Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 06 marca 2025 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Kryńska-Mozolewska

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2025 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. D.

przeciwko Sądowi Okręgowemu w Warszawie

o wynagrodzenie za pracę

orzeka:

1.  zasądza od pozwanego Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz powódki A. D. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie kwoty:

- 1.649,29 złotych (jeden tysiąc sześćset czterdzieści dziewięć 29/100) od dnia 30 stycznia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 1 marca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 marca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 kwietnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 maja 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 czerwca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.412,13 złotych (jeden tysiąc czterysta dwa 13/100) od dnia 30 lipca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.627,73 złotych (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia siedem 73/100) od dnia 30 sierpnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 września 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 października 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 listopada 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 grudnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.606,60 złotych (jeden tysiąc sześćset sześć 60/100) od dnia 1 marca 2023 r do dnia zapłaty (tzw. trzynastka)

2.  zasądza od pozwanego Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz powódki A. D. kwotę 2.700,00 złotych (dwa tysiące siedemset 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienie się orzeczenia do dnia zapłaty.

3.  wyrokowi w punkcie pierwszym nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia powódki tj; do kwoty 22.278,31 złotych (dwadzieścia dwa dwieście siedemdziesiąt osiem 31/100).

Sygn. akt VI P 77/24

UZASADNIENIE

Powódka A. D. w pozwie przeciwko Sądowi Okręgowemu w Warszawie wnosiła o zasądzenie wyrównania wynagrodzenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie kwot:

- 1.649,29 złotych (jeden tysiąc sześćset czterdzieści dziewięć 29/100) od dnia 30 stycznia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 1 marca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 marca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 kwietnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 maja 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 czerwca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.412,13 złotych (jeden tysiąc czterysta dwa 13/100) od dnia 30 lipca 2022 r do dnia zapłaty;

-1.627,73 złotych (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia siedem 73/100) od dnia 30 sierpnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 września 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 października 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 listopada 2022 r do dnia zapłaty;

-1.670,85 złotych (jeden tysiąc sześćset siedemdziesiąt 85/100) od dnia 30 grudnia 2022 r do dnia zapłaty;

-1.606,60 złotych (jeden tysiąc sześćset sześć 60/100) od dnia 1 marca 2023 r do dnia zapłaty (tzw. trzynastka)

W uzasadnieniu powódka wskazała, że zgodnie z art. 91 § 1c i 1d ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych ustawodawca określił, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d, zgodnie z którym jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Takie uregulowanie, w ocenie powódki, służyć miało pełniejszej realizacji normy zawartej w art. 178 ust. 2 Konstytucji RP oraz obiektywizacji ustalania wynagrodzeń sędziowskich. Obiektywizację tę, jak wskazała powódka, ustawodawca osiągać miał poprzez unormowanie mnożników służących kalkulacji wynagrodzenia sędziów w ustawie, nie zaś, jak to miało miejsce przed rokiem 2009, w którym wprowadzono wyżej powołane przepisy, w rozporządzeniu Prezydenta RP. W przekonaniu powódki w roku 2022 ustawodawca w sposób nieuzasadniony odstąpił od wyżej wskazanego sposobu wyliczania wynagrodzenia sędziów, obliczając wynagrodzenie powódki za rok 2022 - na podstawie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022. Na poparcie swojego stanowiska powódka wskazała, że stosowany w 2022 r system wynagradzania sędziów nie zależał od obiektywnych kryteriów ekonomicznych, a arbitralnej oceny Rady Ministrów. Powołała także szereg orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, w których ten analizował normy wynikające z art. 178 Konstytucji RP. Z uwagi na powyższe w ocenie powódki sposób wyliczania jej wynagrodzenia stanowi naruszenie art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zaprzeczył, aby był uprawniony do wypłacenia powódce wynagrodzenia wbrew ustawie okołobudżetowej za 2022 r oraz by był odpowiedzialny za „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich we wskazanym okresie. Wskazał, że nie miał możliwości arbitralnej i uznaniowej ingerencji w zasady wynagradzania sędziów. Ponadto zaprzeczył, aby był podmiotem uprawnionym do odmowy zastosowania przepisu ustawy okołobudżetowej i stwierdzenia jego niezgodności z konstytucją (rozproszona kontrola konstytucyjności). Pozwany nie miał wpływu na to jak kształtowało się wynagrodzenie powoda zobligowany był więc do wypłaty zgodnie z obowiązującymi go ustawami.

Pozwany wniósł o wezwanie do udziału w sprawie Skarb Państwa – Szefa Kancelarii Sejmu.

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka wykonuje obowiązki na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie od 22 listopada 2010 r. Wynagrodzenie powódki od dnia 1 stycznia 2022 r jest naliczane w VI stawce wynagrodzenia zasadniczego przy zastosowaniu mnożnika 2,65 i przysługiwał jej dodatek za długoletnią pracę w wysokości 20 % miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatek funkcyjny w wysokości 0,5.

Ustawodawca wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych na rok 2022 ustalił w oparciu o art. 8 ust. 1 i 2 ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.; dalej jako ustawa okołobudżetowa na rok 2022), tj. w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z dnia 11 sierpnia 2020 r. |(5024,48 zł (podstawa wynagrodzenia plus 26 złotych, razem 5050,48 zł). Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r. a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. wynosiło 454,04 zł.

W 2022 roku różnica między wynagrodzeniem jakie powódka otrzymałaby gdyby wyliczano je na podstawie art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a tym jakie otrzymała za cały okres wynosiła:

- 1.649,29 złotych za miesiąc styczeń 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc luty 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc marzec 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc kwiecień 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc maj 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc czerwiec 2022 r

-1.412,13 złotych za miesiąc lipiec 2022 r

-1.627,73 złotych za miesiąc sierpień 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc wrzesień 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc październik 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc listopad 2022 r

-1.670,85 złotych za miesiąc grudzień 2022 r

-1.606,60 złotych z tytułu tzw. dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Zgodnie z § 39 Regulaminem pracy w Sądzie Okręgowym w Warszawie w W. stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr (...) Prezesa I Dyrektora Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2019 r wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29 – go dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się w poprzedzającym go dniu roboczym.

Wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosiło 22.278,31 (k.48)

Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o wezwanie do udziału w sprawie Skarbu Państwa- Szefa Kancelarii Sejmu.

W myśl art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 217, zwanej dalej u.s.p.) podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przytoczony przepis obowiązywał w okresie, którego dotyczy pozew – nie został uchylony ani zmieniony.

W zasadzie sprawa sprowadzała się do analizy kwestii prawnych i zasadności zastosowania poszczególnych aktów prawnych do dokonywania wyliczeń i wypłaty wynagrodzenia za pracę i dodatkowego wynagrodzenia za pracę.

Sąd zważył, co następuje:

Zasady kształtowania wysokości wynagrodzenia sędziego miesięcznie i rokrocznie określa przepis art. art. 91 § 1c ustawy z 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 z późn. zm.).

Podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d.

Ustawodawca, co niesporne, w latach 2021-2022 zmodyfikował wysokość wynagrodzeń sędziów:

- w 2021 r. w oparciu o art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021,

- w 2022 r. w oparciu o art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz

Analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2022 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu.

Każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów prawa o ustroju sądów powszechnych. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była "tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnień ustawie. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1 czyli wykluczenie jego uznaniowego kształtowania przez ustawodawcę w stosunku do grupy sędziów.

Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach (2021 – 2023) kształtowane były przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. Jest to jedynie możliwe w przypadku stosowania przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a nie ustaw szczególnych.

Pozwany w 2022 roku naliczył i wypłacił powódce wynagrodzenie za pracę w oparciu o odrębne regulacje, tj. art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 z późn. zm., dalej zwanej ustawą okołobudżetową na 2022 rok), zgodnie z którym, w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c u.s.p. stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku ogłoszone w komunikacie z 10.08.2020 r. Prezesa GUS tj w kwocie 5024,48 powiększone o kwotę 26 złotych. W konsekwencji podstawa miesięcznego wynagrodzenia powoda została w roku 2022 r bezpodstawnie obniżona z kwoty 5504,52 złotych do kwoty 5050 to jest o 454,04 złotych.

Skutkiem ustalenia wynagrodzenia na podstawie w/w przepisów było obniżenie wynagrodzenia powódki w 2022 r w stosunku do wysokości wynagrodzenia wyliczonego wg zasad określonych w art. 91 § 1c u.s.p

Przepisy u.s.p. dotyczące treści stosunku pracy sędziów, w tym prawa do ich wynagrodzenia, nie stanowią wyłącznie jednej z wielu obowiązujących w polskim porządku prawnym pragmatyk pracowniczych. Mają one bowiem charakter ustrojowy i w kompletny sposób wypełniają treścią normy rangi konstytucyjnej, w szczególności art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, że sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Przepisy u.s.p. dotyczące sposobu ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego opierają się na obiektywnym i wymiernym mierniku w postaci przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w drugim kwartale roku poprzedzającego, będąc tym samym pozbawionymi uznaniowości i zależności względem władzy ustawodawczej i wykonawczej. Wobec tego dokonywanie przez ustawodawcę ingerencji w tę sferę musi skłaniać do refleksji natury konstytucyjnej.

Z przywołanego przepisu wynikają dwie kluczowe dla niniejszej sprawy zasady, tj. zasada niezawisłości sędziowskiej oraz zasada zapewnienia sędziemu wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi pełnionych przez sędziego obowiązków. Co szczególnie istotne, Konstytucja kreuje taką gwarancję wyłącznie w odniesieniu do sędziów. Wskazać należy, że umiejscowienie ww. zasad w ramach jednego przepisu jest nieprzypadkowe, warunkiem bowiem niezawisłości sędziowskiej (zdolności do niezawisłego orzekania) jest zapewnienie sędziemu wynagrodzenia, które jest adekwatne do godności piastowanego urzędu, a także odpowiadające zakresowi jego obowiązków. Celem takiego rozwiązania jest zmniejszenie szansy na to, aby sędzia był skłonny ulegać naciskom bądź propozycjom korupcyjnym. Zapewnienie sędziom odpowiedniego poziomu wynagrodzenia jest warunkiem właściwego działania wymiaru sprawiedliwości. (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 października 2000 r., sygn. akt: K 8/00, Opublikowano: OTK 2000/6/189.)

Analiza powyższego prowadzi do konkluzji, że powinnością władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby sędziów od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i eliminowałby jakiekolwiek manipulacje kierowane w ich stronę.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie K 1/12 (OTK-A 2012, nr 11, poz. 134), odnosząc się do problemu zamrożenia waloryzacji wynagrodzeń sędziów, zaakcentował, że sędziowie są jedyną grupą zawodową w Polsce, której Konstytucja gwarantuje prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa – istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji). Najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako "automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego.

Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju. Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r., w wyniku porozumienia przedstawicieli wszystkich trzech władz, pod auspicjami Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a stosowne regulacje znalazły się w u.s.p., u.S.N., ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) oraz ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2012 r. poz. 952, z późn. zm.). (...) wynagradzania wszystkich sędziów oparty jest na takich samych zasadach i został wyodrębniony z systemu wynagrodzeń pozostałych pracowników sfery budżetowej.

Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. (...) ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, w rodzaju nagród lub premii, które mogłyby być uzależnione od oceny wyników czy jakości pracy sędziego i stanowić instrument wpływu na niego. Mechanizm ustalania wynagrodzeń sędziów został uregulowany w art. 91 § 1c u.s.p. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika (wynoszącego dla sędziów sądów powszechnych i sędziów sądów administracyjnych - zależnie od zajmowanego stanowiska - od 2,05 do 3,23) oraz mnożnej - podstawy wynagrodzenia zasadniczego w danym roku, którą stanowi wynagrodzenie w II kwartale, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem (w miejsce wcześniejszego odniesienia do przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej) - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie (art. 91 § 1d u.s.p. oraz art. 42 § 3 u.S.N.). Mechanizm ten jest reakcją na dezyderat sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka z 23 lipca 2008 r. i elementem zmian systemowych prowadzących do wykonania art. 178 ust. 2 Konstytucji, a jego celem jest odniesienie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów do obiektywnego wskaźnika i uniezależnienie tego procesu od ingerencji władz wykonawczej i ustawodawczej.

Ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia sędziów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez sędziów. Zgodnie bowiem z art. 86 § 1-3 u.s.p. sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego. Sędziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego. Sędzia nie może:

1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego,

2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni,

3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą,

4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego,

5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.

TK uznał, że najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy – niejako „automatycznie” bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów.

W omawianym orzeczeniu sformułowano następujące „warunki brzegowe” wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, stanowiące pewną granicę zakresu ich kształtowania przez ustawodawcę, po przekroczeniu której działania legislacyjne należy uznać za sprzeczne z Konstytucją:

1. Wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy.

2. Wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej.

3. Wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej.

4. W trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

5. Niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Za Trybunałem Konstytucyjnym, stwierdzić należy że powinnością dwóch pierwszych władz (ustawodawczej i wykonawczej) wynikającą z art. 178 ust. 2 Konstytucji jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich. Mechanizm ten powinien być stabilny i - bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie legitymowanych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania. Dalej Trybunał stwierdził, iż Trybunał Konstytucyjny uznał zakwestionowaną regulację - polegającą na jednorocznym "zamrożeniu" wynagrodzeń sędziów - za zgodną z Konstytucją, stwierdza jednak, że uznanie konstytucyjności tego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz z uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa, zagrażającej równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Podkreśla przy tym, że art. 178 ust. 2 w związku z art. 1 Konstytucji wyznacza w kwestii wynagrodzeń sędziowskich granice, których ustawodawca przekroczyć nie może, a gdyby je przekroczył, Trybunał Konstytucyjny nie mógłby tego zaakceptować. Ustawodawca, statuując w art. 178 ust. 2 Konstytucji - w bezpośrednim sąsiedztwie postanowień wyrażających zasadę niezawisłości sędziowskiej - obowiązek zapewnienia sędziom warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadających godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, uznał, że te odpowiednie warunki i wynagrodzenie są konieczne do prawidłowego wypełniania ich funkcji - wymierzania sprawiedliwości (orzekania). Ich celem nie jest ochrona indywidualnych interesów osób sprawujących urząd sędziego, lecz zapewnienie prawidłowego działania władzy sądowniczej, które jest koniecznym warunkiem urzeczywistniania rządów prawa. I chociaż z art. 178 ust. 2 Konstytucji nie można wyprowadzać praw podmiotowych sędziów do wynagrodzenia w określonej wysokości ani szczegółowych rozwiązań prawnych dotyczących ich wynagrodzeń, to - ze względu na istniejący charakter i specyficzne funkcje - można na jego podstawie wyznaczyć nieprzekraczalne granice dla władz ustawodawczej i wykonawczej, decydujących o sposobie wynagradzania sędziów. Te granice, czy też "warunki brzegowe" wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków określa od wielu lat w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny,

Jednocześnie TK wyartykułował, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Tymczasem w ocenie Sądu działania ustawodawcy, w oparciu o które pozwany kształtował wysokość wynagrodzenia powoda w 2021, 2022, 2023 roku, nie miały charakter wyjątkowego nie znajdowały uzasadnienia w trudnej sytuacji budżetowej, a w okresie tym nie projektowano i nie wdrażano jakiegokolwiek programu oszczędnościowego.

W ocenie Sądu przepisy ustawy okołobudżetowej, w oparciu o które pozwany naliczył i wypłacił powodowi wynagrodzenie za poszczególne miesiące za 2021, 2022,2023 roku, w oczywisty sposób naruszają wymienione nieprzekraczalne „warunki brzegowe” sformułowane przez TK.

Punkt 5 „warunków brzegowych” sformułowanych przez Trybunał Konstytucyjny ustanawia jedyny wyjątek od zakazu obniżenia w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów. Wysokość wynagrodzenia sędziów może nastąpić jedynie w przypadku przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia.

Zgodnie z art. 216 ust. 5 Konstytucji nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa. Z woli ustrojodawcy konstytucyjny limit zadłużenia, czyli maksymalna dopuszczalna relacja długu publicznego wynosi zatem 60%.

Sąd stwierdza że w niniejszej sprawie nie posiada pełnego wglądu w szczegółowe parametry oceny stanu polskich finansów publicznych, a zatem zasadnym było skorzystanie z oficjalnych wskaźników, które pozwolą posiłkowo ocenić zagrożenie dla równowagi budżetowej jako istotnej wartości konstytucyjnej.

Obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 24 maja 2021 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2021 roku poz. 492) ogłoszono, że na koniec roku budżetowego 2020 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 47,8%.

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów, funduszy i polityki regionalnej z dnia 25 maja 2022 roku w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych (M.P. z 2022 roku poz. 553) na koniec roku budżetowego 2021 roku relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 43,8%.

Powyższe dane przemawiają za uznaniem, że nie doszło do przekroczenia progu konstytucyjnego limitu zadłużenia ani nawet progu ostrożnościowego wynikającego z ustawy o finansach publicznych.

Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. K 1/12 wskazał, że jednorazowe zamrożenie wynagrodzeń sędziów nie jest niezgodne z Konstytucją, jeśli byłoby spowodowane trudną sytuacją finansową państwa, zagrażającą równowadze budżetowej, stanowiącej wartość konstytucyjną konkurencyjną wobec wartości określonych w art. 178 Konstytucji. Wówczas w ustawie o finansach publicznych obowiązywały dwa progi ostrożnościowe, których przekroczenie wymuszało uruchomienie przez władze państwa stosownych procedur. Za pierwszy próg ustawodawca uznał stan, w którym wartość relacji kwoty długu publicznego do (...) przekracza 50% (dalej: I próg ostrożnościowy), za drugi zaś - stan, gdy wartość tej relacji przekracza 55% (dalej: II próg ostrożnościowy). Wtedy relacja długu publicznego do (...) liczona według "metodyki krajowej" wyniosła w 2011 roku 53,5% (obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie ogłoszenia kwot, o których mowa w art. 38 ustawy o finansach publicznych, M.P. poz. 355), a liczony według "metodyki unijnej" - 56,4%.

Ówczesna sytuacja była zatem odmienna od tej, która legła u podstaw zamrożeniu wynagrodzeń sędziów w 2021, 2022 czy 2023 roku, albowiem relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego przekroczył I prób ostrożnościowy i zbliżała się do II progu ostrożnościowego. W 2020 roku ta relacja wynosiła 47,8%, zaś w 2021 roku odpowiednio 43,8%, a zatem w żadnym wypadku nie zbliżała się do obecnie (od 2013 roku) jedynego progu ostrożnościowego wynoszącego 55%.

W uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej na 2012 r. wskazano, że "w celu zapewnienia stabilności finansów publicznych niezbędne jest podjęcie kroków umożliwiających zahamowanie szybkiego wzrostu długu publicznego w Polsce, który niesie za sobą ryzyko przekroczenia drugiego progu ostrożnościowego w 2012 r. (55%). W tym celu, poza zastosowaniem przy tworzeniu projektu ustawy budżetowej na rok 2012 tzw. dyscyplinującej reguły wydatkowej, niezbędne jest podjęcie szeregu działań, których efekty nie pozwolą przekroczyć poziomu deficytu budżetowego państwa określonego w projekcie ustawy budżetowej na rok 2012 oraz przyczynią się do nieprzekroczenia kolejnego progu ostrożnościowego relacji długu publicznego do PKB". W uzasadnieniu projektu, a także w orzeczeniu TK (K 1/12) wyraźnie powołano się na konkretne ryzyko przekroczenia drugiego progu ostrożnościowego w 2012 r. (55%) Ponadto w 2012 r. wynagrodzenia ogółu pracowników sfery budżetowej, a także uposażenia posłów i senatorów również zostały "zamrożone".

W uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2022 roku ustawodawca wskazał, że „proponuje się, aby w roku 2022 podstawę ustalenia wynagrodzenia sędziów i prokuratorów określono na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszonego w Komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. (M.P. z 2020 r. poz. 711) zwiększonego o kwotę 26 zł, w następstwie czego podstawa ta wyniesie 5 050,48 zł. Nie zmienią się ogólne zasady ustalania wynagrodzenia zasadniczego sędziów i prokuratorów w oparciu o przeciętne wynagrodzenie ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Przepisy niniejszej ustawy spowodują bowiem „zamrożenie” waloryzacji wynagrodzeń sędziów i prokuratorów liczonej na poziomie podstawy z roku 2021. Przyjęcie podstawy ustalenia wynagrodzenia na poziomie roku 2020 będzie równoznaczne ze wzrostem wynagrodzeń w roku 2022 w stosunku do roku 2021 o 4,37%.”

Wprawdzie powyższe rozwiązanie zakłada teoretyczny wzrost wynagrodzenia sędziów w stosunku do poprzedniego roku, ale stanowi rozwiązanie całkowicie arbitralne które w żadnym zakresie nie zostało uzasadnione czy choćby umotywowane w kolejnym roku budżetowym.

Dodatkowo dokonane w ustawach okołobudżetowych na rok 2022 „zamrożenie” wynagrodzeń sędziów nie wpisuje się w szeroko zakrojony program oszczędnościowy, mający na celu poprawę stanu finansów publicznych. Warto w tym miejscu przywołać zmiany, które zostały wprowadzone w 2021 roku, a które polegały na znaczącym wzroście wynagrodzeń osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie. Na podstawie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394), które w samym środku pandemii przywołanej w uzasadnieniu projektu ustawy okołobudżetowej na 2021 rok jako argument na "zamrożenie" wynagrodzeń sędziowskich, z dniem 1 sierpnia 2021 roku znacznie podwyższyło wynagrodzenia: Marszałkowi i Wicemarszałkom Sejmu, Marszałkowi i Wicemarszałkom Senatu, Prezesowi i Wiceprezesom Rady Ministrów, Prezesowi i Wiceprezesom Najwyższej Izby Kontroli, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Prezydenta, sekretarzom stanu, podsekretarzom stanu, wszystkim ministrom, wszystkim wojewodom i wicewojewodom, wszystkim kierownikom i zastępcom kierowników urzędów centralnych, Szefowi Służby Cywilnej, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Obywatelskich, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Sejmu, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Senatu, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Przewodniczącemu i wszystkim członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej, Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, Prezesowi i Zastępcom Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Małych i Średnich (...), Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika (...), Prezesowi i Wiceprezesom Polskiej Akademii Nauk, wszystkim członkom Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, Głównemu Inspektorowi Pracy i jego zastępcom, zastępcom Prokuratora Generalnego, Prezesowi, Pierwszemu Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesom Narodowego Banku Polskiego. Zapisy rozporządzenia w sposób istotny zwiększyły mnożniki kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalania uposażenia osób nim objętych. Dla przykładu tylko wynagrodzenie zasadnicze Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu wzrosło z kwoty 8874,43 zł (4, (...),42) do kwoty 15 532,17 zł (8, (...),42), tj. o około 40%, wynagrodzenie zasadnicze Prezesa Rady Ministrów czy Prezesa Narodowego Banku Polskiego wzrosło z kwoty 11 094,40 zł (6, (...),42) do kwoty 15 532,17 zł (8, (...),42), tj. o około 30%, wynagrodzenie zasadnicze podsekretarzy stanu wzrosło z kwoty 7873,45 zł (4, (...),42) do kwoty 12 597,52 zł (7, (...),42), tj. o około 40% - i w podobnym stosunku wynagrodzenia zasadnicze wszystkich posłów i senatorów, których wynagrodzenie jest pochodną wynagrodzenia podsekretarza stanu (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1799 ze zm.).

Podobne rozwiązania przewidywała ustawa z 17 września 2021 roku o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834), która zmieniła m.in. ustawę z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1637) zwiększając ze skutkiem na dzień 1 listopada 2021 roku wartość uposażenia Prezydenta RP poprzez wzrost wynagrodzenia zasadniczego z siedmiokrotności do 9,8-krotności kwoty bazowej oraz wzrost dodatku funkcyjnego z trzykrotności do 4,2-krotności kwoty bazowej, tj. łącznie o około 30%. Przywołana ustawa z 17 września 2021 roku zmieniła również ustawę z 21 listopada 2021 roku o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282 ze zm.). Ustawa nowelizująca i nowe rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów z 25 października 2021 roku w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. poz. 1960) weszły w życie 1 listopada 2021 roku. Ze wskazaną datą weszły w życie istotne zmiany dotyczące wynagrodzeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych, które w sposób istotny zwiększyły wartość ich uposażeń. Minimalne wynagrodzenie ww. osób nie może być niższe niż 80% maksymalnego wynagrodzenia określonego dla poszczególnych stanowisk w przepisach wydanych na podstawie art. 37 ust. 1 tejże ustawy. Ustalono przy tym, że maksymalne wynagrodzenie na danym stanowisku stanowi suma maksymalnego poziomu wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalnego poziomu dodatku funkcyjnego, a w przypadku wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), starostów oraz marszałków województwa także kwoty dodatku. Ustawa nowelizująca z 17 września 2021 roku dokonała także zmian we wszystkich trzech ustrojowych ustawach samorządowych w zakresie maksymalnego poziomu diet przysługujących radnym. Po nowelizacji wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4 krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1658). Tym samym maksymalna dieta radnego może wynieść 4294,61 zł zamiast dotychczasowych 2684,13 zł (1,5 krotności kwoty bazowej). Także w tym przypadku znowelizowane przepisy mają zastosowanie do ustalania wysokości diet od dnia 1 sierpnia 2021 roku.

Powyższe przykłady mają na celu zilustrowanie niekonsekwencji ustawodawcy i braku korelacji między rozwiązaniem wprowadzonym ustawą okołobudżetową zarówno na rok 2022, a uzasadnieniem tego rozwiązania.

Obecnie w doktrynie i orzecznictwie nie ma żadnych wątpliwości, że sąd powszechny może odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. W uchwale Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt III PZP 2/21 wskazano, że " orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją (art. 188 ust. 1 Konstytucji RP) nie jest tożsame z oceną konstytucyjności przepisu mającego zastosowanie w konkretnej sprawie przez sąd orzekający. Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza zatem kompetencji Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r., III ZP 12/01, OSNAPiUS 2002 Nr 2, poz. 34 z glosą częściowo krytyczną B. Nity, Przegląd Sądowy Nr 5, poz. 153). W uchwale III ZP 12/01, Sąd Najwyższy stwierdził, że przedmiotem orzekania sądu jest indywidualny stosunek społeczny, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji), zaś Trybunał, orzekając o zgodności ustaw z Konstytucją, wykonuje bardziej władzę ustawodawczą - ustawodawcy negatywnego - niż sądowniczą (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Praktyka odmowy stosowania ustaw, które są zdaniem sądów niekonstytucyjne, wynika z zasady nadrzędności Konstytucji wyrażonej w art. 8 ust. 1 i nakazu bezpośredniego jej stosowania, wyrażonego w art. 8 ust. 2 Konstytucji RP. W wyroku z dnia 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98 Sąd Najwyższy stwierdził, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją. Uznanie, że sądy powszechne nie są uprawnione do badania zgodności ustaw z Konstytucją, a w konsekwencji do zajmowania stanowiska w kwestii ich zgodności jak też niezgodności z Konstytucją, jest wyraźnie sprzeczne z art. 8 ust. 1 Konstytucji RP, który zobowiązuje do bezpośredniego stosowania jej przepisów, przy czym pod pojęciem "stosowanie" należy rozumieć w pierwszym rzędzie sądowe stosowanie prawa (zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2001 r., III RN 189/00, OSNP 2002 Nr 6, poz. 130, w którym opowiedziano się za możliwością dokonania przez sąd oceny zgodności przepisu z Konstytucją oraz stwierdzono, że sąd dokonując oceny konstytucyjności przepisu ustawy nie wkracza w kompetencje Trybunału Konstytucyjnego)."

W ocenie sądu przepisy tzw. ustaw okołobudżetowych na lata 2021 i 2022 (a także za 2023 rok co już przesądzone wyrokiem TK) kształtujące w sposób odmienny zasady wynagradzania sędziów nie spełniają warunków brzegowych konstytucyjności tych przepisów określonych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2012 r. K 1/12.

Wskazać w tym miejscu należy na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 roku wydany w sprawie K 1/23, który stwierdza, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś art.7 tej ustawy jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny wprost wskazał w powyższym orzeczeniu, że rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r.; oznacza to, że ustawodawca w tej materii kierował się daleko posuniętą uznaniowością, która nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy; wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczył wprawdzie ustawy okołobudżetowej na rok 2023, jednakże biorąc pod uwagę, iż w orzeczeniu tym powołano się na zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2012 roku, wydanym w sprawie K 1/12, zasady oceny dopuszczalności zmian zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów, a w szczególności konieczność spełnienia „warunków brzegowych” - szczegółowo przywołanych przez Sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku - zajęte stanowisko ma niewątpliwe znaczenie dla oceny zgodności z Konstytucją rozwiązań przyjętych w roku 2021 i 2022, będących przedmiotem orzekania w niniejszej sprawie.

Tym samym mając na względzie możliwość stosowania przez sądy powszechne rozproszonej kontroli konstytucyjności (m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2023 r., II USK 384/22) w celu zapobiegnięcia “wydawania orzeczeń na podstawie niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy prowadzących do niesprawiedliwego rozstrzygnięcia, a więc ochronie praw podmiotów uczestniczących w prowadzonym przed sądem postępowaniu” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2023 r., II PSKP 37/22) oraz brak podstaw do zastosowania szczególnych warunków do odmiennego od dotychczasowego ukształtowania zasad wynagradzania sędziów, Sąd ustalił , że przepisy z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021, art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 jako przepisy aktów prawnych niższego rzędu niż przepis z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP naruszają uprawnienia przyznane sędziemu w Konstytucji w realiach tej sprawy.

Powrót do arbitralnego ustalania wynagrodzeń sędziowskich - nie tylko za okres objęty sentencją wyroku TK w sprawie K 1/23, ale także za lata wcześniejsze (2021 i 2022 r.) - świadczy o niezachowaniu w danej sytuacji warunku brzegowego w postaci zakazu uznaniowości w kształtowaniu wynagrodzeń całego środowiska sędziowskiego. Znaczenia tego warunku jest o tyle doniosłe, że stanowi on bowiem gwarancję niezawisłości sędziowskiej, opierającej się m.in. na ekonomicznej niezależności sędziego od pozostałych władz. O takiej niezależności nie można z pewnością mówić tam, gdzie brak jasnych, przewidywalnych i obiektywnych mechanizmów kształtowania poziomu przychodów. Sąd z taką sytuacją miał do czynienia za lata 2021 i 2022.

Zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich naruszyło także zasadę sukcesywnego wzrostu płac na poziomie przeciętnego wynagrodzenia oraz zakaz obniżania ich nominalnej wysokości, co zakłóciło tendencję wzrostową. Brak podstaw dla zastąpienia obiektywnego mechanizmu waloryzacji płac sędziowskich uznaniowymi decyzjami o wysokości wynagrodzeń, zwłaszcza gdy inne grupy pracowników sfery budżetowej otrzymywały gwarantowane podwyżki, podkreśla niesprawiedliwość traktowania sędziów. Rozbieżności między oczekiwanymi a przyznanymi wynagrodzeniami rosły, a nominalny wzrost płac nie przekładał się na wzrost ich wartości realnej wobec wzrostu cen towarów i usług. W roku 2021 ceny wzrosły o 5,1%, podczas gdy wynagrodzenia sędziów pozostało niezmienione, co w praktyce oznaczało obniżenie ich wartości realnej. Taka sytuacja, przy równoczesnym znacznym podnoszeniu wynagrodzeń innych grup pracowników sfery budżetowej, wskazuje na naruszenie "warunków brzegowych" dotyczących wzrostu płac sędziowskich nie zasługiwała na ochronę prawną. Natomiast w 2022 roku ten wzrost inflacji był jeszcze większy ponieważ wyniósł 14,4% jako wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Stosując prokonstytucyjną wykładnię, należy wobec tego stwierdzić, że podstawą wynagrodzenia zasadniczego jest art. 91 par. 1c i 1d prawa o ustroju sądów powszechnych. W ocenie sądu przepisy ustaw okołobudżetowych za lata 2021 i 2022 r., stanowiące podstawę wypłacanych powodowi wynagrodzeń są sprzeczne z art. 178 ust. 2 i art. 2 oraz art. 32 Konstytucji. Wnioskiem z powyższych rozważań jest ponowne podkreślenie, że podjęte w ustawach okołobudżetowych na 2021 i na 2022 rozwiązanie mające zastąpić w tym czasie art. 91c ustawy prawa o ustroju sądów powszechnych., przekraczało granice warunków brzegowych, których przestrzeganie byłoby zgodne z normami konstytucyjnymi, zwłaszcza art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Ustawodawca posługuje się nimi nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia innym osobom. Ponadto prawodawca z wyjątku uczynił regułę, gdyż ustawowe obniżenie uposażeń sędziom nastąpiło w trzech kolejnych latach.

Sąd rozpoznający więc sprawę odmówił zastosowania art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, które są niezgodne z Konstytucją RP i ustalił wynagrodzenie w oparciu o art. 91 § 1c ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Rejonowego w Człuchowie - IV Wydział Pracy z dnia 26 marca 2024 r. w sprawie IV P 119/23, wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku - V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 stycznia 2024 r. V P 226/23, wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu - IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 7 maja 2024 r. IV Pa 64/24, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie - XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 marca 2024 r. XIV Pa 18/24).

Na marginesie Sąd wskazuje, że pozwanym w tej sprawie nie powinien być Skarb Państwa. Takowy pogląd nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem dla sędziego pracodawcą jest sąd (mimo, że jest powołany do pełnienia urzędu sędziego), a nie Skarb Państwa, poza tym pozwany nie wskazał jakie statio fisci Skarbu Państwa miałoby być odpowiedzialne na podstawie art. 417 ¹ § 1 k.c. Na gruncie prawa cywilnego art. 417 ¹ § 1 KC odnosi się do szkody wynikającej z aktu normatywnego. Wynika z niego, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego (w tym wypadku chodziłoby o ustawę okołobudżetowe) – to jej naprawienia można żądać dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, co w rozpoznawanym przypadku nie miało miejsca. Takie stwierdzenie nie miało miejsca, a Sąd rozpoznający sprawę nie zastępując Trybunału Konstytucyjnego dokonał rozporoszonej kontroli konstytucyjności. Zdaniem sądu niniejsza sprawa jest sprawą z zakresu prawa pracy o roszczenia ze stosunku pracy w myśl art. 476 § 1 k.p.c.

Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanego o wezwanie do udziału w sprawie Skarbu Państwa –Szefa Kancelarii Sejmu gdyż za prawidłowe naliczenie i wypłacenie wynagrodzenia pracownika jest odpowiedzialny pracodawca zgodnie z art. 3 Kp.

Ponadto konsekwencją wypłaty przez pozwanego wynagrodzenia zasadniczego w zmniejszonej wysokości było również pomniejszenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1690 z zm.). Również w tym wypadku powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Strona powodowa dochodziła roszczeń wynagrodzenia za pracę i dodatkowego wynagrodzenia za pracę za 2022 rok. Wynagrodzenie należne na rzecz strony powodowej stanowiło różnicę między wynagrodzeniem wypłaconym za wskazany okres a wynagrodzeniem ustalonym na podstawie przepisów ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, zgodnie z wyliczeniem powódki.

Zatem Sąd zasądził należność z tytułu wynagrodzenia za pracę rok 2022 na podstawie wyliczenia powódki które nie były ostatecznie kwestionowane przez pozwanego.

Regulacja art. 481 KC wskazuje, że wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki stanowią opartą na uproszczonych zasadach rekompensatę typowego uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego i należne są za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Prawo wierzyciela do żądania od dłużnika zapłaty odsetek za czas opóźnienia w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest zatem uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani że doszło do niego wskutek zachowań zależnych od dłużnika, noszących znamiona winy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., I ACa 2087/05). Powstanie tego prawa jest niezależne od tego, czy roszczenie o odsetki zostało podniesione, czy też nie, wynikają one bowiem z samego faktu opóźnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2005 r., I CK 110/05). Co więcej, dłużnik nie może się zwolnić z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie (np. wyrok Sądu Najwyższego z 22.05.2003 r., II CKN 134/01; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6.06.2017 r., V ACa 292/17). Ustalenie prawa do odsetek i ich zasądzenie konsekwencja opóźnienia dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Zasadnym więc było zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia następnego po dniu kiedy roszczenie o wynagrodzenie lub dodatkowe wynagrodzenie roczne były wymagalne do zapłaty w pełnej wysokości.

Odnośnie terminów płatności wynagrodzenia za pracę Sąd wskazuje, że wynagrodzenie za dany miesiąc powinno być wypłacone do 29 dnia miesiąca z dołu. Zgodnie § 39 Regulaminem pracy w Sądzie Okręgowym w Warszawie w Warszawie stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr (...) Prezesa I Dyrektora Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30 września 2019 r wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29 – go dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się w poprzedzającym go dniu roboczym. W związku z tym odsetki zasądzono od dnia następnego od dnia wymagalności.

W kwestii kosztów procesu Sąd orzekł w punkcie trzecim wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 2 pkt 5 i § 9 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z pózn zmianami,

Sąd nadał wyrokowi w punkcie pierwszym rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. zgodnie z zaświadczeniem o wynagrodzeniu przedłożonym przez stronę pozwaną.

ZARZĄDZENIE

(...)