Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2023r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogusław Łój

Sędziowie: Małgorzata Olichwiruk

R. S.

Protokolant: st. sekr. sądowy Barbara Serżysko

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 listopada 2023r. w Z.

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 kwietnia 2023r. sygn.akt IV P-upr 159/22

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża powódki kosztami procesu za postępowanie odwoławcze.

sędzia Małgorzata Olichwiruk sędzia Bogusław Łój sędzia Rafał Skrzypczak

Sygn. akt IV Pa upr 30/23

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego w Z. – powódka J. K. wniosła o:

– zasądzenie od pozwanego różnicy dodatku służbowego stanowiącego część niewypłaconego uposażenia z podwyżki uposażeń f-szy Służby Więziennej (SW) za okres od stycznia do sierpnia 2022 r. w kwocie 3.328 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wymagalności do dnia zapłaty,

– wypłatę od 1.09.2022 r. części dodatku służbowego w kwocie 416,00 zł ustalonego w oparciu o przepis § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej -jako kwoty stanowiącej składnik realizacji podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej od 1.01.2022 r.;

– zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powódka wywodziła, że od 1.01.2022 r. zaniżana jest o 401,00 zł wysokość przysługującego mu dodatku służbowego, wynikającego z realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w 2022 r., która łącznie miała wynieść 624,00 zł.

Odnosząc się do poszczególnych przepisów regulujących uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej, powódka stwierdziła, że dodatek służbowy wynikający z § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości powinien być mu przyznany od 1.01.2022 r. w maksymalnej wysokości, tj. 416,00 zł. Zmiana sposobu obliczania dodatku za wysługę lat nie ma bowiem żadnego związku z realizacją podwyżki uposażeń.

W odpowiedzi na pozew, Areszt Śledczy w Z. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, dlaczego zaprzecza zasadności roszczenia powódki jako niezgodnego z przepisami prawa materialnego. Ponadto wskazał na brak po swojej stronie legitymacji biernej w niniejszym postępowaniu.

W piśmie z dnia 19.01.2023 r. powódka wskazała, że w związku z realizacją podwyżki funkcjonariuszy SW w 2022 r. doszło do dyskryminacji w zatrudnieniu i w związku z tym dodatkowo wniosła o:

- przyznanie odszkodowania w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. 4.992,00 zł,

W odpowiedzi na rozszerzenie powództwa, pozwany wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 26.04.2023r., Sąd Rejonowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo (pkt I), a także nie obciążył powódki kosztami procesu (pkt II).

Sąd Rejonowy ustalił, iż powódka J. K. jest funkcjonariuszem Służby Więziennej pełniącym służbę w Areszcie Śledczym w Z., obecnie na stanowisku starszego wychowawcy d.. Posiada stopień kapitana.

We wspólnym komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Związków Zawodowych z 10.02.2022 r. podano, że każdy funkcjonariusz Służby Więziennej otrzyma, ze skutkiem od 1.01.2022 r., podwyżkę uposażenia nie niższą niż 624,00 zł brutto (z nagrodą roczną nie niższą niż 677,00 zł brutto). Średnio podwyżka uposażenia wynieść miała 637,00 zł brutto, a wraz z nagrodą roczną średnio na etat funkcjonariusza ok. 690,00 zł brutto. Wskazano ponadto, że strony pozostają w rozbieżności co do składników uposażenia (dodatek za stopień, dodatek służbowy i wysługa lat), które zrealizują podwyżkę (pkt 1).

Podwyżki dla funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej miały zostać zrealizowane ze środków zagwarantowanych ustawą z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw oraz ustawą budżetową na 2022 r. (pkt 2).

Szczegółowy sposób realizacji podwyżek dla funkcjonariuszy Służby Więziennej, o których mowa w punkcie 1, miał zostać określony w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości wydanym na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej, zmieniającym rozporządzenie w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, uwzględniającym:

a) rozróżnienie części składkowych dodatku służbowego na dwie części:

a. „motywacyjną” – realizowaną na dotychczasowych zasadach,

b. „modernizacyjną” – ustaloną zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 01.01.2022 r. (pkt 3).

W przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń (pkt 3 lit. e).

Pod komunikatem podpisali się przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej i (...), natomiast nie sygnował nikt za (...).

Pismem z dnia 28.03.2022 r. Dyrektor Aresztu Śledczego w Z. ustalił powódce J. K. uposażenie od 1.01.2022 r., jako podstawę prawną wskazując art. 57, art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 9.04.2010 r. o Służbie Więziennej, § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29.11.2018 r. w sprawie uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz § 1, § 2 ust. 1, § 3, § 4 ust. 1, § 6, § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Uposażenie zostało ustalone na następujących zasadach:

1. zasadnicze według 15 grupy zaszeregowania w kwocie 3 712,00 zł miesięcznie;

2. dodatek za wysługę lat w wysokości 30% uposażenia zasadniczego, tj. w kwocie 1.114,00 zł miesięcznie, z czego kwota 557,00 zł wynika z dokumentów potwierdzających wysługę lat zaliczoną od 01.01.2022 r.;

3. dodatek za stopień w kwocie 1 738,00 zł miesięcznie, z czego kwota 208,00 zł wynika z ww. rozporządzenia;

4. dodatek służbowy:

a. ustalony w zw. z § 6 pkt 1 rozporządzenia w kwocie 700,00 zł,

b. ustalony w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia w kwocie 0,00 zł zgodnie z zasadami realizacji podwyżki od 01.01.2022 r.,

łącznie w wysokości 700,00 zł miesięcznie.

W piśmie podano, że łączny wzrost dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, stanowiący realizację podwyżki uposażenia z dniem 1.01.2022 r., wyniósł 765,00 zł.

W przypadku powódki okresy pracy dotychczas nieuwzględnione zaliczono od 01.01.2022 r. z urzędu.

Realizacja podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej odbyła się w całym kraju wg jednakowych zasad. Dyrektorzy aresztów śledczych i funkcjonariusze odpowiedzialni za jej wdrożenie otrzymywali informacje dotyczące jej przeprowadzenia w formie wiadomości e-mail oraz w czasie wideokonferencji. W dniu 24.03.2022 r. odbyła się w tym celu odprawa służb kadrowych w Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w P..

Dyrektor Centralnego Zarządu Służby Więziennej nie wydał pisemnego komunikatu.

Dyrektorzy Okręgowej Służby Więziennej zostali zobowiązani do przygotowania formy pisemnej dotyczącej należnych na dzień 1.04.2022 r. uposażeń f-szy, przekazania przedmiotowych informacji służbom finansowym oraz wprowadzania danych do systemu kadrowo-płacowego (...) w terminie do 29.03.2022 r. Zobowiązano ich również do wypłaty podwyżki uposażeń ze skutkiem od dnia 1.01.2022 r. z dniem 7.04.2022 r.

W przypadku funkcjonariuszy, u których od dnia 1.01.2022 r. nastąpiła zmiana wysokości dodatku za wysługę lat (na skutek doliczenia „stażu cywilnego” i okresu odbywania studiów wyższych) odpowiednio zmniejszano przyznany dodatek służbowy, tak by suma podwyżki z tych dwóch składników uposażenia oraz dodatku za stopień nie przekraczała 624,00 zł.

Jak ustalił Sąd Rejonowy, w Areszcie Śledczym w Z. były osoby, u których nie dochodziło do zmiany dodatku za wysługę lat i im przyznano maksymalną kwotę dodatku służbowego w części modernizacyjnej, czyli 416,00 zł). Byli też tacy funkcjonariusze, którzy nie otrzymali w ogóle podwyżki dodatku służbowego, ponieważ cała kwota podwyżki została przeznaczona na dodatek za wysługę lat; łączny wzrost uposażenia mógł wówczas przekraczać pułap 624,00 zł.

Powódka nie otrzymała podwyżki dodatku służbowego (w części modernizacyjnej). W piśmie wskazano kwotę 0 zł, gdyż od dnia 1.01.2022 r. doliczono jej do wysługi cywilny staż, co skutkowało zwiększeniem dodatku stażowego o 557,00 zł oraz zwiększono dodatek za stopień o 208,00 zł (zgodnie z przewidzianymi w rozporządzeniu kwotami). Łączna kwota dodatku służbowego została ustalona na poziomie 700,00 zł miesięcznie.

Różnicowanie dodatku służbowego odbyło się bez analizy pracy, doświadczenia i stażu funkcjonariuszy. Jedynym czynnikiem mającym wpływ na różnicowanie dodatku służbowego było doliczenie (lub nie) do stażu pracy – okresu zatrudnienia (lub studiów) poza służbą (tzw. cywilny staż pracy), który dotąd nie podlegał zaliczeniu do dodatku stażowego funkcjonariuszy Służby Więziennej, co różniło ich od innych służb mundurowych.

Obecnie funkcjonariusz przyjęty do służby, nawet bez przeszkolenia, otrzymuje dodatek służbowy w części modernizacyjnej w kwocie 416,00 zł. Wysokość dodatku służbowego w części motywacyjnej zależy od spełnienia kryteriów przewidzianych w ustawie oraz oceny danego funkcjonariusza.

Dyrektor Aresztu Śledczego w Z. nie miał żadnego wpływu na rozdział środków pieniężnych przyznanych jednostce, celem zrealizowania podwyżki uposażenia oraz wzrostu dodatku stażowego dla funkcjonariuszy Służby Więziennej. Pracownicy kadr pozwanego otrzymali dokładne wytyczne w jaki sposób mają naliczyć uposażenia wraz z dodatkami dla funkcjonariuszy.

W powyższym stanie faktycznym Sąd I instancji ocenił, iż roszczenie powódki okazało się niezasadne.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy przytoczył brzmienie art. 57 ust. 1 oraz art. 58 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej i wskazał, iż od dnia 1.01.2022 r. ustawodawca zmodyfikował treść przepisu ust. 2 powołanego art. 58, dodając postanowienia, zgodnie z którymi do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat funkcjonariuszy zalicza się okresy wymienione w ust. 2 pkt 1-6. Jak podał Sąd, do czasu wprowadzenia tej zmiany, do wysługi lat nie były zaliczane okresy tzw. cywilnego stażu pracy, czy okres odbywania studiów. Było to przedmiotem protestów f-szy Służby Więziennej, którzy wskazywali na uregulowania różnicujące ich sytuację w stosunku do innych służb mundurowych.

Jak wskazał Sąd I instancji, powyższa zmiana była konsekwencją wejścia w życie ustawy z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r., poz. 2448), która w przepisie art. 19 pkt 1 b nadała nowe brzmienie przepisowi art. 58 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej. Jednocześnie na mocy tejże ustawy modernizacyjnej (art. 19 pkt 1 d), nadano nowe brzmienie przepisowi art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej.

Sąd wskazał także, iż ustawodawca realizując postanowienia art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej przewidział więc podwyżkę uposażenia funkcjonariuszy Służby Więziennej w części obejmującej również pozostałe dodatki, o których mowa w ustawie o Służbie Więziennej tj. dodatek za stopień i dodatek służbowy, ale w tym zakresie (w przeciwieństwie do zasad ustalania dodatku za wysługę lat), zasady ich przyznawania zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz.U. z 2022 r., poz. 663).

Sąd Rejonowy w dalszej kolejności przytoczył stanowisko powódki, zgodnie z którym realizacja podwyżki uposażenia funkcjonariuszy została przeprowadzona w sposób nieprawidłowy, gdyż wzrost dodatku za wysługę lat (wynikający ze zmiany przepisów ustawy o Służbie Więziennej) nie powinien mieć wpływu na wysokość podwyżki wynikającej z wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. W ocenie powódki, „gwarantowana” kwota podwyżki tj. 624,00 zł nie powinna obejmować wzrostu dodatku stażowego, a zatem w miejsce kwoty 0,00 zł (wskazanej w pkt 4 pisma z dnia 28.03.2022 r.) winna mieć przyznaną kwotę 416,00 zł i różnicy tej domagała się w pozwie. Żądała bowiem wyrównania uposażenia za okres od stycznia do daty złożenia pozwu tj. sierpnia 2022 r. (liczonego jako iloczyn 416,00 zł i 8 miesięcy) oraz wypłaty należnej kwoty tj. 416,00 zł poczynając od września 2022 r.

Sąd wskazał również, iż z ustalonego stanu faktycznego wynika, że zmiana przepisów ustawy o Służbie Więziennej miała wpływ na uposażenie powódki, gdyż od 1.01.2022 r. jej dodatek za wysługę lat wzrósł o 557,00 zł, co jest kwotą prawidłową w zakresie tego konkretnego składnika. Wysokości tej powódka nie kwestionowała. Kwota dodatku za stopień wynika zaś wprost z tabeli stanowiącej załącznik do rozporządzenia .Wobec tej zmiany dodatek za stopień, w przypadku powódki wzrósł o 208,00 zł. Ta kwota również nie była kwestionowana.

W dalszej kolejności Sąd I instancji zaznaczył, że w świetle powołanego rozporządzenia, dodatek służbowy (którego dotyczy spór), składa się z dwóch części tj.:

- motywacyjnej (przewidzianej w § 6 pkt 1 rozporządzenia, a ustalonej na podstawie § 5),

- modernizacyjnej (o której mowa w § 6 pkt 2 rozporządzenia).

Ten ostatni przepis stanowi, że dodatek służbowy może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416,00 zł. W przypadku powoda podwyższenie dodatku na podstawie § 6 pkt 2 wyniosło 45,00 zł i tę część powód kwestionował (nie podważając jednocześnie wysokości dodatku służbowego w części motywacyjnej wynoszącej 900,00 zł).

Sąd wskazał także, że na skutek realizacji podwyżki przewidzianej w powołanych powyżej przepisach, w przypadku powódki doszło do wzrostu uposażenia o łączną kwotę 765,00 zł (557,00 zł- wzrost dodatku za wysługę lat, 208,00 zł wzrost dodatku za stopień, 0,00 zł- wzrost dodatku służbowego). Zdaniem powódki było to nieprawidłowe, gdyż podwyżka winna być liczona niezależnie od wzrostu dodatku za wysługę lat, a łączna kwota wzrostu uposażenia (obejmująca tylko dodatek za stopień i dodatek służbowy) winna wynosić 624,00 zł, czyli tyle, ile obiecano funkcjonariuszom na etapie poprzedzającym wejście w życie w/w aktów prawnych.

Sąd zaznaczył przy tym, że powódka w toku postępowania rozszerzyła powództwo i poza zgłoszonym w pozwie żądaniem wyrównania uposażenia i ustalenia jego wysokości na prawidłowym poziomie, domagała się również zapłaty odszkodowania z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu. Każde z roszczeń zgłoszonych przez powoda wymagało więc odrębnego omówienia przez Sąd Rejonowy.

I tak, w ocenie Sądu I instancji, nie było podstaw do uwzględnienia żądania powódki o zapłatę wyrównania uposażenia (i ustalenia jego prawidłowej wysokości) w oparciu o powołane powyżej regulacje tj. ustawę z dnia 9.04.2010 r. o Służbie Więziennej, ustawę z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej

Albowiem z żadnego przepisu ustawy modernizacyjnej ani cytowanego wyżej rozporządzenia wykonawczego do art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej nie wynika, że powódka miał otrzymać kwotę 624,00 zł z jakiegokolwiek tytułu, albo jaka miałaby być relacja tej kwoty do podwyższanych dodatków.

Natomiast przepis §9 rozporządzenia stanowi wprost, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2, dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Nie jest więc tak, że z żadnego przepisu prawa nie wynika, że dodatek za wysługę lat wchodzi w część składową realizacji podwyżki uposażeń od dnia 1.01.2022 r. Powódka ma wprawdzie rację, że przepis § 2 ust. 2 wymaga pisemnego wniosku f-sza (którego powódka nie złożyła), lecz nawet przyznanie tej okoliczności nie daje podstawy do znalezienia w obowiązujących przepisach podstawy do przyjęcia, że należny powódce dodatek służbowy (w części modernizacyjnej) winien wynosić 416,00 zł, a zatem suma dodatku służbowego winna wyrażać się kwotą 1 116,00 zł.

Rozporządzenie w sprawie dodatków stałych ani żaden inny przepis prawa nie określają zasad realizacji podwyżki, na co również wskazywała powódka.

Jedyny przepis, który konkretyzuje te zasady, to § 6 pkt 2 rozporządzenia. Stanowi on wyraźnie, że dodatek służbowy „może” (nie „musi”) składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1.01.2022 r. Ponadto przepis ten określa jedynie próg maksymalny (416,00 zł), nie podając progu minimalnego.

Podkreślenia wymaga, że sąd nie może upatrywać podstawy prawnej roszczeń powódki w źródłach pozaprawnych, czyli m.in. w komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Związków Zawodowych z 10.02.2022 r. Nie można też posiłkować się tym komunikatem w procesie wykładni ww. rozporządzenia. Nie stanowi ono przecież źródła prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p.

Do odmiennych konkluzji nie prowadzi fraza użyta w § 6 pkt 2 rozporządzenia, gdzie mowa o części ustalonej „zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r.”. Jest to odesłanie niejasne, niekonkretne, wskazujące na bliżej nieokreślone ustalenia i zasady, a poza tym – jak już wspomniano – nieobligatoryjne („może”). Nie przyznaje więc powódce żadnych konkretnych roszczeń.

Zresztą nawet gdyby dopuścić interpretowanie przepisów rozporządzenia w oparciu o treść komunikatu z 10.02.2022 r., to trzeba zauważyć, że wysokość poszczególnych dodatków w praktyce ukształtowano powódce tak, że łączna kwota jest równa tej, zagwarantowanej w komunikacie. Innymi słowy – na podstawie rozporządzenia zrealizowano wymóg dotyczący kwoty podwyżki, zawarty w komunikacie. Istotny jest tu zwłaszcza pkt 3 lit. e, który stanowi odpowiednik § 9 rozporządzenia i który należy rozumieć tak, że podwyżka dodatku za wysługę lat powinna „konsumować” część dodatku służbowego. Zapisano w nim wprost, że: „w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń”.

Sąd Rejonowy dostrzegł wadliwość nowych przepisów, na podstawie których ustalono powodowi wysokość przysługującego mu uposażenia i ocenia je krytycznie. Dotyczy to zarówno ich niestaranności legislacyjnej, ale również takiej konstrukcji, która odbiega od pierwotnych ustaleń tj. niezależnej podstawy i finansowania dodatku za wysługę lat (w sposób zrównujący sytuację f-szy SW z innymi służbami mundurowymi) i podwyżki uposażenia, która miała mieć oparcie w innych przepisach tj. powołanej wyżej ustawy modernizacyjnej.

Jednakże słuszne są uwagi formułowane przez Rządowe Centrum Legislacji i Ministra Finansów, w których wskazano na braki w zakresie § 2 i 6 rozporządzenia, w tym niezrozumiałe brzmienie ostatniego z powołanych przepisów- w żaden sposób nie uzupełniają podstawy prawnej obliczenia części modernizacyjnej dodatku służbowego. Cytowane przez Sąd I instancji przepisy, w tym § 6, są jedyną podstawą prawną, w oparciu o którą można ocenić istnienie roszczenia zgłoszonego w pkt 1 i 2 pozwu. Tymczasem kwota spornego świadczenia mieści się w granicach przez te przepisy wyznaczonych.

W ocenie Sądu Rejonowego, za zasadnością żądania powódki nie mogło wiec przemawiać to, że funkcjonariuszom Służby Więziennej obiecano, czy gwarantowano podwyżkę uposażenia (niezależnie od wzrostu dodatku za wysługę lat) na poziomie 624,00 zł. To, że ustawodawca kwestie te uregulował w sposób odmienny niż pierwotnie zakładano, a jednocześnie dopuścił się legislacyjnej niestaranności, nie może stanowić źródła roszczenia powódki. Powódka nie ma bowiem prawa do abstrakcyjnie rozumianej „podwyżki”, a jedynie do takich składników uposażenia i w takiej wysokości, jaką przewidują obowiązujące przepisy prawa.

W tym kontekście kwestie podnoszone przez powódkę, dotyczące wad legislacyjnych, pozostają bez znaczenia dla tego roszczenia.

Sąd I instancji w tym miejscu wskazał, iż jego rolą była wyłącznie ocena, czy po stronie powódki, w oparciu o powołane powyżej przepisy, istnieje roszczenie o zapłatę konkretnych kwot. Skoro odpowiedź na to pytanie jest negatywna – powództwo sformułowane w pkt 1 i 2 pozwu należało oddalić.

W tym miejscu Sąd również podkreślił, że powyższe rozważania odnoszą się do podstawy prawnej kształtującej uposażenie powódki jaką stanowi jej akt mianowania oraz tzw. pragmatyki służbowe (tj. ustawa o Służbie Więziennej i rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r.). Sąd pracy co do zasady nie może bowiem ukształtować wynagrodzenia za pracę, jeżeli jest ono wypłacane w wysokości mieszczącej się w granicach określonych w przepisach prawa pracy i umowie o pracę. Jedyny wyjątek dotyczy sytuacji naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu (niedyskryminowania z przyczyn określonych w art. 18 ³a § 1 k.p.), albowiem znajduje tutaj zastosowanie norma z art. 18 § 3 k.p., zgodnie z którą postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne (por. Baran Krzysztof W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1-93, wyd. VI.)

W toku postępowania przed Sadem I instancji zgłoszone dodatkowo zostały roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu dyskryminacji.

Sąd wskazał, iż Kodeks pracy jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy przewiduje zasadę równego traktowania w zatrudnieniu. Przywołał on w tym miejscu brzemiennie art. 11 ² k.p. oraz art. 11 ³ k.p.

Przepisy te są potwierdzeniem na gruncie prawa pracy konstytucyjnych: zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) i zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji RP). Przepisy rozdziału IIa Kodeksu Pracy rozwijają owe zasady.

Sąd w tym miejscu wskazał, iż w dotychczasowym stanie prawnym wyróżniane były dwa przypadki nierównego traktowania. Tak zwane „zwykłe” nierówne traktowanie oraz jego kwalifikowana forma, czyli dyskryminacja. W zależności od tego, czy w danym przypadku pracodawca dopuścił się „zwykłego” nierównego traktowania, czy dyskryminacji, inny był katalog uprawnień pracownika z tym związanych.

Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 7 września 2019 r. miała na celu zatarcie tych różnic (na co wskazuje m.in. uzasadnienie projektu nowelizacji w którym podano, że „każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników będzie uznawane za dyskryminację”).

Jednakże pomimo zmiany przepisu art. 11 ³ k.p. i deklarowanej woli ustawodawcy, nie ujednolicono pojęciowo przepisów Kodeksu Pracy dotyczących nierówności i dyskryminacji w zatrudnieniu; w dalszym ciągu bowiem zachowano przepisy dotyczące równych praw (art. 11 ² k.p.), co pozwala utrzymać rozróżnienie na zwykłą nierówność i kwalifikowaną jaką jest dyskryminacja. O tym, że są co do tego wątpliwości, świadczy chociażby pytanie prawne do Sądu Najwyższego skierowane przez Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 23.02.2023 r., sygn. akt VII Pa 156/22. Sąd ten powołał się na wyrok Sądu Najwyższego wydany już po omawianej nowelizacji (z dnia 19 listopada 2020 r. II PK 239/18), gdzie mowa jest o zachowanej odrębności pojęciowej. Sąd Okręgowy zwrócił się więc o rozstrzygnięcie, czy do odszkodowania dochodzonego z tytułu naruszenia zasady równego traktowania (art.11 ² k.p.) znajdują zastosowanie przepisy Rozdziału IIa Działu I Kodeksu pracy (w szczególności art.18 ³d k.p.) wskazując jednocześnie, że w jego ocenie, w przypadku odszkodowania dochodzonego w oparciu o naruszenia zasady z art.11 ² k.p. przepisy Rozdziału IIa Dział I Kodeksu pracy nie znajdą zastosowania. Kwestia ta jest o tyle istotna, że w poprzednim stanie prawnym przyjmowano, że inny jest katalog roszczeń pracownika, w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze „zwykłą nierównością”, czy dyskryminacją. Inne są również reguły postępowania dowodowego.

W sprawie niewątpliwe jest, że J. K. skutecznie wykazała, że na skutek realizacji podwyżki dla f-szy Służby Więziennej oraz równolegle wprowadzonych zasad naliczania dodatku za wysługę lat- znalazła się w gorszej sytuacji niż niemal wszyscy f-sze zaszeregowani w tej samej grupie. Uzasadnia to nie tylko bardzo zbliżony zakres odpowiedzialności i zadań, ale też funkcjonujące w Służbie Więziennej kategorie zaszeregowania. W ocenie sądu odzwierciedlają one bowiem kategorię jaką jest praca „o jednakowej wartości”. W myśl przepisu 18 ³c § 1 k.p, wynagrodzeniem są wszystkie jego składniki bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna. W ocenie sądu, f-szami do których należało porównać powódkę (w zakresie należnych jej składników uposażenia) są osoby wykazane w zestawieniu pozwanego (k. 119).

Zgodnie zaś z § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r., na wysokość pobieranego przez f-sza dodatku służbowego (który w ocenie sądu postrzegać należy jako jeden składnik uposażenia, niezależnie od wadliwej konstrukcji rozporządzenia dzielącego go na część motywacyjną i modernizacyjną) wpływa prawidłowe wykonywanie obowiązków służbowych, w szczególności inicjatywa i samodzielność w realizacji zadań służbowych, terminowość i efektywność podejmowanych działań, posiadane kwalifikacje i umiejętności wykorzystywane na zajmowanym stanowisku, a także powierzenie nowych lub dodatkowych obowiązków służbowych lub wystąpienie innej istotnej zmiany warunków służby związanej ze zwiększeniem obowiązków, wymagającej zaangażowania funkcjonariusza w wykonywanie zadań służbowych. Wbrew twierdzeniu pozwanego (pismo z dnia 10.01.2023 r., k. 124) , z przepisów cytowanego rozporządzenia nie wynika, by wpływ na ten składnik uposażenia miało zajmowane stanowisko, aktualny stopień służbowy, ukończone szkolenie i długość stażu pracy w Służbie Więziennej. Powołany przez pozwanego § 4 ust. 5 rozporządzenia ustanawia jedynie minimum dodatku służbowego i odnosi się do ukończonego szkolenia i zdania egzaminu. Nie ma w nim mowy o zajmowanym stanowisku (to wpływa na wysokość uposażenia zasadniczego), bezpośrednio do stopnia (który wpływa również na dodatek za stopień) i długości stażu w Służbie Więziennej. Ten ostatni element obecnie nie ma wpływu na żaden ze stałych dodatków do uposażenia, skoro do dodatku za wysługę lat dolicza się również staż „cywilny”. Istotne są przesłanki wskazane w § 5, na który pozwany wprawdzie również wskazał, jednak w żaden sposób nie uprawdopodobnił nawet w jaki sposób wpłynęły na to, że dodatek służbowy powódki jest niższy od 4 osób z tej grupy, a w dodatku różnica w stosunku do niektórych f-szy jest znaczna i wynosi ok. 231 zł.

Niesporne w sprawie było to, że podwyżka uposażeń dla Służby Więziennej, która nastąpiła od dnia 1.01.2022 r., została zrealizowana w ten sposób, że f-sze, których dodatek za wysługę lat miał wzrosnąć wskutek doliczenia „stażu cywilnego” mieli odpowiednio zmniejszony dodatek służbowy w tzw. części modernizacyjnej. To w efekcie doprowadziło do sytuacji, że suma dodatku służbowego (składającego się z tzw. części motywacyjnej i modernizacyjnej) takich osób jest niższa niż f-szy u których nie doszło do wzrostu dodatku za wysługę lat.

Wykazane przez powódkę konsekwencje w postaci różnicowania uposażeń, w oderwaniu od dotychczasowych zasad, zostały spowodowane poprzez zastosowanie działania arytmetycznego polegającego na tym, że najpierw przydzielano odpowiednią podwyżkę dodatku za wysługę lat z tytułu ustalonego na nowo stażu pracy – jeśli zaistniały do tego przesłanki. Następnie przyznawano podwyżkę dodatku za stopień, a w dalszej kolejności podwyżkę dodatku służbowego- w części „modernizacyjnej” (która stanowiła wyliczoną różnicę pomiędzy wzrostem dodatku za stopień i dodatku stażowego. Łącznie przyznawano kwotę podwyżki nie większą, niż 624 zł, chyba że z podwyżki dodatku za wysługę lat wynikała kwota wyższa. Wówczas nie przydzielano żadnej kwoty do dodatku służbowego - jak u powódki. Pracodawca, ustalając wysokość części „modernizacyjnej” dodatku, nie stosował żadnych kryteriów związanych z osobą pracownika lub wykonywaną przez niego pracą. Stosował wyłącznie wyliczenia matematyczne według powyższej metody.

Abstrahując od podstaw takiego ukształtowania uposażenia można więc postawić tezę, że w Areszcie Śledczym w Z. doszło do zróżnicowanie uposażeń, które cechowała co najmniej nierówność w zakresie wynagrodzenia. Możliwe jest nawet przyjęcie, że doszło do tego na skutek zastosowania niedozwolonego kryterium (tj. takiego, który uznane jest za naganne i społecznie nieakceptowalne dla ustawodawcy krajowego i unijnego), którym był nie tyle staż pracy, co staż pracy „w cywilu”, albowiem te osoby zostały potraktowane gorzej w zakresie składnika jakim jest dodatek służbowy.

Pomimo dokonania takich ustaleń tj. przyjęcia, że doszło do zróżnicowania uposażeń f-szy wykonujących pracę jednakowej wartości Sąd orzekający w sprawie nie znalazł podstaw do zasądzenia odszkodowania o którym mowa w przepisie art. 18 ³d k.p. Okolicznością bezsporną, było to, że kierujący Aresztem Śledczym w Z. dyrektor nie miał żadnej swobody w rozdysponowaniu środków przeznaczonych na podwyżki, a pochodzących z budżetu państwa. Niesporne było to, że włączenie podwyżki dodatku za wysługę lat (czyli wzrost tego dodatku dla części f-szy na podstawie ustawy o Służbie Więziennej) do podwyżki przewidzianej w ustawie modernizacyjnej i rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. było spowodowane brakiem zapewnienia odpowiednich środków budżetowych (vide: m.in. pismo Ministra Finansów z dnia 4.03.2022 r). Stąd konstrukcja rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. stanowiącego odpowiednik uzgodnień zawartych w pkt 3e porozumienia z dnia 10.02.2022 r. Oczywiste jest, że dyrektor nie miał możliwości rozdysponowania środków w inny sposób; okoliczność ta wynikała również z zeznań świadka R. D. oraz załączonych do odpowiedzi na pozew pism i wiadomości e-mail. (...) kadrowe pozwanego dostały jednoznaczne wytyczne w jaki sposób rozdzielić środki, w tym celu odbywały się odprawy i wideokonferencje, a cały proces został zrealizowany w tożsamy sposób we wszystkich jednostkach penitencjarnych w Polsce.

Jak natomiast stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7.04.2011 r. (I PK 232/10), zgodnie z art. 18 ³b § 1 in fine k.p., nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania sytuacja, w której pracodawca wykaże, że kierował się obiektywnymi powodami. W sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy chodziło o sytuację, gdy problemem stało się porównanie zatrudnionego lekarza specjalisty z lekarzem rezydentem. Sedno leżało w tym, że ustalenie stawki wynagradzania zasadniczego lekarza rezydenta było poza uprawnieniami pracodawcy, a ponadto zostało regulowane ustawowo. W ocenie sądu jest to analogiczne do niniejszego stanu faktycznego. Przyczyną ustalenia powódce dodatku służbowego w kwocie niższej niż f-szom na podobnych stanowiskach było to, że wolą ustawodawcy, w tym samym czasie doszło do wzrostu jej dodatku za wysługę lat. Akty prawne stanowiące podstawę naliczania uposażeń dla kadr Służby Więziennej oraz wytyczne kierowane przez przełożonych nakazywały modyfikację dodatku służbowego w części modernizacyjnej w zależności od naliczenia wysługi lat „na nowo”. Zmiana w zakresie zasad naliczania dodatku za staż pracy była zaś efektem nowelizacji ustawy o Służbie Więziennej, co z kolei stanowiło realizację dawno podnoszonego postulatu zrównania sytuacji służby więziennej z innymi służbami mundurowymi (por. m.in. pismo (...) z dnia 19.06.2022 r.).

Innymi słowy, pracodawca powódki tj. Areszt Śledczy w Z. nie miał żadnego wpływu nie tylko na sumę środków pieniężnych, ale również zasad wg których nastąpić miało ich wydatkowanie. Jak wynikało z załączonych przez pozwanego wiadomości e-mail oraz zeznań świadka R. D., proces ten odbył się we wszystkich jednostkach w ten sam sposób, a odpowiedzialne służby kadrowe otrzymały szczegółowe wytyczne jak go przeprowadzić (łącznie z przykładowym sposobem wyliczania należnych składników uposażenia). W ocenie sądu brak możliwości innego podziału środków skutkuje przyjęciem tezy, że pozwany nie odpowiada za skutek w postaci ukształtowania uposażenia powódki (zwłaszcza w części stanowiącej jej dodatek służbowy) w sposób niekorzystny wobec f-szy wykonujących pracę jednakowej wartości.

To zaś uznać należało za względy obiektywne, o których mowa w powołanym przepisie art. 18 ³b § 1 k.p. Jest to swoisty kontratyp wyłączający bezprawność.

Przesądzenie tej kwestii miało więc wpływ również na brak podstawy prawnej do zasądzenia wynagrodzenia w oparciu o przepis art. 18§3 k.p.

Sąd Rejonowy nie miał przy tym wątpliwości co do istnienia po stronie pozwanej legitymacji biernej w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na względzie, Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

Natomiast podstawę prawną orzeczenia o kosztach stanowił art. 102 k.p.c. Orzekając w tym przedmiocie, Sąd Rejonowy miał na względzie przede wszystkim charakter roszczenia, opartego na zarzutach dotyczących niejasno sformułowanych przepisów oraz ukształtowania wysokości uposażenia funkcjonariuszy w sposób różnicujący, bez czytelnych kryteriów.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego złożył powódka, zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1. Naruszenie przepisów prawa materialnego:

- tj. art 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. Z art 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. Z art. 18 ^3a § 1 i art. 18 ^3c § 1 Kodeksu Pracy, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu uprawnień powoda o charakterze majątkowym wynikających ze stosunku służbowego i przyznaniu w zaniżonej wysokości dodatku służbowego w części „modernizacyjnej”, w stosunku do funkcjonariuszy, którzy nie posiadają okresów zatrudnienia równorzędnych do okresów służby tzw. „okresów cywilnych” w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa;

- tj. art 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu osobistych praw majątkowych powoda i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie – to jest nieproporcjonalnego naruszenia prawa powoda do uposażenia za pełnioną służbę spowodowanego pośrednią dyskryminacją płacową ze względu na „cywilny staż pracy”;

2. Naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 178 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, polegające na zlekceważeniu wniosku powoda o dokonanie kontroli zgodności przepisów rozporządzenia w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia funkcjonariuszy SW, a w szczególności § 6 i § 9 tegoż rozporządzenia zarówno z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Kodeksu Pracy i ustawy o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz z przepisami prawa międzynarodowego – czym naruszono prawo powoda do rzetelnego i sprawiedliwego procesu, a także rzetelnej procedury sądowej;

3. Naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, dokonaną w sposób wybiórczy, a częściowo nawet nielogiczny i sprzeczny z doświadczeniem życiowym z negatywnymi konsekwencjami dla powoda poprzez:

a) pominięcie w szczególności treści zawartych w materiale dowodowym:

- Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.03.2022r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej i uzasadnieniu tego aktu prawnego jako wykonującego zarówno ustawę budżetową, jak i modernizacyjną i przedstawionego jako dowód na okoliczność kwoty 624 zł, tj. należnej powodowi comiesięcznej podwyżki uposażenia w roku 2022,

- uzasadnienia do projektów rozporządzeń w sprawie wielokrotności kwoty bazowej w innych służbach mundurowych, co wskazywało na analogię postępowania przy podwyżce i potwierdzało prawidłowość stawianych przez powoda tez i dochodzonej kwoty podwyżki;

b) uznanie, że podwyżka uposażeń nastąpiła na podstawie obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r.- nie wskazując konkretnie przepisów mających wpływ na ustalenie wysokości comiesięcznej podwyżki, która dla wszystkich funkcjonariuszy służb objętych ustawą modernizacyjną wynikała z zapisów ustawy budżetowej i właśnie ustawy modernizacyjnej i we wszystkich służbach realizacja jej możliwa była w oparciu o zmianę wskaźnika wielokrotności bazowej i nie mogła być wyższa niż 624 zł miesięcznie, a co za tym idzie, dodatek za wysługę lat w SW nie mógł być jej składnikiem bo takie rozwiązanie powodowałoby przekroczenie zabezpieczonej ustawami kwoty na jej realizację (np. funkcjonariusze SW D., K., W.) i naruszenie dyscypliny finansów publicznych w rozumieniu ustawy. Areszt Śledczy jako jednostka budżetowa Skarbu Państwa nie może dowolnie kształtować polityki kadrowej i budżetowej, a jego działania zawsze muszą wynikać z przepisów prawa i w oparciu o ustalony plan finansowy;

4. Błędne dokonanie ustaleń faktycznych poprzez:

- uznanie, że podwyżka uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej została zrealizowana w oparciu o postanowienia art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej, albowiem ta wynikała z realizacji postanowień zawartych w art. 9 pkt 8 przywoływanej ustawy, zgodnie z którym wzmocnienie systemu motywacyjnego uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej jest realizowane przez podwyższenie wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej – co ma kluczowe znaczenie dla wydanego wyroku i wskazuje z jakich przepisów ustawowych wynika gwarantowana kwota podwyżki i jaki cel miała osiągnąć podwyżka. Art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej dotyczy wyłącznie wzrostu wynagrodzeń pracowników cywilnych Służby Więziennej i nie ma zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy,

- uznanie, iż pracodawcą powódki jest Dyrektor Aresztu Śledczego w Z., podczas gdy faktycznie jest nim Skarb Państwa, z którym łączy powódkę stosunek administracyjnoprawny – co w światle wydanego uzasadnienia zasadniczo wpłynęło na treść wydanego wyroku. Dodatkowe określenie w pozwie (jako statio fisci) jednostki organizacyjnej Państwa nie wpływa na zmianę osoby pozwanego, którym zawsze pozostaje Skarb Państwa. Dyrektor Aresztu Śledczego nie jest pracodawcą w rozumieniu art. 3 Kodeksu Pracy, nie ma samodzielności w zakresie kształtowania stosunku służbowego funkcjonariuszy i na tej podstawie należy uznać, że zdolność sądowa przysługuje zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie. Jest to stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uchwałach sygn. akt III PZP 7/16 z dnia 22 września 2016 r. oraz III PZP 4/13 z dnia 13 sierpnia 2013r., a także III PZP 5/13 z dnia 13 sierpnia 2013r.,

- uznanie, że brak możliwości innego podziału środków finansowych przez pracodawcę skutkuje przyjęciem tezy, że pozwany nie odpowiada za skutek w postaci ukształtowania uposażenia powoda (zwłaszcza w części stanowiącej dodatek służbowy) w sposób niekorzystny wobec funkcjonariuszy wykonujących podobną pracę lub pracę o podobnej wartości, albowiem pozwany Skarb Państwa w oparciu o posiadane środki finansowe i obowiązujące przepisy nie był w stanie zrealizować podwyżki uposażeń w inny sposób. Zarówno w ocenie powoda, jak i ocenie Sądu Najwyższego, ograniczona ilość środków finansowych nie wyłącza odpowiedzialności pozwanego, albowiem gdyby się z tym zgodzić, to wypłata wszelkich świadczeń mogłaby nie zostać nigdy zrealizowana lub odsunięta na dowolnie długi czas, a podwyżkę w oparciu o treść obowiązujących przepisów i dostępne środki można było zrealizować bez powodowania dyskryminacji przynajmniej na 2 sposoby,

- uznanie, iż wysokość podwyżki uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w 2022r. i dochodzona wysokość świadczenia w postaci dodatku służbowego w części modernizacyjnej stanowiąca jej składnik wynika z obietnic zawartych w komunikacie podpisanym przez kierownictwo Służby Więziennej i związki zawodowe, podczas gdy kwota podwyżki uposażeń, tj. 624 zł miesięcznie na etat wynika wprost z przepisów prawa – Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.03.2022r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej, które wykonywało ustawę modernizacyjną i ustawę budżetową.,

- uznanie, iż strona społeczna, tj. związki zawodowe uznały proponowany sposób realizacji podwyżki uposażeń w 2022r. - gdy te cały czas prezentowały odmienne stanowisko co do składników i sposobu realizacji podwyżki,

- uznanie, że podwyżka uposażeń została zrealizowana zgodnie z przepisami prawa bez zbadania kontekstu konstytucyjności przepisów rozporządzenia w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, mimo iż taką potrzebę wyraźnie wskazywał powód, dostrzegając fundamentalne znaczenie tego aspektu, a sam Sąd w wydanym wyroku dostrzegł, że realizując podwyżkę uposażenia powoda w oparciu o przepisy tegoż rozporządzenia zastosowano niedozwolone kryterium (staż pracy w cywilu) – kryterium społecznie nieakceptowalne dla ustawodawcy krajowego, jak i unijnego. Tym samym Sąd uznał za legalne naruszanie tych przepisów aktem prawnym hierarchicznie niższym (rozporządzeniem) i wydanym z przekroczeniem uprawnień ustawowych i stwierdził, iż może ono negatywnie kształtować uposażenie powoda wbrew postanowieniom zawartym w ustawie modernizacyjnej, budżetowej oraz ustawie o Służbie Więziennej, a także Konstytucji RP i przepisom międzynarodowym. W ocenie powoda, jest to nielogiczne.,

- uznanie, iż dłużnikiem i pozwanym przez powoda jest Areszt Śledczy w Z., podczas gdy faktycznie jest nim Skarb Państwa, z którym powoda łączy stosunek administracyjnoprawny. Dodatkowe określenie w pozwie (jako statio fisci) jednostki organizacyjnej Państwa nie wpływa na zmianę osoby pozwanego, którym zawsze jest Skarb Państwa – co już podniesiono. Dokonując oceny zgłoszonego roszczenia w postaci realnie poniesionej szkody, Sąd I instancji winien przyjąć, iż dochodzone roszczenie wynika z działalności Skarbu Państwa – organów Służby Więziennej, tj. Dyrektora Aresztu Śledczego w Z., kierownictwa SW oraz Ministra Sprawiedliwości.

W oparciu o powyższe zarzuty, strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez:

- zmianę decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w Z. z dnia 28.03.2022r. i ustalenie powodowi od dnia 01.01.2022r. dodatku służbowego w punkcie 4b w comiesięcznej wysokości 416,00 zł i wypłaty zaniżonego uposażenia zgodnie z wytoczonym powództwem;

- ewentualnie przyznanie odszkodowania w wysokości realnej poniesionej straty zgodnie z wytoczonym powództwem;

lub:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto, powódka wniosła o nieobciążanie jej kosztami procesu (w szczególności zastępstwa procesowego pozwanego) w przypadku wydania niekorzystnego dla powódki rozstrzygnięcia.

W uzasadnieniu apelacji znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

W odpowiedzi na apelację, strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji powoda w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana wywodziła, iż apelacja wniesiona przez powódkę nie zasługuje na uwzględnienie, wyjaśniając przy tym, dlaczego uznaje zarzuty apelacji za chybione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja strony powodowej okazała się bezzasadna, co prowadzi do jej oddalenia.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że w uzasadnieniu orzeczenia, Sąd I instancji wskazał ustalony prawidłowo stan faktyczny sprawy oraz przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c. trafnie określił prawne konsekwencje poczynionych ustaleń.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy logicznie uzasadnił swoje stanowisko i nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. W związku z tym, wobec pełnej aprobaty dla ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy i oddalenia apelacji na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie zachodzi potrzeba powtarzania tychże ustaleń (por. wyroki SN z 14.02.2013 r., sygn. II CSK 292/12, z 24.02.2021 r., sygn. akt III USKP 33/21).

Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji obejmująca dokonaną przez ten Sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

Biorąc nadto pod uwagę, iż kontrola instancyjna nie dała podstaw do stwierdzenia nieważności w sprawie, dalszy zakres kognicji Sądu odwoławczego wyznaczała treść orzeczenia oraz zarzutów podniesionych w apelacji. W ocenie Sądu odwoławczego, zarzuty te okazały się bezzasadne, a tym samym niewątpliwie nie mogły stanowić podstawy do zmiany zaskarżonego orzeczenia. Podnieść w tym miejscu należy, iż w żaden sposób nie podważają one prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

W apelacji wniesionej przez stronę powodową zarzucono m.in. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając (wyrok SA w Krakowie z 29.12.2021 r., sygn. akt I ACa 494/20).

W ocenie Sądu Okręgowego, strona apelująca nie spełniła tych wymogów, a zarzuty błędnych ustaleń faktycznych stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji. Ponadto, w odniesieniu do zarzutu obrazy przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przyjmuje się, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logiczne, poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to jego ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (tak: m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.01.2015r., III AUa 529/14). Natomiast zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. strona winna wskazać na czym polegały błędy w logicznym rozumowaniu Sądu, względnie sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego, czy niespójności. Nie wystarczy natomiast przedstawienie własnej oceny dowodów i wniosków z nich wynikających, stanowiących alternatywną wersję stanu faktycznego (tak: wyrok SA w Warszawie z dnia 21.06.2022 r., VI ACa 281/21).

Dlatego też nie sposób zgodzić się z twierdzeniem powódki, jakoby uzasadnienie Sądu I instancji pominęło jakiekolwiek dowody. Sąd Rejonowy w swoim rozstrzygnięciu uwzględnił bowiem wszystkie z przeprowadzonych w toku postępowania dowodów, a które to były zgłaszane przez strony. Ponadto, żadna ze stron nie kwestionowała wówczas jakichkolwiek dowodów zgromadzonych w sprawie. Co więcej, jak zasadnie wskazano w odpowiedzi na apelację, Sąd nie miał możliwości oceny dowodów, których nie przeprowadził w toku postępowania w związku z brakiem właściwych wniosków dowodowych ze strony powoda. Zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Natomiast strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 stycznia 2012 r„ I ACa 1320/2011).

Uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 04.04.2023r. w pełni odzwierciedla motywy, którymi kierował się Sąd I instancji wydając zaskarżone orzeczenie. Przede wszystkim, Sąd I instancji zasadnie stwierdził, iż przepisy ustawy modernizacyjnej oraz rozporządzenia wykonawczego do art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej nie określają w żadnym razie, ażeby powód miał otrzymać świadczenie w wysokości konkretnie 624 zł.

Przepis § 9 rozporządzenia z dnia 15.03.2022r. określa, iż w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Ponadto, § 6 ww. rozporządzenia stanowi, że dodatek służbowy może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 zł. Wobec okoliczności, iż dodatek stażowy powoda wzrósł o 371 zł- przyznana mu kwota dodatku służbowego to 45 zł.

Dlatego też, nie można zgodzić się ze stanowiskiem apelującej, jakoby Sąd I instancji błędnie ocenił materiał dowodowy i uznał, że podwyżka uposażeń nastąpiła na podstawie obowiązujących przepisów prawa w tym w szczególności Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r. – nie wskazując przy tym konkretnie przepisów mających wpływ na ustalenie wysokości comiesięcznej podwyżki. Sąd I instancji szczegółowo wskazał i omówił wszystkie przepisy mające zastosowanie w niniejszej sprawie, w szczególności wskazał mechanizmy działania spornego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r. Sąd zasadnie przy tym zaznaczył, iż zapis zawarty w § 6 nie przyznaje powodowi żadnych konkretnych roszczeń. Natomiast § 9 rozporządzenia należy zinterpretować w ten sposób, że podwyżka dodatku za wysługę lat winna „konsumować” część dodatku służbowego.

Skarżąca zasadnie wskazała przy tym, iż działania Aresztu Śledczego jako jednostki budżetowej Skarbu Państwa zawsze muszą wynikać z przepisów prawa. Sąd Okręgowy wskazuje, iż właśnie tak w niniejszej sprawie było, albowiem kwota spornego świadczenia mieści się w granicach wyznaczonych przez powyższe przepisy, które stanowią jedyną podstawę prawną dla oceny zasadności roszczenia powoda. Ponadto, wszystkie składniki uposażenia w konkretnych wysokościach zostały ustalone tak, jak przewidują to przepisy obowiązującego prawa. Przepisy te, nie dawały bowiem żadnej podstawy do stwierdzenia, iż powodowi należny jest dodatek służbowy w kwocie 416 zł. Nie wynika to z żadnego zapisu prawnego.

Co istotne, jak słusznie wskazał przy tym Sąd Rejonowy, Sąd Pracy co do zasady nie może inaczej określić kwoty wynagrodzenia za pracę, w sytuacji gdy wynagrodzenie to mieści się w granicach określonych w przepisach prawa pracy, a przede wszystkim w umowie o pracę.

Powódka w dalszym ciągu podnosi, iż jego uprawnienia o charakterze majątkowym ze stosunku służbowego uległy dyskryminującemu zróżnicowaniu, tj. pośredniej dyskryminacji płacowej ze względu na „staż cywilny”. Powódka przy tym powołała się na naruszenie przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisów Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Co prawda, podwyżka uposażeń dla funkcjonariuszy Służby Więziennej przyczyniła się do sytuacji, iż doliczenie „stażu cywilnego” spowodowało tym samym zmniejszenie wysokości dodatku służbowego w tzw. części modernizacyjnej oraz to, że funkcjonariusze, którym nie doliczono tego stażu otrzymali dodatek w większej kwocie, to jednak kierujący Aresztem Śledczym Dyrektor nie posiadał żadnej dowolności w zakresie rozdysponowania środków przeznaczonych na podwyżki, a które to środki pochodziły z budżetu państwa. Sytuacja zróżnicowania uposażeń wynikła bowiem z obiektywnych przyczyn, na które Dyrektor Aresztu Śledczego nie miał żadnego wpływu, a wszystko przebiegało w granicach obowiązującego prawa. Sąd Rejonowy szczegółowo wyjaśnił przy tym, na czym konkretnie polegało zastosowanie działania arytmetycznego, które stosowano przy przyznawaniu podwyżek. Opisany przez Sąd sposób działania był podyktowany brzmieniem przepisów mających zastosowanie w tejże kwestii, a nie indywidualną oceną, czy też innymi przesłankami pozaustawowymi.

Dyskryminacja w sferze zatrudnienia rozumiana jest jako bezprawne pozbawienie lub ograniczenie praw wynikających ze stosunku pracy albo nierównomierne traktowanie pracowników ze względu na wymienione w przepisie (art. 11 ³ k.p.) kryteria dyskryminacyjne, a także przyznawanie z tych względów niektórym pracownikom mniejszych praw niż te, z których korzystają inni pracownicy, znajdujący się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej. Nie narusza jednak zasady równości usprawiedliwione i racjonalne zróżnicowanie (dyferencjacja) sytuacji prawnej podmiotów ze względu na różniącą je cechę istotną, relewantną. Dlatego nie stanowi dyskryminacji z art. 11 ³ k.p. nierówność niepodyktowana przyczynami uznanymi za dyskryminujące, nawet jeżeli pracodawcy, można przypisać naruszenie zasady równego traktowania (art. 11 ² k.p.) (por. wyrok SA w Łodzi z 28.08.2020 r., III APa 7/20).

Areszt Śledczy bowiem nie miał żadnej możliwości, aby wpłynąć na wydatkowanie środków pieniężnych przeznaczonych na podwyżki, a tym samym na ukształtowanie uposażenia powódki. Co więcej, we wszystkich pozostałych jednostkach na terenie kraju, proces ten odbywał się w dokładnie tak sam sposób.

We wniesionym środku zaskarżenia strona powodowa ponosiła również, że Sąd I instancji rzekomo uznał, iż pracodawcą apelującego jest Dyrektor Aresztu Śledczego w Z., wskazując przy tym, iż faktycznie jest nim Skarb Państwa. Powód uznał ponadto, iż okoliczność ta zasadniczo wpłynęła na treść wydanego wyroku.

Jednakże odnosząc się do powyższego, należy zaznaczyć, iż Sąd I instancji w wyroku i w treści jego uzasadnienia nie wskazał, ażeby pracodawcą powódki był Dyrektor Aresztu Śledczego, a jedynie zasadnie wskazał, iż pracodawcą jest Areszt Śledczy w Z.. Powyższe ma zasadnicze znaczenie dla przedmiotowej sprawy, ponieważ pracodawcą powódki nie jest stricte Skarb Państwa jako osoba prawna, ale jednostka organizacyjna, której obowiązujące przepisy przyznają zdolność zatrudniania pracowników we własnym imieniu, tj. właśnie Areszt Śledczy w Z.. Natomiast Dyrektor pełni jedynie funkcję zarządzającą oraz reprezentatywną w tejże jednostce. Z tychże przyczyn dwa zarzuty powódki odnoszące się do Dyrektora Aresztu Śledczego jako bezpośredniego pracodawcy okazały się całkowicie bezzasadne.

Co istotne, co również podkreślił na wstępie uzasadnienia Sąd Rejonowy, spór w przedmiotowej sprawie od początku sprowadzał się jedynie do oceny prawnej, natomiast san faktyczny do końca postępowania przed Sądem I instancji pozostawał bezsporny. Tym bardziej, w świetle powyższego, zarzuty powoda dotyczące dokonania przez Sąd błędnych ustaleń faktycznych jawią się jako niesłuszne. Albowiem, aż do zamknięcia rozprawy w postępowaniu I- instancyjnym, powód nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń na tymże tle.

Apelujący zarzucił przy tym również błędne uznanie przez Sąd Rejonowy, iż strona społeczna, tj. związki zawodowe uznały proponowany sposób realizacji podwyżki uposażeń w 2022r., gdy te cały czas prezentowały odmienne stanowisko. W kontekście powyższego, należy jednakże wskazać, iż okoliczność ta pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie przedmiotowej sprawy, albowiem co prawda związki zawodowe wykonują swoje ustawowe zadania w zakresie ochrony praw, interesów zawodowych i socjalnych w formie współdziałania w procesie stanowienia aktów prawnych i w formie obrony interesów indywidualnych pracowników (por. wyrok WSA w Kielcach z 4.10.2012 r., (...) SA/Ke 551/12), to jednak Sąd nie może orzekać w oparciu o ich opinię wyrażoną na dany temat, Sąd działa bowiem w granicach i na podstawie aktów powszechnie obowiązujących.

Tak samo na podstawie powszechnie obowiązujących aktów prawnych została dokonana realizacja podwyżki uposażenia powoda od dnia 01.01.2022r., w tym w szczególności na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, a także uzasadnienia do tegoż rozporządzenia. Dlatego też, co prawda Sąd I instancji wskazał, że realizując podwyżkę uposażenia w oparciu o przepisy ww. rozporządzenia zastosowano niedozwolone kryterium, jakim jest „staż pracy w cywilu”, to jednak w omawianej sytuacji kierujący Aresztem Śledczym w Z. Dyrektor, nie mógł postąpić inaczej.

Jak już wspomniano wyżej, Sąd Rejonowy precyzyjnie omówił w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zasady realizacji przedmiotowej podwyżki uposażeń funkcjonariuszy. Natomiast ta składała się z trzech poszczególnych składników, tj. dodatku za wysługę lat, dodatku za stopień służbowy oraz dodatku służbowego. Sporny dodatek służbowy, jak określono w § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia z dnia 15.03.2022r. nie może przekroczyć 416 zł – jest to górna granica kwoty, określona przez ustawodawcę, co nie znaczy, iż właśnie taka kwota powinna zostać automatycznie przyznana powodowi. Pracodawca bowiem w sposób prawidłowy wyliczył przysługującą powodowi podwyżkę, w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, a co najistotniejsze wobec każdego zastosowano taką samą metodologię przeliczeń (normy oraz wskaźniki), w zależności od tego czy ktoś posiadał „cywilny staż”, czy też nie. Ponadto, Dyrektor Aresztu Śledczego w Z. ustalając wynagrodzenie powoda był obowiązany zastosować obowiązujące przepisy oraz wytyczne i polecenia swoich przełożonych.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę na cel zmiany przepisów o dodatku stażowym poprzez wliczenie do jego wysokości okresów pracy poza służbą. Celem tym było wyrównanie sytuacji funkcjonariuszy służby więziennej poprzez ujednolicenie zasad przyznawania dodatku za wysługę lat poprzez wliczenie do niego okresów pracy „w cywilu”.

W konsekwencji znajduje tu zastosowanie art. 18 par.3 kp, który stanowi, że nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu działania podejmowane przez określony czas, zmierzające do wyrównywania szans wszystkich lub znacznej liczby pracowników wyróżnionych z jednej lub kilku przyczyn określonych w art., 18(3a) par.1 przez zmniejszenie na korzyść takich pracowników faktycznych nierówności, w zakresie określonym w tym przepisie.

Reasumując, zarzuty stawiane w apelacji stanowią jedynie polemikę z ustaleniami poczynionymi przez Sąd I instancji. Wszystkie fakty oraz zważenia prowadzą do wniosku, że stan faktyczny został przez Sąd I instancji ustalony prawidłowo, a zarzuty podniesione przez powoda pozostają nietrafne.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (pkt II) orzeczono na podstawie art., 102 k.p.c. Orzekając o kosztach Sąd Okręgowy odstępując od obciążenia powoda kosztami w pełni podzielił stanowisko Sądu Rejonowego w tym zakresie, iż powód mógł mieć usprawiedliwione przekonanie o zasadności wniesionego powództwa, z uwagi na niejasno sformułowane przepisy oraz ukształtowanie w sposób różnicujący wysokość uposażenia funkcjonariuszy.

sędzia Małgorzata Olichwiruk sędzia Bogusław Łój sędzia Rafał Skrzypczak