Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2024 r. w Warszawie

sprawy M. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania M. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 grudnia 2023 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. J. emeryturę wraz z rekompensatą z tytułu pracy w warunkach szczególnych poczynając od 1 listopada 2023 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz M. J. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

M. J. w dniu 23 lutego 2024r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 grudnia 2023r., znak (...), odmawiającej wszczęcia postępowania i przeliczenia emerytury z rekompensatą. Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie, że posiada co najmniej 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy oraz o ustalenie prawa do świadczenia, tj. rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego i odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Uzasadniając odwołanie, ubezpieczony wskazał w pierwszej kolejności na wadliwość wydanej decyzji, albowiem decyzja została wydana w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania. Istnienie sprawy w toku, ewentualnie zakończonej ostateczną decyzją, może stanowić podstawę do odmowy wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 k.p.a. W orzecznictwie sądowo-administracyjnym słusznie wskazuje się, że przyczyny, o których mowa www. przepisie, muszą być oczywiste, dostrzegalne na "pierwszy rzut oka", obiektywne, a zatem których ustalenie i wskazanie (podanie) nie wymaga prowadzenia postępowania wyjaśniającego ze strony organu. Instytucja odmowy wszczęcia postępowania kończy bowiem się aktem formalnym, a nie merytorycznym. Taka sytuacja niewątpliwie nie wystąpiła w niniejszej sprawie. Organ winien wszcząć postępowanie, w którego toku, w przypadku istnienia wątpliwości co do zakresu żądanej przez skarżącego pomocy, powinien wyjaśnić te wątpliwości i dopiero po dokonaniu takich ustaleń, winien wydać stosowne rozstrzygnięcie. Odmowa wszczęcia postępowania jest zatem rozstrzygnięciem przedwczesnym (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z 10 lipca 2018r., II SA/Bd 516/18, LEX nr 2549510). Abstrahując od wyżej wskazanej wadliwości decyzji, ubezpieczony podniósł, że organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r., albowiem zdaniem ZUS-u świadectwo pracy nie wskazuje zarządzenia resortowego, pod które podlegał zakład pracy. Nie jest znana ubezpieczonemu metodyka takiego uzasadnienia rozstrzygnięcia, albowiem ww. zastrzeżenie organu nie znajduje odzwierciedlenia w obowiązujących przepisach prawa. Ubezpieczony wskazał, że w okresie od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r. był zatrudniony na stanowisku kierowca - operator sprzętu. Wykonywana praca jest kwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nadto poniósł, że wykonywał pracę na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego /pojazdu członowego/ i specjalnego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym co najmniej 3,5 tony, wymienionym w wykazie A Dziale VIII poz. Nr 2 pkt 1, stanowiącym załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Pracodawca w zaświadczeniu z 2 lutego 2023r. potwierdził, że wykonywana praca była pracą w warunkach szczególnych. Nadto, świadectwo pracy dotyczące okresu zatrudnienia od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r. zawiera wyraźne powołanie na zarządzenie resortowe, o którym mowa w uzasadnieniu decyzji. Ubezpieczony wskazał, że w związku z powyższym należy uznać, że osiągnął 15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, zaś ZUS miał możliwość dokonania takiego ustalenia w oparciu o dowody przedstawione w toku postępowania przed organem rentowym (odwołanie z dnia 4 lutego 2024r., k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że decyzją z dnia 21 marca 2023r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z uwagi na nieprawidłowe zapisy w załączonych świadectwach wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Następnie w oparciu o wniosek ubezpieczonego z dnia 26 maja 2023r. i załączoną korektę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z (...) w (...) W. organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu 10 lat, 7 miesięcy i 26 dni pracy w szczególnych warunkach. Nie uwzględnił natomiast na potrzeby ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r. z uwagi na brak w dokumentach ścisłego zapisu w oparciu o wykazy z zarządzenia resortowego. Wobec powyższego, z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w szczególnych warunkach, kolejną decyzją z dnia 27 czerwca 2023r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do rekompensaty. W dalszej części uzasadnienia odpowiedzi na odwołanie, organ rentowy przywołał treść art. 114 ust. 1 pkt l ustawy emerytalnej, wskazując, że do wniosku z dnia 15 listopada 2023r. ubezpieczony dołączył świadectwo pracy z dnia 10 maja 2023r. z Przedsiębiorstwa (...), zaświadczenie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 2 lutego 2023r. oraz z (...) w (...) W. trzy świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 8 maja 2023r. Wszystkie powyższe dokumenty były już wcześniej złożone i organ rentowy na ich podstawie rozpatrywał prawo ubezpieczonego do rekompensaty. Ubezpieczony nie przedstawił żadnego nowego dowodu, który powodowałby zmianę dotychczasowego stanowiska Zakładu. Wobec powyższego zaskarżoną decyzją z dnia 27 grudnia 2023r. odmówiono wszczęcia postępowania i przeliczenia emerytury z rekompensatą (odpowiedź na odwołanie z dnia 21 lutego 2024r., k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. J., ur. w dniu (...), zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w okresie od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r. na stanowisku kierowcy-operatora sprzętu. Otrzymał od pracodawcy zaświadczenie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawione w dniu 2 lutego 2023r., w którym zamieszczono informację, że w okresie od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r. stale i w pełnym wymiarze wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego, pojazdu członowego i specjalnego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym co najmniej 3,5 tony, wymienioną w wykazie A dziale VIII poz. nr 2 pkt 1 oraz jako ładowacz nieczystości stałych i płynnych, wymienioną w wykazie A dziale IX poz. nr 3 pkt 2, stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 1 lipca 1983r. (Dz. Urz. MAGTiOŚ nr 2 z 1983r. poz. 3) (umowa o pracę z dnia 1 marca 1995r. – akta osobowe; świadectwo pracy z dnia 29 sierpnia 2008r. – akta osobowe; zaświadczenie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 2 lutego 2023r., k. 8 a.s., świadectwo pracy z 10 maja 2023r. – korekta, nienumerowane karty akt emerytalnych).

We wskazanym okresie ubezpieczony zajmował się prowadzeniem samochodu asenizacyjnego - szambiarki marki J., o masie całkowitej ok. 15 ton. Był to samochód specjalistyczny do przewozu nieczystości płynnych. Jako kierowca M. J. jeździł na posesje klientów, gdzie wypompowywał szambo, a następnie odwoził je do przepompowni ścieków. Wykonując wskazane czynności, pracował przez 8 godzin dziennie, czasami także w godzinach nadliczbowych. Każdego dnia wykonywał około 8-12 kursów, w zależności od ilości zleconej mu pracy (zeznania M. J., k. 37 a.s.; zeznania świadka H. J., k. 37 a.s.; zeznania świadka T. W., k. 36 a.s.; zeznania świadka A. R., k. 36 verte a.s.).

W dniu 23 lutego 2023r. M. J. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę, do której prawo uzyskał na podstawie decyzji wydanej w dniu 21 marca 2023r., znak: (...) (wniosek z dnia 23 lutego 2023r., akta emerytalne; decyzja z dnia 21 marca 2023r., akta emerytalne). W tej samej dacie organ rentowy wydał również decyzję odmawiającą przyznania rekompensaty, w której wskazał, że ubezpieczony nie spełnia wymogu dotyczącego stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż na dzień 1 stycznia 2009r. nie udowodnił wymaganego okresu takiej pracy. Do okresu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie uwzględniono mu zatrudnienia:

- od 5 czerwca 1981r. do 31 stycznia 1992r., ponieważ charakter pracy, wymieniony w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 31 stycznia 1992r., nie został wskazany ściśle zgodnie z charakterem pracy wymienionym w wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 1 oraz w wykazie A dziale IX poz. 3 pkt 2 zarządzenia nr 21 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 22 września 1982r.;

- od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r., ponieważ wymieniony w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 2 lutego 2023r. charakter pracy nie został wskazany ściśle zgodnie z charakterem pracy wymienionym w wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 1 oraz w wykazie A dziale IX poz. 3 pkt 2 zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. (decyzja odmowna z dnia 21 marca 2023r., akta emerytalne).

Po dostarczeniu przez M. J. nowych dowodów w postaci korekty świadectwa pracy z dnia 10 maja 2023r. z Przedsiębiorstwa (...) oraz trzech korekt świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 8 maja 2023r. z (...) w (...) W., Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 27 czerwca 2023r. wydał kolejną decyzję znak: (...), w której ponownie odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty. Organ rentowy wskazał, że udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynosi 10 lat, 7 miesięcy i 26 dni. Zakład nadal nie uwzględnił okresu od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r., ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 2 lutego 2023r. brak jest powołania na zarządzenie resortowe, pod które podlegał zakład pracy (wykaz, dział, pozycja i punkt zarządzenia resortowego) (decyzja z dnia 27 czerwca 2023r., akta emerytalne).

W dniu 15 listopada 2023r. M. J. złożył ponowny wniosek o rekompensatę, dołączając do niego korektę świadectwa pracy z dnia 10 maja 2023r. z Przedsiębiorstwa (...) i zaświadczenie wykonywania prac w warunkach szczególnych z dnia 2 lutego 2023r. oraz z (...) w (...) W. trzy korekty świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 8 maja 2023r. (wniosek z dnia 15 listopada 2023r., akta emerytalne).

Decyzją z dnia 27 grudnia 2023r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., powołując się na art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił wszczęcia postępowania i przeliczenia emerytury z rekompensatą, wskazując, że ubezpieczony nie przedstawił nowych dowodów mających wpływ na prawo do rekompensaty (decyzja z dnia 27 grudnia 2023r., akta emerytalne).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych dokumentów oraz w oparciu o zeznania świadków i ubezpieczonego. Dokumentom w pełni należało dać wiarę, tym bardziej, że strony sporu ich nie kwestionowały. Również zeznania świadków T. W., H. J. i A. R. zostały ocenione jako wiarygodne, gdyż świadkowie przez wiele lat pracowali razem z ubezpieczonym w tym samym miejscu pracy, wobec czego posiadali wiedzę na temat czynności wykonywanych przez niego podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...). Poza tym treść zeznań świadków i ubezpieczonego jest spójna, także z dokumentami. W związku z tym zarówno zeznania świadków, jak i zeznania M. J., Sąd ocenił jako zasługujące na wiarę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zdaniem Sądu decyzja wydana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania jest wadliwa. Organ rentowy przyjął, że wniosek ubezpieczonego z listopada 2023r. został złożony w trybie wznowieniowym, nadto powołał się na okoliczność braku nowych dowodów, a odmowę wszczęcia postępowania uzasadnił niespełnieniem przez ubezpieczonego przesłanek z art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 października 2024r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024r. poz. 1631), który stanowi, że w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. W ocenie Sądu, do wniosku z listopada 2023r. faktycznie nie zostały dołączone nowe dowody, jednakże organ rentowy powinien wszcząć postępowanie i wydać decyzję przyznającą prawo do rekompensaty bądź odmawiającą prawo do tego świadczenia. Wynika to z tego, że organ ubezpieczeń społecznych ponownie rozpatruje uprawnienia, niezależnie od tego, czy ujawnione okoliczności lub przedstawione dowody prowadzą do odmowy, czy do przyznania prawa lub odpowiednio ustalenia albo uchylenia zobowiązania. W każdym wypadku organ wydaje nową decyzję, tak jakby jeszcze ostatecznie w tym zakresie nie rozstrzygał (por. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz 2014, red. Gudowski, opubl. Legalis).

W dalszej kolejności analizując przesłanki nabycia prawa do rekompensaty wskazać należy, że regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się M. J., została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zacytowane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki do uzyskania tego świadczenia: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 5 maja 2017r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017r., III AUa 529/16).

W rozpatrywanej sprawie nie zaistniała negatywna przesłanka przyznania M. J. prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na prace wykonywane w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 21 marca 2023r. przyznano mu prawo do emerytury w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Jeśli chodzi zaś o wcześniej wskazane przesłanki pozytywne, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych wskazuje, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty, będą uwzględnione tylko te okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego , do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje bowiem w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W przypadku ubezpieczonego, organ rentowy wydając kolejne decyzje dotyczące prawa do rekompensaty, ostatecznie uwzględnił ubezpieczonemu okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 10 lat, 7 miesięcy, 26 dni. Kwestionowany przez ZUS był okres pracy w Przedsiębiorstwie (...) od 1 marca 1995r. do 31 sierpnia 2008r., ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 2 lutego 2023r. brak było wskazania zarządzenia resortowego, pod które podlegał zakład pracy. Trzeba jednak podkreślić, iż zarządzenie resortowe nie ma waloru normatywnego w znaczeniu powszechnie obowiązującego źródła prawa. Od chwili wejścia w życie Konstytucji RP uchwalonej 2 kwietnia 1997r. źródłami powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia ( art. 87 ust. 1 Konstytucji). W katalogu powszechnie obowiązujących źródeł prawa nie ma zarządzeń resortowych (zarządzeń wydanych przez ministra), zwłaszcza tych, które nie zostały opublikowane w dzienniku urzędowym (Dzienniku Ustaw lub Monitorze Polskim). Zarządzenia ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Zarządzenia nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów ( art. 93 Konstytucji). Zarządzenia resortowe mają (mogą mieć) w obecnym stanie prawnym charakter jedynie informacyjny przy ustalaniu, czy dane stanowisko pracy lub rodzaj pracy oznaczało w przeszłości pracę w szczególnych warunkach (postanowienie Sądu Najwyższego z 19 maja 2022r., I USK 442/21; wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2021r., I USKP 6/21). W związku z tym argumentacja Zakładu w przedmiotowej sprawie, na której oparta była odmowa uwzględniania spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonego, jest niesłuszna. Mimo tego, choć ubezpieczony przedstawił wystawione przez pracodawcę zaświadczenie wykonywania pracy w szczególnych , dokument ten podlegał weryfikacji przy uwzględnieniu tego, jaki rodzaj prac faktycznie wykonywał.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonych dokumentów i zeznań świadków oraz ubezpieczonego potwierdziła, że przez cały okres pracy w Przedsiębiorstwie (...) M. J. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy – operatora sprzętu oraz ładowacza nieczystości płynnych. Zajmował się prowadzeniem samochodu asenizacyjnego - szambiarki marki J., o masie całkowitej powyższej 3,5 tony. Był to samochód specjalistyczny do przewozu nieczystości płynnych, który ubezpieczony ładował na posesjach klientów, wypompowując takie nieczystości, a potem odwoził je do przepompowni ścieków, gdzie następował ich wyładunek. Każdego dnia robił około 8-12 kursów, w zależności od ilości zleconej mu pracy. Praca, jaką wykonywał, była powtarzalna i realizowana w okresie kilkunastu lat w Przedsiębiorstwie (...).

Powyższe potwierdzili świadkowie, którzy dysponowali wiedzą na temat pracy M. J., gdyż tak samo długo jak on pracowali w tym samym zakładzie pracy i spotykali ubezpieczonego albo w przepompowni ścieków, jak H. J., albo podczas rozpoczęcia, a czasem zakończenia pracy w danym dniu, jak T. W.. Na powyższe wskazała również świadek A. R., która pracując w dziale kadr, sekretariacie oraz w innych komórkach biura, z uwagi na dostęp do dokumentów, a także styczność z ubezpieczonym, wiedziała czym ubezpieczony się zajmował.

Praca ubezpieczonego, opisana przez świadków, powinna zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca poz. 3 Działu IX „W gospodarce komunalnej” Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Pod wskazaną pozycją wymieniono prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości, a także prace przy pryzmach kompostowych z nieczystości miejskich. Ubezpieczony zajmował się pracami przy wywozie nieczystości płynnych. Poza tym jego praca polegała na kierowaniu pojazdem specjalistycznym – asenizacyjnym, którego masa całkowita przekraczała 3,5 tomy. Tego rodzaju praca jest z kolei wymieniona w Wykazie A w Dziale VIII „W transporcie i łączności”, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983r. Pod poz. 2 ustawodawca przewidział prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów. Dodatkowo podkreślić należy, że rodzaj prac, o jakim mowa, przewidziany w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego, uwzględnia również zarządzenie nr 9 Ministra Administracji Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z 1 lipca 1983r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prac w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, na jakie powołał się pracodawca ubezpieczonego. Pod pozycją 2 pkt 1 w Dziale VIII (W transporcie i łączności) wymieniono m.in. pracę kierowców samochodów o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Ponadto Dział IX poz. 3 pkt 1 wskazanego zarządzenia wymienia prace ładowaczy nieczystości stałych i płynnych.

Podsumowując, z uwagi na to, że zostało wykazane, iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wskazane prace w okresie od 1 marca 1993r. do 31 sierpnia 2008r., to istnieją podstawy do przyznania mu prawa do rekompensaty. Okres zatrudnienia w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...) po zsumowaniu z zaliczonym przez organ rentowy okresem takiej pracy, wynoszącym 10 lat, 7 miesięcy i 26 dni, daje łącznie ponad 15 lat i pozwala przyjąć, że ubezpieczony spełnił wymóg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tych okolicznościach odwołanie podlegało uwzględnieniu. Sąd dokonał zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i przyznał ubezpieczonemu emeryturę wraz z rekompensatą od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył w tym przedmiocie wniosek rozpoznany zaskarżoną decyzją, czyli od 1 listopada 2023r.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz ubezpieczonego kwotę 180 zł, która została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1935 ze zm.).