wśród cudzoziemców przebywających na pobycie czasowym i stałym, w zakresie ograniczonym w dalszych częściach niniejszych wytycznych,

3/ legalizacja pobytu cudzoziemców,

4/ koordynowanie i nadzorowanie całokształtu pracy granicznych placówek kontrolnych,

5/ prowadzenie nadzoru nad działalnością komend powiatowych MO w przedmiocie kontroli pobytu cudzoziemców /meldunek, rejestracja, termin ważności wizy, opiniowanie podań i wniosków, przyjmowanie zgłoszeń o zagubionych dokumentach/, określonej w oddzielnych przepisach.

Do zadań i obowiązków wydziału /samodzielnej sekcji/ kontroli ruchu granicznego w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców należy:

1/ wydawanie wiz, kart stałego pobytu i dowodów tożsamości cudzoziemca na zasadach określonych w odrębnych przepisach;

2/ dokonywanie rejestracji cudzoziemców i załatwianie związanych z tym formalności;

3/ prowadzenie postępowania w przedmiocie wydalania, skracania pobytu i unieważniania wiz osobom, których dalszy pobyt w kraju jest niewskazany;

4/ opiniowanie wniosków dotyczących zatrudnienia cudzoziemców w urzędach, instytucjach i zakładach gospodarki uspołecznionej;

5/ prowadzenie ewidencji w formie kartotek oraz innej dokumentacji określonej odrębnymi przepisami Dyrektora Zarządu Kontroli Kuchu Granicznego MSW.

Do zadań i obowiązków wydziału /samodzielnej sekcji/ kontroli ruchu granicznego w zakresie współpracy i koordynacji w szczególności należy:

1/ utrzymywanie ścisłej współpracy z komórkami operacyjnymi KWMO oraz przekazywanie informacji, które mogą być przedmiotem zainteresowania tych jednostek;

2/ organizowanie współdziałania podległych GPK z organami granicznymi państw sąsiednich; sprawowanie w tym przedmiocie koniecznego nadzoru;

3/ współdziałanie z dowódcami właściwych jednostek WOP w sprawach związanych z kontrolą ruchu granicznego i zabezpieczeniem granicy państwowej;

4/ współdziałanie z wydziałem paszportów i dowodów osobistych komend wojewódzkich MO /równorzędnych/ w sprawach ruchu granicznego obywateli polskich, a także w sprawie dokumentów podróży cudzoziemców - w zakresie ustalonym odrębnymi przepisami;

5/ współdziałanie z inspektorem d/s szkolenia Służby Bezpieczeństwa KWMO /równorzędnej/ w sprawie programowania i realizacji szkolenia funkcjonariuszy GPK oraz jego nadzorowania ze szczególnym uwzględnieniem nauki języków obcych;

6/ współdziałanie z urzędem spraw wewnętrznych prezydiów WRN i MRN na prawach województw w sprawach należących do zakresu działania wydziału /samodzielnej sekcji/ kontroli ruchu granicznego;

7/ opracowywanie wniosków w sprawie potrzeb inwestycyjnych GPK, ich wyposażenia technicznego i zaopatrzenia gospodarczego, dokładanie starań o realizację norm należności i zaspakajanie nieprzewidzianych potrzeb GPK w zakresie wyposażenia technicznego i zaopatrzenia gospodarczego.

Należy również mieć na uwadze dokument będący zarządzeniem Dyrektora Generalnego do spraw służby bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 14 maja 1966 r. w sprawie zadań granicznych placówek kontrolnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Pracę operacyjną w przejściach granicznych prowadzą bezpośrednio graniczne placówki kontrolne.

Wydziały (...) Ruchu Granicznego Komend Wojewódzkich Milicji Obywatelskiej organizują, koordynują i nadzorują tę pracę, a w wyjątkowych wypadkach ustalonych przez I Zastępcę Komendanta Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej do spraw (...) prowadzą sprawy ewidencji operacyjnej.

Zarządzenie wymieniając obowiązki ogólne placówek kontrolnych MSW określa także zadania operacyjne stanowiąc, że:

a/ GPK prowadzą pracę rozpoznawczo-filtracyjną w przejściach granicznych przez:

- prowadzenie bezpośrednich rozmów operacyjno - rozpoznawczych z cudzoziemcami i obywatelami polskimi, którzy przebywają w rejonie działania GPK lub w czasie przekraczania granicy PRL;

- uzyskiwanie informacji odnośnie cudzoziemców i obywateli polskich zamieszkałych na stałe za granicą, które umożliwiałyby naprowadzenie zainteresowanych jednostek operacyjnych służby bezpieczeństwa na opracowanie tych osób z perspektywą ich operacyjnego wykorzystania przez te jednostki;

- zdobywanie informacji charakteru wywiadowczego, które mogą stanowić wartość operacyjną dla Departamentu(...)MSW lub Zarządu (...) S. Generalnego WP;

- uzyskiwanie informacji charakteru rozpoznawczego w kapitalistycznych spółkach i towarzystwach transportowych, konkurujących z podobnymi przedsiębiorstwami w Polsce - ich planach, polityce transportowej oraz innych sprawach interesujących organa służby bezpieczeństwa.

b/ GPK wykorzystują wszystkie dostępne im środki w przypadkach nagłych, wynikłych w czasie kontroli granicznej a wymagających natychmiastowego działania m. in.:

- w stosunku do osób prowadzących podejrzaną działalność na granicy;

- ujawniania osób korzystających z kanału przemytniczego lub wykrycia skrytki wywiadowczej.

Postępowanie GPK winno zmierzać do zabezpieczenia ujawnionych dowodów przestępstwa do momentu przyjęcia kontroli operacyjnej przez właściwą jednostkę służby bezpieczeństwa bezpośrednio lub za pośrednictwem Wydziału KRG. W razie niemożliwości kontynuowania działania operacyjnego z przyczyn obiektywnych, oficer GPK uniemożliwia dalsze wykorzystywanie wykrytych urządzeń oraz zatrzymuje podejrzane osoby.

c/ GPK zabezpieczają w przejściach granicznych w miarę możliwości operacyjnych tajemnicę państwową i służbową oraz rozpoznają źródła przecieku tych informacji za granicę.

Prowadzenie spraw ewidencji operacyjnej:

a/ GPK prowadzą sprawy ewidencji operacyjnej zgodnie z trybem ustalonym w służbie bezpieczeństwa na następujących zasadach:

- wszystkie rodzaje spraw ewidencji operacyjnej dot. przestępstw granicznych usiłowanych lub popełnionych na obszarze działania GPK /art. 30 dekretu z dnia 23 marca 1956 r. o ochronie granic państwowych Dz. U. nr 9, poz. 51/ - do zakończenia sprawy;

- sprawy operacyjno - śledcze dot. sygnałów świadczących o wrogiej działalności we wstępnej fazie rozpracowania. Z chwilą potwierdzenia i ustalenia, iż wspomniana działalność wykracza poza zakres kompetencji GPK, sprawy te winny być przekazane za pośrednictwem Wydziału (...) właściwym jednostkom operacyjnym lub śledczym;

- kwestionariusze ewidencyjne na osoby stanowiące obiekt operacyjnego zainteresowania służby bezpieczeństwa z uwagi na kompromitującą przeszłość, powiązania z wrogimi ugrupowaniami w kraju i za granicą, przeszłą lub obecną wrogą działalność;

b/ sprawy operacyjne oraz operacyjno - śledcze zatwierdza Naczelnik Wydziału (...) KWMO. Kwestionariusze ewidencyjne zakłada się i prowadzi samodzielnie w GPKB Wnioski na założenie tych kategorii spraw winny być konsultowane z Wydziałami (...)wg kierunków ich zainteresowania;

c/ przedsięwzięcia wymagające stosowania techniki operacyjnej, obserwacji itp. - GPK realizują poprzez Wydziały (...) KWMO na podstawie wniosków zatwierdzonych w trybie określonym w instrukcji nr (...) Dyrektora Biura (...) MSW z dnia 24 marca 1958 r. z późniejszymi zmianami;

d/ korespondencję w sprawach ewidencji operacyjnej z jednostkami innych Komend Wojewódzkich MO-GPK prowadzą za pośrednictwem Wydziału (...), Naczelnicy Wydziałów (...) mogą wprowadzić Odrębny tryb postępowania w odniesieniu do poszczególnych GPK. Korespondencję związaną ze sprawdzaniem osób pozostających w zainteresowaniu GPK w jednostkach prowadzących ewidencję operacyjną /Biuro i Wydział C/ - prowadzą bezpośrednio.

Praca ze źródłami informacji:

a/ oficerowie GPK typują, opracowują, pozyskują oraz pracują z tajnymi współpracownikami na zasadach obowiązujących w służbie bezpieczeństwa,

b/ oficerowie GPK w celu zabezpieczenia konspiracji osób pozyskanych do współpracy, organizują odpowiednie lokale kontaktowe i inne miejsca spotkań zgodnie z wymogami pracy operacyjnej,

c/ praca ze źródłami informacji ma na celu w szczególności:

- wykrywanie i rozpoznawanie w przejściach granicznych faktów mających charakter działalności szpiegowskiej;

- kontrolę operacyjną osób zatrudnionych w obsłudze ruchu granicznego oraz wyjaśnianie ich podejrzanego postępowania;

- ujawnianie cudzoziemców i obywateli polskich, którzy w rejonie przejścia granicznego zachowują się w sposób budzący uzasadnione podejrzenia /interesują się urządzeniami transportowymi, metodami ochrony granicy itp./ bądź usiłują nawiązywać kontakty z osobami zatrudnionymi w przejściu granicznym, które tego rodzaju informacje mogą im przekazywać;

- kontrolę operacyjną osób zatrudnionych w rybołówstwie dalekomorskim, bałtyckim, instytucjach portowych oraz załóg statków floty państw kapitalistycznych;

- ujawnianie kanałów łączności obcych wywiadów, przerzutu osób przez granicę państwa, przemytniczych i innej wrogiej działalności;

- wykrywanie we wszystkich środkach transportowych w ruchu granicznym skrytek - służących do nielegalnego przewożenia osób bądź przedmiotów i wartości materialnych w celach przemytniczych oraz czasopism pozbawionych debitu. O uzyskanych w tym zakresie ważniejszych informacjach GPK poprzez Wydziały (...) bezzwłocznie informują Wydziały (...) lub inne jednostki operacyjne służby bezpieczeństwa KWMO w tym również terytorialne referaty służby bezpieczeństwa KPMO w zależności od kierunków zainteresowań wynikających z zakresu działania tych jednostek;

d/ GPK na posiadane i nowo pozyskane źródła informacji prowadzą teczki personalne i robocze na ogólnie przyjętych zasadach w służbie bezpieczeństwa;

e/ prowadzenie dokumentacji odnośnie pracy, z "osobami zaufanymi" i kontaktami poufnymi zostanie określone odrębnymi przepisami Dyrektora Zarządu (...);

f/ zgodnie z obowiązującymi zasadami dysponowania funduszem operacyjnym komendanci GPK są dysponentami III-go stopnia funduszu "0" i zatwierdzają wydatki do 300 zł. W przypadku wynagrodzenia wyższymi sumami - występują z wnioskiem do Wydziału (...).

g/ GPK z upoważnienia jednostek operacyjnych zapewnią warunki podejmowania w czasie odpraw granicznych kontaktów z tajnymi współpracownikami tych jednostek. Oficer GPK zobowiązany jest zabezpieczyć tajnego współpracownika, z którym nawiązał kontakt przed ewentualną dekonspiracją wobec innych osób. Uzyskaną informację od tajnego współpracownika niezwłocznie przekazać zainteresowanej jednostce operacyjnej, a jeśli zachodzi uzasadniona potrzeba uprzednio wykorzystać ją zgodnie z kompetencjami w celu przeciwdziałania wrogiej działalności;

h/ komendanci GPK powierzą pracę operacyjną wymagającą samodzielności tylko odpowiednio przeszkolonym i przygotowanym oficerom. Pozostała część kadry winna być stopniowo przygotowywana do realizacji ogólnych zadań operacyjnych GPK i systematycznie szkolona w kierunku usamodzielnienia każdego oficera.

Zestawienie przebiegu służby ubezpieczonego oraz zadań GPK w szczególności w zakresie pracy operacyjnej, w którym był zatrudniony jednoznacznie wskazuje na w pełni świadome i dobrowolne podjęcie oraz wykonywanie przez niego służby na rzecz państwa totalitarnego w instytucji objętej art. 13b ust. 1 pkt. 5 lit b) tiret trzynaste, art. 13b ust. 1 pkt. 5 lit b) tiret ósme ustawy zaopatrzeniowej w charakterze młodszego kontrolera oraz kontrolera ruchu granicznego SB KWMO / GPK. Opinie służbowe ze spornego okresu wskazują, że ubezpieczony podjął zadania na powierzonym stanowisku i wykonywał je z dużym zaangażowaniem, uzyskując bardzo dobre opinie przełożonych oraz wielokrotnie nagrody i awanse zawodowe. Zestawienie zadań wymienionych jednostek oraz przebiegu jego służby w spornym okresie nie budzi żadnych wątpliwości, że była to służba na rzecz państwa totalitarnego.

Dokumenty, które stanowiły podstawę dodatkowo dokonanych ustaleń faktycznych nie budzą wątpliwości co do swej wiarygodności, zostały sporządzone w datach w nich wskazanych, przez uprawnione osoby, w tym ubezpieczonego, dla celów służbowych. Jednocześnie należy podkreślić, że doświadczenie w pracy operacyjnej zdobyte i wykorzystywane przez T. P. było następnie wykorzystywane w pracy operacyjnej wykonywanej przez niego w (...) Wydziale SB. Przy czym nie ma żadnych wątpliwości, że każda praca operacyjna była ukierunkowana na utrwalanie systemu komunistycznego i walkę z ruchami wolnościowymi.

W tych okolicznościach w ocenie Sądu odwoławczego informacja nr (...) o przebiegu służby T. P. odpowiada prawdzie.

Przyjęte za Sądem Okręgowym, a następnie uzupełnione, przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd Apelacyjny, powyższe ustalenia faktyczne – w ocenie sądu odwoławczego stanowią wystarczający materiał do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

W odpowiedzi na zarzuty naruszenia prawa materialnego w pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny podnosi, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego (m. in. wyroki z dnia 2 kwietnia 2009 r., IV CSK 485/08, LEX nr 550930 i z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 377/15, OSNC 2016/12/148) dopóki nie zostanie stwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny niezgodność określonego przepisu z Konstytucją, dopóty ten przepis podlega stosowaniu i powinien stanowić podstawę merytorycznych rozstrzygnięć sądowych. Domniemanie zgodności ustawy z Konstytucją może być obalone jedynie wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a przewidziane w art. 178 ust. 1 Konstytucji związanie sędziego ustawą obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Zgodnie z powyższym, skoro orzekanie co do zgodności aktu / przepisu prawnego z ustawą zasadniczą nie leży w kompetencji sądów powszechnych, a związanie sędziego ustawą trwa dopóki prawo to obowiązuje, zatem Sąd Apelacyjny uznał, że dopóki art. 15c w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej funkcjonują w obrocie prawnym, przepisy te, jako powszechnie obowiązujące, winny być stosowane i to w takim brzmieniu jakie otrzymały na podstawie ustawy zmieniającej (por. wywody zawarte w zdaniu odrębnym sporządzonym do wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 28 grudnia 2021 r., III AUa 821/20).

Jednocześnie należy pamiętać, że w przypadku wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny stronom będzie przysługiwało prawo do złożenia skargi o wznowienie postępowania przy spełnieniu pozostałych przesłanek korzystania z tego środka zaskarżenia.

W ocenie sądu odwoławczego treść art. 13b ustawy zaopatrzeniowej jest jasna, zaś jego wykładnia leksykalna wskazuje wprost, że służbą na rzecz totalitarnego państwa była, zgodnie z definicją legalną sformułowaną w art. 13b ust. 1, każda służba pełniona w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w jednej z wymienionych w tym przepisie instytucji lub formacji. Jednocześnie celem wyjaśnienia powyższej kwestii - także sądowi pierwszej instancji - należy odwołać się do podstawowych reguł wykładni przepisów prawnych, które wskazują, że zasadą jest stosowanie w procesie interpretacji norm prawnych w pierwszej kolejności wykładni językowej (leksykalnej). Natomiast w ramach tej wykładni, pojęciom języka prawnego należy przypisywać przede wszystkim takie znaczenie, jakie nadano im w ramach sformułowanej w danym akcie prawnym definicji, tzw. „definicji legalnej”, a dopiero gdy akt prawny definicji takiej nie zawiera, zasadnym jest odwołanie się do znaczenia, jakie danemu interpretowanemu pojęciu przypisuje się w języku potocznym.

Tymczasem, zdaniem Sądu Apelacyjnego przepis art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej zawiera definicję legalną pojęcia „służby na rzecz totalitarnego państwa”, odnosząc ją właśnie do służby w wymienionych w przepisie jednostkach we wskazanym tam okresie. Brak zatem podstaw do sięgania w tej sytuacji po wykładnię systemową lub celowościową, czy sięgania do definicji zawartych w innych ustawach, których zastosowanie jest uprawnione co do zasady w sytuacjach, gdy wykładnia leksykalna pozostawia wątpliwości co do sposobu zastosowania normy prawnej.

Dlatego Sąd Apelacyjny nie podziela zapatrywań prawnych przyjętych przez Sąd Okręgowy, które ostatecznie legły u podstaw zaskarżonego orzeczenia, a opartych na rozważaniach zawartych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20 (OSNP 2021/3/28), zgodnie z którą kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka. Zastosowana przez Sąd Najwyższy wykładnia przybrała bowiem charakter prawotwórczy. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie należy przypisywać pojęciu „służby na rzecz totalitarnego państwa”, którego zastosowanie przez ustawodawcę służyło ewidentnie wyłącznie podkreśleniu aksjologicznie negatywnej oceny wszelkiego rodzaju aktywności w ramach systemu władzy podległemu wówczas reżimowi komunistycznemu, a którego definicję legalną sformułowano w ramach przedmiotowego przepisu, rzekomej pojemności, pozwalającej na dokonywanie w procesie stosowania prawa jego interpretacji innej niż leksykalna.

Sąd Apelacyjny w tym miejscu podkreśla, że taka wola ustawodawcy nie wynika w żadnej mierze z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej przedmiotowe przepisy (druk nr 1061 z kadencji sejmu 2015-2019), zaakceptowanego aktem uchwalenia przedmiotowych, spornych, przepisów. Projektodawca przedstawił tam racje przemawiające za ustanowieniem zamkniętego katalogu jednostek organizacyjnych, w których służba ma być uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. W uzasadnieniu projektu wskazano m.in., że „w związku z ewidentną potrzebą doprecyzowania katalogu jednostek, w których służba była pełniona na rzecz totalitarnego państwa oraz w związku z uwagą Instytutu Pamięci Narodowej, ażeby nie wprowadzać w chwili obecnej zmian w ustawie lustracyjnej, gdyż mogłoby to wpłynąć w sposób istotny na prowadzone postępowania lustracyjne oraz na sam proces składania i badania oświadczeń lustracyjnych, zaproponowano wprowadzenie art. 13b do ustawy zaopatrzeniowej, który enumeratywnie określa jaka służba zostaje uznana za służbę na rzecz totalitarnego państwa. Pojęcie „służby w organach bezpieczeństwa państwa” zostaje zastąpione pojęciem „służby na rzecz totalitarnego państwa”, ażeby nie wprowadzać nowej definicji organów bezpieczeństwa państwa wyłącznie na potrzeby ustawy dezubekizacyjnej. Katalog wprowadzany w art. 13b oraz przedstawione w tym zakresie […] uzasadnienie zostało opracowane przez Instytut Pamięci Narodowej (por. uzasadnienie projektu ustawy). Stanowczo przy tym podkreślić należy, że przedmiotowy katalog instytucji i formacji został sformułowany w oparciu o badania historyczne Instytutu, które doprowadziły do wniosku, że istota działań tych właśnie jednostek służyła utrzymywaniu reżimu totalitarnego na terenie Państwa Polskiego.

Sąd odwoławczy zwrócił nadto uwagę, że w uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, iż ograniczenie przywilejów emerytalnych i rentowych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa (...) jest konieczne, ponieważ nie zasługują one na ochronę prawną przede wszystkim ze względu na powszechne poczucie naruszenia w tym zakresie zasady sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu projektu wskazano, że jako przywilej należy rozumieć ustalenie świadczeń emerytalnych i rentowych na zasadach znacznie korzystniejszych, wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do sposobu ustalania emerytur i rent zdecydowanej większości obywateli na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jako podstawa wymiaru emerytury lub renty przyjmowane jest uposażenie należne na ostatnio zajmowanym stanowisku, zaś kwota emerytury lub renty inwalidzkiej może stanowić nawet 80% (emerytura) lub 90% (renta inwalidzka) tego uposażenia. Zdaniem autora projektu, o ile taki sposób ustalania świadczeń emerytalno-rentowych dla funkcjonariuszy strzegących bezpieczeństwa państwa, obywateli i porządku publicznego jest jak najbardziej zasadny, o tyle jest nie do przyjęcia dla byłych funkcjonariuszy pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa. Istotnym przywilejem funkcjonariusza służb mundurowych jest również bardzo korzystna regulacja polegająca na tym, że świadczenie emerytalne wzrasta o 2,6% wymiaru za każdy dalszy rok służby (art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy). Celem ustawy nowelizującej było zniesienie tego przywileju i przyjęcie za okresy służby na rzecz totalitarnego państwa 0% podstawy wymiaru. Można zatem stwierdzić, że tak rozumiany cel ustawy wyraża się w pozbawieniu przywilejów nabytych z tytułu służby na rzecz totalitarnego państwa.

Inaczej rzecz ujmując, zdaniem sądu odwoławczego, brak było podstaw do stosowania interpretacji rozszerzającej wobec pojęcia, co do którego wolą ustawodawcy nie było, by podlegało ono szerszej interpretacji, co znalazło wyraz w sformułowaniu w przedmiotowym przepisie jego legalnej definicji, polegającej na enumeratywnym wyliczeniu jednostek, co do których sam fakt odbywania w nich służby oznaczał jej pełnienie na rzecz totalitarnego państwa. Natomiast zastosowanie szerszej interpretacji, polegającej na wywiedzeniu z treści przepisu obowiązku badania indywidualnego przebiegu służby pod kątem przyczyniania się do stosowanych przez reżim represji, prowadzi w tych okolicznościach do uzurpowania sobie przez sądy powszechne, w tym przez Sąd Okręgowy w Szczecinie, roli organu powołanego nie do stosowania prawa, lecz do jego tworzenia.

Uzupełniając powyższe rozważania należy zwrócić uwagę, że prezentowany przez Sąd Apelacyjny powyżej pogląd nie jest odosobniony, i poza stanowiskiem większości sędziów Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, znajduje także odzwierciedlenie w orzeczeniach innych sądów (por. wyrok NSA z dnia 14 października 2020 r., I OSK 3208/19, Legalis nr 2529684; czy też zdanie odrębne SSA Jerzego A. Siekluckiego do wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 15 grudnia 2020 r., III AUa 964/20, Legalis nr 2530663, a także stanowisko sędziego Sądu Najwyższego Zbigniewa Myszki przedstawione w uzasadnieniu postanowienia tego Sądu z dnia 19 lutego 2020 r., III UZP 11/19, LEX nr 2780483 i wyroki: Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 marca 2021 r., III AUa 637/20; Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 czerwca 2021 r., III AUa 49/21, LEX nr 3196906; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 marca 2021 r., III AUa 43/21, czy wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 czerwca 2021 r., III AUa 2154/20).

Wypada również zaznaczyć, że zapadły już orzeczenia, w których Sąd Najwyższy przyjmuje, że w ujęciu "instytucjonalnym" sam fakt pełnienia służby w określonej jednostce może wypełniać kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa", mimo braku po stronie funkcjonariusza indywidualnych działań bezpośrednio zmierzających do naruszania podstawowych praw i wolności człowieka (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2023 r., II USKP 120/22, OSNP 2023 nr 9, poz. 104 czy postanowienie tego Sądu z dnia 15 czerwca 2023 r., III USK 299/22). Sąd Najwyższy podniósł, że istotne znaczenie - w tych sprawach - ma zakres i przedmiot działalności formacji/instytucji (z uwzględnieniem jednostek wymienionych w art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy), który może prima facie potwierdzać, że były one bezpośrednio ukierunkowane na realizowanie charakterystycznych dla ustroju totalitarnego zadań i funkcji i takie zadania wykonywali wszyscy - bez wyjątku - funkcjonariusze służący w danej jednostce organizacyjnej, którzy stanowili jej strukturę, bez której niemożliwe byłoby wykonywanie przypisanych tej jednostce zadań.

Sąd Najwyższy także w wyroku z dnia 17 maja 2023 r., I USKP 63/22 (OSNP 2024/1/9) stwierdził, że istotne znaczenie ma zakres i przedmiot działalności formacji/instytucji (z uwzględnieniem jednostek wymienionych w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy), który może prima facie potwierdzać, że były one bezpośrednio ukierunkowane na realizowanie charakterystycznych dla ustroju totalitarnego zadań i funkcji i takie zadania wykonywali wszyscy - bez wyjątku - funkcjonariusze służący w danej jednostce organizacyjnej, którzy stanowili jej strukturę, bez której niemożliwe byłoby wykonywanie przypisanych tej jednostce zadań. W konsekwencji, nawet brak po stronie odwołującego się indywidualnych działań bezpośrednio zmierzających do naruszania podstawowych praw i wolności człowieka, samoistnie nie wyklucza takiej kwalifikacji.

A zatem, wystarczający jest fakt pełnienia służby w tych instytucjach i formacjach, natomiast rzeczywisty charakter zadań i obowiązków funkcjonariusza realizowanych w tych instytucjach i formacjach jest, w świetle tej normy, prawnie obojętny. Powyższe skutkuje tym, że kryterium pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej podlega sądowej weryfikacji, ale jedynie w zakresie formalnej przynależności konkretnego funkcjonariusza do instytucji wymienionych w art. 13b ustawy. Ustawodawca, w ustawie zaopatrzeniowej, nie przewidział po stronie takiego funkcjonariusza uprawnienia do kwestionowania faktu pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa poprzez dowodzenie, że służba pełniona w tym czasie, we wskazanych w art. 13b instytucjach i formacjach, nie była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Wskazał natomiast, że funkcjonariusz, któremu obniżono świadczenie zaopatrzeniowe, może wystąpić do właściwego ministra o weryfikację spornych okresów jego służby w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej jeżeli uważa, że spełnił warunki, o których mowa w jej art. 8a. Nadto, ustawa przewiduje, że przepisów obniżających świadczenia nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że przed rokiem 1990 r. funkcjonariusz, bez wiedzy przełożonych, współpracował i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (tak: art. 15c ust. 5, art. 22a ust. 5, art. 24a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej).

Sąd odwoławczy nadto zwrócił uwagę, że celem ustawy nowelizującej była likwidacja przywilejów emerytalnych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa uzyskanych przez nich z tytułu służby na rzecz totalitarnego państwa. Cel ten w swoim generalnym założeniu i co do zasady uzasadnia ingerencję ustawodawcy zwykłego w ustalone uprawnienia emerytalne tych funkcjonariuszy, gdyż uprawnienia te - o ile ich istnienie lub wysokość mają ścisły związek z tą służbą - zostały nabyte niegodziwie.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 24 lutego 2010 r., w sprawie K 6/09 uznał, iż art. 15b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej stanowiący, że w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi: 1) 0,7% podstawy wymiaru - za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990; 2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4; jest zgodny z art. 2, art. 10, art. 30, art. 32 i art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 Konstytucji. W uzasadnieniu tego wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż z konstytucyjnej zasady zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa nie wynika w żaden sposób, że każdy bez względu na cechujące go właściwości, może zakładać, że unormowanie jego praw socjalnych nie ulegnie nigdy w przyszłości zmianie na jego niekorzyść. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca był uprawniony do wprowadzenia regulacji obniżających w racjonalnie miarkowany sposób świadczenia emerytalne za okres służby w organach bezpieczeństwa publicznego, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów. Zdaniem Trybunału zasada ochrony praw nabytych zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczenia praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Ochrona praw nabytych nie oznacza przy tym nienaruszalności tych praw i nie wyklucza stanowienia regulacji mniej korzystnych, jeżeli przemawiają za tym inne zasady, normy lub wartości konstytucyjne. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zasada ochrony praw nabytych nie ma zastosowania do praw nabytych niesłusznie lub niegodziwie, a także praw nie mających oparcia w założeniach obowiązującego w dacie orzekania porządku konstytucyjnego.

Zdecydowanego podkreślenia wymaga także stwierdzenie, że uchwalenie przedmiotowej nowelizacji było wyrazem woli i realizowało poczucie sprawiedliwości milionów obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, która stała się demokratycznym państwem prawnym na skutek wyzwolenia się z totalitarnego reżimu komunistycznego, realizującego w praktyce na terenie Państwa Polskiego interesy obcego mocarstwa i określonej, stosunkowo wąskiej grupy lojalnych wobec niego wysoko postawionych członków partii rządzącej. Możliwość funkcjonowania tego reżimu zapewniało natomiast przez wiele dziesięcioleci w zasadniczej mierze właśnie działanie aparatu bezpieczeństwa, złożonego z szeregu służb realizujących politykę represji wobec osób przejawiających dążenia wolnościowe i niepodległościowe. Dlatego zdaniem Sądu Apelacyjnego już samo zgłoszenie gotowości do służby w tym aparacie i podjęcie takiej służby, musiało się wiązać ze świadomością uczestniczenia w jego represyjnej działalności, a zarazem wspierania dalszego funkcjonowania reżimu totalitarnego. W tych okolicznościach, zdaniem Sądu Apelacyjnego nie ma znaczenia w jakim czasie służba została podjęta. Sam ten fakt, niezależnie od oceny indywidualnego zaangażowania w konkretną działalność represyjną, uzasadniał w przekonaniu sądu odwoławczego likwidację przywilejów byłych funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa. Natomiast aktualnie byli funkcjonariusze wiedząc jaki jest obecnie stan archiwów, a dokładnie braki w materiałach archiwalnych wynikające z masowego niszczenia dokumentów organów bezpieczeństwa państwa przed ich przejęciem przez Instytut Pamięci Narodowej, powołują się na brak obciążających ich dowodów. Natomiast bezspornie ubezpieczony podjął i wykonywał zadania, co wynika z zachowanych opinii służbowych, w których był uznawany za przydatnego do służy na zajmowanym stanowisku.

Nie można też pomijać okoliczności, że akta osobowe ubezpieczonego z IPN (k. 88-89 i załączona płyta CD) ewidentnie wykazują braki uniemożliwiając odtworzenie przebiegu służby ubezpieczonego w sposób szczegółowy z ustaleniem prowadzonych czynności operacyjnych, powierzonych zadań szczególnych. Dlatego dokonując ustaleń w tym zakresie obok zajmowanego stanowiska nie można pomijać miejsca wykonywania zadań (Graniczne Placówki Kontrolne, Wydział (...) SB KWMO, (...) WOP).

Jednocześnie trzeba zaznaczyć, a Sąd Apelacyjny podziela stanowisko o możliwości pozostającej w zgodzie z ustawą zasadniczą ingerencji w sferę prawa zabezpieczenia społecznego, co stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11 (Legalis nr 288417), oceniając przepisy tzw. „pierwszej ustawy dezubekizacyjnej”. Zgodnie z tą uchwałą uprzednia nowelizacja z 2009 roku zaliczała okresy służby w organach bezpieczeństwa państwa do tzw. wysługi emerytalnej funkcjonariuszy służb mundurowych i przyznanie po 0,7% podstawy wymiaru emerytury obliczanej od ostatniego, tj. z reguły najwyższego miesięcznego uposażenia na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, w żaden sposób nie dyskryminowała tych osób. Przeciwnie, nadal pomimo tej nowelizacji i obniżenia współczynnika z 1,3% do 0,7% świadczenia tej grupy ubezpieczonych (adresatów nowelizacji z 2009 roku) były co najmniej porównywalne, a nawet korzystniejsze niż świadczenia ustalane w systemie nabywania świadczeń emerytalnych lub rentowych z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych.

Sąd Najwyższy argumentował wówczas, że uprawnionym do świadczeń z systemu powszechnego ustala się podstawę wymiaru świadczeń nie od najwyższego dochodu osiąganego w jednym (ostatnim) miesiącu podlegania ubezpieczeniom społecznym, ale z wieloletniego okresu ubezpieczenia i od przeciętnej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe według przepisów prawa polskiego z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, albo z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o świadczenie (art. 15 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Nie można też zapominać, że świadczenia emerytalno-rentowe są wypłacane z budżetu Państwa, a więc także środków finansowych pozyskiwanych od obywateli, którzy byli ofiarami państwa totalitarnego i ich rodzin.

Zatem, odnosząc powyższą ocenę do obecnej regulacji prawnej Sąd Apelacyjny uznał, iż sporna legislacja (art. 15c ustawy zaopatrzeniowej) nie stanowi jakiegokolwiek naruszenia powszechnej zasady równości lub proporcjonalności świadczeń uzyskiwanych z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych przez osoby pełniące służbę na rzecz totalitarnego państwa, w porównaniu do standardów świadczeń uzyskiwanych z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego. Nadal (po wprowadzeniu zasad nowelizacji z 2009 roku) mniej korzystne jest uregulowanie uprawnień emerytalno-rentowych ofiar systemu represji politycznych stosowanych przez organy bezpieczeństwa państwa totalitarnego, którym wprawdzie okresy uwięzienia z przyczyn politycznych uwzględnia się jako składkowe okresy ubezpieczenia, ale z „zerową” podstawą wymiaru świadczeń za konkretne lata (okresy) pozbawienia wolności z przyczyn politycznych wobec nieuzyskiwania podlegającego obowiązkowi składkowemu dochodu wskutek poddania ich bezprawnym represjom politycznym ze strony tzw. aparatu bezpieczeństwa. Zatem, obecne przyjęcie „zerowego” wskaźnika podstawy wymiaru (z ostatniego, w normalnym biegu zdarzeń najwyższego uposażenia przysługującego na zajmowanym stanowisku służbowym) za okresy świadomej służby na rzecz totalitarnego państwa, tj. w organach bezpieczeństwa państwa stosujących totalitarną przemoc polityczną, represje polityczne i dążących do utrwalenia państwa totalitarnego, jest społecznie sprawiedliwe. To właśnie to uregulowanie odpowiada konstytucyjnym zasadom urzeczywistniania nie tylko zasady sprawiedliwości społecznej, ale realizuje ustawodawczy i jurysdykcyjny obowiązek zapewnienia reguł elementarnej przyzwoitości, które wymagają, aby przywileje zaopatrzeniowe sprawców lub uczestników systemu zniewolenia i stosowania totalitarnych represji politycznych uzyskane w okresach i z takiego nielegalnego, niegodnego lub niegodziwego tytułu, nie odbiegały znacząco od standardów świadczeń emerytalno-rentowych wynikających z powszechnego systemu świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Z bezprawnego tytułu i okresów uczestnictwa w zwalczaniu przyrodzonych praw człowieka i narodu oraz podstawowych wolności obywatelskich, utrwalaniu państwa totalitarnego nie sposób prawnie ani racjonalnie wywodzić żądania utrzymania niesłusznie, niegodnie lub niegodziwie nabytych przywilejów z zaopatrzenia emerytalnego służb mundurowych. Tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie w demokratycznym porządku prawa krajowego, wspólnotowego i międzynarodowego, ponieważ osoby zwalczające przyrodzone prawa człowieka i narodu oraz podstawowe wolności obywatelskie oraz służące utrwalaniu takiego systemu nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych, wolnościowych i demokratycznych narodu polskiego (orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia: 11 stycznia 2012 r., K 36/09, OTK-A 2012/1/3; 24 lutego 2010 r., K 6/09, OTK-A 2010/2/15; 11 lutego 1992 r., K 14/91, OTK 1992/1/7; 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK 1998/7/114; 22 czerwca 1999 r., K 5/99, OTK 1999/5/100).

Ponadto trzeba wskazać, że w decyzji z dnia 14 maja 2013 r., nr (...), w sprawie A. C. i inni przeciwko Polsce (LEX nr 1324219) także Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że obniżenie przywilejów emerytalnych osobom, które przyczyniły się do utrzymywania władzy przez opresyjny reżim lub czerpały z niego korzyści, nie może być uważane za formę kary. Emerytury w bieżących przypadkach zostały obniżone przez ustawodawcę krajowego nie dlatego, że którakolwiek z osób skarżących popełniła zbrodnię lub ponosiła osobistą odpowiedzialność za naruszanie praw człowieka, lecz dlatego, że przywileje te zostały przyznane ze względów politycznych jako nagroda dla służb uważanych za szczególnie użyteczne dla państwa komunistycznego (patrz ust. 95, 98 i 104-106 oraz ust. 138 orzeczenia w tej sprawie, z odniesieniami do prawa precedensowego Trybunału). Istotnie, biorąc pod uwagę powód, dla którego zostały one przyznane oraz sposób ich uzyskania, mogą one jedynie zostać uznane za wyraźnie niesprawiedliwe z punktu widzenia wartości leżących u podstaw Konwencji. W tym stanie rzeczy istnienie bądź nieistnienie winy osobistej osób, które korzystały z tych niesprawiedliwych przywilejów, nie jest istotne dla rozważenia kwestii zgodności z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji. Stanowisko to podziela także Sąd Apelacyjny orzekający w sprawie.

Reasumując ustawodawca przy uwzględnieniu reguł proporcjonalności i zasady nienaruszania istoty prawa zabezpieczenia społecznego jest uprawniony do takiej modyfikacji przepisów emerytalnych, które będą niwelowały przywileje emertytalno-rentowe nabyte z tytułu służby na rzecz totalitarnego państwa.

W sprawie podkreślenia wymaga, że T. P. zamiast uczestniczyć w totalitarnym reżimie - jak i inni funkcjonariusze - mógł, jak wielu współobywateli, podjąć walkę o jego szybsze obalenie, co niewątpliwie przyspieszyłoby demokratyczne przemiany, których pozytywne skutki są obecnie odczuwalne dla ogółu obywateli, w tym - co należy zauważyć - również dla byłych funkcjonariuszy reżimu komunistycznego. Ubezpieczony posiada wykształcenie średnie, a przed złożeniem podania o przyjęcie do pacy w Milicji Obywatelskiej posiadał stabilne zatrudnienie w (...) Zakładach (...) na stanowisku instruktora K.O. Mógł zatem niewątpliwie podjąć pracę poza organami działającymi na rzecz utrwalania państwa totalitarnego. Natomiast podejmując taką służbę świadomie i dobrowolnie, korzystając w jej ramach z przywilejów finansowych (wysokich świadczeń finansowych) należy do grupy funkcjonariuszy objętych regulacją wprowadzoną ustawą zmieniającą.

Reasumując, skoro przepisy art. 13b oraz art. 15c ustawy zaopatrzeniowej stanowią obowiązujące przepisy prawa, a T. P. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 1 listopada 1968 r. do 31 maca 1990 r., ponieważ pracował na etatach objętych art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, to organ rentowy prawidłowo dokonał obniżenia należnego mu świadczenia poprzez „wyzerowanie” okresu wykonywania służby na rzecz totalitarnego państwa.

W konsekwencji powyższych rozważań ocenić należało, że zaskarżona decyzja jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, co do których Sąd Apelacyjny odmiennie niż Sąd Okręgowy nie odnalazł przesłanek do częściowej odmowy ich zastosowania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zmienił wyrok sądu pierwszej instancji i oddalił odwołanie.

O kosztach postępowania, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Do celowych kosztów postępowania należy, między innymi, koszt ustanowienia zastępstwa procesowego (art. 98 § 3 i art. 99 k.p.c.). Zatem, skoro uwzględniono apelację organu rentowego uznać należało, że organ ten wygrał postępowanie zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji. Wysokość kosztów ustalono na podstawie § 9 ust. 2 (180 zł za pierwszą instancję) oraz § 10 ust. 1 pkt 2 (240 zł za drugą instancję) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radcowskie (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1964). Jednocześnie spełniając obowiązek z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Sąd orzekł z urzędu o odsetkach należnych stronie wygrywającej od przyznanych kosztów.

Z przywołanych przyczyn Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.

sędzia Urszula Iwanowska