Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 3 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie VI Wydział Cywilny Rodzinny Odwoławczy Sekcja rodzinna

II – instancyjna w składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Paweł Styrna

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 grudnia 2024 r. w Warszawie sprawy

z powództwa małoletniej P. U. reprezentowanej przez ojca K. U.

przeciwko A. U.

o alimenty

na skutek zażalenia strony powodowej

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie

z dnia 28 marca 2024 r., sygn. akt VI RC 479/23

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

sędzia (del.) Paweł Styrna

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 28 grudnia 2023 r. małoletnia powódka P. U. zastępowana przez ojca – K. U., wniosła o zasądzenie od pozwanej matki - A. U. alimentów w kwocie 1400 zł miesięcznie począwszy od maja 2023 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie postanowieniem z dnia 28 marca 2024r. na podstawie art. 1099 k.p.c. w zw. z art. 28 ust 1 i 5 umowy między (...) a(...) o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w M. dnia 26 października 1994 r. odrzucił pozew. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 1099 § 1 k.p.c. brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek. Umowa między (...) a (...) o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzona w M. dnia 26 października 1994 r. posiada status umowy obowiązującej. Na podstawie art. 28 ust. 1 niniejszej Umowy, rozwód podlega prawu tego państwa, którego obywatelami są małżonkowie w chwili wszczęcia postępowania. Oboje rodzice powódki są obywatelami (...), w związku z czym to sąd (...) jest właściwy w sprawie o rozwód. Ponadto, w uzasadnieniu pozwu z dnia 25 listopada 2023 r. wskazano: „ Rodzice powódki są w trakcie trwania postępowania rozwodowego w (...), po tym jak pozwana na trwałe odeszła od męża – ojca powódki w maju 2023 r.” Artykuł. 28 ust. 5 umowy między (...) a (...) o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, sporządzonej w M. dnia 26 października 1994 r. rozstrzyga, że sąd właściwy do orzekania w sprawie o rozwód jest również właściwy do orzekania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz dzieci, które nie ukończyły 18 roku życia. Skoro zatem sądem właściwym do orzekania w sprawie o rozwód pomiędzy A. U. i K. U. jest sąd (...), jest on właściwy również do orzekania w sprawie o alimenty na rzecz ich wspólnej małoletniej córki P. U..

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł ojciec małoletniej powódki, domagając się jego uchylenia w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Rejonowemu. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa procesowego, w tym art. 1099 kpc, w zw. z art. 28 ust. 1 i 5 umowy z dnia 26 października 1994r.

Sąd Okręgowy rozpoznając zażalenie ustalił, że Wojewoda (...) w dniu 15 maja 2024r. wydał decyzję uznającą P. U. córkę K. i A., ur. (...) za obywatela (...)

Dowód z decyzji był dla Sadu Okręgowego wiarygodny, został bowiem sporządzony przez uprawniony organ administracji państwowej w zakresie swoich kompetencji.

Sąd Okręgowy ustalił również, że Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało ostrzeżenie, dla obywateli(...) dotyczące, sytuacji politycznej i bezpieczeństwa w (...). Zgodnie z ostrzeniem „ze względu na wzrost napięcia, wydarzenia wojenne w regionie, a także powtarzające się przypadki aresztowań obywateli (...)Ministerstwo Spraw Zagranicznych odradza obywatelom (...) wszelkie podróże do (...) W razie drastycznego pogorszenia sytuacji bezpieczeństwa, zamknięcia granic czy innych nieprzewidzianych sytuacji ewakuacja może okazać się znacznie utrudniona lub nawet niemożliwa. Obywatelom (...)pozostającym na terytorium (...) MSZ rekomenduje opuszczenie jej terytorium dostępnymi środkami komercyjnymi i prywatnymi”. Ostrzeżenie jest umieszczone na stronach internetowych MSZ.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zażalenie okazało się uzasadnione, co skutkowało uchyleniem zaskarżonego orzeczenia.

W przedmiotowej sprawie kluczowym zagadnieniem jest ustalenie, czy sąd (...) ma jurysdykcję w sprawie o alimenty, pomimo toczącego się postępowania rozwodowego przed sądem(...). Problem ten wymaga analizy zarówno przepisów krajowych, jak i międzynarodowych, a także uwzględnienia ochrony prawnej obywateli (...) wynikającej z Konstytucji RP i prawa międzynarodowego.

Rozpoznanie sprawy alimentacyjnej, w której dziecko oraz ojciec są obywatelami (...), a dziecko mieszka na terenie(...), musi uwzględniać przepisy Konstytucji RP, w tym gwarancje ochrony obywateli oraz dobro dziecka. Należy także uwzględnić postanowienia umowy między (...) a (...)o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych z dnia 26 października 1994 roku, a także przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, w szczególności art. 1099 § 1 i § 2 kpc i art. 1099 ^{( 1)} § 1 i § 2 kpc.

Na podstawie art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji RP ratyfikowane umowy międzynarodowe mają rangę prawa powszechnie obowiązującego w Polsce i w przypadku kolizji z przepisami krajowymi mają pierwszeństwo stosowania. Umowa z 26 października 1994 roku przewiduje w art. 28 ust. 5, że sąd właściwy do orzekania o rozwodzie jest również właściwy do rozstrzygania o władzy rodzicielskiej i alimentach na rzecz dzieci. Jednocześnie w art. 30 ust. 1 umowy wskazano, że stosunki prawne między rodzicami a dziećmi, w tym roszczenia alimentacyjne, podlegają prawu państwa, którego obywatelem jest dziecko. Artykuł 30 ust. 3 precyzuje natomiast, że w takich sprawach właściwe są organy państwa, którego obywatelem jest dziecko, jak również organy państwa, na którego terytorium dziecko ma miejsce zamieszkania.

W kontekście niniejszej sprawy obywatelstwo (...) dziecka oraz jego miejsce zamieszkania na terytorium (...)są decydujące dla określenia jurysdykcji sądów(...). Zgodnie z Konstytucją RP, a w szczególności art. 36, (...) zobowiązana jest zapewnić ochronę prawną swoim obywatelom. także poza granicami kraju, a więc tym bardziej przebywającym na terytorium (...). Ochrona ta obejmuje także dziecko, które zgodnie z art. 72 ust. 1 Konstytucji RP korzysta z prawa do szczególnej opieki i ochrony, a jego dobro musi być uwzględniane w każdym działaniu władz publicznych. W ramach tej ochrony kluczowe znaczenie ma zapewnienie dziecku odpowiednich warunków materialnych, co realizowane jest między innymi poprzez skuteczne dochodzenie roszczeń alimentacyjnych.

W kontekście sytuacji politycznej na (...), istnieje uzasadniona obawa co do rzetelności postępowania prowadzonego przez tamtejsze sądy. Należy również przywołać ostrzeżenia (...) Ministerstwa Spraw Zagranicznych o trudnościach w uzyskaniu pomocy konsularnej dla obywateli (...) przebywających w (...) oraz ryzyku bezpodstawnych zatrzymań, co wzmacnia argumentację za koniecznością przejęcia jurysdykcji przez sąd (...), w sprawach, w których jako strona występują obywatele (...).

Istotnie, kodeks postępowania cywilnego w art. 1099 § 1 i § 2 kpc, wprowadza zasadę, zgodnie z którą brak jurysdykcji krajowej stanowi przeszkodę procesową, którą sąd ma obowiązek badać z urzędu na każdym etapie postępowania. Jednak przepis ten jest modyfikowany przez art. 1099 ^{( 1)} § 1 i § 2 kpc, który przewiduje instytucję tzw. jurysdykcji koniecznej. Zgodnie z jego treścią, sąd (...) może rozpoznać sprawę, gdy postępowanie przed sądem obcego państwa nie jest możliwe albo nie można go wymagać, pod warunkiem że sprawa wykazuje wystarczający związek z (...) porządkiem prawnym. Takim związkiem w niniejszej sprawie jest zarówno obywatelstwo dziecka, jak i jego miejsce zamieszkania w (...).

W świetle powyższego, przyjęcie jurysdykcji przez sąd (...)w sprawie o alimenty jest nie tylko uzasadnione, ale również konieczne dla zapewnienia ochrony praw dziecka, jak i realizacji zobowiązań wynikających z Konstytucji RP oraz prawa międzynarodowego. Rozstrzyganie tej sprawy w (...) gwarantuje dziecku skuteczną ochronę jego interesów, jednocześnie eliminując ryzyko związane z udziałem w postępowaniu sądowym w państwie, co do którego Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało ostrzeżenia dla obywateli (...), dotyczące zagrożenia ich bezpieczeństwa. Przepisy art. 1099 ^{( 1)} § 1 i § 2 Kodeksu postępowania cywilnego znajdują więc zastosowanie w niniejszej sprawie, gdyż brak jest możliwości uzyskania sprawiedliwego rozstrzygnięcia w systemie prawnym (...). Po za tym sprawa alimentacyjna dotyczy dziecka, które jest obywatelem (...) i mieszka na jej terytorium. Jurysdykcja konieczna, nie powinna być więc traktowana jako wyjątek, lecz jako realizacja podstawowego prawa obywatela do sprawiedliwego procesu.

Rozpoznanie sprawy alimentacyjnej w (...) jest również zgodne z zasadami prawa międzynarodowego, w tym z przepisami umowy między (...) a (...), która wyraźnie wskazuje w art. 30 ust. 3 umowy z 26 października 1994r., że sprawy dotyczące stosunków prawnych między rodzicami a dziećmi, w tym roszczenia alimentacyjne, podlegają jurysdykcji państwa, którego obywatelem jest dziecko, a także państwa, na którego terytorium dziecko zamieszkuje. Obywatelstwo (...)dziecka oraz jego stałe miejsce zamieszkania w (...) jednoznacznie więc przesądzają o właściwości sądu (...)w niniejszej sprawie.

W kontekście tej analizy należy również zauważyć, że uznanie jurysdykcji sądu(...)w sprawie o alimenty, mimo toczącego się postępowania rozwodowego na (...), nie stoi w sprzeczności z zasadą „litispendencji” (toczenia się sprawy sądowej w innym państwie). Sprawy rozwodowe i alimentacyjne mogą być rozpatrywane odrębnie, a umowa między(...) a (...) pozwala na przyjęcie jurysdykcji sądu (...) w sprawach alimentacyjnych, jeżeli spełnione są przesłanki określone w art. 30 ust. 3 tejże umowy. Istnienie postępowania rozwodowego w (...) nie wyklucza więc możliwości wniesienia roszczeń alimentacyjnych w (...), szczególnie gdy roszczenia te dotyczą dziecka zamieszkałego w (...).

Podsumowując, przejęcie przez sąd (...)jurysdykcji w sprawie alimentacyjnej jest uzasadnione zarówno z perspektywy prawa krajowego, jak i międzynarodowego. Decyzja taka wynika z konieczności ochrony dobra dziecka, jego interesów finansowych oraz zagwarantowania sprawiedliwego i rzetelnego procesu, który w obecnych warunkach politycznych nie może zostać przeprowadzony na (...). Rozstrzygnięcie sprawy przez sąd (...) nie tylko realizuje obowiązek państwa (...) do ochrony swoich obywateli, lecz także zapewnia dziecku prawo do utrzymania stabilności materialnej i prawnej, co stanowi fundament ochrony praw dziecka.

Rozważając dodatkowe aspekty, należy podkreślić, że jurysdykcja sądu (...)w sprawie o alimenty znajduje również uzasadnienie w praktyce międzynarodowej ochrony praw człowieka. Konwencja ONZ o prawach dziecka z dnia 20 listopada 1989r. (Dz.U. 1991 nr 120, poz. 526), którą Polska ratyfikowała, nakłada na państwa obowiązek podejmowania wszelkich działań niezbędnych do ochrony praw dziecka, w tym jego prawa do odpowiedniego poziomu życia i wsparcia materialnego ze strony rodziców.

Ochrona interesów dziecka w Polsce ma także wymiar praktyczny. (...) sądy są w stanie efektywnie rozstrzygnąć sprawę alimentacyjną, stosując (...)prawo, które przewiduje kompleksowe rozwiązania dotyczące obowiązku alimentacyjnego oraz jego egzekucji. Postępowanie to jest nie tylko bardziej dostępne dla stron, które mieszkają w(...) ale również umożliwia szybsze i skuteczniejsze uzyskanie należnych świadczeń alimentacyjnych. Z kolei prowadzenie sprawy w (...), z uwagi na opisane wcześniej ograniczenia, mogłoby znacznie wydłużyć dochodzenie alimentów i utrudnić ich egzekwowanie na terenie (...).

Przejęcie jurysdykcji przez sąd (...)w tym przypadku jest nie tylko zgodne z literą prawa, ale również stanowi realizację podstawowych zasad ochrony praw człowieka i dobra dziecka. Dodatkowo umożliwia skuteczne dochodzenie roszczeń alimentacyjnych w warunkach zapewniających rzetelny proces i egzekucję wyroku. W świetle powyższego jurysdykcja sądu (...) jest nie tylko zasadna, ale wręcz konieczna dla zapewnienia pełnej i efektywnej ochrony praw małoletniego obywatela(...).

Kierując się przedstawioną argumentacją Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie, stosując art. 397 § 3 kpc, w zw. z art. 386 § 4 kpc.

sędzia Paweł Styrna