Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Artur Grajewski
Protokolant:	sekr. sąd. Anna Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 12 listopada 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. A.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  oddala powództwo główne i ewentualne.

2.  zasądza od powoda P. A. na rzecz pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Artur Grajewski

Sygn. akt IV C 936/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 października 2023 r. (data stempla pocztowego) powód P. A. wniósł przeciwko (...) Bank (...) S.A. w W. pozew,

w którym wniósł o:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 94.278,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

2.  ustalenie, że postanowienia umowy kredytu nr K. (...) sporządzonej 16 sierpnia 2012 r. i zawartej 17 sierpnia 2012 r. pomiędzy powodem (...) Bank (...) S.A. w W. (poprzednik prawny pozwanego) w zakresie: pkt. 1 30 lit. b, pkt. II 1.6.4., pkt. II 1.7, pkt. II 5.2, oraz Regulaminu Produktowego dla kredytu mieszkaniowego, Regulaminu Kredytowego dla konsumentów (...) Bank (...) S.A. w zakresie pkt. 1.1.6.1., 1.1.16.4. i 1.1.6.6. oraz kredytu konsolidacyjnego (...) Bank (...) S.A. w zakresie pkt. 2.4.4. stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powoda (są bezskuteczne wobec powoda) od chwili zawarcia umowy.

Ewentualnie, wniósł o:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 94.278,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

4.  ustalenie, że postanowienia umowy kredytu nr (...) sporządzonej 16 sierpnia 2012 r. i zawartej 17 sierpnia 2012 r. pomiędzy powodem (...) Bank (...) S.A. w W. (poprzednik prawny pozwanego) w zakresie: pkt. 1 30 lit. b, pkt. II 1.6.4., pkt. II 1.7, pkt. II 5.2, oraz Regulaminu Produktowego dla kredytu mieszkaniowego, Regulaminu Kredytowego dla konsumentów (...) Bank (...) S.A. w zakresie pkt. 1.1.6.1., 1.1.16.4. i 1.1.6.6. oraz kredytu konsolidacyjnego (...) Bank (...) S.A. w zakresie pkt. 2.4.4. są nieważne od chwili zawarcia umowy.

Domagał się także zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych w czterokrotnej wysokości wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł z pozwanym umowę kredytu hipotecznego na zakup lokalu mieszkalnego z oprocentowaniem zmiennym opartym na WIBOR 3M i marży banku. Zarzucił pozwanemu, że ten nie przekazał w sposób rzetelny, zrozumiały i wyczerpujący informacji dotyczących ryzyk związanych ze zmiennym oprocentowaniem kredytu, a także sposobu ustalania WIBORu, w tym zagadnień związanych z jego wyliczaniem oraz udziałem samych banków oraz pozwanego w tym procesie. Skutkowało to tym, że w momencie zawierania umowy, powód nie był w pełni świadomy, na co się godzi. Wskazał, że stawka WIBOR ustalana jest na podstawie danych hipotetycznych, a w konsekwencji niemożliwe jest zweryfikowanie przez konsumenta, czy jest to stawka obiektywna. W ocenie powoda zaskarżone postanowienia umowne zawierają element nadrzędności kredytodawcy wobec konsumenta, co pozostaje sprzeczne z dobrymi obyczajami. Powód wskazał, że prowadzi to do rażącego naruszenia interesów konsumenta i stanowi nieusprawiedliwioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta. W konsekwencji, powód wskazał, że pozwany w każdym miesiącu wykonywania umowy pobiera od powoda bezpodstawnie zawyżoną opłatę tytułem refinansowania kosztów pozyskania przez pozwanego środków oddanych do dyspozycji banku. Powód podniósł, że treść umowy w zakresie WIBOR nie pozwala mu na oszacowanie konsekwencji ekonomicznych zaciągniętego zobowiązania, a nadto pozwany nie poinformował powoda, że w przypadku wzrostu WIBOR może dojść do sytuacji, że powód w zasadzie nie będzie spłacał kapitału kredytu, a same odsetki (pozew – k. 3-40v)

W odpowiedzi na pozew z dnia 15 grudnia 2023 r. (data prezentaty) pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa

w całości jako niezasadnego oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, bank wskazał, że klauzula oprocentowania zmiennego, zastosowana w umowie, odpowiada prawu i nie jest abuzywna. Wszystkie twierdzenia i zarzuty powoda zmierzające do podważenia zasadności, legalności i możliwości zastosowania wskaźnika WIBOR 3M w umowie kredytowej są niezasadne i nieudowodnione lub oparte na nieprawdziwych, względnie niezasadnych twierdzeniach.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 sierpnia 2012 r. powód zawarł z (...) Bank (...) S.A. w W. umowę o kredyt hipoteczny (...) z przeznaczeniem na zakup nieruchomości.

We wniosku o udzielenie informacji o kredycie, złożonym 13 lipca 2012 r. u doradcy kredytowego, powód wskazał, że prowadzi działalność gospodarczą

i posiada inne zobowiązania kredytowe. We wniosku zawarto również oświadczenie, zgodnie z którym kredytobiorca został poinformowany o ryzyku związanym z oprocentowaniem kredytu mieszkaniowego zmienną stopą procentową oraz jest świadomy ponoszenia tego ryzyka w przypadku zaciągnięcia zobowiązania oprocentowanego zmienną stopą procentową. (wniosek k. 250-254)

Powód przed zawarciem umowy porównywał oferty innych banków. Wiedział, z czym związane jest ryzyko zmiennej stopy procentowej oraz że oprocentowanie kredytu składa się ze stałej marży i zmiennego wskaźnika WIBOR 3M, jednak według posiadanej wiedzy ogólnej oraz rozmów z doradcą finansowym i pracownikami banku uznał, że nie istnieje ryzyko nadmiernego wzrostu wskaźnika WIBOR 3M w przyszłości (zeznania powoda k. 462-463).

Umowę o kredyt hipoteczny Nr (...) strony zawarły 17 sierpnia 2012 r. Kwota kredytu wyniosła 643.760 zł, z przeznaczeniem na zakup nieruchomości oraz jej wykończenie. Okres kredytowania ustalono od dnia zawarcia umowy do dnia 5 września 2039 r. Kredyt, co bezsporne, został powodowi wypłacony w transzach. W pkt. I 30 lit. b umowy ustalono kwestie związane z oprocentowaniem, wskazując, że oprocentowanie jest zmienne, a na dzień sporządzenia umowy wynosi 8,51000%, na co składa się stopa referencyjna w postaci WIBOR 3M ustalona na dzień sporządzenia umowy kredytu w wysokości 5,11000% i marża podstawowa w wysokości 2,20 pkt procentowych (a do chwili spełnienia warunków określonych w umowie podwyższona o 1,2 pkt. procentowego). Kwestie związane z oprocentowaniem zostały doprecyzowane w pkt. II 1.6 i 1.7 umowy. Wskazano, że stopa referencyjna stanowi 3-miesięczną stawkę stopy referencyjnej w postaci WIBOR dla kredytów w złotych. Stopa referencyjna i stopa zmienna będą zmieniane przez bank w pierwszym dniu okresu zmiennego oprocentowania. Wysokość stopy zmiennej obliczona będzie jako suma 3-miesięcznej stawki stopy referencyjnej z wtorku lub czwartku poprzedzającego datę zmiany oprocentowania – w zależności który z tych dni (wtorek czy czwartek) następuje bezpośrednio przed datą zmiany i marży banku. Zmiana stopy procentowej wynikająca ze zmiany stawki stopy referencyjnej nie wymaga aneksu do umowy (pkt. II 1.7.1 umowy).

W pkt. II 5.2 umowy kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem kredytu oprocentowanego zmienną stopą oraz że w przypadku niekorzystnej zmiany stopy referencyjnej lub stopy bazowej, kwota naliczonego oprocentowania kredytu ulegnie zwiększeniu. (umowa k. 48-52v).

Integralną częścią umowy kredytowej był Regulamin kredytowy dla konsumentów (...) Bank (...) S.A. Zgodnie z pkt. 1.1.6.1. Regulaminu, Stopa referencyjna oznacza zdefiniowaną w regulaminie i umowie powszechnie uznaną na krajowym lub międzynarodowym rynku bankowym/międzybankowym zmienną referencyjną stopę procentową, ogłaszaną do publicznej wiadomości w sposób opisany w regulaminie kredytowym i stanowiącą – zgodnie z Warunkami Kredytu – podstawę ustalenia oprocentowania kredytu.

Na mocy 1.1.6.4 WIBOR oznacza średnią stopę procentową dla pożyczek/kredytów w złotych na polskim rynku międzybankowym na oznaczony (podany w umowie kredytu) okres, ogłaszaną o godzinie 11:00 rano czasu (...) w zakładce WIBOR strony internetowej serwisu (...), a także publikowaną w dzienniku „(...)”.

Stopa zmienna to z kolei suma stopy referencyjnej oraz znajdującej zastosowanie w danym okresie marży banku, stanowiąca – zgodnie z warunkami kredytu – oprocentowanie kredytu (pkt. 1.1.6.6. umowy). (regulamin kredytowy dla konsumentów (...) Bank (...) S.A. – k. 54-57v, 256-262).

Integralną częścią umowy był również Regulamin produktowy dla kredytu mieszkaniowego i kredytu konsolidacyjnego. Wskazano w nim w pkt. 2.4.4., że okres zmiennego oprocentowania oznacza okres od pierwszego dnia roboczego następującego po dacie wymagalności raty w pierwszym miesiącu kwartału do dnia poprzedzającego pierwszy dzień roboczy następujący po dacie wymagalności raty w pierwszym miesiącu kolejnego kwartału, w którym oprocentowanie kredytu naliczane jest na podstawie stopy zmiennej. (regulamin produktowy dla kredytu mieszkaniowego i kredytu konsolidacyjnego – k. 263-267v)

Kredyt został wypłacony w trzech transzach: w dniu 23 sierpnia 2012 r. w kwocie 443.760 zł, w dniu 4 października 2012 r. w kwocie 120.000 zł oraz w dniu 8 listopada 2012 r. w kwocie 80.000 zł. (zaświadczenie banku – k. 61).

W okresie od 4 października 2012 r. do 1 stycznia 2023 r. powód spłacił 202.334,66 zł kapitału kredytu i 209.751,24 zł odsetek (zaświadczenie k. 61-63).

Pismem z 1 grudnia 2022 r. powód wystąpił do banku z reklamacją z tytułu umowy kredytowej, domagając się usunięcia z umowy niedozwolonych klauzul. W odpowiedzi bank wskazał, że nie znajduje podstaw do uwzględnienia reklamacji.

(reklamacja – k. 70-71, odpowiedź banku na reklamację – k. 73-74).

Ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów (ich kopii) wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia i zeznań powoda.

Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom i ich kopiom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego nie nasuwała żadnych wątpliwości.

Zeznania świadka I. K. nie były przydatne dla niniejszego rozstrzygnięcia. Świadek zeznał jedynie o ogólnych informacjach udzielanych klientom przy zawieraniu umów kredytów opartych na wskaźniku WIBOR

i o ogólnej procedurze kredytowej, jak również sposobie ustalania WIBOR przez panelisów.

Sąd pominął dowód z zeznań świadków I. J. i A. C. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 4 k.p.c. jako niemożliwy do przeprowadzenia, albowiem pozwany nie wskazał adresów świadków, które umożliwiłby wezwanie ich na rozprawę.

Sąd uznał zeznania powoda za wiarygodne. Zachowanie powoda przy zawieraniu umowy nie odbiega od typowego zachowania osób zawierających umowy kredytowe – powód zapoznał się jedynie pobieżnie z dokumentami, opierał się na informacjach ustnych i swojej ogólnej wiedzy dotyczącej funkcjonowania rynku finansowego; oceniając ryzyko zmiany stopy procentowej, mimo przedstawionych wykresów i symulacji, uznał za mało prawdopodobne, że ulegnie ona zwiększeniu.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, tak główne, jak i ewentualne.

Po pierwsze, należało ustalić, czy strona powodowa miała interes prawny

w dochodzeniu roszczenia o ustalenie. Norma art. 189 k.p.c. kreuje szczególną formę ochrony prawnej praw podmiotowych, która to, pomimo zamieszczenia

w przepisach prawa procesowego, ma charakter materialnoprawny. W doktrynie

i orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym interes prawny rozumieć należy jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powodów, których prawa zostały lub mogą zostać zagrożone, bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Zatem interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów. Oznacza to, że istnieje możliwość definitywnego zakończenia sporu istniejącego lub prewencyjnie zapobiegnie się powstaniu takiego sporu w przyszłości, na skutek uprawomocnienia się wyroku ustalającego.

W ocenie Sądu powód wykazał istnienie po jego stronie interesu prawnego

w wytoczeniu niniejszego powództwa. W braku ustalenia na przyszłość faktu niezwiązania kredytobiorcy poszczególnymi postanowieniami umowy, istniałoby ryzyko, że powód musiałby w dalszym ciągu ponosić koszty kredytu wskazane

w umowie i wytaczać kolejne powództwo o zapłatę. Dopiero stwierdzenie

w wyroku, że postanowienia umowne są nieważne lub bezskuteczne, gwarantuje zwolnienie strony powodowej z obowiązku regulowania rat kredytu

w przyszłości w wysokości wg niej zawyżonej. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ze strony konsumenta wytoczenia żadnego innego powództwa, które zwalniałoby go z obowiązku dalszego płacenia rat kredytu w zawyżonej jego zdaniem wysokości. Zatem po stronie powodowej występuje obecnie obiektywnie stan niepewności, co do kształtu stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zaś wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu zgodnie z wnioskiem kredytobiorcy doprowadziłoby do usunięcia tej niepewności i zapewniłoby mu ochronę prawnie uzasadnionych interesów. Zatem merytoryczne rozpoznanie roszczeń powoda zgłoszone

w niniejszym postępowaniu definitywnie zakończyłoby powstały między stronami spór.

Powód powoływał się na ochronę, jaka przysługuje mu z mocy przepisów chroniących prawa konsumentów. Art. 22 ¹ k.c. definiuje konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zaś art. 2 lit. b) dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, definiuje „konsumenta” jako osobę, która zawarła umowę kredytu do użytku częściowo związanego z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a w części niezwiązanego z tą działalnością, wspólnie z innym kredytobiorcą, który nie działał w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, jeżeli cel działalności gospodarczej lub zawodowej jest tak ograniczony, że nie jest on dominujący w ogólnym kontekście tej umowy. W związku z zawarciem umowy kredytu przeznaczonego na zakup nieruchomości mieszkalnej, powoda należało uznać za konsumenta (pomimo prowadzenia przez niego działalności gospodarczej), zaś Sąd mógł badać umowę zawartą między stronami pod kątem ewentualnie zawartych w niej postanowień abuzywnych.

Powód podnosił, że w umowie znajdują się klauzule abuzywne, które określają wysokość oprocentowania jako sumę marży wskazanej w umowie

i zmiennej stopy referencyjnej WIBOR.

Bezspornie powód zawierając niniejszą umowę nie miał możliwości negocjowania treści umowy. Sporna umowa należy do grupy umów adhezyjnych, tzn. umów przez przystąpienie. Powód miał do wyboru albo przystąpić do umowy sporządzonej na wzorcu umowy i uzyskać kredyt, albo nie uzyskać kredytu.

Odnosząc się do zarzutu strony powodowej dotyczącego abuzywności postanowień umownych, Sąd uznał, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M co do zasady nie powinno stanowić przedmiotu badania na podstawie przepisów dyrektywy unijnej 93/13 i przepisów krajowych o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 ¹ k.c.) .

Stosownie do przepisu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Regułę tę potwierdził TSUE w wyroku z 9 lipca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. C-81/19.

Zgodnie zaś z aktualnie obowiązującym przepisem art. 29 ust. 2 u.k.h. jeśli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania, to sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie.

Natomiast zgodnie z art. 4 pkt 28 u.k.h. wskaźnikiem referencyjnym jest wskaźnik opisany w art. 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego

i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniającego dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014.

Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia, tym wskaźnikiem referencyjnym jest dowolny indeks stanowiący odniesienie do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej lub do określenia wartości instrumentu finansowego, bądź indeks stosowany do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego w celu śledzenia stopy zwrotu takiego indeksu lub określenia alokacji aktywów z portfela, lub obliczania opłat za wyniki. Parametry takiego wskaźnika spełnia właśnie wskaźnik WIBOR 3M. Co więcej, został on wskazany wprost jako kluczowy wskaźnik referencyjny w załączniku do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1368 z dnia 11 sierpnia 2016 r. ustanawiającego wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych.

Powyższe uzasadnia wyłączenie wskazane w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, pomimo tego, że w chwili zawierania umowy ww. akty prawne jeszcze nie obowiązywały. Sąd bierze bowiem pod uwagę stan prawny i faktyczny z dnia zamknięcia rozprawy.

Gdyby nawet uznać, że postanowienia te podlegają badaniu pod kątem zgodności z postanowieniami ww. dyrektywy, to klauzulę zmiennego oprocentowania uregulowaną w spornej umowie należałoby potraktować jako klauzulę dotyczącą głównego świadczenia, a ta jako transparentna nie podlegałaby kontroli pod względem abuzywności zgodnie z wyłączeniem z art. 4 (2) dyrektywy 93/13.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie są postanowienia umowy, które określają wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Na uwagę

w tym względzie zasługują tezy 54-56 wyroku TSUE z 13 lipca 2023 r. w sprawie ZR i PI v. (...), C-265/22, gdzie TSUE wskazał, że decydującą rolę w ramach tej oceny odgrywają, po pierwsze, kwestia, czy warunki umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, w taki sposób, że umożliwiają przeciętnemu konsumentowi, czyli konsumentowi właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu, ocenę tego kosztu (tu oprocentowania), a po drugie, wskazanie albo niewskazanie w umowie kredytu informacji uważanych w świetle charakteru towarów i usług będących jego przedmiotem za istotne (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2017 r., w sprawie A. i in., C-186/16, teza 47

i przytoczone tam orzecznictwo). Co się tyczy w szczególności warunku przewidującego w ramach umowy kredytu hipotecznego wynagrodzenie za ten kredyt w postaci odsetek obliczonych na podstawie zmiennej stopy ustalonej, tak jak w sprawie w postępowaniu głównym, poprzez odniesienie do oficjalnego wskaźnika, to wymóg przejrzystości należy rozumieć w ten sposób, że wymaga on

w szczególności, aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny

i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie sposobu obliczania tej stopy i oszacować w ten sposób, na podstawie jasnych

i zrozumiałych kryteriów, potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych (wyrok z dnia 3 marca 2020 r., w sprawie G. G., C-125/18, teza 51 i przytoczone tam orzecznictwo). Wśród istotnych elementów, które sąd krajowy powinien wziąć pod uwagę przy dokonywaniu niezbędnych ustaleń w tym względzie, znajdują się nie tylko treść informacji udzielonych przez kredytodawcę w ramach negocjacji danej umowy kredytu, lecz również okoliczność, że główne elementy dotyczące obliczania wskaźnika referencyjnego są łatwo dostępne ze względu na ich publikację (zob. podobnie przytaczany wyrok w sprawie G. G., tezy 52, 53, 56).

Bank w całości wypełnił obowiązki informacyjne wobec powoda. Powód został wielokrotnie poinformowany o ryzyku zmiennej stopy procentowej, otrzymał symulacje wysokości rat w zależności od wysokości WIBOR oraz informacje

o ryzykach związanych z zaciągnięciem zobowiązania. Następnie powód wybrał ofertę kredytu u poprzednika pozwanego, wskazał kwotę kredytu i system spłaty rat. W treści zarówno formularza informacyjnego jak i symulacji, a także w treści Regulaminu poinformowano powoda o tym, że oprocentowanie kredytu w razie zmiany wysokości WIBOR ulegnie zmianie. Przedstawiono szczegółowe informacje

o ryzykach zmiennej stopy procentowej. Zawarcie umowy poprzedzał wniosek

o zawarcie umowy o kredyt hipoteczny. Wówczas bank także przedstawił powodowi informacje związane z ryzykami, z kosztem kredytu i wszelkie inne informacje wymagane przez obowiązujące przepisy prawa. Powód składając wniosek o zawarcie umowy o kredyt hipoteczny, wnioskował o udzielenie kredytu na warunkach wynikających z zapytania kredytowego. We wniosku tym była informacja o tym, że kredyt oprocentowany jest zmienną stopą procentową,

co skutkowało tym, że przy niekorzystnej zmianie stopy procentowej rata kredytu

i co za tym idzie cały zaciągnięty kredyt, mógł się zwiększyć. Powód był wielokrotnie informowany, w jakiej wysokości będzie rata kredytu, jeżeli wzrośnie stawka WIBOR, co więcej pozwany wskazywał powodowi, gdzie można sprawdzić wysokość tego wskaźnika i podkreślał, że jest on ustalany poza bankiem. Bank poinformował powoda kiedy i w jaki sposób aktualizuje stawkę bazową, która wyznaczona jest na podstawie stopy referencyjnej wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M, który opracowywany jest przez niezależnego od banku administratora, stosowany na rynku usług finansowych i znajduje się on w Internecie. Powód po analizie uzyskanych danych mógł stwierdzić, ile wynosiłyby jego raty, gdyby oprocentowanie zostało podwyższone ze względu na zmianę stawki referencyjnej WIBOR. To, że jak sam twierdzi, nie zwracał na to szczególnej uwagi, nie może obciążać banku. Podobnie jego przypuszczenia co do tego, że scenariusz przewidujący wzrost stawki WIBOR nie jest prawdopodobny.

W ocenie Sądu postanowienia umowy i regulaminu odwołujące się do WIBOR i oprocentowania zostały sformułowane prostym i zrozumiałym językiem. Powód, w oparciu o informacje przekazane przez Bank, był w stanie zrozumieć metodę obliczania stopy procentowej przez Bank i oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria (stała marża + WIBOR 3M) potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań. Błędne jest bowiem założenie, zgodnie z którym Bank był zobowiązany do dokładnego wyjaśnienia kredytobiorcy sposobu wyznaczania wskaźnika WIBOR przez jej administratora. Za wystarczające należy uznać informacje zawarte w przekazanych przez Bank dokumentach, albowiem to nie Bank ustala wysokość tego wskaźnika, a jedynie bazuje na nim ustalając ostateczną stopę procentową udzielonego kredytu. Sąd nie ma podstaw, aby przypisać bankowi działanie w złej wierze, podobnie jak nie ma podstaw do przyjęcia, że kierowane do powoda informacje w zakresie ryzyka zmiennego oprocentowania były dla niego niejasne i niezrozumiałe, nie tylko pod względem gramatycznym, ale i ekonomicznym. Powód miał wiedzę co do nieprzewidywalności zmienności oprocentowania przez wielość różnorodnych czynników gospodarczych i politycznych, co sam przyznał. Jak wyżej wskazano, strona powodowa otrzymała symulacje uwzględniające zmiany wskaźnika, w tym w szczególności symulacje obrazujące, jak wzrost wskaźnika może wpłynąć na wysokość spłacanych przez powoda rat. Przedstawiona powodowi symulacja świadczy o dopełnieniu wymogów przedstawienia wszystkich informacji mogących mieć wpływ na zakres obowiązków kredytobiorcy i pozwalających samodzielnie ocenić m.in. całkowity koszt kredytu w zależności od zmiany tego wskaźnika.

Stawki WIBOR publikowane są i były w serwisach internetowych takich jak (...) (...) czy (...), a wcześniej poprzedniego administratora wskaźnika, a więc są ogólnodostępne. Ogólnodostępną jest i była również informacja o tym, jak jest wyliczany. Ogólnodostępność tych informacji oznacza, że każdy kredytobiorca ma możliwość z łatwością zapoznania się z nimi przed zawarciem umowy kredytu, w tym o jego historycznych poziomach, które mogą dać konsumentowi wyobrażenie o możliwym wzroście raty na skutek wzrostu tego wskaźnika (por. tezę 58 i 60 wyroku TSUE C-265/22).

Należało zatem uznać, że postanowienia umowne dotyczące zmiennej stopy procentowej opisanej jako suma wysokości wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M oraz stałej marży wskazanej w umowie kredytu, regulują wynagrodzenie banku

i czynią to w sposób jednoznaczny w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Oznacza to,

że w sprawie nie ma co do zasady podstaw do badania wskazanych w petitum pozwu postanowień umownych pod kątem ich abuzywności.

Gdyby nawet uznać, że postanowienia dotyczące oprocentowania kredytu nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co umożliwiałoby zbadanie ich pod kątem ich abuzywności, to należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z powyższym nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu,

że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Podkreślenia wymaga, że świadczenie banku stanowi odpowiednik świadczenia kredytobiorcy. Umowa kredytu zrealizowała cele zakładane przez obie strony umowy według stanu na dzień jej zawarcia. Wskazana data to właściwy moment oceny powyższej kwestii, zwrócić jednak należy uwagę na to, że cele te

w dalszym ciągu są spełnione. Strona powodowa miała i wciąż ma możliwość zmiany stopy procentowej na okresowo stałą, jednakże dobrowolnie i świadomie

z tej możliwości nie korzysta.

Niezależnie od powyższego nie można podzielić poglądu, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M jest nieuczciwe. Zarzut postawiony w tym zakresie sprowadza się

w istocie do braku rynkowego charakteru tego wskaźnika, na tym że wskaźnik ten nie jest oparty na transakcjach rzeczywistych i że jest arbitralnie ustalany przez banki.

WIBOR to wskaźnik oprocentowania pożyczek na krajowym rynku międzybankowym . Banki biorąc pod uwagę to, po jakiej stopie są w stanie sobie nawzajem pożyczać pieniądze, ustalają oprocentowanie kredytów dla klientów. Faktycznie WIBOR nie musi być oparty na rzeczywistych transakcjach pomiędzy bankami, ale na przybliżeniach, które wynikają z modeli matematycznych, a które pozwalają na złożenie oferty założenia depozytu. Te modele matematyczne nie mają bowiem abstrakcyjnego charakteru. Stawka ta wyznaczana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11:00 podczas tzw. Fixingu, jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania (w ujęciu rocznym) podawanych przez 10 największych banków działających w Polsce, które są uczestnikami panelu WIBOR, gdzie odrzucane są dwie najniższe i dwie najwyższe oferty. W wyniku takiej kalkulacji ustalana jest wysokość stawki WIBOR. W sytuacji, gdy w fixingu bierze udział mniejsza liczba banków (od 8 do 9), to odrzucane są dwie skrajne oferty - najwyższa

i najniższa. W wariancie, kiedy banków jest mniej niż 8 w obliczaniu średniej biorą udział wszystkie zgłoszone oferty. WIBOR 3M nie uwzględnia tego, co dzieje się aktualnie na rynku, ale przewiduje, co wydarzy się na rynku w ciągu najbliższych trzech miesięcy, uwzględniając zachodzące procesy ekonomiczne. Co jednak najistotniejsze, stawka WIBOR zależy w istocie od stóp procentowych NBP. Banki lokują bowiem własne środki nabywając od NBP bony pieniężne, dzięki czemu zyskują odsetki w wysokości równej stopie referencyjnej NBP. Nabycie takiego bonu to odpowiednik założenia depozytu w NBP. Z uwagi na charakter oferenta tego bonu (NBP), jest to w istocie dla banku transakcja bez ryzyka. W rezultacie, aby bankowi opłacało się założyć taki depozyt w innym banku celem uzyskania odsetek, a zatem liczyć się z większym ryzykiem inwestycyjnym, kwota odsetek musi być odpowiednio wyższa od stopy referencyjnej NBP. Ponadto okres inwestycji w ww. bony pieniężne wynosi 7 dni, podczas gdy depozyt międzybankowy 1, 3 lub 6 miesięcy, a zatem ryzyko inwestycyjne jest także wydłużone w czasie. Stąd WIBOR jest zawsze powiązany ze stopą referencyjną NBP i zawsze jest notowany nieco wyższy od niej. Stopa referencyjna NBP jest zatem ekonomicznym fundamentem dla określenia stopy wskaźnika WIBOR. Celem wyznaczenia ceny, po której bankowi warto zainwestować środki w innym banku niż NBP, bank musi oszacować również, jak przez czas inwestycji może zmieniać się stopa referencyjna.

W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do przyjęcia, że WIBOR jest wskaźnikiem arbitralnie ustalanym przez banki, bez związku z realiami ekonomicznymi na rynku.

Jednocześnie powód nie wykazał, aby dochodziło do manipulacji wskaźnikiem WIBOR, w szczególności aby miało to miejsce na skutek zachowania się pozwanego banku oraz by w ogóle wskaźnik ten był podatny na manipulacje, jak miało to miejsce z LIBOR.

Jak wcześniej wskazano, wysokość wskaźnika WIBOR ustalana jest na podstawie danych przekazywanych przez dziesięć banków, którymi są:

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...),

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

(...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

natomiast korzystają z niego wszystkie banki, a nie tylko pozwany bank.

Podzielając poglądy strony powodowej, za „abuzywny” należałoby uznać również zapis ustawowy odwołujący się do średniego kursu NBP waluty obcej (art. 358 k.c.), albowiem ustalany jest podobnie do WIBOR. Kursy walut obcych są ustalane przez NBP zgodnie regulacjami zawartymi w uchwale nr 51/2002 zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września 2002 r. w sprawie sposobu wyliczenia i ogłaszania bieżących kursów walut obcych (tekst jedn.: Dz. Urz. NBP

z 2022 r., poz. 10). Jak wynika z przepisów tej uchwały np. kurs CHF jest liczony co środę na podstawie wyliczonego kursu euro w złotych (na godz. 11) i kursu rynkowego EUR do tej waluty dostępnych w serwisach informacyjnych (...) (§ 1, § 2 pkt 3 w zw. z obwieszczeniem Prezesa NBP w sprawie ogłoszenie wykazu walut wymienialnych). Na to skąd się biorą kursy w tych serwisach i czy rzeczywiście są to stawki rynkowe, żaden „konsument” nie ma wpływu i nie posiada takowej wiedzy, zaś ustawodawca zdecydował, że takiej wiedzy posiadać nie musi. Mimo to ustawa nakazuje ten kurs stosować.

Podsumowując należy jednoznacznie podkreślić, że konsument nie musi rozumieć, ani nawet znać sposobu ustalania przez podmiot inny, niż kredytodawca, składowych odsetek należnych od konsumenta. Gdyby bowiem bank odwoływał się np. do odsetek ustawowych, sposobowi ich ustalania można by postawić tożsamy zarzut. Notabene odsetki ustawowe są zawsze wyższe niż te, które stanowią sumę marży banku i wskaźnika WIBOR.

Odnośnie rozkładu ryzyka przy umowie kredytu o zmiennym oprocentowaniu ustalanym na podstawie wskaźnika referencyjnego WIBOR, należy ponownie podnieść, że ryzyko zmiany wysokości wskaźnika WIBOR, wbrew twierdzeniom powoda, obciąża obie strony kontraktu, a nie tylko kredytobiorcę. Wskaźnik WIBOR ulega zmianom będącym odbiciem zmieniającej się sytuacji ekonomicznej w skali makro. Czynniki makroekonomiczne, które wpływają na wysokość wskaźnika WIBOR, podlegają zmianom zarówno na korzyść kredytobiorcy, jak i na korzyść kredytodawcy. Tak było także w przypadku powoda. Faktycznie interes banku był o tyle zabezpieczony, że w przypadku zerowych lub ujemnych stóp procentowych, oprocentowanie kredytu nie mogłoby spaść poniżej 3%, przy marży w wysokości 2,48%, ale nie świadczy to o nierówności stron. Jest to bowiem zwykłe wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Trudno bowiem, aby mogło dojść do sytuacji, gdy to bank musiałby jeszcze płacić klientowi za pożyczenie mu pieniędzy, bo do takich aberracji mogłoby teoretycznie dojść, gdyby np. marża nie wyznaczała minimalnego oprocentowania kredytu (przy głęboko ujemnych stopach procentowych). Byłoby to sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.

Wobec powyższego Sąd nie widział podstaw do uwzględnienia roszczenia strony powodowej ani co do roszczenia o ustalenie, ani ściśle z nim związanego roszczenia o zapłatę, również w zakresie roszczeń ewentualnych, których poczynione rozważania również bezpośrednio dotyczą, jako wywodzonych

z abuzywności postanowień dotyczących ustalania oprocentowania kredytu.

O kosztach procesu orzeczono w pkt. 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - art. 98 § 1-3. Powództwo zostało oddalone

w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie powoda całością kosztów poniesionych przez pozwanego, na które składały się koszty zastępstwa procesowego w łącznej wysokości 10.817 zł, w tym opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

sędzia Artur Grajewski

ZARZĄDZENIE

(...)

Warszawa 2 grudnia 2024 r. sędzia Artur Grajewski