Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia Renata Olejnik-Tyszka Protokolant- Wiktoria Brzóska

po rozpoznaniu 11 grudnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W.

przeciwko : (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółce komandytowej w S.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S. na rzecz powoda Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W. kwotę 776 814,47zł (siedemset siedemdziesiąt sześć tysięcy osiemset czternaście złotych czterdzieści siedem groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2023r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  ustala, że koszty postępowania ponosi pozwany w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

SSO Renata Olejnik-Tyszka

Sygn. akt XVI GC 300/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 grudnia 2023 r. powód: Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w S. kwoty 776 814,47 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozew został złożony z wnioskiem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzi zwrotu od pozwanego nienależnie uzyskanej kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Celem tarczy była ochrona polskiego rynku pracy i zapewnienie polskim mikro, małym i średnim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią COVID-19. Dla dużych przedsiębiorców przygotowany został oddzielny, dedykowany specjalnie dla nich program „Tarcza Finansowa PFR dla dużych firm”, w ramach którego finansowanie miało charakter indywidualny. Pomimo tego, że pozwany nie spełniał warunków koniecznych do uzyskania subwencji w ramach programu z uwagi na istniejące z innymi podmiotami powiązania kapitałowe, w konsekwencji których nie należał do żadnej ze wskazanych grup przedsiębiorców zdecydował się na udział w nim i uzyskał subwencję finansową. Powód wskazał, że pozwany jest powiązany kapitałowo z Przedsiębiorstwem (...) spółką z o.o. W związku z tym, że pozwany złożył nieprawdziwe oświadczenia co do spełnienia warunków udziału w programie, subwencja wypłacona pozwanemu powinna ulec zwrotowi w całości. Podstawą dochodzenia roszczenia jest art. 471 k.c., alternatywnie art. 415 k.c. ze względu na wprowadzenia powoda w błąd przez pozwanego, bądź art. 405 k.c. w zw. z art. 410 par.1 k.c.

W dniu 13 lutego 2024r. Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu.

W ustawowym terminie pozwany (...) sp. z o.o. sp. kom. w S. wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty wnosząc o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że nie jest podmiotem powiązanym z Przedsiębiorstwem (...) sp. z o.o. w G. w rozumieniu umowy, regulaminu oraz załącznika nr 1 do Rozporządzenia Pomocowego. Wskazana spółka jest wspólnikiem biernym-komplementariuszem pozwanej spółki, co nie dowodzi istnienia żadnego ze związków określonych w Regulaminie dla zdefiniowania przedsiębiorstwa powiązanego. Regulamin zawierał definicję podmiotów powiązanych opartą na załączniku 1 do Rozporządzenia Pomocowego. Nieuzasadnione jest więc odwoływanie się przez powoda do załącznika do zalecenia (...), czy orzecznictwa TSUE o ile odnoszą się one lub wydane zostały w innych okolicznościach i dotyczą innych sytuacji. Wobec powyższego niezasadne jest twierdzenie powoda, że pozwany złożył nieprawdziwe oświadczenie co do warunków udziału w Programie lub wprowadził powoda w błąd co do swojego statusu, pozwany nie był dużym przedsiębiorcą a tym samym był Beneficjentem Programu.

W piśmie procesowym z dnia 20 czerwca 2024r. pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda (pismo k. 199).

Sąd ustalił, co następuje.

W celu ochrony polskiego rynku pracy i zapewnienia polskim mikro, małym i średnim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie niekorzystnych zmian zachodzących w polskiej gospodarce w okresie pandemii COVID-19 Rząd przyjął program „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (Tarcza Finansowa 1.0). Pomoc państwa polegała na przyznaniu Beneficjentom częściowo zwrotnych subwencji finansowych. Realizacja programu została powierzona Państwowemu Funduszowi Rozwoju (okoliczności niesporne).

Zasady rozpoznawania wniosków o udzielanie finansowania w ramach programu zostały określone w Regulaminie Ubiegania się o udział w programie rządowym ”Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (dalej: Regulamin”).

Przed zawarciem umowy subwencji finansowej Beneficjent miał możliwość i obowiązek zapoznania się z regulaminem (dowód: regulamin k. 262).

Finansowanie programowe odbywało się za pośrednictwem Banków przyjmujących wnioski i odwołania, przekazujących Beneficjentom Decyzje PFR, zawierających umowy subwencji finansowych w ramach pełnomocników PFR i przekazujących Beneficjentom środki pieniężne przyznane w ramach subwencji. Szczegółowe warunki finansowania określała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy Beneficjentem i PFR. PFR mógł podejmować decyzje w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w całości lub w części na zasadzie racjonalnej uznaniowości. W przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu w całości lub w części subwencji finansowej (dowód: paragraf 3 Regulaminu k. 276-277).

Da ułatwienia przedsiębiorcom składania wniosków o przyznanie subwencji powód opracował Przewodnik dla mikro,-małych i średnich firm po tarczy finansowej PFR, który zawierał opis i warunki finansowania. Z treści tego Przewodnika wynika, że udzielenie wsparcia, modyfikacja zakresu lub odmowa udzielenia nastąpi w oparciu o dane udostępnione we wniosku, w szczególności w zakresie zgodności złożonych oświadczeń z rejestrami publicznymi. PFR w celu weryfikowania prawdziwości oświadczeń złożonych we wniosku mógł pozyskiwać informacje od ZUS oraz Ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Po rozpatrzeniu danych miała zostać wydana decyzja w przedmiocie udzielenia subwencji (dowód: Przewodnik k. 218v., 219, informacja z ZUS k. 228-229).

O udział w programie mógł ubiegać się Benficjent będący osobą fizyczną, osobą prawną, w każdym przypadku pod warunkiem posiadania przez Beneficjenta statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP (dowód: par.1 ust.2 Regulaminu k. 269).

MŚP oznaczał, zgodnie z par. 1 ust.2 Regulaminu przedsiębiorcę, który zatrudniał do 249 pracowników (z wyłączeniem właściciela), a jego roczny obrót za 2019r. nie przekroczył (...) 000 000 euro lub suma bilansowa na 2019r. nie przekroczyła 43 000 000 euro, nie jest mikroprzedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem finansowania udzielonego w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa PFR dla Dużych Firm”. Na potrzeby ustalenia statusu MŚP przez pracownika rozumie się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, przy czym za pracowników nie uważa się pracowników na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich, wychowawczych i zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. Przedsiębiorstwa powiązane oznaczały przedsiębiorstwa które pozostawały w jednym z poniższych związków: - przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka,- przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa,- przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki, - przedsiębiorstwo będące udziałowcem /akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie (dowód: regulamin k. 271-274).

Określając swój charakter jako MŚP beneficjent powinien zweryfikować, czy zachodzą po jego stronie powiązania w ramach relacji łączących go z innymi przedsiębiorstwami (m.in. w ramach grup kapitałowych), i w razie konieczności sumować dane dotyczące przedsiębiorstw z nim powiązanych – do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i sumy bilansowej dolicza się w całości dane przedsiębiorstw powiązanych. Wskazane wyżej powiazania mogły zachodzić również za pośrednictwem innych przedsiębiorstw oraz osób fizycznych i ich grup, jeżeli prowadzą one swoją działalność lub część działalności na tym samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych, przy czym za rynek pokrewny uważało się rynek dla danego produktu lub usług znajdujący się bezpośrednio na wyższym lub niższym szczeblu rynku w stosunku do rynku właściwego (dowód: par. 10 ust. 3 i 4 Regulaminu k. 283v.).

Wnioski składane przez przedsiębiorców w ramach programu podlegały weryfikacji w stosownych zakresach weryfikacji przez Bank (...). (par. 11 ust.1 Regulaminu). Dlatego w par. 13 ust.7 Regulaminu znalazł się zapis, o tym, że Beneficjent przyjął do wiadomości i akceptował, że informacje przekazane we wniosku, odwołaniu lub oświadczeniu o rozliczeniu stanowią podstawę do dokonania wstępnej oceny spełnienia warunków programowych. PFR zastrzegł sobie prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełnienia przez Beneficjenta warunków programowych i prawo do zwrócenia się do Beneficjenta o złożenie dodatkowych oświadczeń oraz dostarczenie dodatkowych informacji lub dokumentów, w tym wykraczających poza listę wymogów informacyjnych, której pobranie jest możliwe w ramach formularza wniosku, odwołania lub oświadczenia o rozliczeniu (dowód: Regulamin k. 292).

Beneficjent oświadczył również, że zrozumiał i przyjmuje zasady rozpatrywania wniosków o przyznanie finansowania, które zostały zawarte w regulaminie, że zapoznał się z tymi zasadami co nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień dokumentów finansowania dotyczących finansowania programowego (dowód: par. 13 ust. 1 i 2 Regulaminu k. 291).

Złożenie wniosku oznaczało akceptację Regulaminu oraz zasad ubiegania się i udzielania finansowania programowego opisanych w Regulaminie i Dokumentach Programowych (dowód: par. 14 Regulaminu k. 296).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa ma swoją siedzibę w S. w województwie (...). Wspólnikami spółki są (...) spółka z o.o.- komplementariusz oraz M. K. i W. H. oraz Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – komandytariusze. Spółka reprezentowana jest przez komplementariusza, którego członkami zarządu są M. K. -prezes oraz W. H.-członek zarządu. Podstawowym rodzajem prowadzonej przez spółkę działalności jest działalność pozostałych agencji transportowych (dowód: odpis KRS k.79-81, zeznania pozwanego k. 327v.). Spółka wykonuje działalność w zakresie (...) w S.. Jest to (...) terminal w P., jest dedykowany konkretnym klientom. Od dwóch lat terminal jest ogólnie dostępny. Pozwana podnajmuje usługi (...), zdarza się także, że (...) (...) wykonuje dla pozwanego usługi agencji celnej (dowód: zeznania pozwanego k. 327v., 328).

Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma swoją siedzibę w G. w województwie (...). Wspólnikami spółki są M. K. posiadający (...) udziałów oraz R. K. posiadający (...) udziałów. W przypadku zarządu wieloosobowego do składania oświadczeń woli oraz podpisywania w imieniu spółki upoważniony jest prezes zarządu samodzielnie lub dwóch członków zarządu działających łącznie. W skład zarządu spółki wchodzą: M. K. jako prezes zarządu oraz G. S., M. G. oraz E. W. jako członkowie zarządu. Podstawowym przedmiotem działalności spółki jest transport drogowy towarów (dowód: odpis KRS pozwanego k. 172-176). Na dzień zawierania Umowy Subwencji wspólnikiem spółki nie była spółka pozwana (dowód: protokół Zgromadzenia Wspólników k. 177-183). Spółka ta zajmuje się ponadto prowadzeniem magazynów o powierzchni ok 70 tys. m. kw. na terenie Polski, prowadzi agencje celne oraz systemy dystrybucji w Polsce i za granicą (dowód: zeznania pozwanego k.327v.).

W pozwanej spółce na dzień 31 grudnia 2019r. zatrudnienie kształtowało się na poziomie (...) etatów (dowód: oświadczenie k. 184).

W dniu 25 maja 2020r. została zawarta pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju spółką akcyjną w W. oraz (...) spółka z o.o. spółką komandytową w S. umowa subwencji finansowej nr (...). Wnioskodawca oświadczył w umowie, że jest średnim przedsiębiorcą. Pozwany wniósł o subwencję finansową w wysokości 1 093 336,00 zł. Z treści umowy wynika, że otrzymana subwencja podlega zwrotowi w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, otwarcia likwidacji w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej w kwocie stanowiącej 100 % subwencji. W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji w kwocie stanowiącej 25% subwencji finansowej bezwarunkowo oraz w wysokości 25 % dodatkowo pomniejszonej o wykazaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020r. lub od miesiąca, w którym została udzielona subwencja finansowa. Decyzję o wysokości zwrotu subwencji podejmował powód na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej złożonego przez przedsiębiorcę w terminie 10 dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy (dowód: umowa k. 86-87).

Pozwany oświadczył, że jest świadomy tego, że subwencja finansowa jest udzielana jako pomoc przewidziana w sekcji 3.1 Tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorców spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego- Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L 187/1 z 26. 6.2014) (dowód: umowa k. 86).

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa staje się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać sią z informacją o decyzji PFR (dowód: umowa k.88-89).W umowie pozwany oświadczył, że zapoznał się z Regulaminem rozumie go i akceptuje, oraz że Regulamin stanowi integralną część umowy o ile strony w umowie nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków (dowód: umowa k. 90).

W dniu 26 maja 2020r. Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna w W. podjął decyzję o wypłacie na rzecz (...) sp. z o.o. s. k. subwencji finansowej w wysokości 1 093 336,00 zł (dowód: decyzja k. 94, wykonanie przelewu k. 96).

W dniu 18 grudnia 2020r. Beneficjent złożył oświadczenie o potwierdzeniu stanu związania przez Beneficjenta Umową Subwencji Finansowej oraz wszystkimi oświadczeniami złożonymi w imieniu Beneficjenta w związku z procesem uzyskiwania subwencji finansowej od PFR (dowód: oświadczenie k. 98-100).

W dniu 8 czerwca 2021r. Beneficjent złożył oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej, w ramach którego złożył wniosek o zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji w kwocie nie większej niż 528 354,62 zł (dowód: oświadczenie k. 102-103).

25 czerwca 2021r. Polski Fundusz Rozwoju s.a. w W. podjął decyzję w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej pozwanego w wysokości 528 354,62 zł. Wartość subwencji do spłaty wynosiła 564 981,38 zł (dowód: decyzja k. 105). Subwencja podlegająca zwrotowi miała być spłacana w 24 miesięcznych ratach w wysokości po 23 540,89 zł każda począwszy od 26 lipca 2021r. do 26 czerwca 2023r.(dowód: harmonogram spłat k.107).

8 grudnia 2023r. Polski Fundusz Rozwoju s.a. w W. wystosował do (...) spółka z o.o. spółki komandytowej przedsądowe wezwanie do zapłaty, w którym wezwał Beneficjenta do zwrotu w terminie 7 dni od daty pisma całej otrzymanej na podstawie umowy subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po upływie czternastego dnia roboczego od dnia otrzymania subwencji do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany został zidentyfikowany jako podmiot powiązany z (...) spółką z o.o. oraz Przedsiębiorstwem (...) spółką z o.o. Beneficjent wraz z przedsiębiorstwami powiązanymi zatrudniał pracowników w ilości przekraczającej limit dla mikroprzedsiębiorców i MŚP. Z tego wynika, że pozwany nie mógł zostać uznany za MŚP. Poza tym w ramach grupy kapitałowej doszło do przekroczenia limitu pomocy publicznej, który wynosił równowartość 800 000 euro. W konsekwencji powód uznał, że pozwany posiadał status dużego przedsiębiorcy, a subwencja została przyznana na podstawie nieprawdziwych informacji. Podstawą do żądania zwrotu całej subwencji był par.11 ust.3 oraz Par. 3 ust.6 Regulaminu. Wezwanie zostało nadane w dniu 8 grudnia 2023r. a doręczone w dniu 12 grudnia 2023r. (dowód: wezwanie do zapłaty k. 109-110, śledzenie przesyłek k. 111).

Ze sprawozdań zarządu z działalności Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. oraz pozwanego za lata 2017-2019 wynika, że łącznie oba przedsiębiorstwa zatrudniały w roku 2017-253,92 pracowników, w roku 2018-253 pracowników, w roku 2019-252 pracowników (dowód: sprawozdania finansowe k. 113-152).

Na dzień wnoszenia pozwu pozwany dokonał wpłat na rzecz powoda w łącznej wysokości 565 026,17 zł (okoliczność niesporna, rozliczenie subwencji k. 154).

Spółka pozwana oraz (...) sp. z o.o. prowadza usługi pokrewne, wspierające się i działają na tym samym rynku transportowym. Na stronie internetowej (...) sp. z o.o. znajduje się zapis: „W trosce o środowisko naturalne i zapewnienie państwu konkurencyjnych cen oferujemy nowoczesne rozwiązania w dziedzinie transportu i logistyki. (...), czyli transport intermodalny, który łączy ze sobą różne gałęzie transportu i pozwala na przewozy ładunku na pomocą jednej jednostki ładunkowej w specjalnie przystosowanej naczepie lub kontenerze” (dowód: strona internetowa ostsped.pl). Na stronie internetowej pozwanego znajduje się zapis: „jako grupa (...)realizujemy kompleksowe usługi magazynowe i dystrybucyjne na terenie całej Europy. Współpracując z nami otrzymujecie Państwo pełną gamę usług. Z nami zyskują Państwo fachową pomoc i wsparcie na każdym etapie łańcucha dostaw. Obecnie terminal S. jest częścią grupy P. O., dynamicznie działającej na rynku usług transportowych i logistycznych na rynku usług transportowych i logistycznych na rynku międzynarodowym” (dowód: strona internetowa: terminal-szmotuły.pl).

W nagraniu promocyjnym nakręconym na 30-lecie Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. udostępnionym na jego stronie internetowej widnieje informacja o rozbudowaniu powierzchni magazynowych, terminali przeładunkowych i centr logistycznych, wskazując na mapie S. (gdzie znajduje się siedziba pozwanego) i K. (gdzie znajduje się miejsce działalności Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o.). Na nagraniu lektor mówi „rozwój firmy i świadomość ekologiczna wyznaczyły nam nowy kierunek – transport intermodalny” i w tym momencie na ekranie pojawia się grafika samochodu ciężarowego na którym widnieje logo pozwanego (płyta CD k. 322).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przywołanych powyżej oraz zeznań stron. Dowody z dokumentów nie były kwestionowane przez strony ani pod kątem ich autentyczności, ani prawdziwości. Pozostałe dokumenty znajdujące się w aktach nie miały kluczowego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Część okoliczności była zaś między stronami niesporna (art. 230 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c.).

Sąd dopuścił dowód z zeznań stron, ograniczając jego przeprowadzenie do przesłuchania strony pozwanej. Oceniając dowód z przesłuchania stron procesu wprost zainteresowanych konkretnym i korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem – Sąd Okręgowy uwzględnił w pierwszej kolejności subsydiarność tego dowodu, określoną w art. 299 k.p.c. i opierał się na tych zeznaniach dodatkowo (posiłkowo), odnosząc je do zgromadzonego już w sprawie materiału dowodowego. Dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny i stanowi jedynie formę uzupełnienia postępowania dowodowego w wypadku, gdy pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok SA w Warszawie z dnia 3 października 2012 r. I ACa 371/12) Przeprowadzony w ramach niniejszego postępowania dowód z zeznań strony pozwanej należało ocenić co do zasady jako niewiarygodny. Zeznania pozwanej w zakresie w jakim twierdziła, że jest średnim przedsiębiorcą bowiem między nim, a wskazywanymi podmiotami nie występowały żadne powiązania nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie. Należy zaznaczyć, że zeznania pozwanej nie tylko pozostawały w sprzeczności z innymi dowodami zebranymi w sprawie ale również były nieprecyzyjne. W konsekwencji Sąd ocenił zeznania pozwanej we wskazanym wyżej zakresie jako niewiarygodne.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości w zakresie roszczenia głównego.

Powód wywodził swoje roszczenie z łączącej go z pozwanym umowy subwencji finansowej nr (...)z 25 maja 2020 r. wskazując, że zasadnym jest zwrot nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”.

Pozwany nie kwestionował, że zawarł ww. umowę, na podstawie której powód wypłacił mu subwencję w wysokości 1.093.336,00 zł. Kwestionował, iż w chwili składania wniosku o subwencję finansową oraz zawierania umowy nie posiadał statusu małego lub średniego przedsiębiorcy, a tym samym że nie mógł skorzystać z Tarczy Finansowej 1.0. Zaprzeczył również, iż był podmiotem powiązanym z innym przedsiębiorstwem (w szczególności Przedsiębiorstwem (...) sp. z o.o. z siedzibą w G.). Zdaniem pozwanego w chwili składania wniosku i zawierania umowy był przedsiębiorstwem samodzielnym w rozumieniu umowy i regulaminu oraz należał do grupy małych i średnich przedsiębiorców, a tym samym był beneficjentem i skorzystał skutecznie z subwencji finansowej, a żądanie zwrotu pozostałej części subwencji jest pozbawione podstaw.

Należy podkreślić, że wprowadzenie rządowego programu „Tarcza Finansowa PFR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” było podyktowane nadzwyczajnymi okolicznościami związanymi z pandemią COVID-19. Wprowadzenie w życie programu musiało być szybkie, aby program mógł osiągnąć swój skutek w postaci udzielenia efektywnej pomocy przedsiębiorcom, którzy potrzebowali wsparcia finansowego. Realizacja programu odbywała się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, w tym przede wszystkim za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Weryfikacja wnioskodawców, w tym pozwanego miała charakter zautomatyzowany, gdyż beneficjenci podawali we wnioskach o przyznanie subwencji określone dane i informacje, które były następnie porównywane z danymi pozyskanymi od Ministerstwa Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Na podstawie danych wskazanych przez pozwanego we wniosku o udzielenie wsparcia oraz w oparciu o złożone przez niego oświadczenia powód weryfikował spełnienie przez niego warunków do uzyskania subwencji finansowej w łącznej wysokości 1.093.336,00 zł . Z uwagi na wskazany wyżej cel programu i mechanizm zawierania umowy powód nie miał obowiązku analizować sytuacji ekonomicznej pozwanego w szerszym zakresie niż wynikało to z przedstawionych przez pozwanego wskaźników. Należy zgodzić się z powodem, że zawierając umowę subwencji pozwany godził się na jej warunki oświadczając, że zapoznał się i akceptuje warunki Regulaminu określającego zasady udzielania subwencji.

Przepis art. 353 ¹ k.c. wyraża obowiązującą w prawie obligacyjnym zasadę wolności umów, która nie ma jednak charakteru absolutnego doznając ograniczeń w zakresie treści i celu umowy. Art. 353 ¹ k.c. wprowadza trzy rodzaje ograniczeń: ustawę, właściwość (naturę) stosunku prawnego i zasady współżycia społecznego.

W ramach art. 353 ¹ k.c. strony mają do wyboru następujące możliwości: przyjęcie bez jakichkolwiek modyfikacji określonego typu umowy uregulowanej normatywnie, zawarcie umowy nazwanej z równoczesnym wprowadzeniem do niej odmienności, w tym także połączenie cech kilku umów nazwanych (tzw. umowy mieszane) lub zawarcie umowy nienazwanej, której treść ukształtują według swego uznania (z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 353 ¹ k.c.). (wyrok Sądu Najwyższego z 6.11.2002 r., I CKN 1144/00) W tym więc zakresie strony mogą swobodnie decydować o zawarciu lub nie, rozwiązaniu umowy, wyborze kontrahenta i dowolnie kształtować treść stosunku obligacyjnego. Tylko w zakresie przez nie nieuregulowanym znajdą zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego.

Dłużnik zobowiązany jest do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a nadto istniejącym w tym zakresie ustalonym zwyczajom. W taki sam sposób wierzyciel zobowiązany jest do współdziałania przy wykonaniu zobowiązania. (art. 354 k.c.) Strony mogą umownie określić miejsce i termin świadczenia. W braku odnośnych uzgodnień w tym zakresie będące przedmiotem umowy świadczenie pieniężne winno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela w chwili wykonania zobowiązania. (art. 454 § 1 k.c.)

Zdaniem Sądu poprzez wskazanie we wniosku o subwencje nieprawdziwych informacji co do swojego statusu pozwany nigdy nie był uprawniony do uzyskania subwencji, a tym samym zawarta umowa subwencji była nieważna na podstawie art. 58 k.c. i w związku z tym pozwany jest bezpodstawnie wzbogacony bowiem uzyskał subwencje bez podstawy prawnej.

O udział w programie mógł ubiegać się Beneficjent będący osobą fizyczną, osobą prawną, w każdym przypadku pod warunkiem posiadania przez niego statusu M. przedsiębiorcy lub MŚP. MŚP oznaczał, zgodnie z par. 1 ust.2 Regulaminu przedsiębiorcę, który zatrudniał do 249 pracowników (z wyłączeniem właściciela), a jego roczny obrót za 2019 r. nie przekroczył 50 000 000 euro lub suma bilansowa na 2019 r. nie przekroczyła 43 000 000 euro. Przedsiębiorstwa powiązane oznaczały przedsiębiorstwa które pozostawały w jednym z poniższych związków:

a)  przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;

b)  przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lun odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;

c)  przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statusie lub umowie spółki;

d)  przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie z uwzględnieniem metodologii przyjętej w załączniku nr I do Rozporządzenia Pomocowego.

Definicje te były tożsame z zawartymi w załączniku nr I do rozporządzenia pomocowego. Analiza orzecznictwa wskazuje na celowościową wykładnię ww. przepisów nakazując brać pod uwagę w szczególności następujące okoliczności, jako te które mogą świadczyć o istnieniu pomiędzy przedsiębiorstwami powiązań wpływających na określenie ich statusu w kontekście MŚP:

1)  powiązania kapitałowe;

2)  powiązania rodzinne pomiędzy osobami, które zajmują stanowiska w organach zarządzających lub nadzorujących;

3)  okoliczność, czy to samo przedsiębiorstwo wykonuje usługi wspierające działalność pozostałych przedsiębiorstw, którzy potencjalnie należą do grupy przedsiębiorstw powiązanych,

4)  działania marketingowe prowadzone na stronach internetowych poszczególnych przedsiębiorstw;

5)  prowadzenie działalności na tym samym rynku bądź rynku pokrewnym,

6)  wzajemne udzielanie sobie pożyczek bądź innego rodzaju wsparcia finansowego;

7)  zawieranie korzystnych dla danego przedsiębiorstwa umów (zawieranie umów na preferencyjnych warunkach rynkowych);

8)  możliwość dostępu do produkcji innych przedsiębiorców;

9)  brak fizycznego rozdzielenia budynków lub pomieszczeń, co może wskazywać na przeznaczenie budynku/pomieszczeń do wspólnego korzystania przez kilka przedsiębiorstw.

Zgodnie z treścią wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 lipca 2014 r. sygn. akt II GSK 896/13 przy badaniu statusu przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 3 ust. 3 załącznika I do rozporządzenia nr 800/2008 należy badać takie czynniki, jak struktura udziałów, osoby dyrektorów, stopień powiązań gospodarczych i wszystkie związki pomiędzy przedsiębiorstwami. Wśród powiązań gospodarczych należy także badać związki na płaszczyźnie prowadzenia interesów, punkty styczne w stosunku do dostawców i klientów, wspólne użytkowanie bazy logistycznej (np. środków transportu, budynków i pomieszczeń biurowych). Chodzi o wykazanie czy powiązania osób fizycznych są nie tylko nieformalne, ale też formalnie prowadzą do powstania związków w pojedynczych dziedzinach i działaniach gospodarczych, czy za pośrednictwem jednej osoby lub grupy osób fizycznych działających łącznie przedsiębiorstwa stanowią jeden podmiot gospodarczy, nawet jeżeli nie pozostają formalnie w jednej z relacji, o których mowa w art. 3 ust. 3 akapit pierwszy tego załącznika. Za działające łącznie w rozumieniu art. 3 ust. 3 akapit czwarty omawianego załącznika uważa się osoby fizyczne, które porozumiewają się w celu wywierania wpływu na decyzje handlowe danych przedsiębiorstw, co wyklucza, aby te przedsiębiorstwa mogły być uważane za niezależne gospodarczo od siebie, co wcale nie musi być potwierdzone więzami umownymi między tymi osobami (tamże).

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 czerwca 2010 r. sygn.. akt II GSK 624/10 działanie przedsiębiorstw na tym samym właściwym rynku, bądź rynku pokrewnym, jest w świetle art. 3 ust 3 załącznika nr 1 do rozporządzenia dodatkową przesłanką wskazującą na istnienie powiązania pomiędzy przedsiębiorstwami. Podobne stanowisko wyrażone zostało w wyroku Sądu Pierwszej Instancji UE z 14 października 2004 r. T-137/02.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zdaniem Sądu pomiędzy pozwanym, a wskazanym podmiotem zachodzi powiązanie kapitałowe i osobowe. Ponadto spółki świadczą wobec siebie usługi wspierające i prowadzą działalność na tym samym rynku i rynku pokrewnym. Spółka pozwana wykonuje działalność w zakresie (...) w S., podnajmuje usługi (...), zdarza się także, że (...) (...) wykonuje dla pozwanego usługi agencji celnej. Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ma swoją siedzibę w G. Podstawowym przedmiotem działalności spółki jest transport drogowy towarów. Spółka ta zajmuje się ponadto prowadzeniem magazynów o powierzchni ok 70 tys. m. kw. na terenie Polski, prowadzi agencje celne oraz systemy dystrybucji w Polsce i za granicą. Okoliczności te wynikają nie tylko z wydruków KRS tych podmiotów, potwierdzenie znajdują również w informacjach udostępnionych na stronie internetowej Przedsiębiorstwo (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz pozwanego. Pozwany na swojej stronie internetowej wprost wskazuje że jako grupa (...)realizuje kompleksowe usługi magazynowe i dystrybucyjne na terenie całej Europy, a także, że w ramach współpracy oferuje pełną gamę usług na każdym etapie łańcucha dostaw. Dodatkowo w zakładce „o nas” na stronie internetowej pozwanego znajduje się informacja, że należący do niego Terminal S. jest częścią Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. Również w filmiku promocyjnym nagranym na 30-lecie Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. udostępnionym na jego stronie internetowej widnieje informacja o rozbudowaniu powierzchni maszynowych, terminali przeładunkowych i centr logistycznych, wskazując na mapie S. (gdzie znajduje się siedziba pozwanego) i K. (gdzie znajduje się siedziba działalności Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o.). Mając na uwadze powyższe okoliczności twierdzenia pozwanego w zakresie braku wspólnej bazy logistycznej należy uznać za nieprawdziwe. Zdaniem Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy świadczy o tym, iż ww. podmioty działają na tym samym rynku, a także prowadzą wobec siebie usługi wspierające. Pozwanego i Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. łączą ponadto kontakty gospodarcze i powiązania organizacyjne. Podmioty te prowadzą wspólny marketing wskazując m.in. na plany uruchomienia nowych połączeń terminala intermodalnego z kolejnymi ośrodkami przemysłowymi w Polsce i Europie. O powiązaniach osobowych świadczy m.in. fakt, iż wspólnikami pozwanego od momentu jego zarejestrowania w KRS jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, M. K., W. H., a od marca 2015 r. również Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. Wspólnikami komplementariusza pozwanego, (...) sp. z o.o. są od 2014 r. M. K. oraz W. H.. Wspólnikiem jak i prezesem zarządu Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. jest od 2002 r. M. K.. Z powyższych okoliczności jasno wynika, że M. K. będący zarówno wspólnikiem pozwanego jak i pozostałych spółek będących wspólnikami pozwanego ma decydujący wpływ na jego działalność. Tym samym można przypuszczać, iż wszelkie decyzje biznesowe, w zakresie struktury, rozwoju i prowadzenia działalności do ww. podmiotów podejmowane są przez te same osoby fizyczne. Zgodnie z treścią wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 27 lutego 2014 r. C-110/13 Artykuł 3 ust. 3 akapit czwarty załącznika do zalecenia Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczącego definicji przedsiębiorstw mikro, małych i średnich należy interpretować w ten sposób, że przedsiębiorstwa można uważać za „powiązane” w rozumieniu tego artykułu, jeżeli z analizy nawiązanych między nimi stosunków prawnych i gospodarczych wynika, iż za pośrednictwem jednej osoby fizycznej lub grupy osób fizycznych działających łącznie stanowią one jeden podmiot gospodarczy, nawet jeśli formalnie nie pozostają w jednej z relacji, o których mowa w art. 3 ust. 3 akapit pierwszy tego załącznika. Za działające łącznie w rozumieniu art. 3 ust. 3 akapit czwarty tego załącznika uważa się osoby fizyczne, które porozumiewają się w celu wywierania wpływu na decyzje handlowe danych przedsiębiorstw, co wyklucza, aby te przedsiębiorstwa mogły być uważane za niezależne gospodarczo od siebie. Realizacja tego warunku zależy od okoliczności sprawy i nie musi być koniecznie podporządkowana istnieniu więzów umownych między tymi osobami ani stwierdzeniu ich zamiaru obejścia definicji przedsiębiorstw mikro, małych lub średnich w rozumieniu powyższego zalecenia. Mając na uwadze powyższe wszystkie podmioty które są kontrolowane prawnie lub faktycznie przez ten sam podmiot należy traktować jako jedno przedsiębiorstwo.

Zawierając umowę pozwany wyraził zgodę na kontrolę następczą jego oświadczenia, a w konsekwencji stwierdzenia nieprawidłowości na zobowiązanie do zwrotu subwencji w sytuacji określonej w § 3 ust. 6, zgodnie z którym, do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej, powód mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, powód mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powoda w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji powoda. Dokonanie wzajemnych rozliczeń w rezultacie stwierdzenia nieprawdziwości oświadczeń pozwanego i zwrot udzielonej subwencji finansowej, skutkowało wygaśnięciem umowy (§ 12 ust. 14 regulaminu).

Podkreślenia wymaga, iż podmiot udzielający pomocy publicznej musiał być wyposażony w instrumenty służące weryfikacji prawidłowości udzielania subwencji. Pomoc publiczna w wysokości niedozwolonej w świetle zasad programu naruszałaby art. 107 ust. 2b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Niedomaganie się zwrotu nieprawidłowo (bezzasadnie) udzielonej pozwanemu subwencji stanowiłoby naruszenie zasady niedyskryminacji.

Decyzja o udzieleniu subwencji finansowej nie miała charakteru deklaratoryjnego . Jej uzyskanie nie stanowiło bezwarunkowego uprawnienia przedsiębiorcy ubiegającego się o udział w programie. Zgodnie z regulaminem, możliwość uzyskania subwencji nie stanowiła:

- oferty Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. ani Skarbu Państwa skierowanej do jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego;

- przyrzeczenia publicznego składanego przez powoda lub Skarb Państwa w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu programu ani

- jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania powoda lub Skarb Państwa do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej.

Nie można zatem uznać, że złożenie oświadczenia o treści zgodnej z warunkami programu gwarantowało pozwanemu prawo do subwencji, która wypłacona, nie podlegała zwrotowi także wtedy, gdy stwierdzono, iż subwencja została przyznana na podstawie nieprawdziwych informacji. Skoro pozwany od początku nie był uprawniony do uzyskania pomocy Państwa w ramach Tarczy 1.0 to znaczy, że jest bezpodstawnie wzbogacony i wobec powyższego na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 par. 1 k.c. należało orzec jak w punkcie 1 wyroku.

Odnosząc się w tym miejscu do podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Wbrew twierdzeniom pozwanego w niniejszej sprawie zastosowanie ma 6 letni termin przedawnienia, bowiem roszczenie dochodzone pozwem nie jest ani świadczeniem okresowym ani nie jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Powód ma status spółki akcyjnej sui generis i został powołany do życia ustawą jako element tzw. systemu instytucji rozwoju. Instytucje rozwoju w ramach swoich zadań określonych przepisami prawa lub postanowieniami statutów realizują zadania w obszarze wsparcia lub usług świadczonych przedsiębiorcom. Powód stosownie do art. 11 ust 1 u.s.i.r. może wykonywać i wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek ale jest to działalność prowadzona równolegle z działalnością niegospodarczą. Zadania realizowane przez powoda w ramach programów pomocowych wykonywane były poza zakresem działalności gospodarczej do którego zgodnie z treścią art. 11 ust 1 u.s.i.r. należy m.in. obejmowanie lub nabywanie udziałów, akcji, warrantów subskrypcyjnych lub obligacji oraz przystępowanie do spółek osobowych, udzielanie pożyczek, gwarancji i poręczeń, obejmowanie lub nabywanie jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych funduszy inwestycyjnych, a także prowadzenie innej działalności inwestycyjnej.

Z tych względów Sąd uznał roszczenie główne za słuszne co do zasady i co do wysokości. Sąd oddalił natomiast częściowo roszczenie uboczne.

Termin świadczenia w braku postanowień umowy, nie wynikający też z właściwości zobowiązania wyznacza wezwanie dłużnika do wykonania. (art. 455 k.c.) Opóźnienie dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego uzasadnia żądanie odsetek przez wierzyciela, chociażby nie poniósł on żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. (art. 481 § 1 k.c.) Zdaniem Sądu zwrot subwencji stanowi świadczenie bezterminowe, a jego wymagalność warunkowana jest upływem terminu wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty, stosownie do art. 455 k.c. Pismo powoda z 8 grudnia 2023 r. wzywające do zwrotu subwencji zostało doręczone pozwanemu w dniu 12 grudnia 2023 r. Żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie do tego dnia podlegało oddaleniu jako nieusprawiedliwione. Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c., art. 98 § 1 ¹ k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego, ponieważ powód uległ zaledwie nieznacznej części swego roszczenia,, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

sędzia Renata Olejnik-Tyszka