Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Małgorzata Wiliński

Protokolant – sekretarz sądowy Dominika Zajdowska

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 13 grudnia 2023 r. znak: (...)

1.  zmienia decyzję w pkt 2 w ten sposób, że określa karę pieniężną w minimalnej wysokości na kwotę 19.518,33 zł (dziewiętnaście tysięcy pięćset osiemnaście złotych trzydzieści trzy grosze),

2.  oddala odwołanie w pozostałej części,

3.  zasądza od (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 (słownie: siedemset dwadzieścia) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 40/24

UZASADNIENIE

wyroku z 15 maja 2024 r.

Decyzją z dnia 13 grudnia 2023 r. znak: (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki działając na podstawie art. 168 pkt 1 oraz art. 169 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1436 z późn. zm.) w związku z art. 170 ust. 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 2a, art. 174 ust. 1 oraz w związku z art. 52 ust. 1, art. 59 pkt 2 ustawy OZE i art. 10 pkt 2 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1524) oraz na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca ]1960 r . - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 z późn. zm.) i art. 90 ust. 1 ustawy OZE , po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy (...) Sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W., posiadającemu numer identyfikacji podatkowej (NIP): (...), w imieniu i na rachunek którego działa P. L. - syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości, orzekł, że:

1)  (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W., w imieniu i na rachunek którego działa P. L. - syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości, nie przestrzegał za rok 2020, określonego w art. 52 ust. 1 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) w zakresie, o którym mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) z uwzględnieniem art. 10 pkt 2 ustawy zmieniającej, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, tj. od dnia 1 lipca 2016 r., w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej, względnie uiszczenia opłaty zastępczej, na zasadach określonych w art. 47 ustawy OZE, w terminie do dnia 30 czerwca 2021 r.;

2)  za niewywiązanie się z obowiązku opisanego w punkcie pierwszym wymierzył przedsiębiorcy: (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W., w imieniu i na rachunek którego działa P. L. - syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości, karę pieniężną w kwocie 19.713,51 zł (słownie złotych: dziewiętnaście tysięcy siedemset trzynaście 51/100) to jest w wysokości 0,1136 % przychodu uzyskanego przez ww. przedsiębiorcę w 2018 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną (k. 6).

Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wniósł Syndyk masy upadłości (...) sp. z o. o. w upadłości z siedzibą w W., zaskarżając ją w części, tj. co do punktu drugiego. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

I.  błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, które miały wpływ wynik sprany, poprzez:

1.  niezasadne ustalenie, że naruszenie nie jest znikome, podczas gdy zakres działalności spółki w 2020 r. oraz wysokość zaległości wynikającej z nieuiszczenia przez spółkę opłaty zastępczej, o której mowa w art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o OZE, a także fakt, iż spółka zaprzestała naruszania prawa, a nałożenie kary pieniężnej w sytuacji ogłoszonej upadłości, stanu trwałej niewypłacalności spółki, braku prowadzenia działalności koncesjonowanej oraz zakończenia prowadzenia spraw spółki przez osoby nią zarządzające w 2020 r., czyni nałożenie kary niezasadnym. Dodatkowo, okoliczności będące podstawą nałożenia kary nie mogły doprowadzić do kłopotów w funkcjonowaniu rynku obrotu energią w Polsce. Powyższe prowadzi do uznania, że stopień naruszenia, którego dopuściła się spółka, był znikomy;

2.  brak poczynienia wystarczających ustaleń w przedmiocie przychodu osiągniętego przez spółkę w 2022 r. oraz poprzez pominięcie przez Prezesa URE dowodu ze sprawozdania finansowego za 2022 r., stanowiącego załącznik da pisma syndyka z dnia 23 maja 2023 r., podczas gdy dokument ten został złożony przez syndyka wraz z pismem z dnia 23 maja 2023 r., co nie mogło skutkować wydaniem decyzji i wymierzeniem kary na podstawie przychodu spółki osiągniętego w 2018 r., gdyż Organ miał wiedzę o przychodzie za 2022 r. oraz o diametralnej zmianie sytuacji finansowej spółki, wynikającej z zaistnienia stanu jej niewypłacalności, a także o różnicy pomiędzy przychodami spółki uzyskanymi w 2018 i 2022 r. W konsekwencji, doszło do naruszenia przepisów postępowania, tj. wskazanego powyżej błędnego zastosowania art. 170 ust. 2a ustawy OZE.

II.  naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, w tym:

1.  art. 174 ust. 7 ustawy OZE poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od wymierzenia kary, w sytuacji kiedy zaistniały przesłanki, o których mowa w tym przepisie, tj. zakres naruszeń przepisów ustawy był znikomy, a spółka zaprzestała naruszania prawa i nie prowadzi już działalności na rynku regulowanym energii elektrycznej, a nadto za nałożeniem kary nie stoją względy prewencji szczególnej i ogólnej;

2.  art. 170 ust. 2a ustawy OZE poprzez jego błędne zastosowanie w sytuacji, kiedy ustalenie przychodu spółki za rok kalendarzowy poprzedzający rok nałożenia kary pieniężnej było możliwe na podstawie sprawozdania finansowego przedłożonego przez syndyka wraz z pismem z dnia 23 maja 2023 r.

Wobec powyższego, odwołująca spółka wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonej decyzji w części, tj. w zakresie jej punktu 2, poprzez określenie, że na podstawie przepisu art. 174 ust. 2 ustawy OZF odstępuje się od wymierzenia spółce kary finansowej; ewentualnie o:

2.  zmianę zaskarżonej decyzji w części, w zakresie jej punktu 2, poprzez określenie, że ze względu na brak przychodu osiągniętego przez Spółkę w poprzednim roku podatkowym, tj. w roku 2022 nie jest możliwe wymierzenie Spółce kary pieniężnej, co prowadzi do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej; ewentualnie o:

3.  uchylenie zaskarżonej decyzji w części, tj. w zakresie jej punktu 2, i przekazanie jej Prezesowi U RE do ponownego rozpoznania.

Odwołująca wniosła również o zasądzenie od Prezesa URE na rzecz Syndyka kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, w każdej z powyższych sytuacji (k. 11-20).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o jego oddalenie odwołania i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 54-58).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 25 października 2012 r. nr (...), została (...) sp. z o.o. udzielona koncesja na obrót energią elektryczną, obowiązująca od dnia 31 października 2012 r. do dnia 31 października 2022 r.

dowód: okoliczności bezsporne wynikające z treści uzasadnienia decyzji k. 8;

W dniu 21 lutego 2020 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki opublikował na stronie internetowej Urzędu Regulacji Energetyki informacje nr (...)w sprawie sposobu realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii w roku 2020 r.

W jej treści wskazano, że w świetle brzmienia art. 56 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2018 r. poz. 2389 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą OZE”, jednostkowa opłata zastępcza dla świadectw pochodzenia o których mowa w art. 59 pkt 1 ustawy OZE, tzw. świadectw „zielonych”, wynosi w danym roku kalendarzowym 125 % rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, publikowanej zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2 tej ustawy, jednakże nie więcej niż 300,03 złotych za 1 MWh ((...)), natomiast jednostkowa opłata zastępcza dla świadectw pochodzenia o których mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE, tzw. świadectw „błękitnych”, wynosi w danym roku kalendarzowym 125 % rocznej ceny średnioważonej praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, publikowanej zgodnie z art. 47 ust. 3 pkt 2 ustawy, jednakże nie więcej niż 300,03 złotych za 1 MWh ((...)).

Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy OZE, podmioty, o których mowa w art. 52 ust. 2 ustawy OZE (przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy, odbiorca przemysłowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski), obowiązane są do wykonania obowiązku określonego w art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy OZE - tj. do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia lub świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, w przypadku, gdy którakolwiek z średnioważonych cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy OZE.

W dniu 02 stycznia 2020 r., stosownie do art. 47 ust. 3 pkt 2 ustawy OZE, (...) S.A. opublikowała na swojej stronie internetowej:

1) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia „zielonych”, tj. innych niż wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE,

2) roczną cenę średnioważoną praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia „błękitnych”, tj. wydanych dla energii elektrycznej z biogazu rolniczego wytworzonej od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE

- które obowiązują w 2020 r.

Roczna cena średnioważona praw majątkowych obowiązująca w roku 2020, wynikająca ze świadectw pochodzenia „zielonych” nie przekracza wartości jednostkowej opłaty zastępczej ((...)), obliczonej w wyżej wskazany sposób. Powyższe powoduje, że podmioty objęte dyspozycją art. 52 ust. 2 ustawy OZE, obowiązane są do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy OZE (w zakresie tzw. obowiązku „zielonego”), za rok 2019, w okresie od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 czerwca 2020 r. (oraz za rok 2020 w okresie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r.), wyłącznie w drodze uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia „zielonych”. Natomiast, w odniesieniu do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 pkt 1 ustawy OZE (w zakresie tzw. obowiązku „błękitnego”) należy wskazać, że roczna cena średnioważona praw majątkowych wynikających ze świadectw „błękitnych”, obowiązująca w roku 2020 jest większa niż wartość jednostkowej opłaty zastępczej ((...)).

Biorąc powyższe pod uwagę, o możliwości realizacji tzw. obowiązku „błękitnego” za pomocą opłaty zastępczej za rok 2019 w okresie od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 czerwca 2020 r. (oraz za rok 2020 w okresie od dnia 1 lipca 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r.), decydować będzie każdorazowo miesięczna cena średnioważona praw majątkowych wynikających ze świadectw „błękitnych”, o której mowa w art. 47 ust. 3 pkt 1 ustawy OZE obowiązująca w dacie faktycznej realizacji tego obowiązku – tj. wniesienia (uiszczenia) opłaty zastępczej na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dowód: okoliczności bezsporne

Pismem datowanym na dzień 17 maja 2022 r. syndyk przedstawił informacje dotyczące dokonanej przez przedsiębiorcę w okresie od 01 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. sprzedaży energii elektrycznej.

Z przedstawionych wyjaśnień wynikało, że spółka w 2020 r. dokonała sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym w ilości (...) MWh, z wyłączeniem energii elektrycznej do odbiorców przemysłowych, o których mowa w art. 52 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2021 r. poz. 610, z późn. zm.).

Dowód: pismo z dnia 17 maja 2022 r. wraz z załącznikami k. 4-7 akt administracyjnych

Przedsiębiorca za okres od dnia 01 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. nie przedstawił Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej. Przedsiębiorca nie uiszczał również opłaty zastępczej na konto Narodowego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej.

Dowód: okoliczności bezsporne

Pismem z dnia 20 kwietnia 2023 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki zawiadomił syndyka masy upadłości (...) Sp. z o. o. w upadłości z siedzibą w W. o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z ujawnieniem możliwości niezrealizowania w 2020 r. obowiązków w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, względnie uiszczenia stosownej opłaty zastępczej.

Dowód: zawiadomienia o wszczęciu postępowania k. 8-11 akt administracyjnych

W treści przywołanego pisma poinformowano przedsiębiorcę, że uwzględniając sprzedaż energii elektrycznej odbiorcom końcowym w 2020 r. w ilości (...) MWh, z wyłączeniem energii elektrycznej sprzedanej do odbiorców przemysłowych, był on obowiązany do realizacji obowiązku o jakim mowa w art. 52 ust. 1 ustawy o odnawialnych źródłach energii, w zakresie o jakim mowa w art. 10 pkt 2 ustawy zmieniającej, za okres od dnia 01 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. na ilość (...) MWh.

Dowód: zawiadomienia o wszczęciu postępowania k. 8-11 akt administracyjnych.

Ponadto, pismem tym przedsiębiorca został m.in. wezwany do przedstawienia w terminie 14 dni wszelkich dokumentów pozwalających na ustalenie sytuacji finansowej, w tym w szczególności bilansu oraz rachunku zysków i strat za ostatni rok podatkowy oraz oświadczenia o wysokości przychodu uzyskanego w 2019 oraz 2020 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną.

Dowód: zawiadomienia o wszczęciu postępowania k. 8-11 akt administracyjnych.

W formularzu w sprawie opłaty koncesyjnej za rok 2018 r. w odniesieniu do spółki, wskazano, że przychody z działalności objętej koncesją wyniosły (...) zł.

Dowód: okoliczności bezsporne wynikające z treści uzasadnienia decyzji.

W 2022 r. przedsiębiorca nie osiągnął przychodu.

Dowód: Sprawozdanie finansowe (...) Sp. z o.o. w upadłości z siedzibą w W. (bilans oraz rachunek zysków i strat) za okres od 01 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. k. 17- 40v akt administracyjnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o twierdzenia przedstawione w decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w zakresie odnoszącym się do posiadanej przez Przedsiębiorcę koncesji na obrót energią elektryczną oraz wysokości przychodu z tytułu działalności koncesjonowanej. Informacje te nie były kwestionowane przez stronę przeciwną. W pozostałym zakresie Sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach administracyjnych, mając na uwadze normę art. 229 i 230 k.p.c.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

W sprawie zastosowanie miała ustawa o odnawialnych źródłach energii z dnia 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 478). W myśl art. 52 ust. 1 tej ustawy przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy, odbiorca przemysłowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, są obowiązane:

(i) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia lub świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego wydane odpowiednio dla energii elektrycznej lub biogazu rolniczego, wytworzonych w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej lub na podstawie ustawy - Prawo energetyczne, lub

(ii) uiścić opłatę zastępczą.

Opłata zastępcza na mocy art. 68 ustawy stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i uiszcza się ją na rachunek bankowy tego funduszu w terminie do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Ponadto zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy w/w podmioty zobowiązane są do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwo pochodzenia lub świadectwo pochodzenia biogazu rolniczego w przypadku, gdy którakolwiek z średnioważonych cen praw majątkowych wynikających ze świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego będzie niższa od wartości jednostkowej opłaty zastępczej określonej w art. 56 ustawy.

Stosownie do art. 59 pkt 2 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.), z uwzględnieniem art. 10 pkt 2 ustawy zmieniającej, obowiązek o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.), uznaje się za spełniony przez podmioty, o których mowa w art. 52 ust. 2 ustawy OZE, jeżeli za 2020 r. udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej z biogazu rolniczego od dnia 1 lipca 2016 r. lub ekwiwalentnej ilości energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, lub uiszczonej opłaty zastępczej w:

a) ilości energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom końcowym niebędącym odbiorcami przemysłowymi, o których mowa w art. 52 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE, albo

b) całkowitej ilości energii elektrycznej wynikającej z zakupu energii elektrycznej na własny użytek, na podstawie transakcji zawieranych we własnym imieniu na giełdzie towarowej lub na rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany, albo

c) całkowitej ilości energii elektrycznej wynikającej z zakupu energii elektrycznej na własny użytek, na podstawie transakcji zawieranych poza giełdą towarową lub rynkiem, o którym mowa w lit. b, będących przedmiotem rozliczeń prowadzonych w ramach giełdowej izby rozrachunkowej przez spółkę prowadzącą giełdową izbę rozrachunkową, przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. lub przez spółkę, której Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi , albo

d) całkowitej ilości energii elektrycznej wynikającej z zakupu energii elektrycznej na podstawie transakcji zawieranych na zlecenie odbiorców końcowych na giełdzie towarowej lub na rynku organizowanym przez podmiot prowadzący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany, albo

e) ilości energii elektrycznej zakupionej na własny użytek – wynosi 0,50 %.

Uwzględniając treść zarzutów odwołania Sąd uznał, że w sprawie bezsporna była ilość brakującej energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przez odwołującą spółkę obowiązku wynikającego z art. 52 ust. 1 ustawy. Jak wynika z materiału dowodowego, w 2020 r. spółka dokonała sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców końcowych w ilości (...) MWh, z czego łączna ilość energii objętej obowiązkami w zakresie uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia wynosiła (...) MWh. Natomiast przedsiębiorca za okres od dnia 01 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. nie przedstawił Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej, Przedsiębiorca nie uiścił również opłaty zastępczej na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W związku z tym, w zaskarżonej decyzji słusznie ustalono, że brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy, wyniosła (...) MWh.

Warto jednocześnie nadmienić, iż odwołująca zaskarżyła w odwołaniu wyłącznie punkt 2) decyzji organu, tj. rozstrzygnięcie w zakresie wysokości wymierzonej odwołującej kary pieniężnej. Należy więc przyjąć, iż decyzja Prezesa URE w zakresie punktu 1) uzyskała walor prawomocnej.

W odniesieniu do zaskarżonej decyzji w pierwszym rzędzie odwołująca usiłowała wykazać brak podstaw do nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej, zarzucając organowi naruszenie prawa materialnego, mianowicie art. 174 ust. 2 ustawy poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od wymierzenia kary, w sytuacji gdy zaistniały przesłanki, o których mowa w tym przepisie, tj. zakres naruszeń przepisów ustawy był znikomy, a spółka zaprzestała naruszania prawa i nie prowadzi już działalności na runku regulowanym energii elektrycznej, a nadto, za nienałożeniem kary stoją względy prewencji szczególnej i ogólnej.

Odpowiedzialność za niedopełnianie obowiązków określonych w art. 52 ustawy o odnawialnych źródłach energii ma charakter odpowiedzialności obiektywnej. Tym samym nie wymaga wykazania winy umyślnej lub nieumyślnej karanego podmiotu ( por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2008 r. sygn. akt III SK 6/08 opubl. Legalis nr 212543 i powołane tam orzecznictwo). Charakterystyczne dla tego typu odpowiedzialności jest jej oderwanie od konieczności stwierdzania winy i innych okoliczności sprawy, wystarczy jedynie ustalenie samego faktu naruszenia prawa lub wymogów decyzji administracyjnej. Odpowiedzialność obiektywna wiąże więc powstanie odpowiedzialności wyłącznie z zaistnieniem zdarzenia, które kwalifikowane jest przez ustawę jako naruszenie obowiązujących norm prawnych. Oznacza to, że dla nałożenia kary wystarczy stwierdzenie obiektywnego stanu niezgodności zachowania adresata z treścią normy. Natomiast dopiero gdy dochodzi do nałożenia kary pieniężnej, konieczne jest uwzględnienie różnego rodzaju elementów o charakterze subiektywnym, składających się na podmiotową stronę odpowiedzialności zagrożonej dolegliwymi karami pieniężnymi (art. 174 ust. 1 ustawy). Dlatego też Prezes Urzędu słusznie uznał, że sama okoliczność braku przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub świadectw pochodzenia biogazu rolniczego wydanych odpowiednio dla energii elektrycznej lub biogazu rolniczego/nieuiszczenie opłaty zastępczej, stanowi asumpt do nałożenia kary.

W stanie omawianej sprawy, z uwagi na przytoczony wyżej zarzut, należało dodatkowo mieć na uwadze, że odpowiedzialność obiektywna wynikająca z art. 168 ustawy nie oznacza, że w każdym przypadku zaniechania obowiązkom ustawowym dojdzie do karania. Na przedsiębiorcę nie można nałożyć kary pieniężnej, jeżeli naruszenie obowiązków nie było rezultatem jego zachowania (działania lub zaniechania), lecz niezależnych od niego, pozostających poza jego kontrolą okoliczności o charakterze zewnętrznym.

Treść przywołanego już na wstępie art. 174 ust. 2 ustawy wskazuje, że odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferę dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne, Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w cytowanym przepisie. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że prezes urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, a konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, gdyż w innym wypadku instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Nadmierna zaś kontrola sądowa może niweczyć sensowność przepisów upoważniających organy do uznania administracyjnego. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy pamiętać że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego omawiany przepis należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować zatem dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie spełnienia przesłanek z art. 174 ust. 2 ustawy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Należy przy tym pamiętać, że omawiana instytucja stanowi wyjątek, który powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej na jakimkolwiek poziomie kłóci się z podstawowymi funkcjami kary.

Przechodząc do podstaw odstąpienia od wymierzenia kary, to warunkiem koniecznym do skorzystania przez organ z możliwości odstąpienia od wymierzenia kary jest łączne spełnienie pierwszej przesłanki (znikomy zakres naruszenia) z jedną z dwóch przesłanek wymienionych alternatywnie w dalszej kolejności (zaprzestanie naruszenia prawa lub zrealizowanie obowiązku).

Sąd w składzie orzekającym w niniejszej sprawie wyraża pogląd, że ewentualne wykonanie obowiązków z art. 52 ustawy po terminie należy utożsamiać z zaprzestaniem naruszenia w rozumieniu art. 174 ust. 2 ustawy. Naruszenie prawa w kontekście rozpoznawanej sprawy polegało po pierwsze na nieprzedstawieniu świadectw do umorzenia, a po drugie na nieuiszczeniu opłaty zastępczej. Sama ta okoliczność stanowi niedopełnienie obowiązku tj. przesłankę nałożenia kary pieniężnej na podstawie art. 168 ustawy. Dlatego też ewentualne wykonanie obowiązku po terminie nie może być uznane za wykonanie obowiązku ustawowego i prowadzić do uwolnienia od odpowiedzialności publicznoprawnej. Nie oznacza to jednak, że upływ terminu ustawowego niweczy możliwość zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary. Wykonanie obowiązków po terminie należy potraktować jako zaprzestanie naruszenia prawa. Aby spełniła się przesłanka zaprzestania naruszenia wystarczającym jest bowiem zaniechanie naruszenia prawa ( por. np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2019 r. sygn. akt IV SA/Wa 1081/19, opubl. Legalis nr 2359283, z dnia 28 stycznia 2020 r. sygn. akt IV SA/Wa 2632/19, opubl. Legalis nr 2393843, zob. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15, opubl. LEX nr 2151509 i z dnia 21 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 842/15, opubl. LEX nr 2166521 ). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17 ( opubl. Legalis nr 924690) wydanym na gruncie art. 9a i 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne przedsiębiorca, który nie uiścił opłaty zastępczej w terminie, lecz uczynił to po upływie terminu ustawowego, może być uznany za przedsiębiorcę, który zrealizował obowiązek, co kolei może upoważniać Prezesa Urzędu do odstąpienia od wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej. Odmienna interpretacja, że zrealizowanie obowiązku uiszczenia opłaty zastępczej jest możliwe i dopuszczalne jedynie w terminie ustawowym, oznaczałaby pozbawienie przesłanki zrealizowania obowiązku jako podstawy do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej za niedopełnienie obowiązku ustawowego. Podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13 ( opubl. Legalis nr 1086887) wyjaśnił, że zmiana zachowania przedsiębiorstwa energetycznego pozwalająca na odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej, może polegać na zaprzestaniu dalszego naruszania norm, a zatem na zmianie postępowania, w wyniku której zachowanie przedsiębiorstwa, które do tej pory było niezgodne z prawem przestaje już być z nim sprzeczne. (…) Dotyczy to także naruszeń polegających na niewykonaniu obowiązku określonego zachowania o charakterze jednorazowym bądź terminowym.

Okoliczności sprawy nie dają podstaw do przyjęcia, że po stronie odwołującej spółki doszło do takiego zaprzestania naruszenia prawa. Nie zostało wykazane, aby strona przedstawiła świadectwa pochodzenia do umorzenia lub uiściła opłatę zastępczą. Co znamienne podstawy odstąpienia od wymierzenia kary zachodzą tylko wówczas gdy podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Natomiast Sąd nie zgadza się z argumentacją strony, jakoby o zaprzestaniu naruszenia miało świadczyć zaprzestanie prowadzenia działalności koncesjonowanej. Wcześniejsze uprawienie do prowadzenia takiej działalności nie było kwestionowane. Naruszenie jakiego dopuściła się spółka wiązało się z nieprzedstawieniem świadectw pochodzenia energii elektrycznej do umorzenia, względnie uiszczenia opłaty zastępczej i jedynie w kontekście tych obowiązków należy oceniać działania i zaniechania strony.

Jak wspomniano przesłanka zaprzestania naruszenia musi wystąpić łącznie z przesłanką znikomej wagi naruszenia prawa. Brak spełnienia chociażby jednej z nich wyklucza obowiązek zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. ( sygn. akt. VI ACa 927/13, opubl. Legalis nr 993818) w sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek (zaprzestanie naruszenia lub wykonanie obowiązku) prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku. Wobec tego jedynie uzupełniająco Sąd odniesienie się także do wymogu znikomej wagi naruszenia.

Przede wszystkim wskazać należy, że przesłanka ta zaliczana jest do klauzul generalnych o dużym stopniu niedookreśloności. Ustawodawca nigdzie nie wskazał okoliczności, którymi organ powinien kierować się przy wartościowaniu stopnia klasyfikacji naruszenia prawa, który ma być "znikomy". Tym niemniej przyjąć należy, że skoro instytucja odstąpienia od ukarania stanowi wyjątek, to przesłanki jej zastosowania nie powinny być interpretowane rozszerzająco ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r. sygn. akt II GSK 744/19, opubl. Legalis nr 2752639). W orzecznictwie sądów powszechnie przyjmuje natomiast się, że ocena znikomości musi być zindywidualizowana, a więc odnosząca się zarówno do sytuacji zobowiązanego podmiotu, jak i okoliczności, w których doszło do naruszenia oraz jego wagi z punktu widzenia interesu publicznego i ocenie tej należy przede wszystkim chronione prawem wartości i dobra, w odniesieniu do których rozważana jest skala ich naruszenia.

Wobec powyższego w pierwszej kolejności Sąd uwzględnił, że celem ustawy o odnawialnych źródłach energii jest:

- zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska, między innymi w wyniku efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii,

- racjonalne wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, uwzględniające realizację długofalowej polityki rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej, wypełnienie zobowiązań wynikających z zawartych umów międzynarodowych oraz podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej,

- kształtowanie mechanizmów i instrumentów wspierających wytwarzanie energii elektrycznej, ciepła lub chłodu, lub biogazu rolniczego w instalacjach odnawialnego źródła energii,

- wypracowanie optymalnego i zrównoważonego zaopatrzenia odbiorców końcowych na energię elektryczną, ciepło lub biogaz rolniczy z instalacji odnawialnego źródła energii ( zob. projekt ustawy VII.2604, Odnawialne źródła energii).

Jednym z najważniejszych mechanizmów wsparcia wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii oraz biogazu rolniczego jest system wydawania świadectw pochodzenia i świadectw pochodzenia biogazu rolniczego, określanych potocznie jako zielone i brązowe certyfikaty. Aby świadectwo pochodzenia miało wartość handlową, ustawodawca zobligował określoną grupę podmiotów do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia. Alternatywnie istnie możliwość uiszczenia tzw. opłaty zastępczej. Celem tegoż rozwiązania jest stymulowanie wzrostu wykorzystania źródeł odnawialnych, poprzez zapewnienie wytwórcy tej energii dodatkowych przychodów (zakup świadectw pochodzenia) oraz wspieranie rozwoju nowych technologii i innowacji (opłata zastępcza). Omawiana ustawa ma zatem za zadanie ustanowienie systemu promującego i wspierającego posykiwanie energii z odmawianych źródeł. Zakładaną konsekwencją ustawy jest ograniczenie szkodliwego oddziaływania sektora energetycznego na środowisko oraz przyczynienie się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju.

Przypomnieć także należy, że ustawa o odnawialnych źródłach energii stanowi wypełnienie postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz.U.UE.L.2009.140.16). W preambule tej dyrektywy wskazano m.in. na konieczność poprawy bezpieczeństwa poprzez obniżenie emisje gazów cieplarnianych oraz zmniejszenie zależność od importu energii, co należy ściśle wiązać z rozwojem energii ze źródeł odnawialnych.

Wspominana opłata zastępcza przekazywana jest na rzecz jednej z podstawowych instytucji ochrony środowiska tj. Narodowego Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Fundusz ten pozyskane środki przeznacza na rozwój instalacji odnawialnego źródła energii wraz z niezbędnymi do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła obiektami budowlanymi i urządzeniami, oraz budowy lub przebudowy sieci służących przyłączaniu tych instalacji, promowanie wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii lub wykorzystywania energii wytwarzanej w tych instalacjach oraz opracowywanie lub wdrażanie nowych technik lub technologii wytwarzania energii elektrycznej w instalacjach odnawialnego źródła energii lub wykorzystywania energii wytwarzanej w tych instalacjach ( zob. art. 401c ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz.U.2022.2556 t.j.). Powyższe wskazuje, że opłata zastępcza stanowi jedną z głównych instytucji wspierania systemu odnawialnych źródeł energii i bezpieczeństwa środowiska.

Z uwagi na istotne znaczenie wymienionych powyżej wartości oraz dóbr prawnie chronionych – waga naruszenia przez skarżącą spółkę prawa nie mogła być oceniona jako znikoma. Przeciwnie, trzeba przyjąć, że w świetle okoliczności stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy, waga naruszenia obowiązku ustanowionego w art. 52 ustawy o odnawialnych źródłach energii, była znacznie większa niż znikoma. Sąd uwzględnił przy tym, że przy ocenie znikomego naruszenia prawa należy też mieć na uwadze fakt, że oceniamy okoliczności dotyczące popełnienia deliktu administracyjnego przez podmiot profesjonalny – prowadzący działalność gospodarczą. W stosunku do takich podmiotów wyższe wymagania związane są z zawodowym charakterem ich działalności. Podmiot taki musi mieć świadomość obowiązków, jakie nakładają na niego przepisy prawa ( zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 września 2022 r. sygn. akt II GSK 744/19, op.cit).

Wobec braku podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej, stanowisko Prezesa URE wyrażone w tym zakresie należało uznać za uzasadnione. Tym samym, powyższy zarzut nie mógł prowadzić do oczekiwanego przez odwołującą rezultatu w postaci odstąpienia od wymierzenia kary orzeczonej w punkcie drugim decyzji.

Pozostałe zarzuty sformułowane w odwołaniu koncentrowały się zasadniczo na naruszeniu przez Organ art. 170 ust. 2a ustawy. Zdaniem odwołującej, Prezes URE błędnie zastosował ów przepis, podczas gdy ustalenie przychodu spółki za rok kalendarzowy poprzedzający nałożenie kary pieniężnej było możliwe na podstawie sprawozdania finansowego za 2022 r. Z zarzutem tym koresponduje zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mianowicie brak poczynienia ustaleń w przedmiocie przychodu osiągniętego przez spółkę w 2022 r., co – w ocenie odwołującej – skutkowało wydaniem decyzji i wymierzeniem kary na podstawie przychodu Spółki osiągniętego w 2018 r.

Dokonując analizy podniesionych przez stronę okoliczności, Sąd w pierwszej kolejności poddał pod rozwagę, czy wysokość wymierzonej kary odpowiada wytycznym określonym w art. 174 ust. 1 ustawy tj. czy ustalając wysokość kary pieniężnej organ uwzględnił zakres naruszeń, powtarzalność naruszeń lub korzyści finansowe możliwe do uzyskania z tytułu naruszenia. Ocena w tym zakresie, wobec ewentualnych żądań odwołania, powiązana musiała być z wytycznymi wymiaru tej kary określonymi w art. 170 ustawy.

Po pierwsze, zgodnie z art. 170 ust. 2 ustawy wysokość kary pieniężnej za naruszenie obowiązków wynikających z art. 52 ustawy nie może być niższa od kwoty obliczonej w ten sposób, że stanowi ona mnożnik współczynnika 1.3 oraz różnicy pomiędzy opłatą zastępczą, obliczoną zgodnie z art. 56 i uiszczoną opłatą zastępczą. Brzmienie tego przepisu wskazuje, że ustawodawca przewidział w nim sankcję w ściśle, minimalnej określonej wysokości. Z kolei w ust. 1 art. 170 ustawy określono jej wysokość maksymalną wskazując, że wysokość kary pieniężnej, jeżeli kara jest związana z działalnością gospodarczą wykonywaną na podstawie koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. W tak określonych granicach powinna być wymierzona kara przy uwzględnieniu wytycznych, o których mowa w art. 174 ust. 1 ustawy tj. zakresu naruszeń, powtarzalność naruszeń lub korzyści finansowe możliwych do uzyskania z tytułu naruszenia. Inaczej ujmując Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, a także Sąd, władni są miarkować karę administracyjna, ale jedynie w granicach jej minimalnej i maksymalnej wysokości określonej na podstawie przywołanych przepisów.

W przypadku gdy przed wydaniem decyzji o nałożeniu kary pieniężnej w zakresie nieprzestrzegania obowiązku, w przypadku określonym w art. 168 pkt 1, z jakichkolwiek przyczyn nie można ustalić przychodu za rok kalendarzowy poprzedzający rok nałożenia kary pieniężnej lub dokonanie tych ustaleń jest znacząco utrudnione, Prezes URE, nakładając karę pieniężną, uwzględnia ostatni ustalony przychód wynikający z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej osiągnięty przez ukarany podmiot (art. 170 ust. 2a ustawy).

W przedmiotowym postępowaniu, organ, na podstawie informacji zgromadzonych w aktach administracyjnych ustalił, że przedsiębiorca dokonał w 2020 r. sprzedaży energii elektrycznej w ilości (...) MWh i w związku z tym było obowiązany do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE na ilość (...) MWh. Obliczona w oparciu o te dane opłata zastępcza wyniosła 15.014,10 zł i była to wysokość w sprawie bezsporna. Stosując wzór z art. 170 ust. 2 ustawy [1.3 (opłata zastępcza, obliczona zgodnie z art. 56 ustawy - uiszczona opłata zastępcza) kara minimalna wynosiła 19.518,33 zł (1.3 x 15 014,10 zł).

Antycypując rozważania dotyczące możliwości podwyższenia kary pieniężnej ponad tak określoną jej wysokość minimalną, wskazać trzeba, iż strona stała na stanowisku, że z uwagi na brak przychodu za 2022 rok, nie było w ogóle możliwe wymierzenie przedsiębiorcy kary pieniężnej (także w wysokości minimalnej). Sąd orzekający w niniejszym składzie nie zgodził się z tym poglądem, i doszedł do przekonania, iż regulacje prawne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia o wysokości nałożonej na odwołującą kary pieniężnej, uzasadniały wymierzenie tej kary wyłącznie w wysokości minimalnej, tj. 19.518,33 zł.

Omawiana kara pieniężna nie mogła być niższa aniżeli 130 % opłaty zastępczej (art. 170 ust. 2 pkt 1) nawet wówczas, gdy przychody ukaranego podmiotu są tak niskie, że 15% tych przychodów nie przekracza równowartości 130% opłaty zastępczej. Co więcej, podstawy do wymierzenia kary pieniężnej w minimalnej wysokości zachodzą także wówczas, gdy przedsiębiorca nie uzyskał żadnego przychodu w roku poprzedzającym nałożenie tej kary.

Zgodzić się należy, że w art. 170 ust. 1 ustawy OZE ustawodawca określił, że wysokość kary pieniężnej nie może przekroczyć pewnej kwoty (obliczanej w relacji do wysokości przychodu ukaranego podmiotu w poprzednim roku podatkowym). Niemniej podkreślić trzeba, iż przepis ten należy odczytywać w powiązaniu z art. 170 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE, który mówi o dolnej granicy wysokości kary. W konsekwencji przepis art. 170 ust. 1 wyznacza górną granice wysokości kary pieniężnej, i limituje on wysokość kary tylko w sytuacji, gdy Prezes URE chciałby wymierzyć podmiotowi karę inną aniżeli kara minimalna ( por. wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 07 grudnia 2023 r. sygn. akt XVII AmE 101/23, niepubl.) Ani pozwany Prezes, ani Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nie mają możliwości miarkowania wysokości kary poniżej pułapu określonego w przepisach ( por. wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 4 kwietnia 2017 r. sygn. akt XVII AmE 91/16, opubl. Legalis nr 1751987). Analogiczne stanowisko (jakkolwiek na tle regulacji z art. 56 ust. 3 Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązującym w 2016 r.) zaprezentował Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 11.09.2023 r. sygn. akt VII Aga 200/23 ( niepubl.) wskazując, że przepis art. 56 ust. 3 Prawa energetycznego ( o treści: „wysokość kary pieniężnej, o której mowa w ust. 1 pkt 1-38, nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym) ma na celu ograniczać wysokość kary pieniężnej, ale nie prowadzić do jej zniesienia.

Podobny kierunek wykładni został zaprezentowany także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2023 r. sygn. akt II NSKP 49/23 ( opubl. Legalis). Sąd ten stwierdził, że przepis art. 56 ust. 2a Prawa energetycznego określał minimalną wysokość kary, powiązaną ze stopniem naruszenia obowiązku (tzn. wysokością opłaty zastępczej), zaś jej maksymalną wysokość art. 56 ust. 3 Prawa energetycznego , wiążący ją z przychodem przedsiębiorcy w poprzednim roku podatkowym. Racjonalna wykładnia przepisu nakazuje przyjąć, że przepis wprowadzający algorytm obliczania kary maksymalnej nie narusza przepisu określającego minimalną wysokość kary. Zatem w nietypowej sytuacji, gdy nie da się obliczyć kary maksymalnej albo gdy w wyniku utraty koncesji kara taka musiałaby być ustalona na 0 zł organ winien nałożyć karę minimalną, nie zaś odstąpić w ogóle od nałożenia kary.

Przedstawione poglądy, chociaż zaprezentowanej na gruncie innego aktu prawnego, z uwagi na zbliżoną (acz nie tożsamą) konstrukcję określenia kary minimalnej i maksymalnej, odnieść należy do sankcji wynikających z ustawy o odnawialnych źródłach energii. Oznacza to, że niezależnie od uzyskania lub braku przechodu w roku poprzedzającym wydanie decyzji, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy Prezes Urzędu obligowany jest nałożyć karę pieniężną co najmniej w wysokości minimalnej. Jej podwyższenie uzależnione jest już natomiast od sytuacji finansowej przedsiębiorcy, o czym poniżej.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki podwyższył karę minimalną (19 518,33 zł) o 195,18 zł, tj. do wysokości 19 713,51 zł kierując się wytycznymi z art. 174 ustawy tj. zakresem naruszeń, powtarzalność naruszeń lub korzyści finansowe możliwe do uzyskania z tytułu naruszenia. Prezes powołał się na prawomocną decyzję z 10 grudnia 2019 r. (znak: (...)), w której organ stwierdził, iż odwołująca nie wypełniła przedmiotowego obowiązku również za rok 2016 r., co skutkowało wymierzeniem spółce kary pieniężnej. W decyzji wskazano również na fakt, iż odwołująca nie zrealizowała przedmiotowego obowiązku również za 2019 r., w związku z tym decyzją z dnia 23 października 2023 r. (...) organ wymierzył Przedsiębiorcy karę pieniężną. Okoliczność ta nie doprowadziła w niniejszej sprawie do podwyższenia kary pieniężnej, bowiem decyzja Prezesa URE z 23 października 2023 r. nie jest prawomocna. Oceniając zakres naruszeń, Prezes URE wskazał, iż Przedsiębiorca nie zrealizował obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) w zakresie, o którym mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2023 r.) z uwzględnieniem art. 10 pkt 2 ustawy zmieniającej w odniesieniu do wolumenu energii elektrycznej sprzedanej odbiorcom końcowym – tj. (...) MWh.

Podwyższając karę pieniężną Prezes Urzędu odniósł się przychodu z działalności koncesjonowanej uzyskanego w 2018 r., ustalając ją na poziomie 19 713,51 zł, tj. (...) % tegoż przychodu.

Oczywiście ustawodawca określając w ustawie OZE sztywne granice nałożenia kary pozostawił Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki jednocześnie pewien luz decyzyjny. To Prezes kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne, znając specyfikę rynku energii i problemy tego sektora gospodarki, a Sąd jedynie wyjątkowo może w tak określoną sankcje ingerować ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system Legalis). Oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego w stopniu uzasadniającym miarkowania kary administracyjnej. W niniejszej sprawy podstawę do obniżenia kary pieniężnej stanowiło jednak uznanie, że Prezes Urzędu nieprawidłowo zastosował obowiązujące przepisy prawa.

Jak już to wskazywano, wysokość kary pieniężnej - jeżeli kara jest związana z działalnością gospodarczą wykonywaną na podstawie koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej - nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Oznacza to, że Prezes URE wydając decyzję w 2023 r. powinien odnieść się do przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w poprzednim roku podatkowym, tj. 2022 r. Wraz z pismem datowanym na 20 kwietnia 2023 r. syndyk masy upadłości przedstawił informacje obrazujące sytuację finansową przedsiębiorcy. W oparciu o ten dowód, możliwe było ustalenie, iż w 2022 r. spółka nie osiągnęła przychodu (wartość: 0), a w konsekwencji niedopuszczalne było wymierzenie kary pieniężnej ponad jej minimalny pułap.

Przepis art. 170 ust. 2a ustawy obliguje organ do uwzględnienia ostatniego ustalonego przychodu wynikającego z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej osiągnięty przez ukarany organ, wyłącznie wówczas, gdy z jakichkolwiek przyczyn nie jest możliwe ustalenie przychodu za rok kalendarzowy poprzedzający rok nałożenia kary pieniężnej lub dokonanie tych ustaleń jest znacząco utrudnione. Chodzi tu zatem o faktyczne przeszkody w uzyskaniu danych finansowych za rok poprzedzający wydanie decyzji np. brak sporządzenia przez przedsiębiorcę sprawozdania finansowego, czy odmowa wskazania danych obrazujących sytuację majątkową.

W omawianej sprawie zaskarżona decyzja została wydana w 2023 roku, zatem przychód, który powinien zostać uwzględniony przy wymierzeniu odwołującej kary, powinien dotyczyć roku 2022 r. – tj. roku poprzedzającego jej nałożenie. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, brak było podstaw do uznania, jakoby ustalenie wysokości przychodu osiągniętego przez spółkę w 2022 r. było niemożliwe lub znacząco utrudnione. Zarówno organ, na etapie wydawania zaskarżonego rozstrzygnięcia, jak i Sąd w dacie wyrokowania, mieli możliwość weryfikacji wysokości przychodu spółki osiągniętego w 2022 r., na podstawie złożonego przez syndyka (wraz z pismem datowanym na dzień 23 maja 2023 roku ( k. 13 akt administracyjnych) sprawozdania finansowego odwołującej. Materiał dowodowy wskazuje, że brak było jakiegokolwiek przychodu. Oznacza to tym samym, że organ, nakładając karę pieniężną, uwzględniając brak przychodu za 2022 rok, powinien w świetle art. 170 ust. 2 ustawy wymierzyć karę w wysokości minimalnej. Żadne przepisy prawa nie upoważniały Prezesa Urzędu do „poszukiwania” takiego roku w działalności przedsiębiorcy, w którym osiągnięte przychody dawałyby podstawę do podwyższenia kary pieniężnej ponad minimalny jej pułap.

Na taką interpretację normy art. 170 ust. 2a ustawy OZE wskazuje jego brzmienie w fragmencie „z jakichkolwiek przyczyn nie można ustalić przychodu za rok kalendarzowy poprzedzający rok nałożenia kary pieniężnej lub dokonanie tych ustaleń jest znacząco utrudnione”. Nie chodzi tu zatem o sytuację, w której przedsiębiorca nie osiągnął przychodu z działalności koncesjonowanej w roku poprzedzającym wydanie decyzji, ale gdy przychodu tego nie da się określić lub jest to znacznie utrudnione. Mamy tu do czynienia z zupełnie odmienną konstrukcją przepisu, niż to ma miejsce np. w art. 56 ust. 3a ustawy Prawo energetyczne . Ten bowiem przepis, odnosząc się do kary maksymalnej uzależnionej od wysokości osiągniętego przychodu w poprzednik roku podatkowym, stanowi że w przypadku gdy ukarany podmiot w roku poprzedzającym rok wymierzenia kary pieniężnej, nie osiągnął przychodu, Prezes URE, wymierzając karę pieniężną, uwzględnia ostatni ustalony przychód osiągnięty przez ten podmiot, a jeżeli kara pieniężna jest związana z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji - ostatni ustalony przychód z działalności koncesjonowanej. W tym zatem przypadku ustawodawca upoważnił Prezesa Urzędu do miarkowania wysokości kary w oparciu o ostatni ustalony przychód, co nie zawsze oznaczać będzie odniesienie się do przychodu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Zaakcentować trzeba, że przepis ten został wprowadzony dopiero ustawą o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej oraz niektórych innych ustaw z dnia 16 sierpnia 2023 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1785). Jak czytamy w uzasadnieniu projektu do tej ustawy nowelizującej, nowe rozwiązanie było podykotowane koniecznością wyeliminowania sytuacji, w których regulator nie mógł wymierzyć kary pieniężnej z powodu tego, że karany podmiot nie uzyskał przychodu w ogóle lub nie uzyskał przychodu w roku poprzedzającym rok wymierzenia kary ( zob. Druk nr (...) Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej oraz o zmianie niektórych innych ustaw). Takie rozwiązanie niewątpliwie powiązane było natomiast z tym, że przepisy Prawa energetycznego w niektórych przypadkach także wysokość kary minimalnej uzależniają od wysokości uzyskanego przychodu. Natomiast w przypadku kary nakładanej na podstawie ustawy OZE jej wysokość minimalna jest od takiego przychodu zupełnie niezależna.

Podsumowując, na możliwość oparcia wysokości kary o przychód inny, niż osiągnięty w roku poprzedzającym wydanie decyzji, poza przypadkami gdy przychodu tego nie można ustalić lub jest to znacznie utrudnione, nie pozwala brzmienie regulacji art. 170 ust. 2a ustawy OZE. W teorii prawa ( por. M. Zieliński: Wykładnia Prawa, Zasady. Reguły. Wskazówki, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002, s. 49) istnieje ugruntowane stanowisko odnośnie reguły pierwszeństwa wykładni językowej. W państwie prawnym interpretator musi zawsze w pierwszym rzędzie brać pod uwagę językowe znaczenie tekstu prawnego. Jeśli zaś językowe znaczenie tekstu jest jasne, wówczas - zgodnie z zasadą clara non sunt interpretanda - nie ma potrzeby sięgania po inne, pozajęzykowe metody wykładni.

Dlatego też w odniesieniu do zasad podwyższania kary minimalnej na podstawie ustawy OZE nadal aktualne pozostaje stanowisko Sądu Najwyższego, że sytuację ekonomiczną przedsiębiorcy będącą przesłanką górnej granicy kary pieniężnej ustala się według przychodu przedsiębiorcy osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym ukaranie. Dotyczy to tylko ekonomicznego aspektu kary pieniężnej w odniesieniu do sytuacji w jakiej znajduje się ukarany przedsiębiorca. Represyjność kary ma być ustalana, a nawet miarkowana (ograniczona) sytuacją podlegającego karze przedsiębiorcy, mierzona poziomem uzyskanego przychodu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 maja 2009 r. sygn. akt III SK 39/08, opubl. Legalis ). Zakładając racjonalność ustawodawcy, nie zdecydował się on do wprowadzenia odmiennych reguł w tym zakresie, jak to aktualnie ma miejsce w przypadku ustawy Prawo energetyczne .

Konkludując, Sąd uznał że w sprawie nie zachodzą podstawy odstąpienia od wymierzenia kary określone w art. 174 ust. 2 ustawy OZE. W tej sytuacji brak było także możliwości odstąpienia od jej wymierzenia lub określenia poniżej pułapu określonego w art. 170 ust. 2 ustawy, który określa sposób obliczenia kary w minimalnym zakresie. Jakiekolwiek jej miarkowanie przez pozwanego lub Sąd byłoby czynnością bezprawną, gdyż naruszałoby bezwzględnie obowiązujący art. 170 ust. 2 ustawy nie pozwalający na nałożenie kary niższej, niż – w tym przypadku - 19.518,33 zł.

Zgodnie z utrwalonym w tut. Sądzie poglądem, kara powinna spełniać wobec przedsiębiorców funkcję prewencyjną i represyjną. Przede wszystkim kara ta będzie stanowić dla przedsiębiorców wyraźne ostrzeżenie na przyszłość przed powtarzaniem podobnych, nagannych zachowań oraz zmotywuje ich do przestrzegania reguł prawnych wynikających z prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej, a przy tym będzie stanowić dolegliwość dla przedsiębiorców, nie niosąc ze sobą jednocześnie ryzyka wyeliminowania ich z obrotu gospodarczego (wyrok SOKiK z dnia 29.09.2011 r., XVII AmE 187/09).

Sąd Okręgowy dokonał jedynie częściowo trafnej oceny prawnej zasadności odwołania. Uznając, że zarzutowi naruszenia przez organ przepisu art. 170 ust. 2a ustawy nie można odmówić słuszności, chociaż częściowo z innych względów niż to wskazano w odwołaniu. Wobec stwierdzenia formalnoprawnej podstawy do nałożenia na powoda administracyjnej kary pieniężnej, zdaniem Sądu uzasadnione było wyłącznie obniżenie jej do wysokości minimalnej oraz oddalenie odwołania w pozostałej części, o czym orzeczono w sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W konsekwencji kosztami zastępstwa procesowego Prezesa Urzędu, określonymi na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) na 720,00 zł, obciążono odwołującą spółkę.

W myśl art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

03,06.2024

SSO Małgorzata Wiliński

Sygn. akt XVII AmE 40/24

ZARZĄDZENIE

(...)

03.06.2024 r.

SSO Małgorzata Wiliński