Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

po rozpoznaniu w dniu 21 czerwca 2024 r. w Warszawie

na podstawie art. 326 ¹ k.p.c. na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa T. K.

przeciwko Skarbowi Państwa Ministrowi Sprawiedliwości, Skarbowi Państwa Prezesowi Sądu Okręgowego w Katowicach, Skarbowi Państwa Prezesowi Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach, Skarbowi Państwa Prezesowi Sądu Rejonowego w Sosnowcu

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  odstąpić od obciążania powódki T. K. kosztami procesu oraz sądowymi.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt I C 1773/21

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 21 czerwca 2024 r.

Pozwem z dnia 10 sierpnia 2020 r. (data prezentaty) T. K. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa – Ministra Spraw Zagranicznych:

1.  kwoty 195 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za utracone korzyści za okres prowadzenia sprawy, tj. od dnia 10 marca 2005 r. do dnia 30 sierpnia 2010 r., co stanowi 5,5 roku;

2.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt IX K 490/05 prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu;

3.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt VII Ka 1174/07 prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Katowicach;

4.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt VII S 7/08 prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Katowicach;

5.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt IX K 113/08 prowadzonej przed Sądem Rejonowym w Sosnowcu;

6.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt VII Ka 35/09 prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Katowicach;

7.  kwoty 20 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa strony do sprawiedliwego i rzetelnego procesu sądowego w tym do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, sygn. akt III K 216/09 prowadzonej przed Sądem Rejonowym Katowice-Zachód w Katowicach;

8.  kwoty 50 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę liczonymi od dnia 21 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z naruszenia prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

Powódka wniosła również o zasądzenie kosztów sądowych i kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, iż ww. roszczeń dochodzi w oparciu o orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu wydane w dniu 20 czerwca 2017 r. Podała, iż prowadzone przeciwko niej postępowania pod sygn. akt IX K 490/05, VII Ka 1174/07, VII S 7/08, IX K 113/08, VII Ka 35/09 oraz III K 216/09 spowodowały, iż nie mogła prowadzić działalności gospodarczej co wynikało nie tylko z sytuacji procesowej, ale również – wywołanego procesami – gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy zarobkowej. Dodała, iż prowadzone postępowania negatywnie wpłynęły na wizerunek jej firmy i prowadzoną przez nią działalność gospodarczą. Powódka stwierdziła także, że w wyniku długotrwałych procesów sądowych naruszono jej prawo do poszanowania życia rodzinnego, bowiem jej życie rodzinne i małżeńskie uległo rozpadowi, zaś jej zdrowie psychiczne degradacji (pozew – k. 3-22).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o zwolnienie Ministra Spraw Zagranicznych jako statio fisci reprezentującego Skarb Państwa w postępowaniu, a jednocześnie ustalenie i wyznaczenie z urzędu właściwego lub właściwych statio fisci reprezentujących Skarb Państwa w postępowaniu, jako że Minister Spraw Zagranicznych nie jest organem państwowej jednostki organizacyjnej, z którego działalnością wiążą się rzekome roszczenia dochodzone przez powódkę w niniejszym postępowaniu w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c. (odpowiedź Skarbu Państwa na pozew – k. 392-413).

Postanowieniem z dnia 17 lutego 2022 r. Sąd zwolnił od udziału w sprawie Ministra Spraw Zagranicznych, jako statio fisci pozwanego Skarbu Państwa i ustalił, iż pozwanym jest Skarb Państwa – Minister Sprawiedliwości, Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego w Sosnowcu, Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Katowicach, Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach (postanowienie z dnia 17 lutego 2022 r. – k. 607).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Pozwany wniósł również o zwolnienie Ministra Sprawiedliwości, jako statio fisci reprezentującego Skarb Państwa w postępowaniu, jako że nie jest organem państwowej jednostki organizacyjnej, z którego działalnością wiążą się rzekome roszczenia dochodzone przez powódkę w niniejszym postępowaniu w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c. Podniósł także zarzut przedawnienia roszczeń powódki.

W uzasadnieniu pozwany podał, iż w wyniku złożenia przez powódkę skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, a następnie rozpoznania jej jedynie w zakresie naruszenia art. 6 ust. 1 i art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności decyzją z dnia 20 czerwca 2017 r. Trybunał uznał rekompensatę w wysokości zaproponowanej przez Rząd Rzeczpospolitej Polskiej za adekwatną i zakończył dalsze procedowanie skargi powódki. Pozwany zaznaczył, iż z uwagi na przyznanie powódce ww. rekompensaty wszelkie jej roszczenia za rzekomą krzywdę spowodowaną ww. postępowaniami sądowymi należy uznać za bezpodstawne, bowiem polski system prawa nie dopuszcza podwójnej rekompensaty za tę samą szkodę, ani za tę samą krzywdę niezależnie od podstawy prawnej, na której opiera się roszczenie wierzyciela. Pozwany zaznaczył również, że powódka nie wykazała bezprawności działań Skarbu Państwa w zakresie prowadzonych przeciwko powódce postępowań sądowych, jak również związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy rzekomym bezprawnym działaniem Skarbu Państwa, a rzekomą szkodą. Podał, że brak jest jakiegokolwiek wiarygodnego dowodu na okoliczność, że przewlekłość postępowań sądowych uniemożliwiła powódce w jakimkolwiek czasie prowadzenie jej dotychczasowej, czy też innej pracy zarobkowej. Pozwany zauważył ponadto, że dolegliwości chorobowe powódki rozpoczęły się na długo przed postępowaniami sądowymi, czyli przed dniem 10 marca 2005 r., a zatem nie mogły być skutkiem rzekomej przewlekłości postępowań sądowych (odpowiedź pozwanego Skarbu Państwa na pozew – k. 776-806).

Do czasu zamknięcia rozprawy na podstawie art. 224 § 3 k.p.c. stanowiska stron nie uległy zmianie (pismo powódki z dnia 6 maja 2024 r. (data stempla pocztowego) – k. 819; ostateczne stanowisko pozwanego z dnia 31 maja 2024 r. (data stempla pocztowego) – k. 821-821v; postanowienie z dnia 21 czerwca 2024 r. – k. 824).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. W. powiadomił Prokuraturę Rejonową w Sosnowcu o bezprawnym przetrzymywaniu dokumentów księgowych dotyczących jego Firmy Handlowej przez biuro księgowe prowadzone przez T. K. (ówcześnie T. G.).

W dniu 10 marca 2005 r. T. K. była przesłuchiwana w charakterze podejrzanej w sprawie o czyn z art. 276 k.k.

Po przesłuchaniu powódka doświadczyła luki pamięciowej w okresie około tygodnia, a następnie zaburzeń snu, koncentracji uwagi, braku apetytu, wzmożonego napięcia emocjonalnego.

Od dnia 15 marca 2005 r. powódka rozpoczęła leczenie psychiatryczne z rozpoznaniem reakcji sytuacyjnej i zaburzeń osobowości.

W dniu 18 maja 2005 r. Prokurator Anita Łypacz wniosła akt oskarżenia przeciwko T. K. o to, że w okresie od dnia 7 lipca 2004 r. do maja 2005 r. w S. ukrywała dokumenty księgowe Firmy Handlowej (...) za okres 2004 r., którymi nie miała prawa wyłącznie rozporządzać, tj. o czyn z art. 276 k.k.

(dowód: opinia sądowo-psychiatryczna z dnia 14 grudnia 2005 r. – k. 74-76; akt oskarżenia z dnia 18 maja 2005 r. – k. 93-94)

W rezultacie prowadzonego postępowania sądowego pod sygn. akt IX K 490/05 Sąd Rejonowy w Sosnowcu w dniu 27 sierpnia 2007 r. wydał wyrok, od którego apelację wnieśli oskarżona oraz obrońca oskarżonej. Wyrokiem z dnia 1 lutego 2006 r. Sąd Okręgowy w Katowicach, sygn. akt VII Ka 1174/07 uchylił ww. orzeczenie, a sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Sosnowcu. Ponownie rozpoznawanej sprawie została nadana sygn. akt IX K 113/08.

Powyższe postępowanie zostało objęte – w wykonaniu polecenia Ministerstwa Sprawiedliwości – nadzorem administracyjnym od dnia 21 kwietnia 2008 r.

W dniu 9 czerwca 2008 r. powódka wniosła skargę na przewlekłość postępowania domagając się stwierdzenia przewlekłości postępowania IX K 113/08, poprzednio IX K 490/05 oraz zasądzenia kwoty 10 000,00 zł.

Postanowieniem z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt VII S 7/08 Sąd Okręgowy w Katowicach skargę w części dotyczącej postępowań sądowych już zakończonych pozostawił bez rozpoznania, a w pozostałej części ją oddalił.

W dniu 13 listopada 2008 r. Sąd Rejonowy w Sosnowcu w sprawie o sygn. akt IX K 113/08 wydał wyrok. Został on zaskarżony przez obrońcę oskarżonej i oskarżoną.

Wyrokiem z dnia 3 marca 2009 r., sygn. akt VII Ka 35/09 Sąd Okręgowy w Katowicach uchylił zaskarżone orzeczenie, a sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Katowice-Zachód w Katowicach. Dalsze postępowanie prowadzone było pod sygn. akt III K 216/09.

Wyrokiem z dnia 13 sierpnia 2010 r., sygn. akt III K 216/09 Sąd Rejonowy Katowice-Zachód w Katowicach uniewinnił oskarżoną T. K. od popełnienia zarzucanego jej czynu. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 19 października 2010 r.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 27 sierpnia 2007 r., sygn. akt IX K 490/05 – k. 158; wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 1 lutego 2008 r., sygn. akt VII Ka 1174/07 – k. 161-163; zarządzenie z dnia 19 lutego 2008 r. – k. 184; pismo z dnia 25 marca 2009 r. – k. 264; skarga na przewlekłość postępowania z dnia 9 czerwca 2008 r. – k. 178-179; postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt VII S 7/08 – k. 180-183; wyrok Sądu Rejonowego w Sosnowcu z dnia 13 listopada 2008 r., sygn. akt IX K 113/08; wyrok Sądu Okręgowego Katowicach z dnia 3 marca 2009 r., sygn. akt VII Ka 35/09 – k. 256-257; zarządzenie z dnia 29 kwietnia 2009 r. – k. 265; wyrok Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 13 sierpnia 2010 r., sygn. akt III K 216/09 – k. 324; zarządzenie wykonania wyroku z dnia 19 października 2010 r. – k. 334)

W dniu 9 lutego 2011 r. powódka wniosła do Europejskiego Trybunału Praw Człowieku w Strasburgu skargę na przewlekłość ww. postępowań sądowych.

Wyrokiem z dnia 7 października 2015 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie R. i inni przeciwko Polsce (skargi nr (...), (...) i (...)) oraz 591 innych skarg – w tym skargi T. K., m.in. zdecydował o zawiadomieniu Rządu polskiego o (...) skargach (podzielonych na trzy grupy) ujętych w wykazie załączonym do wyroku zgodnie z Regułą 54 ust. 2 lit. B Regulaminu Trybunału.

(dowód: skarga z dnia 9 lutego 2011 r. – k. 629-644; wyrok ETPCz z dnia 7 lipca 2015 r. – k. 416-453v; wykaz, lista spraw zakomunikowanych na mocy dziewiątego punktu sentencji wyroku – k. 454-468; pismo z dnia 31 sierpnia 2015 r. – k. 515-516)

W odpowiedzi na powyższe, w formie deklaracji jednostronnej Rządu, potwierdzono, iż długość postępowań nie spełniła wymogu „rozsądnego terminu”, o którym mowa w art. 6 ust. 1 Konwencji, a skargi wniesione na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. nie stanowiły dla skarżących „skutecznego środka odwoławczego” wymaganego na podstawie art. 13 Konwencji. Zadeklarowano także wypłatę na rzecz skarżących sum uznanych za rozsądne w świetle indywidualnych okoliczności tych spraw. Tym samym, w sprawie T. K. zaproponowano kwotę 6 240,00 zł. Powyższa deklaracja została przesłana powódce, która nie zaakceptowała jej warunków.

(dowód: pismo z dnia 3 marca 2016 r. – k. 520-521; pismo z dnia 3 maj 2016 r. – k. 532; pismo z dnia 20 lipca 2016 r. – k. 527-530v; zeznania świadka A. P. złożone na rozprawie w dniu 5 grudnia 2023 r. – k. 813-814v)

Kwoty zadeklarowane tytułem indywidualnych środków zadośćuczynienia, w tym ta zaproponowana w sprawie powódki, zostały zaakceptowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który m.in. stwierdził, iż jest międzynarodowym organem władzy sądowniczej oraz że jego głównym zadaniem jest zapewnienie poszanowania praw człowieka, a nie precyzyjne i skrupulatne wynagradzanie skarżących. Podał także, że kwoty te powinny zostać zapłacone w ciągu trzech miesięcy od daty wydania przez Trybunał ww. decyzji.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych za pośrednictwem Pełnomocnika Ministra Spraw Zagranicznych do spraw postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka podjął starania celem wypłacenia powódce przyznanego zadośćuczynienia. Powódka jednak nie odpowiadała na kierowane do niej pisma. Ostatecznie, w dniu 8 lutego 2019 r. ww. środki nadano do powódki przekazem pocztowym na adres przez nią wskazany. Kwota świadczenia wróciła jednak na rachunek nadawcy w dniu 8 marca 2019 r. z adnotacją „nie podjęto w terminie”.

(dowód: decyzja – procedura wyroku pilotażowego, ETPCz z dnia 20 czerwca 2017 r. – k. 534-564v; zeznania świadka A. P. złożone na rozprawie w dniu 5 grudnia 2023 r. – k. 813-814v; postanowienie Referendarza Sądowego z dnia 19 czerwca 2019 r. – k. 594-594v)

Skarb Państwa – Minister Spraw Zagranicznych wniósł o zezwolenie na złożenie do depozytu sądowego należnej powódce kwoty 6 240,00 zł.

W odpowiedzi, pismem z dnia 16 maja 2019 r., powódka wniosła o oddalenie wniosku, jako bezzasadnego. W uzasadnieniu pisma stwierdziła, iż do dnia 22 września 2017 r. powinna była otrzymać kwotę, której zapłacenia pierwotnie się domagała, zaś warunków deklaracji jednostronnej nie zaakceptowała, a tym samym nie zaakceptowała proponowanej kwoty.

Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2019 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym Katowice-Zachód w Katowicach uwzględnił w całości wniosek Skarbu Państwa – Ministra Spraw Zagranicznych. Skargę na ww. orzeczenie złożyła T. K., czego skutkiem była utrata mocy orzeczenia wydanego przez Referendarza Sądowego.

(dowód: postanowienie Referendarza Sądowego z dnia 19 czerwca 2019 r. – k. 594-594v; postanowienie Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 12 marca 2020 r. – k. 601-602v)

Po ponownym rozpoznaniu wniosku Skarbu Państwa – Ministra Spraw Zagranicznych Sąd Rejonowy Katowice-Zachód w Katowicach postanowieniem z dnia 12 marca 2020 r. zezwolił na złożenie do depozytu sądowego kwoty 6 240,00 zł ustalając, że kwota ta ma być wypłacona T. K. na jej wniosek. Apelację od powyższego orzeczenia złożyła T. K..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z dnia 12 marca 2020 r. – k. 601-602v; postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 21 lutego 2022 r. – k. 744)

Postanowieniem z dnia 21 lutego 2022 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił apelację T. K. na ww. rozstrzygnięcie.

(dowód: postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 21 lutego 2022 r. – k. 744)

Do dnia wydania wyroku w niniejszej sprawie, tj. do dnia 21 czerwca 2024 r., powódka nie podjęła środków w kwocie 6 240,00 zł złożonych do depozytu sądowego.

(okoliczność bezsporna)

Wyrokiem z dnia 12 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Katowicach m.in. rozwiązał przez rozwód związek małżeński D. G. i T. K..

Od dnia przesłuchania powódki w charakterze podejrzanej, tj. od dnia 10 marca 2005 r. do dnia wydania wyroku uniewinniającego powódkę, a mianowicie do dnia 13 sierpnia 2010 r. powódka nie pracowała, wskazując jako przyczynę okoliczność, że „nie mogła jeździć autem”.

T. K. choruje przewlekle na (...) oraz (...) przy czym w rodzinie powódki występowały zgony w młodym wieku z powodu (...).

W 2002 r. powódka miała objawy depresyjne, które leczyła farmakologicznie.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 12 listopada 2015 r. – k. 356; historia choroby z dnia 9 lutego 2009 r. – k. 335-336; zeznania powódki złożone na rozprawie w dniu 5 grudnia 2023 r. – k. 814v-815; wywiad od opiekunów chorego – k. 78)

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie okoliczności bezspornych pomiędzy stronami, jak również wymienionych wyżej dokumentów, bowiem ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez strony, a także Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również na dowodzie z przesłuchania świadka A. P. oraz w niewielkim zakresie na dowodzie z przesłuchania stron ograniczonym do przesłuchania powódki T. K.. W ocenie Sądu świadek posiadał istotne dla rozstrzygnięcia sprawy informacje, które znajdowały potwierdzenie w pozostałym zgormadzonym w sprawie materiale dowodowym. Odnosząc się zaś do zeznań powódki zauważyć należy, że przesłuchanie stron jest dowodem wyłącznie posiłkowym, a zeznania powódki złożone w sprawie niniejszej z racji ich lakoniczności, a także silnie emocjonalnego nacechowania nie mogły stanowić wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych. Podkreślić wypadnie, iż zeznania powódki w zakresie nie leczenia się przez nią przed wniesieniem przeciw niej aktu oskarżenia sa sprzeczne z przedłożoną przez nią dokumentacją medyczną (k. 78), z której wynika, że objawy depresyjne miała już 3 lata przed nią.

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2024 r. Sąd pominął wnioski strony powodowej o dopuszczenie dowodów z opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii, kardiologii i ekonomii jako nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Na podstawie zgromadzonych już dowodów można było ustalić stan faktyczny i wyciągnąć kategoryczne wnioski. Powołane wcześniej przez strony i przeprowadzone przez Sąd dowody pozwalały w sposób kategoryczny rozstrzygnąć o żądaniu pozwu i przesądzić o spornych między stronami okolicznościach. Z tych zatem względów Sąd pominął ww. wnioski dowodowe strony powodowej (k. 816).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie podlegało oddaleniu w całości jako niewykazane co do zasady oraz jako przedawnione.

W sprawie bezsporne było, iż w stosunku do powódki toczyło się pod sygn. IX K 490/05 (VII Ka 1174/07), IX K 113/08 (VII Ka 35/09), III K 216/09 postepowanie karne w okresie od dnia 10 marca 2005 r. – kiedy to powódka była przesłuchiwana w charakterze podejrzanej, do dnia 13 sierpnia 2010 r., a więc do dnia wydania wyroku uniewinniającego powódkę od zarzucanego czynu. Pozwany Skarb Państwa w piśmie z dnia 3 marca 2016 r. stanowiącym Deklarację jednostronną Rządu wyraził wolę ugodowego zakończenia sporu z powódką, a następnie decyzją Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 20 czerwca 2017 r. wskazał na adekwatność kwoty zaproponowanej przez rząd Rzeczypospolitej Polskiej powódce i skreślił sprawę z listy. W powyższej decyzji Trybunału powódka upatrywała podstawy potwierdzającej fakt nie tylko powstania szkody polegającej na uniemożliwieniu jej aktywności zawodowej, ale również naruszenia jej dóbr osobistych – w postaci zdrowia (przede wszystkim zdrowia psychicznego) oraz prawa do życia w rodzinie – które miały wynikać z wieloletniego trwania procesu karnego.

W pierwszej kolejności wypadnie wskazać, iż Sąd uznaje za zasadny podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczeń powódki. Zgodnie z art. 442 ¹ § k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W ocenie Sadu Okręgowego powódka najpóźniej w dacie uprawomocnienia się wyroku kończącego postepowanie w jej sprawie tj. 19 października 2010 r. miała wiedzę o szkodzie w postaci skutków dla jej zdrowia i nie możności prowadzenia pracy zarobkowej, do przedawnienia jej roszczeń z tego tytułu doszło więc z dniem 19 października 2013 r. Z kolei wyrok orzekający rozwiązanie jej związku małżeńskiego z D. G. uprawomocnił się 13 stycznia 2016 r., więc najpóźniej z tą datą powzięła ona wiedzę o rozpadzie jej małżeństwa, a więc do przedawnienia roszczeń w tym zakresie doszło z dniem 13 stycznia 2019 r. O tym, iż powódka miała wiedze o osobie obowiązanej do naprawienia szkody świadczy wniesienie przez nią skargi na przewlekłość postępowania, o ile mogła nie zdawać sobie sprawy z tego które statio fisci ponosi taka odpowiedzialność, to niewątpliwie wiedziała, iż odpowiedzialnym jest Skarb Państwa. Jednocześnie wypadnie wskazać, iż wniesienie skargi do ETPCz nie mogło przerwać biegu przedawnienia tych roszczeń, bowiem cel postępowania przed Trybunałem jest inny niż kompensata szkody i krzywdy, która ma jedynie charakter fakultatywny, na co wskazuje art. 41 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Odnosząc się do samej podstawy faktycznej powództwa, to w ocenie Sądu Okręgowego powódka nie wykazała istnienia podstaw do przyznania jej zadośćuczynienia, bowiem nie wykazała naruszenia dóbr osobistych, krzywdy ani jej rozmiaru, a także adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniami, które miały spowodować krzywdę powódki a podnoszonym zaniechaniem pozwanego Skarbu Państwa z okresu 2005 – 2010 r. Nie sposób również uznać, by powódka wykazała zasadność roszczenia o odszkodowanie, bowiem nie przedstawiła dowodów mających potwierdzać fakt poniesienia czy też wysokości szkody. Twierdzenia powódki w tym zakresie pozostają w subiektywnej sferze jej przekonań, ale nie zostały wykazane w rozumieniu art. 6 k.c. na gruncie kontradyktoryjnego procesu cywilnego.

Powódka powoływała w toku procesu, iż wina pozwanego za przewlekłość wynika wprost z decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z dnia 20 czerwca 2017 r. Nie zaakceptowała ona jednak zadośćuczynienia przyznanego jej przez Trybunał, w wysokości określonej w Deklaracji jednostronnej Rządu – miarkowanej w oparciu o okoliczności faktyczne sprawy i zaakcentowanej przez ww. międzynarodowy organ władzy sądowniczej. Należało więc dojść do wniosków, iż o ile powódka w decyzji z dnia 20 czerwca 2017 r. upatrywała zasadności wywiedzionych roszczeń o zapłatę, o tyle nie zgadzała się z przyznaną jej kwotą zadośćuczynienia uznając, iż rozmiar doznanych przez nią szkód i krzywd uprawnia ją do uzyskania rekompensaty w dużo wyższej wysokości. W tym miejscu należy jednak zauważyć, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. ciężar udowodnienia faktów istotnych dla sprawy spoczywa na stronie która z tych faktów wywodzi skutki prawne. Co do zasady ciężar dowodu w procesie spoczywa na stronie powodowej, jednakże w postępowaniu cywilnym z zakresu naruszenia dóbr osobistych istnieje specyficzny rozkład ciężaru dowodu bowiem powód wykazuje istnienie szkody niemajątkowej (krzywdy) i jej rozmiar, adekwatny związek przyczynowy między krzywdą a działaniem lub zaniechaniem pozwanego zaś na podstawie domniemania ustawowego pozwany ma obowiązek wykazać, że jego działanie lub zaniechanie nie było bezprawne. Po przeanalizowaniu materiału dowodowego zebranego w toku niniejszego postępowania Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka nie sprostała tak zakreślonym obowiązkom dowodowym.

Powołując się na wydanie powyższej decyzji powódka wykazała bowiem jedynie, iż nastąpiło niezgodne z prawem zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, za które odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa. Z całą doniosłością należy natomiast zaakcentować, iż nie udowodniła ona, aby na skutek wskazywanego przez nią przewlekłego rozpoznawania tej sprawy doznała jakiejkolwiek szkody majątkowej lub niemajątkowej.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przesłankami odpowiedzialności opartej na powołanym przepisie są: bezprawność działania przy wykonywaniu władzy publicznej, szkoda oraz związek przyczynowy pomiędzy tym działaniem a szkodą. Natomiast jak stanowi art. 15 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725) strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa; postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia faktu przewlekłości postępowania. Z kolei art. 16 ustawy dopuszcza dochodzenie roszczeń także w sytuacji gdy strona nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania.

Stosownie do art. 415 k.c. przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej (deliktowej) są szkoda, wina po stronie odpowiedzialnej oraz adekwatny związek przyczynowy miedzy szkodą a działaniem pozwanego. Niezależnie więc od przyjętej podstawy prawnej roszczenia dochodzonego przez powoda winien on wykazać związek przyczynowo–skutkowy. O adekwatności przyczynowo-skutkowej następstw przesądza zaś normalny przebieg zdarzeń, weryfikowany przez sąd jego wiedzą o tych zdarzeniach w chwili orzekania oraz zobiektywizowane kryteria wynikające z doświadczenia życiowego i zdobyczy nauki, ale także poczucie prawne sędziego, a stosowanie w tym zakresie jakiegokolwiek automatyzmu odpowiedzialności jest niedopuszczalne. Każdorazowo, dla stwierdzenia istnienia przesłanki normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwym działaniem a dochodzoną szkodą, nieodzowne jest przeprowadzenie oceny, czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby działanie pozwanego było prawidłowe. Na gruncie niniejszego procesu oznacza to konieczność przeprowadzenia swoistego testu (poprzez postępowanie dowodowe) czy gdyby przewlekłość w sprawie karnej nie nastąpiła to szkoda czy krzywda po stronie powodowej by powstały czy też nie. Jeśli powódka by wykazała, że taka szkoda by nie powstała – istniałyby przesłanki do uwzględnienia jej powództwa. Jednakże temu wymogowi powódka nie sprostała.

Zgodnie z brzmieniem art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 448 k.c. znajduje zastosowanie do naruszeń jakiegokolwiek dobra osobistego (zarówno tych wymienionych w art. 23 k.c., jak i dóbr osobistych w tym przepisie niewymienionych, jeśli korzystają one z ochrony prawa), chyba że w kodeksie cywilnym bądź w odrębnych ustawach określone zostały szczególne reguły, dotyczące określonych naruszeń. Takie szczególne unormowania zawarte są np. w przepisach art. 417 ², 445, 446 § 4 k.c. Kodeks cywilny nie wskazuje expressis verbis zasad odpowiedzialności za szkodę niemajątkową w przypadku naruszeń dóbr osobistych, o których stanowi art. 448 §1 k.c. W judykaturze i doktrynie dominuje pogląd, że pokrzywdzony może żądać naprawienia krzywdy od osób, które na zasadach określonych przez ustawodawcę dla poszczególnych deliktów ponoszą za nie odpowiedzialność, co oznacza, że pokrzywdzony może domagać się zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną władczym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego od Skarbu Państwa na zasadzie bezprawności. Do zdarzeń szkodzących, wskazywanych w orzecznictwie sądowym jako przesłanki dochodzenia roszczeń na podstawie art. 448 k.c. od Skarbu Państwa, należą np. zachowania naruszające godność człowieka.

W tym miejscu zauważyć należy, że powódka powoływała się na ww. decyzję Trybunału, jako prejudykatu w niniejszym postępowaniu, nawet gdyby podzielić jej stanowisko w tym przedmiocie, to nie zwolniło jej to od obowiązku wykazania pozostałych przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, zezwalających na zastosowanie art. 417 § 1, art. 445 k.c. lub art. 448 k.c. w postaci szkody i związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem a przewlekłością (wyrok SA w Warszawie z 26.03.2013 r., I ACa 1094/12, LEX nr 1339405).

Powódka wprawdzie wskazywała, że jej obecny zły stan zdrowia, w szczególności stan psychiczny, jest wynikiem wieloletniego procesu karnego, jednakże nie sposób nie zauważyć, że do pierwszego załamania nerwowego powódki doszło na długo przed przedmiotowym postępowaniem karnym (w 2002 r.), zaś do epizodu związanego z utratą pamięci i traumy psychicznej oraz leku związanego z możliwa utratę uprawnień przez powódkę doszło już w 2005 r. po postawieniu jej zarzutów. Nie miało to więc żadnego związku z długością postępowania karnego w jej sprawie, długością i rzetelnością postepowania sądowego, a było skutkiem postawienia jej zarzutów, a następnie wniesienia aktu oskarżenia przeciw niej. Przeprowadzenie wnioskowanych dowodów z opinii biegłych lekarzy sądowych w ocenie Sadu nie zmieniłoby powyższej oceny, a jedynie przedłużyłoby postępowanie i podniosło jego koszty.

Co do zasady powódka ma słuszność że wieloletni proces karny jest stresem i formą obciążenia psychicznego, należy jednak podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 lipca 2019 r., sygn. akt V ACa 166/19 stosownie do którego w normalnym biegu rzeczy przewlekłość postępowania sądowego, nawet niekorzystnego dla strony, nie prowadzi do rozstroju jej zdrowia. Nawet gdyby jednak powódka wykazała – co się nie wydarzyło – że faktycznie przewlekłość postępowań sądowych wywołała u niej tego rodzaju rozstrój zdrowotny, który uniemożliwił jej w pewnym okresie postępowań jakąkolwiek aktywność zawodową to trudno uznać, że istniałby adekwatny, stosowny do okoliczności związek przyczynowy, który zaś jest warunkiem koniecznym do stwierdzenia odpowiedzialności Skarbu Państwa.

Nadto, w sprawie brak jest jakiegokolwiek wiarygodnego dowodu na okoliczność, że długość postępowań sądowych uniemożliwiła powódce w jakimkolwiek czasie prowadzenie jej dotychczasowej, czy też innej pracy zarobkowej. Nie można bowiem przyjąć, iż brak jakiejkolwiek aktywności zawodowej mógł wynikać – jakby tego chciała skarżąca – ze stresu czy też z braku możliwości prowadzenia samochodu. Powody te należy uznać za niewystarczające, w szczególności w świetle poczynionych w toku postępowania ustaleń, iż powódka wykonywała zawód księgowej będący pracą biurową, a następnie podjęła działania zmierzające do przekwalifikowania i podjęcia zatrudnienia związanego z prowadzeniem pojazdów. Zaniechała przy już po wszczęciu postepowania przeciw niej, znów więc nie może być mowy o tym by przyczyną była długość postepowania sądowego, a nie sam fakt postawienia powódce zarzutów. Tymczasem podstawą pozwu nie było niesłuszne oskarżenie powódki, powódka nie wskazała żadnych norm prawnych do których naruszenia miałoby dojść wskutek powyższego. Zgodnie z art. 45 § 1 k.p.k. oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami jest prokurator. Jest on funkcjonariuszem publicznym, którego najważniejszym zadaniem jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Tym samym, wobec powiadomienia dokonanego przez D. W. wyznaczony w sprawie prokurator obowiązany był podjąć odpowiednie czynności przygotowawcze – ograniczające się w tym przypadku do nadzoru nad działaniami policji, które zakończyły się postawieniem aktu oskarżenia przez prokuratora, a w konsekwencji prowadzeniem postępowania karnego przeciwko T. K.. Wszystkie te działania były prowadzone na podstawie przepisów prawa, a okoliczność, iż powódka miała możliwość bronić się przed niezawisłym sądem doprowadziła do jej uniewinnienia, co wskazuje na zapewnienie jej prawa przez państwo Polskie do sprawiedliwego i rzetelnego procesu. Podkreślić wypadnie także, że postępowanie karne prowadzone przeciwko T. K. było jednym postępowaniem prowadzonym pod różnymi sygnaturami ze względu na wymogi proceduralne. I tak, przed sądem I instancji sprawie tej nadawane były sygn. IX K 490/05, IX K 113/08, III K 216/09, zaś przed sądem II instancji sygn. VII Ka 1174/07 oraz VII Ka 35/09. Dzielenie danego postępowania na pięć różnych spraw i wywodzenie z nich różnych roszczeń ze względu jedynie na odmienne sygnatury nie jest jednak zasadne skoro podmiotowo i przedmiotowo były one tożsame. Ostatecznie, przedmiotowa decyzja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu dotyczyła całości postępowania karnego prowadzonego przeciwko powódce, a okres określony przez Trybunał nie jest równoznaczny z okresem przewlekłości występującej w sprawie powódki. Nie sposób bowiem uznać, aby całe postępowanie karne prowadzone przeciwko powódce było przewlekłe, biorąc pod uwagę, iż w ciągu 5 lat w jej sprawie wydano 4 wyroki.

Na tej podstawie należało również stwierdzić, że powódka nie wykazała faktu poniesienia czy też wysokości szkody. Brak jest bowiem dowodów potwierdzających okoliczność, że powódka osiągnęłaby określone zarobki w określonym czasie, gdyby nie ww. przewlekłość. Nawet jeśli powódka z powodu przedmiotowej przewlekłości nie byłaby w stanie wykonywać swoich dotychczasowych czynności zarobkowych to brak jest podstaw do przyjęcia, że nie mogłaby wykonywać innych czynności zarobkowych.

Odnosząc się zaś do roszczeń powódki powiązanych z faktem rozpadu jej życia rodzinnego należy przede wszystkim zauważyć, że zupełny rozkład pożycia między małżonkami stanowiący warunek orzeczenia rozwodu jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym i z całą pewnością nie można uznać, by jedyną jego przyczyną mógł być przewlekle trwający proces karny. Stwierdzając przy tym, że powódka już w 2005 r. wskazywała na brak wsparcia ze strony męża (k. 78) rozwód pomiędzy nią, a jej mężem został orzeczony w 2015 r. podczas gdy przedmiotowe postępowanie karne zostało zakończone w 2010 r. stwierdzić należało, wbrew oczekiwaniom T. K., iż nie istnieje związek dających się logicznie połączyć przyczyn i skutków pomiędzy rozpadem jej małżeństwa a długością prowadzonego postepowania sądowego, a przynajmniej powódka go w niniejszym postępowaniu nie wykazała.

Z powyższych przyczyn powództwo jako przedawnione a w dalszej kolejności niewykazane podlegało oddaleniu, o czym orzeczono jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. biorąc od uwagę aktualną sytuację zdrowotną i majątkową powódki oraz uwzględniając, że takie sytuacje jak przewlekły proces nie powinny mieć miejsca co do zasady. W ocenie Sądu Okręgowego powódka wytaczając powództwo w sprawie pozostawała w silnym przekonaniu o jego zasadności, które wynikało właśnie z długotrwałości postępowania i prejudykatu w postaci decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, w zakresie bezprawności działania pozwanego. Z tych względów należało dojść do przekonania, iż obciążenie jej kosztami byłoby z gruntu niesłuszne i sprzeczne ze społecznym poczuciem sprawiedliwości, w związku z czym postanowiono jak w punkcie 2. sentencji wyroku.

Sędzia Piotr Królikowski