Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 października 2025 roku w Warszawie

sprawy B. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania B. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 kwietnia 2024 roku znak: (...) zmienionej decyzją zamienną z dnia 25 czerwca 2024 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się B. P. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 1 lutego 2024 r.

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

B. P. w dniu 3 czerwca 2024 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 18 kwietnia 2024 r. znak: (...) odmawiającej mu prawa do rekompensaty. Uzasadniając swoje stanowisko ubezpieczony wskazał, że firmy transportowe, w których pracował jako kierowca obecnie nie istnieją i nie jest w stanie pozyskać odpowiednich dokumentów mogących potwierdzić jego zatrudnienie w warunkach szczególnych (odwołanie z 3 czerwca 2024 r. k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 26 czerwca 2024 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ^{( 14)} k.p.c. Równocześnie organ rentowy wniósł również o oddalenie odwołania, w przypadku rozszerzenia odwołania na decyzję z dnia 25 czerwca 2024 r. znak: (...). Organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją z dnia 18 kwietnia 2024 r. odmówił odwołującemu się prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023r., poz. 1251) w związku z przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023r., poz. 164) organ rentowy zauważył, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy emerytalnej i nie ma ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach, i nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy nie uwzględnił do stażu w szczególnych warunkach na potrzeby ustalenia prawa do rekompensaty okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. w (...) w W. z siedzibą w K. (następca prawny - (...) S.A.) z uwagi na niewskazanie w „świadectwie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” z dnia 3 października 2006 r. punktu załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., poz.43). Ponadto organ rentowy zauważył, że ubezpieczony nie załączył z tytułu zatrudnienia w (...) (...) (...) (...) (...) świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach sporządzonych zgodnie z rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983 r. W dalszej części ZUS wskazał, że zaliczył natomiast ubezpieczonemu do okresów pracy szczególnych warunkach okresy od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. i od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. Następnie po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy decyzją z dnia 25 czerwca 2024 r. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 18 kwietnia 2024 r. uznając, że ubezpieczony nie udowodnił żadnych okresów pracy w szczególnych warunkach. I tak organ rentowy zmienił uzasadnienie odmowy odnośnie nieuznania do pracy w szczególnych warunkach okresu pracy w (...) w W. z siedzibą w K. ( (...) S.A.) w oparciu o „świadectwo wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” z dnia 3 października 2006 r., uznając, że brak jest wskazania rozporządzenia resortowego, pod które podlegał pracodawca a dodatkowo charakter pracy nie został precyzyjnie określony. Natomiast w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 10 sierpnia 2006 r. ze (...) (...) za okres 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. i od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. nie został ściśle określony charakter pracy. Ponadto organ rentowy zaznaczył, że nadal brak jest świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach z (...) (...) (...) (...) (...). Wobec powyższego Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 26 czerwca 2024 r. k. 4-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący B. P., urodził się w dniu (...) (bezsporne). W okresie od 1 sierpnia 1980 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. był zatrudniony w (...) (...) na stanowisku kierowcy. Odwołujący na początku pracował jako kierowca karetki razem z lekarzem jako zespół ogólny albo przewozowy, następnie był kierowcą karetki R-ki. Wyjazdy odbywały się codziennie z O., zespół jechał na ul. (...) i byli do dyspozycji dyspozytora na ul. (...) i tam ubezpieczony wykonywał swoją pracę. W rejonie w jakim pracował odwołujący były zarówno zespoły wypadkowe, R-ki, oraz zespoły ogólne. Wyjeżdżano na wezwanie. Pracowano w systemie zmianowym 12 godzin na 36 godzin, a czasami 24 godziny. Ubezpieczony jeździł F. (...), były też N., P. – wszystko to były samochody przerobione na karetki. Jeżdżono w trzyosobowych zespołach: lekarz, kierowca, sanitariusz, a na R-ce zespoły były czteroosobowe: lekarz, kierowca, sanitariusz, ratownik. Przed wyjazdem z O. należało zrobić OC - tankowanie oraz mycie. Jeżeli po zakończeniu dyżur kierowca zauważył, że jest jakaś usterka, to drobną usterkę naprawiał do razu, albo przychodził wcześniej i musiał zrobić to przed wyjazdem. Do obowiązków kierowcy należała również pomoc sanitariuszowi przy noszach – wchodziło to w zakres obowiązków kierowcy. Nosze nie mieściły się do windy, więc trzeba było pacjenta znosić po schodach. Na zmianie na ul. (...) był zespół wypadkowy, R-ka i trzy zespoły ogólne, łącznie pięć zespołów. Były również dodatkowe zespoły przewozowe np. do przewiezienia chorego na badanie. Odwołujący co do zasady pracował na R-ce, ponieważ do tego był przypisany (świadectwo pracy z 9 stycznia 1985 r., świadectwo pracy z 3 marca 1989 r. – nienumerowane karty a.r. tom I, zeznania świadka W. M. k.79-80 a.s. zeznania ubezpieczonego k. 83-85 a.s.).

Pracodawca w dniu 10 sierpnia 2006 r. wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że B. P. w okresie od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku kierowcy samochodu uprzywilejowanego w ruchu drogowym wymienionym w Wykazie A Dział VIII poz. 2 stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 31 a.r. tom II).

Od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. B. P. był zatrudniony w (...) w W. na stanowisku kierowcy. Odwołujący był kierowcą samochodu ciężarowego. Pracował w K. - tam była baza transportu, zakład drobiarski i rzeźnia, wszystko na jednym terenie. Odwołujący pracował w zakładzie transportu. Do transportu używano J. z przyczepami do przewozu żywca - kurczaków żywych z hodowli do rzeźni. Odwołujący jeździł m.in. do B. koło M., S. za B., B., S., T.. Jeździł codziennie, również w niedzielę. Praca odbywała się głównie w nocy, ponieważ wtedy łapało się kurczaki, a zakład pracował od rana i trzeba było kurczaki dostarczyć przed uruchomieniem produkcji, która zaczynała się o 6:00. Odwołujący pracował na dyżurach po 12 godzin, a czasami zdarzało się, że pracował dłużej. Zakład pracował na dwie zmiany i nie mogło być przestoju w produkcji. Kierowca oprócz tego, że jeździł musiał wszystkiego pilnować przy samochodzie (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k.15 a.r. tom I, zeznania świadka M. S. k. 80-81 a.s., zeznania ubezpieczonego k.83-85 a.s.).

Pracodawca w dniu 3 października 2006 r. wystawił ubezpieczonemu świadectwo w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w którym wskazano, że B. P. w okresie od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony na stanowisku kierowcy wymienionym w wykazie A dział VIII poz. 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (świadectwo z dnia 3 października 2006 r. k. 25 a.r. tom II).

Od 1 kwietnia 1995 r. do 31 października 1995 r. odwołujący pracował w (...) (...) (...) (...), a od 1 listopada 1995 r. do 31 sierpnia 2009 r w (...) w wymiarze pełnego etatu na stanowisku kierowcy. Firma (...) należała do J. K. i W. K.. Ze względów finansowych firma rozłączyła się na dwie niezależne firmy. Obie firmy (...) (...) zajmowały się transportem międzynarodowym. W firmie wszystkie samochody były ciężarowe - L., M., S., R. – były to ciągniki z naczepami o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Samochody te miały ładowność całkowitą do 40 ton łącznie z samochodem. Wożono różne ładunki w zależności od tego jakie zlecenie znalazła firma. Najczęściej ubezpieczony jeździł to takich krajów jak Turcja, Grecja, ale też Syria, Jordania. Jeżdżono jednoosobowo. Oprócz samej jazdy kierowca był odpowiedzialny za załadunek, za zabezpieczenie towaru, za stan techniczny samochodu. Gdy kierowca nie wykonał napraw na miejscu - w zakładzie - to musiał to zrobić sam np. naprawiał ogumienie, wymieniał koła itp . (świadectwo pracy z dnia 31 października 1995 r. k. 17 a.r. tom II, świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2009 r. k. 21 a.r. tom II, zaświadczenie z dnia 31 sierpnia 2009 r. k. 27 a.r. tom II, zeznania świadka W. P. k. 82-83 a.s., zeznania ubezpieczonego k. 83-85 a.s.)

W dniu 27 lutego 2024 r. B. P. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o podjęcie wypłaty emerytury z rekompensatą. Do wniosku odwołujący załączył m.in.: świadectwo pracy z (...) K. (...) (...), świadectwo pracy z (...), świadectwo pracy z Zakładu (...) w W., świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach ze (...) (...) (wniosek z załącznikami – k. 7-31 a.r. tom II). Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 25 czerwca 2024 r. decyzję znak: (...), na podstawie, której odmówił B. P. prawa do wypłaty rekompensaty wskazując, że do 31 grudnia 2008 r. nie udokumentował 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Organ rentowy wskazał, że odmawia przyznania rekompensaty, ponieważ w załączonym świadectwie pracy wykonywania prac w szczególnych warunkach z firmy (...) S.A. w K. brak jest podanego punktu załącznika. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że do świadectwa pracy z firmy (...) w W. oraz (...) (...) (...) (...) (...) w W. brak jest załączonego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Dodatkowo organ rentowy wskazał, że uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach (kierowca samochodu uprzywilejowanego, w pełnym wymiarze czasu pracy) okres zatrudnienia od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. (decyzja z dnia 25 czerwca 2024 r. – nienumerowana karta a.r. tom II).

B. P. nie zgodził się z powyższą decyzją i wnosząc odwołanie od niej zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie k. 3 a.s.).

W dniu 25 czerwca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał kolejną decyzję odmowną - zamienną do decyzji z 18 kwietnia 2024 r. Organ rentowy wskazał, że w załączonym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z firmy (...) S.A. w K. w okresie od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. brak jest rozporządzenia resortowego i dodatkowo charakter pracy nie jest precyzyjnie określony. Z firmy (...) w W. brak jest załączonego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. A w załączonym świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z firmy (...) w okresie od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 30 marca 1989 r. prawidłowo jest podana podstawa prawna i stanowisko natomiast brak jest charakteru wykonywanej pracy (decyzja z dnia 25 czerwca 2024 r. – nienumerowana karta a.r. tom II).

W toku niniejszego postępowania Sąd postanowieniem z dnia 25 czerwca 2025 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy celem ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego B. P. w okresie zatrudnienia:

- od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. w (...) (...);

- od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. w (...) w W.;

- od 1 kwietnia 1995 r. do 31 października 1995 r. w T. (...) (...) (...);

- od 1 listopada 1995 r. do 31 sierpnia 2009 r. w (...)

wykonywana była w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w innych Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów, ewentualnie w ustawie o emeryturach pomostowych (postanowienie z 25 czerwca 2025 r. k. 86 a.s.).

W opinii z dnia 8 sierpnia 2025 r. biegły z zakresu BHP Z. C. wskazał, że na podstawie zapisów znajdujących się w aktach sprawy można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy wykonywał swoje obowiązki na następujących stanowiskach:

- kierowca sanitarny samochodu ( (...) O.), w wymiarze 5 lat 8 miesięcy i 17 dni. Biegły wskazał, że w aktach osobowych odwołującego brak jest jakichkolwiek dokumentów/zapisów dotyczących kwalifikacji/uprawnień do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi. Równocześnie biegły wskazał, że brak jest podstaw do uznania, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy podczas pracy w (...) O., wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy tylko czynności kierowcy pojazdu uprzywilejowanego;

- kierowca, w wymiarze 1 roku, 9 miesięcy i 22 dni. Praca odwołującego się na powyższym stanowisku - co wynika z zeznań świadka oraz zeznań odwołującego, jak również zapisów znajdujących się w aktach osobowych – w ocenie biegłego może być uznana jako wykonywana w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M - Wykaz A, Dział VIII, poz. 2;

- kierowca samochodu ciężarowego/kierowca samochodowy – w wymiarze: 14 lat i 5 miesięcy. W ocenie biegłego praca na powyższym stanowisku (przy braku akt osobowych z powyższego spornego okresu czasu pracy) polegała - co można przyjąć na podstawie zeznań świadka, jak również odwołującego - na czynnościach kierowania pojazdami ciężarowymi (o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 ton) w transporcie międzynarodowym i praca ta może być uznana jako wykonywana w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. - Wykaz A, Dział VIII, poz. 2.

Biegły zaznaczył, że całość dokumentacji załączonej do akt sprawy – w jego ocenie pozwala na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie czasu pracy (tj. od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. w (...) (...); od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. w (...) w W., od dnia 1 kwietnia 1995 r. do dnia 31 października 1995 r. - (...) (...) (...) (...) oraz od 1 listopada 1995 r. do 31 sierpnia 2009 r. - (...)) wykonywał prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ustawy z FUS/R.R.M. w wymiarze 16 lat, 2 miesięcy i 22 dni (tj. powyżej 15 lat na datę: 31 grudnia 2008 r.). Tym samym – w ocenie biegłego - istnieją przesłanki do uznania, że praca odwołującego się w spornym okresie czasu pracy jest podstawą do przyznania mu prawa do rekompensaty (opinia biegłego z zakresu BHP k. 89-98 a.s.).

Strony nie wnosiły zastrzeżeń do opinii biegłego (pismo procesowe odwołującego z dnia 1 września 2025 r. k.106 a.s., pismo procesowe organu rentowego z dnia 11 września 2025 r. k.109 a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów zebranych w sprawie, a wymienionych powyżej. Treść dowodów była co do zasady spójna. Ustalając okoliczności faktyczne sprawy Sąd oparł się na dowodach z dokumentów w postaci akt osobowych odwołującego dotyczących spornego okresu zatrudnienia, które uznał za wiarygodne. Również zeznania przesłuchanych w sprawie świadków Sąd ocenił jako wiarygodne, były bowiem wzajemnie zbieżne i korelowały z danymi wynikającymi z dokumentów. Sąd dał również wiarę zeznaniom odwołującego się B. P., ponieważ jego relacje co do zatrudnienia w spornych okresach znajdywały odzwierciedlenie w pozostałych dowodach zebranych w sprawie. Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu (...). Opinia sporządzona przez biegłego sądowego została oceniona jako rzetelna, gdyż została wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Zauważyć należy, że żadna ze stron nie zgłaszały zastrzeżeń co do treści opinii.

W ocenie Sądu Okręgowego prezentowany wyżej materiał dowodowy był wystarczający do poczynienia ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i nie zachodziła konieczność jego uzupełnienia. Sąd miał na uwadze, że strony nie wnosiły o uzupełnienie postępowania dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie B. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 kwietnia 2024 r. znak: (...) zmienionej decyzją zamienną z dnia 25 czerwca 2024 r. znak: (...) zasługiwało na uwzględnienie.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się ubezpieczony, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r., poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21-23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę, oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z US. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpatrywanej sprawie, w ocenie Sądu, ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji oraz odpowiedzi na odwołanie wskazał, że nie uwzględnił do okresu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia B. P.: od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. i od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. w (...) (...) ponieważ nie został ściśle określony charakter pracy; od 10 stycznia 1985 r. do 31 października 1986 r. w (...) w W. z uwagi na niewskazanie w „świadectwie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze” z dnia 3 października 2006 r. punktu załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., poz.43); okresu pracy od dnia 1 kwietnia 1995 r. do dnia 31 października 1995 r. w (...) (...) (...) (...) oraz od 1 listopada 1995 r. do 31 sierpnia 2009 r. w (...) z uwagi na brak świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach

Należy jednak podnieść, że co prawda wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). Poza tym w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przed Zakładem i wnioskodawca nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych może wykazać, że faktycznie pracował w warunkach szczególnych. W tym celu może przedstawić również i inne dowody. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4 listopada 2008 roku (III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Jeśli chodzi natomiast o zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska, to podkreślić trzeba, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy i przepisy, Sąd ustalając czy B. P. wykonywał pracę w warunkach szczególnych w spornych okresach przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe, podczas którego przesłuchał odwołującego się oraz świadków, którzy współpracowali z ubezpieczonym w tym czasie. Sąd dopuścił również dowód z akt osobowych i dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Cały materiał dowodowy potwierdził, że ubezpieczony w (...) w W. jako kierowca w wymiarze 1 roku, 9 miesięcy i 22 dni oraz od dnia 1 kwietnia 1995 r. do dnia 31 października 1995 r. w (...) (...) (...) (...) od 1 listopada 1995 r. do 31 sierpnia 2009 r. w (...) jako kierowca samochodu ciężarowego/kierowca samochodowy - w wymiarze: 14 lat i 5 miesięcy wykonywał prace w warunkach szczególnych, ale też, że wykonywał te prace w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca ubezpieczonego na tych stanowiskach polegała na czynnościach kierowania pojazdami ciężarowymi (o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 ton) i praca ta może być uznana jako wykonywana w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. - Wykaz A, Dział VIII, poz. 2.

Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy potwierdził, że w spornym okresie ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Biegły Z. C. wskazał w swojej opinii, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w (...) w W., w (...) (...) (...) (...), oraz w (...) wykonywał prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ustawy z FUS/R.R.M. w wymiarze 16 lat, 2 miesięcy i 22 dni (tj. powyżej 15 lat na datę: 31.12.2008 r.). Odnośnie pracy ubezpieczonego podczas zatrudnienia w (...) (...) od 1 sierpnia 1981 r. do 7 stycznia 1985 r. oraz od 24 listopada 1986 r. do 3 marca 1989 r. biegły wskazał, że brak jest podstaw do uznania, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy podczas pracy w (...) O., wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy tylko czynności kierowcy pojazdu uprzywilejowanego. Jednak pomimo nieuznania okresu pracy ubezpieczonego podczas zatrudnienia w (...) jako pracy w warunkach szczególnych to okres pracy wynikający z pozostałego czasu zatrudnienia ubezpieczonego jest wystarczający do uznania, że B. P. wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres co najmniej 15 lat.

W ocenie Sądu powyższe okresy, które należało zaliczyć jako okres pracy w warunkach szczególnych łącznie przekraczały 15 lat, a więc są wystarczające, by przyjąć, że B. P. spełnił przesłankę, od której ustawa o emeryturach pomostowych uzależnia przyznanie prawa do rekompensaty, a więc posiada 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych. Poza tą przesłanką, w przypadku ubezpieczonego spełnione są także inne warunki, o których była mowa tj. B. P. nie nabył prawa do emerytury pomostowej, emerytury wcześniejszej. To z kolei oznacza, że nie wystąpiła przesłanka negatywna, o której wcześniej była mowa, zatem zachodzą podstawy do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie B. P. dokonując zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał odwołującemu się B. P. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych począwszy od 1 lutego 2024 r., o czym orzekł sentencji wyroku.

Renata Gąsior